luận văn thạc sĩ vận dụng phương pháp dạy học theo chủ đề của australia vào phần lịch sử việt nam từ thế kỉ x đến giữa thế kỉ xix lớp 10 thpt chương trình chuẩn

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

BÙI THỊ LIÊN

VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ
CỦA AUSTRALIA VÀO PHẦN LỊCH SỬ VIỆT NAM TỪ THẾ KỈ X
ĐẾN GIỮA THẾ KỈ XIX, LỚP 10, TRUNG HỌC PHỔ THƠNG
(CHƢƠNG TRÌNH CHUẨN)

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM LỊCH SỬ

HÀ NỘI – 2014

i

z


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

BÙI THỊ LIÊN

VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ
CỦA AUSTRALIA VÀO PHẦN LỊCH SỬ VIỆT NAM TỪ THẾ KỈ X
ĐẾN GIỮA THẾ KỈ XIX, LỚP 10, TRUNG HỌC PHỔ THƠNG
(CHƢƠNG TRÌNH CHUẨN)

Chun ngành: LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC
(Bộ môn Lịch sử)

Mã số: 60 14 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM LỊCH SỬ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Hoàng Thanh Tú

HÀ NỘI – 2014
ii

z


LỜI CẢM ƠN

Em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới cơ giáo TS. Hồng Thanh
Tú, người đã chỉ bảo, tận tình hướng dẫn, giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi để em
hoàn thành luận văn này.
Em cũng xin bày tỏ lòng biết ơn tới tồn thể các thầy cơ giáo trường Đại học
Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội, Thư viện trường Đại học Giáo dục – Đại học
Quốc gia Hà Nội, Thư viện trường Đại học Sư phạm Hà Nội, các thầy cơ giáo và tồn
thể các em học sinh trường THPT Chuyên Chu Văn An, trường THPT Kim Liên,
trường THPT Nguyễn Văn Cừ đã nhiệt tình giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi
trong thời gian em làm luận văn.
Cuối cùng em xin trân trọng cảm ơn gia đình, bạn bè đã ln quan tâm, động
viên và giúp đỡ em trong q trình hồn thành luận văn.

Hà Nội, ngày 25 tháng 4 năm 2014
Học viên

Bùi Thị Liên

iii

z


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

GV

: Giáo viên

HS

: Học sinh

LS

: Lịch sử

PPDH

: Phương pháp dạy học

SGK

: Sách giáo khoa

THPT

: Trung học phổ thông

iv

z


DANH MỤC BẢNG

Trang
Bảng 1.1.

Bảng tổng hợp ý kiến giáo viên và học sinh về phương pháp
dạy học trong giờ học Lịch sử (Tỷ lệ %).................................

Bảng 1.2.

Bảng tổng hợp ý kiến giáo viên và học sinh về phương pháp
dạy học các chủ đề môn Lịch sử (Tỷ lệ %)..............................

Bảng 2.3.

26

27

Bảng thống kê điểm kiểm tra của học sinh lớp đối chứng và
lớp thực nghiệm (Theo nhóm điểm và tỷ lệ %).......................

1

z

68


DANH MỤC HÌNH
Trang
Hình 1.1.

Biểu đồ tổng hợp ý kiến học sinh về mức độ yêu thích đối
với các phương pháp học tập mơn Lịch sử (Tỷ lệ %)..............

Hình 2.2.

28

Biểu đồ thể hiện mức độ yêu thích của học sinh đối với giờ
học ở lớp đối chứng (10 Văn) và lớp thực nghiệm (10 Sử)
(Tỷ lệ %)...................................................................................
65

Hình 2.3.

Biểu đồ thể hiện mức độ tham gia của học sinh vào các hoạt
động được tổ chức trong lớp học ở lớp đối chứng (10 Văn)
và lớp lớp thực nghiệm (10 Sử) (Tỷ lệ %)...............................
66

Hình 2.4.

Biểu đồ so sánh kết quả bài kiểm tra của hai lớp đối chứng
và lớp thực nghiệm (Tỷ lệ %)...................................................

2

z

69


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đất nước đang trong quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng. Trong bối
cảnh đó, nền giáo dục của đất nước cũng phải vươn mình để theo kịp xu thế của thời
đại. Nền giáo dục ấy phải kết hợp được hai yếu tố: dân tộc và thời đại nhằm đào tạo ra
những con người lao động năng động, sáng tạo và xứng tầm quốc tế. Cùng với các
môn học khác, môn Lịch sử trong trường phổ thơng góp phần to lớn vào việc giáo dục
thế hệ trẻ trở thành nguồn nhân lực chất lượng cao theo tiêu chuẩn quốc tế. Nâng cao
chất lượng giáo dục được xem là vấn đề sống còn của toàn Đảng, toàn dân.
Thực tiễn giáo dục trong những năm gần đây cho thấy, việc giáo dục Lịch sử
cho học sinh đã có những bước phát triển nhất định. Nhiều giáo viên cố gắng cải tiến
phương pháp và nâng cao tính hấp dẫn của mơn học. Một số học sinh đã vươn lên đạt
điểm cao trong các kì thi học sinh giỏi môn Lịch sử. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân
khác nhau, hiệu quả giáo dục Lịch sử còn nhiều bất cập, hạn chế gây ra sự bức xúc và
trở thành nỗi lo âu của cả xã hội. Điều đó khơng chỉ được phản ánh qua điểm số các kì
thi tốt nghiệp phổ thơng và và tuyển sinh vào đại học, cao đẳng mà còn qua kết quả
điều tra xã hội học, qua các sân chơi truyền hình và dư luận xã hội.
Dạy học tích hợp theo chủ đề là một trong những quan điểm dạy học phù hợp
với mục tiêu đổi mới và đáp ứng được nhu cầu học tập của học sinh hiện nay. Dạy học

