Không phải sói nhưng cũng đừng là cừulê bảo ngọc

Le Bao Ngoc
A

:

KH�N6
P�AI
501



KH�N6

P�AI
501

ulJ�6
LA cuu

n��;


LOINOIDAU
"Ai cung la nguoi tot trong cau chuy�n cua chinh minh,
va lake phan di�n trong cau chuy�n cua nguoikhac."
Chung ta CU' mai m�c k�t trong vong luan quan gifra
vai tro "ne:m nhan" va "thu ph9m", gifra "tot" va "xau",
gifra "cong lf' va "mu quang" ... Bai vi ta luon bao dung
v6i sai s6t cua ban than, nhung l9i ratkh�tkhe v6i hanh vi
cua nguoi khac. Takhong nh�n ra nhfrng th6i quen xau cua
chinh minh, nhung l9i de' b1,mg hanh vi cua nhfrng nguoi

xung quanh. Ta ch1ng biet minh da lam ton thuang nguoi
khac, nhung l9i nh6 mai nhfrng n6i buon ai d6 gay ra cho
minh. Ta de cao nhfrng nguoi minh yeu quy va phu nh�n,
h9 thap nhfrng nguoi minh ghet b6 ... Nhfrng nguoi xung
quanh ta cung v�y. Cu9c song thuong ngay cua chung ta
von day nhfrng tinh huong r�c roi trong cac moi quan h�: bi
hieu lam, bi n6i xau, bi ban tan sau lung, bi quay roi ... Tru6c
bat ky danh gia nao tu moi truang xung quanh, du tot hay
xau, ta cung thuang d� dang coi d6 la svkh1ng dinh ho�c
phu nh�n ban than, dieu nay anh huang trvc tiep t6i long tv
tr9ng. Tat ca m9i nguoi deu c6 nhfrng th6i xau, diem yeu va
khoanhkh�c d� bi ton thuang, trong tinh huong d6 chung ta
tr6 nen nh.;ly cam, danh gia tieu ClJ'C cua nhfrng nguoi xung
quanh se khien chung ta nghi ngo va d1n v�t chinh minh.


6

�ij� V-.hon� pha; r6; nhun� e,Qn� aun� la C,UU

Co nhfrng khi thoi quen xau khien chung ta tr6 nen ich ky,
d9c doan, vo tam, doi khi gay ra nhfrng 16i lam khien ban
than hoi tiec.
Li�u nhfrng gi ta nhin nh�n ve the gioi nay co dung d�n?
Nhfrng gi ta nghi la tot co th1,rc sv tot? Nhfrng thu ta coi la
th�t co bao nhieu phan gia doi? Li�u tren doi nay co ton t.,1.i
"nc:.m nhan hoan hao" va "phan di�n tuy�t doi"? Ta thuang
nghi ve nhfrng ton h9i ai do gay ra cho minh, li�u ta co luon
danh gia dung ve nhfrng ton thuang minh gay ra cho nguoi
khac? Li�u ta co dang bi danh dp d9o due, bi tong tien cam

xuc, bi lqi dvng ma khong hay?
Va... li�u chinh ta co phai la nguoi tot nhu ta nghi khong?
Toi tin dng neu co the Iva ch9n, hau het ch�ng ai thich
phai chiu ton thuang, cung khong he muon vo y gieo n6i
buon vao long nguoi khac. The nhung CUQC song nay khong
co phep mau de sua chfra m9t con nguoi, chung ta chi co
the dva vao sv tu luy�n cua ban than de khien minh dan tr6
nen tot hon. Muon lam duqc dieu nay, ta can nhin th�ng vao
nhfrng van de cua ban than va m9i nguai xung quanh, phan
tich de' hieu ro ve chung. Day khong phai la dieu dang xau
ho. B9n chi dang doi di�n voi m�t toi cua m6i ca nhan, chieu
sang chung de tim den S\f tv tin va thau hie'u.
Ca toi va b9n, chung ta deu khong hoan hao. Dieu tuy�t
voi la m6i ngay ta deu co g�ng tv hoan thi0n ban than, yeu
thuang va tran tr9ng chinh minh cimg nhfmg nguiri xung
quanh, bai vi tat ca chung ta deu xfrng dang duvc h,�nh phuc.