tích hợp theo chủ đề góp phần tạo tư duy lơgic cho học sinh, kiến thức cung cấp cho
học sinh mang tính hệ thống và có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Dạy học tích hợp
theo chủ đề là cách dạy học hiệu quả trong việc hướng dẫn học sinh huy động những
kiến thức đã học, rèn luyện các kĩ năng học tập. Vì vậy, nếu áp dụng dạy học tích hợp
theo chủ đề để dạy và học các môn học ở trường phổ thơng sẽ phát huy tính tích cực,
chủ động và gây hứng thú học tập cho học sinh.
Nhiều nước trên thế giới đã vận dụng quan điểm dạy học theo chủ đề trong dạy
học bộ mơn, trong đó có Australia. Qua việc nghiên cứu chương trình, sách giáo khoa
Lịch sử của Australia cho thấy nội dung môn học được xây dựng theo các chủ đề tích
hợp lịch sử thế giới và lịch sử Anh. Những kinh nghiệm trong phương pháp dạy học
theo chủ đề trong môn Lịch sử của Australia có thể học tập và vận dụng trong xây
dựng và triển khai chương trình, sách giáo khoa mới ở Việt Nam sau năm 2015, đáp
ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
3

z


luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

Như vậy, có thể thấy dạy học theo chủ đề là một trong những xu thế dạy học
hiện nay của nhiều nước trên thế giới, đặc biệt phù hợp cho chương trình mơn lịch sử
ở trường THPT. Ở Việt Nam, dạy học theo chủ đề trong môn Lịch sử hiện được triển
khai ở những bài ôn tập, tổng kết cuối phần, cuối mỗi lớp hoặc cuối mỗi cấp học; nội
dung chuyên sâu cho học sinh chuyên hoặc học sinh giỏi. Bởi vậy, việc học tập kinh
nghiệm từ cấu trúc chương trình các nước, đề xuất cách thức vận dụng các phương
pháp dạy học phù hợp cho dạy học theo chủ đề là rất cần thiết.
Từ những lí do trên, với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng dạy - học
môn Lịch sử và sẵn sàng để tham gia vào đổi mới quá trình dạy học Lịch sử cũng như
quá trình hội nhập quốc tế, tơi quyết định lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Vận dụng

phương pháp dạy học theo chủ đề của Australia vào phần lịch sử Việt Nam từ thế kỉ
X đến giữa thế kỉ XIX, lớp 10, THPT (Chương trình chuẩn)”.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Vấn đề tổ chức dạy học nói chung và dạy học các chủ đề lịch sử nói riêng đã
được các nhà nghiên cứu, các nhà nghiên cứu lịch sử trong và ngồi nước đề cập đến ở
nhiều góc độ khác nhau. Cụ thể:
2.1. Tài liệu nước ngoài
Tác giả I.F. Kharlamốp trong tác phẩm “Phát huy tính tích cực của HS như thế
nào”, (NXB Giáo dục, Hà Nội, 1978) đã khẳng định dạy học là quá trình lĩnh hội một
cách vững chắc kiến thức của học sinh, việc nhận thức của học sinh không phải là do
giáo viên mà học sinh chỉ “thực sự nắm vững cái mà chính bản thân giành được bằng
chính sức lao động của mình” [10,17]. Ơng đã đưa ra yêu cầu của quá trình lĩnh hội
kiến thức của học sinh: “Học tập là một quá trình nhận thức tích cực của học sinh, học
sinh muốn nắm vững kiến thức một cách sâu sắc thì phải thực hiện đầy đủ một chu
trình trí tuệ, bao gồm những hoạt động tri giác tài liệu nghiên cứu (trực tiếp và gián
tiếp); thông hiểu; ghi nhớ (ghi nhận ban đầu, ghi nhớ, củng cố thường xuyên và ôn tập
tiếp theo); luyện kĩ năng, kĩ xảo bằng những bài luyện tập và cuối cùng là những hoạt
động khái quát hóa và hệ thống háo kiến thức nhằm xác lập mối quan hệ trong từng đề
tài, giữa các đề tài và các môn học” [10, 29].
B. P. Êxipôp trong cuốn “Những cơ sở lý luận của dạy học” (tập 2, NXB Giáo
dục, 1977) đã nêu ra các nguyên tắc dạy học, trong đó nhấn mạnh đến tính hệ thống và
tính vững chắc của việc lĩnh hội kiến thức. Ông cho rằng “sự lĩnh hội kiến thức là quá
4

luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

z


luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

trình liên tục đào sâu, chính xác hóa và củng cố kiến thức”. “Ở giai đoạn dạy học đầu
tiên giáo viên sẽ đưa ra khơng phải là tồn bộ khối lượng tri thức mà chỉ nội dung cơ
bản của khối lượng đó; trong cơng việc tiếp sau đó nhằm đào tạo sâu và củng cố tri
thức, khối lượng đó cần được mở rộng thêm, nêu ra những ví dụ mới nhằm chính xác
hóa hay minh họa sâu hơn cho điều khái quát” [3, 75]. Việc dạy học theo chủ đề có tác
dụng lớn trong việc ơn tập, củng cố, hệ thống hóa kiến thức và làm sâu sắc thêm nhận
thức của học sinh vì “đặt các tri thức đã nghiên cứu từ trước trong mối liên hệ với
những tri thức mới ngày càng phức tạp hơn, học sinh sẽ thấy được trong các tri thức cũ
một nội dung, những sắc thái mà trước đây học chưa nắm được”.
Tác giả cũng cho rằng để phát huy tính tự giác, tích cực của học sinh, cần thay
đổi phương pháp cũ, thay vì “nắm tay học sinh dẫn từng bước trên một con đường
phẳng phiu của những chân lí đã dọn sẵn thì bây giờ cần phải ít ra là ở những đề tài
mấu chốt qun trọng nhất của giáo trình, sử dụng một phương thức dạy học khác. Tri
thức chỉ được lĩnh hội một cách tích cực và tính độc lập suy nghĩ của học sinh chỉ
được phát triển khi nào trong quá trình dạy học xuất hiện một vấn đề, mà suy nghĩ kỹ
về vấn đề đó học sinh sẽ nảy ra hoài nghi về những quan niệm và những điều khái qt
hóa quen thuộc và hăng hái muốn tìm cách giải quyết mới, tức là thúc đẩy hoạt động
sáng tạo của tư duy” [3, 68].
Tiến sĩ N. G. Đairi (Nhà giáo dục Lịch sử Liên Xô cũ) trong tác phẩm “chuẩn bị
giờ học lịch sử như thế nào” (NXB Giáo dục, Hà Nội, 1973) đã nhấnmạnh công tác
chuẩn bị của người thầy giáo mà trước hết là chuẩn bị về mặt nội dung. Người thầy
xác định những đề tài nào học sinh chỉ học trong một khóa trình cụ thể, những đề tài
nào học sinh sẽ học lại trong các khóa trình khác. Với những bài học cùng đề cập đến
những vấn đề lịch sử giống nhau về không gian và thời gian thì cần chú ý đến mối liên
hệ giữa các bài học này và cần có một đề cương chung để hệ thống kiến thức và tìm ra
bản chất của vấn đề. Tác giả cũng cho rằng hình thức lên lớp chuyên đề là một trong
những điều kiện quan trọng để hình thành tư duy độc lập của học sinh.
Về dạy học theo chủ đề và PPDH theo chủ đề trong môn Lịch sử được đề cập
và định hướng rõ trong chương trình quốc gia của Australia. Trong đó chương trình,

SGK được biên soạn theo chủ đề và tích hợp lịch sử thế giới với lịch sử Autralia [số
thứ tự của địa chỉ web trong danh mục TLTK]. Ví dụ cho chương trình lớp 10: Chủ đề
“Thế giới hiện đại và Australia” nghiên cứu về lịch sử thế giới hiện đại và Australia từ
1918 đến nay, trong đó vấn đề trọng tâm là Australia trong bối cảnh toàn cầu hóa. Có 3
5

luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

z


luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

chủ đề nghiên cứu chuyên sâu gồm: Chiến tranh thế giới thứ hai; Quyền và tự do; Thế
giới toàn cầu hóa. Trong mỗi chủ đề chuyên sâu có nội dung để học sinh chọn trong đó
tập trung nghiên cứu vào một xã hội, sự kiện, phong trào hoặc sự phát triển tiêu biểu.
Nghiên cứu bộ sách Những ý tưởng lớn“Oxford Big Ideas History 10” (NXB Oxford),
tác giả luận văn không chỉ tham khảo được cách thức thiết kế các chủ đề mà còn tham
khảo các ý tưởng hay về PPDH theo chủ đề trong mơn Lịch sử [24]. Ngồi ra bộ sách
hướng dẫn giảng dạy của GV “Oxford Big Ideas History 10 Teacher Kit” (NXB
Oxford) còn đưa ra những chỉ dẫn cụ thể về các phương pháp, kỹ thuật dạy học phù
hợp các chủ đề [25]. Đây là nguồn tài liệu tham khảo quý giá cho đề tài.
2.2. Tài liệu trong nước
Trong nhiều cuốn sách, các nhà nghiên cứu đã đề cập đến dạy học theo chủ đề
và vai trò, ý nghĩa to lớn của dạy học theo chủ đề trong quá trình đổi mới và nâng cao
chất lượng giáo dục hiện nay ở nước ta.
Trong cuốn “Một số chuyên đề phương pháp dạy học Lịch sử”(2002) TS. Ngô
Minh Oanh trong bài viết “Về mối quan hệ giữa kiến thức lịch sử thế giới và lịch sử
Việt Nam ở trường phổ thông” đã nêu lên cơ sở thực tiễn và cơ sở khoa học của vấn
đề, chỉ ra con đường, biện pháp sử dụng kiến thức lịch sử thế giới để dạy tốt lịch sử

Việt Nam. Vận dụng kiến thức lịch sử thế giới để dạy tốt lịch sử Việt Nam là một biện
pháp nâng cao hiệu quả dạy học và vai trị của người giáo viên là vơ cùng quan trọng
trong việc vận dụng sáng tạo các phương pháp và biện pháp dạy học thích hợp. Từ mối
quan hệ mật thiết gắn bó giữa lịch sử thế giới và lịch sử Việt Nam chúng ta có thể xây
dựng được các chủ đề lịch sử phù hợp dựa trên sự tích hợp kiến thức lịch sử thế giới
và Việt Nam góp phần giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn tiến trình lịch sử dân tộc, so
sánh với các dân tộc trên thế giới cũng như sự đóng góp của dân tộc vào lịch sử nhân
loại.
Trong cuốn “Phương pháp dạy học môn Lịch sử ở trường THPT” (2014) của
trườngĐại học Giáo dục đã trình bày khái niệm chung về dạy học tích hợp và nhấn
mạnh vận dụng tích hợp trong mơn Lịch sử, nhiệm vụ của giáo viên và học sinh cũng
như những ưu điểm của dạy học tích hợp. Theo đó, mơn Lịch sử có thể được tích hợp
lại thành các chủ đề, chuyên đề vì giữa các chương, các bài, các phần có mối quan hệ
chặt chẽ giúp cho học sinh hình thành kiến thức một cách có hệ thống. Có thể tích hợp
liên mơn giữa mơn học Lịch sử với các môn học khác làm cho kiến thức các môn học
bổ sung cho nhau, giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn các sự kiện đã học. Giáo viên là
6

luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

z


luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

người chủ động trong việc phân tích nội dung chương trình và lựa chọn các phương
pháp, phương tiện phối hợp trong q trình dạy học tích hợp. Và khâu chuẩn bị bài của
học sinh là một yếu tố quan trọng quyết định sự thành công của phương pháp này.
Phương pháp dạy học Lịch sử theo chủ đề tạo cho giáo viên có thể linh hoạt
trong q trình giảng dạy, học sinh học được nhiều và chủ động tìm tịi, chiếm lĩnh