Le 5ao Ngoc@ 7
C6 m9t cau n6i ma toi rat tam d�c: "To separate oneself
from the burden, the angst, the anguish that we all encounter
every day. To say I am alive, I am wonderful, I am. I am. That
is something to aspire to".
- Garth Stein, The Art of Racing in the Rain 1•

1. T9m djch: "0e tach mlnh ra khoi nhung ganh n�ng, nhung n6i ni�m
va sl,I thong kh6 ma tat ca chCmg ta d�u g�p phai m6i ngay, hay n6i rang
t6i con song, t6i th�t tuy�t vbi, t6i chinh la t6i. Toi chfnh la toi, day la
di�u dang de khao khat". (Garth Stein, NgM thufit dua xe trong mua).

V��,C6 Ian, chau be h9c lop tam, con cu.a m9t nguoi quen,
tung tam S\f voi toi, dqi y the nay:
"Moi l.ln m� milng chau v� loi gi d6, m� se milng
mai khong du't. Moi khi m� mu6n chau lam gi. m� l�p
di l�p l<;!i cho d�n khi chau bu(>c phai lam thi thoi, du
chau khong mu6n lam, nhung chau phai lam de m�
chau dll'ng n6i nfra. Khi ma chau mile loi, m� phan
tich dai lilm, n6i mai n6i mai... Chau s<;1 m�, din tranh
xa m�, va chang hieu sao khi nghe nhi�u chau bj nhan
y. Moi khi m� bilt d.lu n6i, trong d.lu chau se nghi d�n
nhfrng thu' khac, khong con de tam xem m� n6i gi nfra.
. Chau con bilt d.lu tu'c va cai m�. Th� la m� chau bao
chau mit d<;!y."
La m9t nguoi Ian, toi da nghi r�ng m� chau m�ng chau
nhieu the la vi quan tam den con thoi, n6i nhieu m6i mom
va m�t chu, c6 ai muon n6i nhieu dau. Cho den m9t ngay
toi sang nha chau c6 vi�c, phat hi�n ra bo m� chau n6i nhieu
kinh khung. Khi dua tre vua di h9c ve va len phong, bo m�
be lien give con di t�m, give lien tvc den khi dfra be vao t�m
thi thoi, ke ca khi dua tre da g�t len: "Lat nf r a con t�m!"


Le Bao N�oG � 9
Trong thoi gian toi ngoi n6i chuy�n v6i anh chong ve
cong vi�c, chi VQ' 6 phong khac v�n luon mi�ng cau nhau
con ve du m9i thu tren doi. HQ c6 hai con, va chi VQ' het n6i
ve dua nay l.;i.i n6i ve dua khac, lien h,IC lien h,IC, den toi la
nguoi ngoai ma con thay choang vang dau 6c. Tru6c khi ve,
toi hoi: "Sao chi n6i b9n tre nhieu the? Nhfrng cai v�t vanh