kiến thức. Hơn nữa khi học theo chủ đề sẽ giúp học sinh ơn tập có hệ thống và dễ dàng
ghi nhớ kiến thức. Trong cuốn “Phương pháp ôn tập Lịch sử ở trường phổ thông –
Một số vấn đề lý luận và thực tiễn” (2012), TS. Hoàng Thanh Tú đã chỉ ra việc căn cứ
vào trình độ học sinh, loại bài ơn tập trong chương trình, mục tiêu cần đạt để lựa chọn,
cấu trúc nội dung ôn tập phù hợp với hình thức tổ chức và phương pháp tiến hành.
“Các nội dung ơn tập có thể cấu trúc theo hai kiểu điển hình là cấu trúc theo chủ đề
khái quát và so sánh các sự kiện trong mối quan hệ đồng đại/lịch đại và cấu trúc theo
chủ đề tương ứng với các nội dung về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa, khởi nghĩa,
kháng chiến, chiến tranh”. Dạy và học Lịch sử theo các chủ đề, chuyên đề không chỉ
tạo tư duy logic cho học sinh, tăng khả năng hiểu bài mà cịn giúp q trình ơn tập hiệu
quả hơn. Trên cơ sở đó học sinh được ơn tập, củng cố, tổng hợp các kiến thức ở mức
độ cao và biết vận dụng sáng tạo trong học tập.
Nước ta đang tiến tới xây dựng chương trình, SGK Lịch sử phù hợp với yêu cầu
của đổi mới căn bản, tồn diện giáo dục phổ thơng sau năm 2015. PGS.TS. Nghiêm
Đình Vỳ trong báo cáo tham luận “Một số suy nghĩ ban đầu về định hướng xây dựng
chương trình và SGK môn Lịch sử ở trường phổ thông sau 2015” tại Hội thảo khoa
học quốc gia về dạy học Lịch sử ở trường phổ thông Việt Nam đã nhấn mạnh: Hiện
nay môn Lịch sử ở THPT đang được học theo chương trình đồng tâm với THCS,
nhưng mức độ chưa được tốt. Chúng tôi đề nghị không nên học lặp lại mà nên áp dụng
dạy theo chủ đề cả về lịch sử thế giới và lịch sử Việt Nam. Nói như vậy khơng có nghĩa
là mơn Lịch sử là mơn tự chọn, mà như trên tôi đã đề nghị phải là môn cơ bản, bắt
buộc. Nhưng vẫn nên theo xu thế là trong nội bộ mơn Lịch sử có những chủ đề bắt
buộc và có cả chủ đề tự chọn”. Xuất phát từ thực trạng dạy và học môn Lịch sử ở
trường phổ thơng hiện nay thì u cầu đổi mới là vấn đề cấp bách. Dự kiến dạy học
lịch sử theo những chủ đề là một trong những hướng đi phù hợp và đúng đắn với thực
tế giáo dục của nước ta hiện nay. Đó là xu thế phát triển chung mà nhiều nước trên thế
giới đã và đang thực hiện với nhiều những thành tựu to lớn.
7

luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

z


luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

TS. Nguyễn Xuân Trường trong bài viết“Nhìn nhận lại chương trình, SGK Lịch
sử hiện hành và một số vấn đề trao đổi, định hướng xây dựng chương trình, SGK sau
năm 2015” tại Hội thảo khoa học quốc gia về dạy học Lịch sử ở trường phổ thông
Việt Nam đã đề xuất ở cấp THPT, nội dung kiến thức lịch sử khơng lặp lại tiến trình
như THCS, mà được thiết kế thành các chủ đề. Tuy nhiên, phải đảm bảo tính toàn diện
giữa các chủ đề về chiến tranh với chủ đề về kinh tế, văn hóa. Như vậy, có thể thấy
dạy học theo chủ đề là một trong những định hướng được nhiều nhà nghiên cứu, nhà
quản lý giáo dục đưa ra tại hội thảo và đây là một trong những hướng đi đúng đắn, phù
hợp với thực trạng dạy và học Lịch sử ở nước ta hiện nay góp phần xây dựng chương
trình SGK mới sau năm 2015
Nghiên cứu về dạy học theo chủ đề còn được đề cập trong cácluận văn, khóa
luận tốt nghiệp của học viên vàSV các trường Đại học Sư phạm và Đại học Giáo dục.
Tiêu biểu như:
Trong luận văn thạc sĩ “Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Lịch
sử ở trường phổ thông trong xu thế hội nhập quốc tế hiện nay” (2010) của Trần Thùy
Chi cũng đã trình bày vận dụng dạy học theo quan điểm tích hợp liên mơn. Theo đó,
khi vận dụng liên mơn trong dạy học Lịch sử có thể vận dụng dạy học tích hợp các
chun ngành Lịch sử trong một giai đoạn lịch sử và dạy học tích hợp các chuyên
ngành Lịch sử theo một chủ đề, chuyên đề và dạy học tích hợp liên mơn giữa Lịch sử
với Văn học, Địa lí, GDCD… Dạy học tích hợp theo quan điểm liên mơn là một
phương pháp dạy học phù hợp với đặc trưng môn học, yêu cầu đổi mới của giáo dục.
Gần đây nhất có cơng trình nghiên cứu của Bùi Thị Hương Mơ trong luận văn:
“Xây dựng và tổ chức dạy học các chủ đề Lịch sử Việt Nam từ 1919 đến 1954 chương
trình THPT chuyên”(Luận văn Thạc sĩ, Trường Đại học Sư phạm, 10/2013). Trong