chi de b9n tre h,r quyet di, chu CU' n6i lien h,IC nhu v�y thl,l'C
sl,l' nghe rat m�t ay." Chi lien n6i xoi xa: "Day co thay chua,
n6i nhieu nhu the ma chung n6 c6 chiu nghe dau, cu B. m�t
chung n6 ra. D6 la chua ke n6 con cai co. N6i den the roi ma
kh6ng du9c thi ch.1ng biet con phai lam the nao, khong le
phai cho chung n6 an don." Anh chong dung c.;i.nh g�t gu:
"B9n nay bu6ng 1�m, n6i chang chiu nghe, den tuoi lao roi."
Hai anh chi ay deu khong biet den "hi�u ung tam ly qua
gi6i h.;i.n". Hi�u ung qua gi6i h.;i.n de c�p den vi�c khi phai
chiu m9t kich thich qua muc, qua nhieu, trong thoi gian qua
dai, con nguoi se cam thay mat kien nh�n, kh6 chiu va muon
phan khang.
C6 m9t cau chuy�n nhu sau:
C6 lin nha van Mark Twain I nghe m1,1c Sli' giang t�i
m(>t nha thd. Ban diu, 6ng cam thiy m1,1c Sli' giang hay
nen c6 y djnh quyen g6p ti�n. Nhung sau mudi phut,
ong cam thiy mit kien nhan din, nen quych djnh se
quyen it ti�n l�i. Rl>i them mli'di phut sau, m1,1c sli' van
ti�p t1,1c bai giang d�u d�u, ong cam thiy kh6 chju va
1. Samuel Langhorne Clemens (30/11/1835 - 21/4/1910), but danh
Mark Twain, la nha van trao phung, ti�u thuyet gia n6i tieng cua My.


10 �} lJ.hong phai SOi nhung e,Ong aung la C,LJU
quy�t djnh khong quyen g6p nfta. Th�m chi, fT}Qt s6
di ban con k€: d.ng do cam thiy tU'C gi�n vi m9c SU n6i
qua nhi�u, Mark Twain khong nhftng chang quyen g6p
ma con liy tr(>m hai XU tll cai dia!

Mark Twain da bi kich thich trong thoi gian dai, khien

ong khong chiu du9c va thay doi y dinh cua minh. Day la
each ma hi�u ung qua gi6i h,,m du9c phat hi�n. Tu do, nguoi
ta thuang giam b6t tlnh tr<;1.ng kich thich, nh�c l<;1.i thai qua
mQt van de de tranh hi�u ung nay sinh ra lam anh hu6ng
den tam ly.
Ngay den ca moi truang quan ly kh�t khe nhu trong
tr<;1.i giam, nhfmg can b9 va giam thi tr<;1.i giam con phai hoc
each noi vua du, khong dai dong mien man. Tat ca cac m�nh
l�nh dua ra deu phai gay gon, vua du, khong cau nhau, lem
bem. Cong tac giao d1,1c ph<;1.m nhan trong tr<;1.i cung ng�n
gon, tranh giai thich le the, noi th�ng vao van de, tac phong
nghiem tuc. Bai neu can b9 CU' cam ram hay dai dong qua, S1,l'
giao d1,1c se phan tac d1,1ng.
Den giao d1,1c ph<;1.m nhan dang chap hanh an tu con
phai luu y can th�n nhu the, nfra la giao d9c con cai, nhat la
nhfmg dua tre dang 6 d9 tuoi nh<;1.y cam.
Vi�c giang giai hay dn nh1n lien tl,lc, qua muc cua cha
m� ve van de nao do la m9t s1,l' kich thich don di�u. Dua tre se
m m khep tai l<;1.i. Loi noi cua cha m� b�t dau giong nhu tieng
on nen ma thoi, ho CU' the d9c tho<;1.i con lu tre thi chi gia VO'
nghe cho ho hai long, con thl,l'C S1,l' chung cam thay chan ng�t.