cơng trình này tác giả cũng đã nghiên cứu sâu về dạy học theo chủ đề môn Lịch sử và
tác giả cũng đã đưa ra được một số chủ đề cơ bản dạy học phần Lịch sử Việt Nam giai
đoạn 1919-1954 trong các trường THPT chuyên.
Trong khóa luận “Phương pháp dạy học các chủ đề trong phần lịch sử Việt
Nam lớp 11, chương trình chuẩn” (Khóa luận tốt nghiệp năm 2012, Trường ĐH Giáo
dục, ĐHQGHN), tác giả Trương Thị Hòa cũng đã khẳng định vai trò, ý nghĩa của
phương pháp dạy học theo chủ đề đặc biệt là vận dụng trong dạy học lịch sử ở các
trường THPT theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. Đồng thời tác
8

luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

z


luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

giả cũng đã đề xuất một số cách thức xây dựng các chủ đề trong dạy học lịch sử ở lớp
11, chương trình chuẩn.
Nhìn chung, các cơng trình nghiên cứu ở trên đã trình bày những nội dung cơ
bản về dạy học theo chủ đề và nhấnmạnh vận dụng dạy học tích hợp theo chủ đề trong
mơn Lịch sử, nhiệm vụ của giáo viên và học sinh cũng như những ưu điểm của dạy
học theo chủ đề. Khẳng định dạy học theo chủ đề là một xu hướng chung của nhiều
nước trên thế giới và là xu thế tất yếu trong quá trình đổi mới ở nước ta. Tuy nhiên,
các tài liệu trên chưa đi sâu vào việc xây dựng các chủ đề tích hợp trong phần Lịch sử
Việt Nam lớp 10, vận dụng các phương pháp dạy học phù hợp các chủ đề Lịch sử. Đặc
biệt, chưa có tác giả nào tiếp cận được các phương pháp dạy học theo chủ đề trong
môn Lịch sử ở một số nước tiên tiến như Australiađể vận dụng vào dạy học lịch sử
trong các trường THPT ở Việt Nam.
Trên cơ sở đó, luận văn sẽ đi sâu vào trình bày cơ sở lí luận, thực tiễn của dạy

học Lịch sử theo chủ đề,vận dụng một số kinh nghiệm về phương pháp dạy học theo
chủ đề của Australia, từ đó xuất một số chủ đề và phương pháp dạy học các chủ đề phù
hợp chương trình Lịch sử Việt Nam lớp 10, THPT, chương trình chuẩn.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài
Quá trình vận dụng những ý tưởng hay về phương pháp dạy học theo chủ đề
trong SGK lịch sửcủa Australiavào mơn Lịch sử nói chung, phần Lịch sử Việt Nam
lớp 10 nói riêng ở các trường THPT của Việt Nam.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Về nội dung: đề tài giới hạn việc vận dụng một số ý tưởng hay về phương pháp
dạy học theo chủ đề của Australia vào dạy phần Lịch sử Việt Nam (từ thế kỉ X đến
giữa thế kỉ XIX) trong giờ học nội khóa lớp 10 THPT(chương trình chuẩn).
Về địa bàn khảo sát, thực nghiệm: triển khai ở các trường THPT trên địa bàn
Hà Nội (trường THPT Chuyên Chu Văn An, trường THPT Kim Liên, trường THPT
Nguyễn Văn Cừ).
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
4.1. Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở khẳng định vai trò, ý nghĩa củaviệc dạy học
theo chủ đề trong môn Lịch sử, luận văn đi sâu nghiên cứu một số ý tưởng về phương
pháp dạy học theo chủ đề của Australia, từ đócấu trúc nội dung các chủ đề của phần
9

luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

z


luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

LSVN (từ thế kỷ X đến thế kỷ XIX) và đề xuất các phương pháp dạy học phù hợp, góp
phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử ở trường THPT hiện nay.

4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: Để thực hiện mục đích trên, đề tài tập trung giải quyết một
số nhiệm vụ sau:
- Tìm hiểu cơ sở lí luận của vấn đề nghiên cứu trong các tài liệu giáo dục, tâm
lý, phương pháp dạy học lịch sử.
- Khảo sát, đánh giá thực tiễn việc dạy học lịch sử nói chung và dạy học theo
chủ đề ở trường THPT nói riêng.
- Tìm hiểu về chương trình, sách giáo khoa lịch sử Australia đặc biệt tìm hiểu kĩ
những PPDH chủ đề lịch sử cơ bản của Australia có thể vận dụng được vào Việt Nam.
- Tìm hiểu chương trình lịch sử lớp 10, nhất là phần lịch sử Việt Nam từ thế kỉ
X đến giữa thế kỉ XIX.Xây dựng một số chủ đề lịch sử cơ bản và từ đó đề xuất phương
pháp dạy học theo chủ đề phù hợp.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm chứng và đánh giá tính hiệu quả, khả
thi của các biện pháp sư phạm mà luận văn đề ra, từ đó rút ra kết luận khoa học về việc
vận dụng những kinh nghiệm về phương pháp dạy học theo chủ đề trong môn lịch sử
của Australia vào các trường THPT ở Việt Nam.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu lí thuyết: đọc và phân tích, tổng hợp tài liệu sách báo, tạp chí,
internet… về tâm lý học, giáo dục học, phương pháp dạy học LS; phân tích nội dung
chương trình, SGK lịch sử của Australia và sách giáo khoa Lịch sử lớp 10 (phần lịch
sử Việt Nam từ thế kỉ X đến giữa thế kỉ XIX).
5.2. Nghiên cứu thực tiễn: quan sát, dự giờ, trao đổi với giáo viên, học sinh, điều tra
xã hội học để đánh giá về thực trạng dạy học lịch sử theo chủ đề ở trường THPT; Thực
nghiệm sư phạm nhằm kiểm tra, đối chứng kết quả nghiên cứu của luận văn.
6. Giả thuyết khoa học
Nếu vận dụngnhững ý tưởng hay về phương pháp dạy học theo chủ đề của
Australiavào dạy học phần lịch sử Việt Nam từ thế kỉ X đến giữa thế kỉ XIX (lớp 10)
một cách phù hợp sẽ phát triển năng lực học sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy
học lịch sử ở các trường THPT hiện nay.
7. Đóng góp của luận văn
Thực hiện tốt những nhiệm vụ đề ra, luận văn góp phần:

10

luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

z


luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

- Khẳng định vai trò và ý nghĩa của việc tổ chức dạy học các chủ đề lịch sử và
vận dụng các PPDH tích cực ở trường THPT .
- Đánh giá được thực trạng việc dạy học lịch sử nói chung và thực trạng dạy
học theo chủ đề trong môn Lịch sử ở các trường THPT nói riêng
- Đề xuất một số biện pháp xây dựng và phương pháp dạy học chủ đề lịch sử
theo hướng phát huy nhận thức tích cực, độc lập của học sinh.
8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
8.1. Ý nghĩa khoa học: làm phong phú thêm lí luận PPDHLS nói chung và việc vận
dụng dạy học theo chủ đề trong dạy học lịch sử ở trường THPT nói riêng.
8.2. Ý nghĩa thực tiễn: là nguồn tài liệu tham khảo cho sinh viên các trường Cao đẳng,
Đại học Sư phạm, Đại học Giáo dục; giáo viên môn Lịch sử và bản thân tác giả luận
văn vận dụng trong q trình dạy học mơn Lịch sử ở trường THPT.
9. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung luận văn
được cấu trúc thành 2 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc vận dụng phương pháp dạy học
theo chủ đề trong môn Lịch sử ở trường THPT
Chương 2: Một số biện pháp vận dụng phương pháp dạy học theo chủ đề của
Australia vào phần lịch sử Việt Nam từ thế kỉ X đến giữa thế kỉ XIX. Thực nghiệm sư
phạm.

11

luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

z


luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN DỤNG
PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ TRONG MÔN LỊCH SỬ
Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản
1.1.1.1. Dạy học theo chủ đề
Khái niệm “chủ đề”(subject) được phổ biến trong các lĩnh vực nhất là trong văn
học. Theo từ điển tiếng Việt, chủ đề là nội dung chủ yếu, nổi bật được đề cập đến. Có
thể hiểu chủ đề trong mơn Lịch sử là những vấn đề nổi bật, quan trọng rút ra từ các
giai đoạn (thời kì) lịch sử hay từ hệ thống các sự kiện, hiện tượng lịch sử có quan hệ
mật thiết với nhau. Lịch sử là những gì đã diễn ra, tồn tại khách quan ngồi ý muốn
của con người. Lịch sử xã hội loài người là lịch sử của tất cả các quốc gia, dân tộc,
cộng đồng người. Các sự kiện lịch sử bản thân nó rất phong phú đa dạng, nhưng có
mối liên hệ mật thiết với nhau, nổi bật là quan hệ đồng đại và lịch đại. Vì thế khi xem
xét các sự kiện hiện tượng lịch sử vừa nhìn thấy được những nét đặc trưng riêng của
nó, vừa đặt nó trong cái chung thống nhất với các sự kiện khác để thấy tính liên tục, kế
thừa và phát triển của lịch sử. Khi dạy, học lịch sử, “người giáo viên phải luôn chú ý
đến mối quan hệ ngang dọc, trước sau của các vấn đề lịch sửcũng như mối quan hệ
ngang, nội tại giữa các mặt chính trị, kinh tế, văn hóa để cung cấp cho HS những tri
thức lịch sử khoa học mang tính hệ thống và hồn chỉnh” [21, 141]. Việc sắp sắp xếp

kiến thức lịch sử theo từng chủ đề sẽ làm rõ được mối quan hệ đó giữa các sự kiện,
hiện tượng lịch sử.
Trong xu thế đổi mới giáo dục hiện nay người ta thường nhấn mạnh đến những
quan điểm dạy học tích cực, nâng cao tính tự lực của học sinh trong quá trình học tập
bằng nhiều biện pháp, hình thức dạy học khác nhau trong đó có dạy học theo chủ đề.
Dạy học theo chủ đề là mơ hình xây dựng một nội dung dạy học thành một kết cấu
chặt chẽ, lôgic theo một hệ thống chứ khơng thành những bài học rời rạc. HS phải tự
tìm tòi các kiến thức thực tế liên quan đến nội dung học và vận dụng kiến thức vào giải
quyết các nhiệm vụ học tập.
Dạy học theo chủ đề là một trong những mơ hình dạy học trong đó nội dung
kiến thức được tổ chức theo hướng tích hợp thành các chủ đề làm cho nội dung học có
12

luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

z


luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

ý nghĩa hơn, thực tế hơn và học sinh có thể tự hoạt động nhiều hơn để tìm ra kiến thức
và vận dụng vào thực tiễn. Xu thế phát triển của khoa học ngày nay là tiếp tục phân
hóa sâu, song song với tích hợp liên mơn, liên ngành ngày càng rộng. Việc giảng dạy
các môn khoa học trong nhà trường phải phản ánh sự phát triển hiện đại của khoa học.
Vận dụng dạy học theo chủ đề là việc triển khai một mơ hình mới cho hoạt
động lớp học thay thế cho mơ hình dạy học trước đây (với đặc trưng là những bài học
ngắn, cô lập, những hoạt động lớp học mà giáo viên giữ vai trò trung tâm) bằng việc
chú trọng những nội dung học tập có tính tổng quát, liên quan đến nhiều lĩnh vực, với
trung tâm tập trung vào học sinh và nội dung tích hợp với những vấn đề gắn liền với
thực tiễn.