Le Bao Ngoe,@ 1 1
D�c bi�t la tre vi thanh nien, ve lau dai, chung se khep minh
va khong muon giao tiep v6i cha m�, th�m chi la noi lo"m.
C6 nhung vi ph1,1 huynh hay tv h6i t<;1i sao con cai cu
nhu "b9n tv ky". Sau khi di h9c ve, chung chui ngay vao
phong, dong kin cua va khong thich n6i chuy�n v6i cha m�.
Chung nghe nh<;1c, len m<;1ng, xem phim, lam bai t�p ... va

chim d�m vao the gi6i rieng cua minh, cam thay thoai mai
khi khong phai nghe cha m� dn nh�n. Nhung lai n6i Ian
man qua muc cua cha m� c6 the' lam mat di S\f ton tr<;>ng cua
dua con v6i h9.
V�y, cha m� nen lam gi de tranh hi�u ung qua gi6i
h<;1n? Toi da tim du9c m9t so lai khuyen huu ich tu Zhudou
Parenting - m9t thuang hi�u ve nghien

CU'U

giao d1,1c t<;1i

Trung Quoc:

Thu nhtit la dua ra cac yeu cau, huang d�n r6 rang va
thiet thvc.
Vi d1,1 nhu nguai m� bu6c vao phong, thay phong bua
b9n, lien dn nh�n dua con ve vi�c "6 ban". N6i mai phat
chan thi l<;1i lai sang vi�c con h9c kem. N6i ve h9c t�p chan
roi l<;1i n6i sang con co X giup bo m� vi�c nha, con chu Y nau
an ngon, con ong Z kiem du9c nhieu tien, th�ng ABC b�ng
tuoi may nghi h9c di lay v9 c6 con roi kia kia ... Cu v�y thi
lam sao dua con kien nh�n nghe noi? Th�m chi dua con con
ch�ng hieu m� dang muon n6 phai lam gi!


1 2 '� �h6n9 phai JOi nhun9 e,On9 aun9 la C,LJU
Thay vao do, co the' noi: "Phong con bua qua, horn nay
hay d9n di, ngay mai m� vao la phai g9n nhe." Thai gian,
nhi�m vv va ky v9ng cua phv huynh dua ra hie nay la ro

rang, tht,rc te va kha thi. Dua con biet no phai lam gi, khi nao
phai hoan thanh.
Thu hai la dung phan xet va quy chvp tuy
trut gi�n.

y, dung

Tru6c hanh vi co van de cua tre, each hi�u qua nhat cua
cha m� la thao lu�n van de va chi ra 16i sai do. Tuy nhien
dung phan xet va gan nhan tuy y.
Vi dv, m9tdua tre bi ph9t a truang. Khi ve nha, dua tre
giau khong noi cho cha m�, khi nha trm'mg lien h� thi phv
huynh m6i biet. Cha m� co the d� dang noi gi�n ma gao len:
"May tri tra a, h9c dau ra cai tro giau giem doi g9t day, do
mat d9y !" Dua tre co the binh finh de noi chuy�n voi cha
m� khong? Tru6c can gi�n va nhfrng lai cong kich n�ng ne,
chung cang muon giau giem van de minh g�p va tranh xa
phv huynh. Den m9t luc naodo, phv huynh khong con biet
thong tin gi ve con minh nfra.
Thay vaodo, cha m� co the mo ta ve hanh vi cua tre nhu
sau: "Conda khong chud9ng noi v6i bo m� ve chuy�n ngay
horn nay."
Tiep theo, h9 noi ve cam xuc cua minh: "Bo/m� cam thay
rat khong vui vi con da tu6c di quyen duqc biet cua bo/m�
nhu m9t nguoi cha, nguoi m�. Tat nhien, bo/m� ciing boi roi.


Le Bao NLy do gi khien con khong muon n6i voi bo/m�? Con sq bi
m�ng hay la do van de gi?"

Sau d6, nguai lam cha m� the hi�n nhu cau cua ban
than: "Hy v9ng bo/m� se la nguai duqc con tin tu6ng. C6 gi
hay n6i voi bo/m� nhe, chung ta se cung giai quyet van de
cua con.
'

ff

Mo hinh giao tiep bao gom ba buoc neu tren la mot
phuang phap hoa binh va thing th�n, n6 se khuyen khich
tre em tin tu6ng, tu d6 tra lai cha m� mot each hi�u qua.
Tuy nhien cha m� can giu uy tin, dung hanh dong theo kie'u
"Con n6i di, m� khong danh m�ng dau", sau d6 khi tre n6i
ra thi bi an don.