1.1.1.2. Phương pháp dạy học theo chủ đề
Phương pháp dạy học lịch sử là con đường, cách thức tổ chức hoạt động hợp
tác, tương tác của giáo viên và học sinh trong quá trình dạy học nhằm hướng dẫn học
sinh hình thành tri thức lịch sử, tư tưởng, phẩm chất, đạo đức và phát triển năng lực tư
duy, hành động.
Như vậy, thuật ngữ “PPDH theo chủ đề” được sử dụng trong đề tài không phải
là tên một PP cụ thể mà muốn đề cập đến các PPDH được lựa chọn phù hợp các chủ
đề trong mơn Lịch sử nói chung, phần LSVN lớp 10 nói riêng. Vận dụng các phương
pháp dạy học vào dạy học các chủ đề trong môn lịch sử là việc giáo viên lựa chọn
phương pháp, phương tiện phù hợp để phối hợp trong quá trình dạy học các chủ đề
môn Lịch sử. Trong mỗi chủ đề sẽ vận dụng một phương pháp dạy học chủ đạo nhưng
phải có sự kết hợp giữa các phương pháp để kiến thức trong mỗi chủ đề được cung cấp
đến học sinh một cách có hệ thống, logic, sinh động và hấp dẫn. Có như thế mới đem
lại sự hứng thú và khuyến khích sự say mê tìm tịi của học sinh.
Trong luận văn, chúng tôi nhấn mạnh đến việc vận dụng các ý tưởng hay về
phương pháp dạy học theo chủ đề trong môn Lịch sử của Australia vào dạy học phần
lịch sử Việt Nam từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX, lớp 10, THPT (chương trình chuẩn) góp
phần phát huy tính tích cực, chủ động và gây hứng thú học tập môn Lịch sử cho học
sinh.

13

luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

z


luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

1.1.2. Vai trò, ý nghĩa của việc vận dụng phương pháp dạy học theo chủ đề trong

môn Lịch sử ở trường THPT
Mikhancốp, viện sĩ Liên Xô đã từng nhắc nhở nhà trường rằng: “điều quan
trọng không phải là dạy cái gì mà là dạy như thế nào. Diện mạo tinh thần của đất nước
ra sao tùy thuộc vào việc nhà trường giảng dạy như thế nào”. Thủ tướng Phạm Văn
Đồng từ những năm 60 của thế kỉ XX đã nhiều lần căn dặn thầy giáo phải “gõ vào trí
thơng minh” của học sinh, là “…Cần đào tạo học sinh thành các thế hệ thơng minh
sáng tạo. Dạy học nói chung và dạy học lịch sử nói riêng là một quá trình. Đó là một
q trình nhận thức đặc thù trong đó GV tổ chức, dẫn dắt HS có mục đích có kế hoạch
sư phạm để HS nắm vững những tri thức cơ sở về lịch sử quân sự, kinh tế, chính trị,
văn hóa, khoa học – kĩ thuật và các kĩ năng cơ bản, phát triển năng lực nhận thức, dần
dần hình thành thế giới quan duy vật biện chứng, nhân cách và đạo đức của HS. Sự
hình thành kiến thức lịch sử là một quá trình của vận động nhận thức, từ không biết
đến biết, từ biết không đầy đủ, hời hợt đến hiểu biết đầy đủ sâu sắc, có suy nghĩ. Với
đặc trưng đó, chúng ta khơng thể dạy học lịch sử theo lối một chiều “thầy là nguồn
cung cấp kiến thức duy nhất” mà cần sử dụng nhiều phương pháp học tập khác nhau
nhằm kích thích hứng thú học tập, tự nghiên cứu và phát huy tính độc lập, tư duy sáng
tạo của học sinh. Trong các biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học sử ở trường THPT,
việc vận dụng các phương pháp dạy học theo chủ đề lịch sử có ý nghĩa quan trọng trên
cả ba mặt: giáo dưỡng, giáo dục và phát triển.
 Về kiến thức:
Vận dụng các phương pháp dạy học theo chủ đề lịch sử sau khi hoàn thành
nghiên cứu một giai đoạn, một thời kì hay một một khóa trình của chương trình có tác
dụng thiết thực trong việc củng cố, hoàn thiện tri thức của HS. Do đặc trưng của khoa
học lịch sử mang tính cụ thể, tính thống nhất, tính khơng lặp lại nên những kiến thức
lịch sử chỉ thường được giảng dạy một lần cho HS và không trình bày lại, điều này gây
khó khăn cho việc học tập, ghi nhớ các sự kiện cơ bản. Việc vận dụng các phương
pháp dạy học theo chủ đề sẽ giúp HS nắm được hệ thống tri thức, kĩ năng, kĩ xảo cần
thiết giúp các em có cơ hội đào sâu và mở rộng những tri thức đã học, nâng cao hiểu
biết, tiếp cận kiến thức ở nhiều góc độ khác nhau. Ví dụ: Khi dạy về chủ đề: “Những
cuộc kháng chiến chống ngoại xâm từ thế kỉ X đến cuối thế kỉ XVIII” sẽ giúp các em

có cái nhìn khái quát và hệ thống về các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm. Từ việc
14

luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

z


luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

tìm hiểu các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, các em sẽ rút ra được nguyên nhân
thắng lợi, ý nghĩa lịch sử và bài học kinh nghiệm của các cuộc kháng chiến này.
Việc vận dụng PPDH theo chủ đề còn có ý nghĩa quan trọng trong việc làm cho
kiến thức đã học trở nên phong phú, hệ thống và sâu sắc. Tính hệ thống là một trong
những đặc điểm nổi bật của tri thức lịch sử. Vì vậy, khi dạy học lịch sử, người GV
phải chú ý đến mối quan hệ ngang dọc, trước sau của các sự kiện lịch sử. Học sinh có
nắm được những tri thức theo hệ thống và trật tự lơgic thì mới có thể ứng dụng những
tri thức đó để giải quyết những vấn đề có tính chất thực tiễn. Như K.Đ. Usinxki đã
khẳng định rằng: “Dĩ nhiên, chỉ có hệ thống hợp lý, suy ra từ chính bản chất sự vật của
sự vật mới tạo cho ta quyền lực đầy đủ đối với những tri thức của chúng ta. Một cái
đầu chứa đầy những tri thức vụn vặt, không liên kết với nhau khác nào như một cái
kho mọi thứ đều lộn xộn, mất trật tự mà ngay chính người chủ cũng chẳng tìm được
thứ gì; một cái đầu chỉ có hệ thống mà thiếu tri thức khác nào một cửa hiệu nhỏ ở đó
tất cả các ngăn đều có dán nhãn, nhưng ngăn nào cũng rỗng không” [21, 63]
Vận dụng PPDH theo chủ đề góp phần giúp HS phát hiện ra những mối quan hệ
mới của tài liệu học tập với những cái khác, giúp các em nắm vững tài liệu ở mức độ
cao hơn. Các em chỉ ra được các mối liên hệ lôgic giữa các sự kiện, khái niệm lịch sử
theo nội dung chủ đề.
Các chủ đề lịch sử thường đi sâu vào những nội dung khác nhau, vì vậy việc
vận dụng các PPDH theo chủ đề còn giúp các em có những hiểu biết lịch sử một cách

tồn diện trên nhiều lĩnh vực của quá khứ như kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa tư
tưởng...khắc phục được một số hạn chế củ chương trình lịch sử hiện nay là cịn nặng
về nội dung chính trị, chiến tranh. Đồng thời, giúp HS biết cách liên kết kiến thức của
hai khóa trình: khóa trình lịch sử thế giới và khóa trình lịch sử Việt Nam trong cùng
một giai đoạn để hiểu sâu sắc hơn các vấn đề lịch sử.
 Về kỹ năng
Thông qua việc học tập các chủ đề lịch sử, HS được rèn luyện các kĩ năng tư
duy, kĩ năng học tập bộ môn và các kĩ năng sống.
Theo các nhà nghiên cứu lý luận dạy học việc nắm kiến thức sẽ là cơ sở cho
việc phát huy tư duy. Các chủ đề đi vào những vấn đề lịch sử vừa rộng vừa sâu, không
chỉ tái hiện các sự kiện mà còn đặt các sự kiện trong mối quan hệ với nhau, trong
những hoàn cảnh lịch sử cụ thể để phân tích ý nghĩa, giải thích được nguyên nhân nảy
15

luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

z


luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

sinh, phát triển hay suy vong của các sự kiện, hiện tượng lịch sử. Qua đó HS rèn được
các kĩ năng tư duy: phân tích, giải thích, chứng minh...
Việc vận dụng các PPDH theo chủ đề cịn có tác dụng thiết thực trong việc rèn
luyện các kĩ năng học tập bộ mơn như: Kĩ năng ghi nhớ, trình bày các sự kiện cơ bản;
kĩ năng lập bảng niên biểu hệ thống các sự kiện theo chủ đề; kĩ năng thu thập và xử lí
các tài kiệu kịch sử; kĩ năng nghe giảng và kết hợp tự ghi chép; kĩ năng phát hiện vấn
đề và giải quyết vấn đề; kĩ năng đánh giá và kĩ năng vận dụng những kiến thức đã học
để giải quyết các nhiệm vụ học tập hay yêu cầu của thực tiễn...
Vận dụng PPDH theo chủ đề góp phần rèn luyện kĩ năng sống cho HS. Đó là

những phẩm chất năng lực, kĩ năng cần thiết cho cuộc sống như hợp tác, làm việc
nhóm, thuyết trình, giải quyết vấn đề...
 Về thái độ
Môn lịch sử trong trường phổ thơng có nhiều ưu thế trong việc giáo dục HS.
Những con người và những việc thực của quá khứ có sức thuyết phục, rung cảm mạnh
mẽ đối với các thế hệ trẻ. Vì vậy, chương trình Lịch sử ở trường phổ thông, ban hành
năm 2006 đã nêu rõ một u cầu, trong mục tiêu của bộ mơn là: “...góp phần hình
thành ở HS thế giới quan khoa học, giáo dục lòng yêu quê hương đất nước, truyền
thống dân tộc, cách mạng, bồi dưỡng các năng lực tư duy, hành động, thái độ ứng xử
đúng đắn trong đời sống xã hội” [16,206].
Giáo dục tư tưởng tình cảm cho HS qua dạy học lịch sử là “dạy chữ để dạy
người”. Trên cơ sở cung cấp kiến thức thực sự khoa học, có hệ thống hiện đại, cơ bản
phổ thơng mà giáo dục cho HS tính tích cực, tự giác, chủ động ứng xử trong mọi tình
huống. Thơng qua các chủ đề lịch sử, HS hình thành những hiểu biết hệ thống về lịch
sử thế giới, lịch sử dân tộc. Từ đó hình thành thế giới quan khoa học, có thái độ trân
trọng những thành tựu của nhân loại, tự hòa về truyền thống dân tộc và có ý thức giữ
gìn bản sắc văn hóa dân tộc...
Các chủ đề lịch sử được xây dựng không chỉ dựa trên mục tiêu nội dung
chương trình mà cịn dựa vào nhu cầu và hứng thú của học sinh, do đó sẽ có tác dụng
lớn trong việc tạo ra động lực học tập cho các em. Theo I.F. Kharalamop, hứng thú là
nhu cầu nhuốm màu sắc xúc cảm đi trước giai đoạn gây động cơ và làm cho hoạt động
của con người có tính hấp dẫn. Khi hoạt động nhận thức của HS dựa trên cơ sở của
hứng thú thì sẽ trở nên hào hứng, thoải mái và dễ dàng. Khi đó các em sẽ khơng cần
16

luan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuanluan.van.thac.si.van.dung.phuong.phap.day.hoc.theo.chu.de.cua.australia.vao.phan.lich.su.viet.nam.tu.the.ki.x.den.giua.the.ki.xix.lop.10.thpt.chuong.trinh.chuan

z