Thu ba la the' hi�n hanh vi dung va cho tre thai gian
phat trie'n.
Nha tam ly h9c nguai My Jane Nelson tung chia se:
"Neu cha m� c6 the n6i it hon va hanh dong nhieu han, 75%
cac van de voi con cai h9 c6 the' se bien mat." Nhiing dua con
khong he muon ph<;1m sai lam de thach thuc cha m� hay de
lam cha m� tuc gi�n. C6 the' la do tre khong biet ho�c khong
c6 du kha nang de lam tot. Do d6, khi cha m� chi ra nhung
hanh vi sai cua con cai, h9 cung nen the' hi�n hanh dong
dung va giup con lam chu cac hanh vi dung d�n.
Vi dt,1, doi voi nhung dua tre tieu tien phung phi, nhung
hanh vi nhu v�y xay ra do kha nang tv kiem soat yeu, kh6
chong l<;1i cam d6 cua the gioi ben ngoai, ho�c vi dua tre

1 -4 {I? �hong phai r6i nhung e,Ong dung la e,uu
khong c6 khai ni�m quan ly tai chinh va hanh vi tieu dung
chua chinh xac. Dieu can thiet la cha m� phai lien t\lc hu6ng
d�n, de con c6 du th&i gian h9c each quan ly chi tieu.
Tong ket l<;1i, cha m� nen biet diem dung trong cac CUQC
tro chuy�n v6i con cai, dong th&i chua ra "khoang trong"
thich h9p de chung c6 the suy nghi ve ban than. N6i qua
nhieu c6 these gay phan tac dt,mg, khien vi�c giao tiep trong
gia dinh tro nen ding th�ng va mat di hi�u qua.


......._..a�.

TamlyhQC

Q

�

<:;><'.JC> ��-

cong thac ca nhan

Nhfrng nam gan day, nganh Tam ly h9c b�t dau phat
trie'n mc;mh t9i Vi�t Nam, nhu cau tim hie'u ve tam ly cung
gia tang. Nho do, cam xuc cu.a con nguoi dUQ'C nang niu han,
nhfrng nguoi bt b�nh tam ly cung du9c quan tam va cham
soc han trmk. Tuy nhien, khong phai ai cung tiep c�n tam ly
h9c mot each lanh m9nh. Co nhfrng nguoi b�t dau phan tich
roi "phan b�nh" cho nhfrng nguoi xung quanh nhu mot thoi

quen, va t� han nfra la nhfrng nguoi su dvng kien thuc tam
ly de tan cong nguoi khac.
Lan n9, toi d9c du9c bai viet cong kich mQt nguoi tren
m9ng. CJ du6i phan comment la hang lo9t nhfrng loi ac y hua
theo, phan tich tung loi noi cu chi cu.a doi tuQ'Tig de chung
minh dng "Dva theo kinh nghi�m d9c sach tam ly toi ph9m
cu.a tao, con nay bt da nhan each", "Ch�c ch�n no bi ai ky",
"No bi roi lo9n nhan each hoang tu6ng day", "Con nay quen
uong thuoc a?" ... V6i thu kien thuc ch�p va cu.a h9 ma co the'
chan doan b�nh tam ly cho doi tuQ'Tig h9 ghet sao? Ch�ng
qua h9 dang IQ'i dvng cac can b�nh tam ly de' tan cong va tim
each h9 thap nguoi ma minh muon b�t n9t thoi.


16

i� �hong pha; r6; nhung e,Ong clung la e,uu

Trong nhfmg V\l an dU'Q'C dang tai cling v�y, co mot so
nguoi yeu thich tam ly h9c toi phc,1m se xuat hi�n de ban
lu�n: "Ten nay la ke thai nhan each", "Day la tam than phan
li�t" ... Khi co ai do t\l' rn, lc,1i dJ thay nhfrng kh�ng dinh ch�c
nich: "Tram cam day ma", "Roi loc,1n cang th�ng sau sang
chan" ... Duong nhu ten toi phc,1m nao cling co van de ve
nhan each, V\l t\l' sat nao cling la do b�nh tram cam.
Thinh thoang, toi g�p nhfrng truang h9p ky lc,1 the nay:
Mot nguoi lien h� den de h6i y kien ve vi�c ai do xung quanh
h9 co van de ve tam ly, nhu "Anh trai toi da nhan each",
"Bc,1n trai toi bi roi loc,1n nhan each chong doi xa hoi", "Bc,1n
gai minh la ke thao tt'mg doc hc,1i", "Con toi co phai ke roi

loc,1n hanh vi"... Nhfrng van de do du9c nguoi h6i d9c tu
sach va mot it tai li�u tam ly tren mc,1ng de suy ra. Tuy nhien,
h9 khong hie'u dng van de trong cau chuy�n cua h9 luon
den tu ca hai phia. Do la nhfrng bat dong chinh kien, nhfrng
xu ly khong kheo trong moi quan h�, tu do tinh cam rc,1n nut
d�n den nhfrng tr�n cai nhau, nhfrng xich mich 16n hon ... Co
the la do mot ben qua kiem soat khien nguoi kia muon thoat
ra; qua cau toan doi h6i S\l' hoan hao khien doi phuang m�t
m6i; cu ep doi phuang phai song theo each minh muon, cho
do moi la "tu te" ma quen di dng ai cling co cuoc song va
tinh each rieng; ho�c cling co the do la 16i tu phia ban than
ta, khien doi phuang ngot ngc,1t va moi quan h� tr6 nen bat
hoa ... Nhfrng mau thu�n nhu v�y rat thuang g�p trong cuoc
song. The nhung khi mot ben dung cac sach, tai li�u tam ly
de giai thich van de theo chieu huong co l9i cho minh va


Le 5ao N90G@ 11
"gan b�nh" cho doi phuang, thl mQi thu tr6 nen th�t phuc
tc;lp. Co nhung nguai cu tv chan doan mlnh bi tram cam, roi
loc;ln cam xuc, da nhan each, tv bit chmk cac dau hi�u trong
sach, tv xac dinh nguai nay nguai nQ quanh mlnh la mic h9i
chung tam ly nQ kia ... khien cho CUQC song va cac moi quan
h� cua hQ khong con blnh thuang nua.
Ngay nay, Tam ly hQC da tr6 thanh m9t nganh hQC dUQ'C
yeu thich va chu y trong xa h9i, nhieu nguai tlm hie'u cac kien
thuc tam ly voi hy VQng co the hQC dUQ'C dieu gl do de CUQC
song cua hQ hc;lnh phuc hon, nhu: each giao tiep, giu gin cac
moi quan h�, tv chua lanh ton thuang ... Ben Cc;lnh do, cung
co nhfrng nguai nuoi tham vQng sai lam: hQ nghi dng nha

tam ly co "ky nang dQc suy nghi" de giai thich, nim bit, nhln
xuyen thau ban chat con nguai. HQ tlm den tam ly hQc vl
bi quyen ru bai thu quyen Ive co the nim dUQ'C nguai khac
trong long ban tay. HQ tin dng nhung kien thuc tam ly mlnh
hQC dUQ'C la tuy�t doi va bao trum tat ca, lien h,lc ap d�t len
nguai khac de phan tich va danh gia. Tv tlm hieu tam ly hQc
la tot. DQc cac sach ve chua lanh n6i dau, ph1,1c hoi tam ly ...
de tv hieu ban than va thau hie'u nhung nguai xung quanh la
tot. Nhung ching tot chut nao neu bc;ln su d1,1ng cac kien thuc
trong sach hay tai li�u tam ly mot each bua bai, de'bi�n minh
ring mQi van de mlnh mic phai la "co ly do chinh dang", tu
do nuong chieu ban than, coi ban than la trung tam. Trong
khi van de cua nguai khac thl bc;ln lc;li "gan b�nh", ket t9i, len
an dva theo nhung dau hi�u nao do dQC dUQ'C trong sach,
chu khong he d�t mQi thu vao m9t hoan canh cong bing:


1 8 @ V..hong pha; r6; nhung GOng aung la GVU
nguai ta cam thay the nao, t<;1i sao nguai ta l<;1i lam v�y, neu
minh la nguai ta thi cam thay ra sao ...
Nhieu nguai tin dng "Khi anh ta quat toi, anh ta tuc
gi�n v6i toi thi anh ta ch�c ch�n lake thao tung nhu sach nay
viet. Bo m� m�ng toi, khong diu dang nhu toi muon thi day
la cha m� doc h<;1i nhu sach kia noi. Con toi khong nghe lai
toi, no lake chong doi xa hoi!". M6ikhi thay co dau hi�u nao
giong giong, ngay l�p me h9 kh�ng dinh xung quanh minh
toan nguai b�nh ho<;1n, hQ lake bi h<;1i giua cuoc dai ac nghi�t
nay. HQ quen r�ng minh dau phai bac si hay chuyen gia, va
dieu t� h<;1i la each suy nghi nay se giet chet cac moi quan h�!
Ro rang h9 d9c sach va tai li�u tam ly de tim each xay dvng,

vun d�p tot han cho cac moi quan h�, de can b�ng ban than
va h6 trq cho cuoc song, nhung vi tu duy ap d1amg sai, cac
kien thuc cua h9 l<;1i tr6 nen co h<;1i, nhin ai ciing thay nguai
do co b�nh tam ly.
Keith E. Stanovich, Ciao SU Tam ly h9c Ung d1amg va
Phat trien Con nguai cua D<;1i h9c Toronto, Canada, cho biet
m9i nguai trong xa hoi deu khong ngung giai thich hanh vi
cua nhau. Nhu v�y, ai trong chung ta cung la mot nha tam
ly. The nhung mot so nguai thich su d1amg "tam ly h9c cong
thuc ca nhan" die'n hinh luon nghi r�ng tam ly h9c co the
duqc SU' d1amg de danh gia cuoc song cua m9i nguai xung
quanh va gan nhan, quy ch\lp cac hanh vi cua nguai khac.
Cang ngay, "tam ly h9c cong thuc" cang bi bop meo va l�ch
l<;1c, no chua day nhfmg dinh kien ca nhan va khong tuan
theo cac phuang phapkhoa h9c. Tam ly da bi bien thanh thu
vii khi s�c nh9n de' tan cong va danh gia con nguai.


Le Bao N�oc.@ 1 9

Vi�c phan tich m9t nguoi va dinh nghfa doi phuang
b�ng cac bieu hi�n tam ly la m9t lo9i hanh vi gan nhan.
Hanh vi "gan nhan ban chat" khien chung ta dong khung
co dinh ban chat cua m9t con nguai, gioi h9n tu duy cua
mlnh trong cac dinh kien. Day la m9t sai lam boi chung ta
quen r�ng mlnh von khong the' d9c duqc suy nghi cua nguai
khac. Dung v�y, khi danh gia n9i tam cua ai do, chung ta
chi co the dva vao ph6ng doan theo suy nghi ca nhan cua
mlnh ve h9. Ai co the nhin thau sv th�t trong dau nguoi khac
day? Chung ta khong phai than linh de'biet doi phuang thvc

sv da nghi gl, lam gi; nhfrng ket lu�n cua chung ta khong
phai la sv th�t khach quan, ma chi la thu chung ta tuong la
"sv th�t" dva tren suy doan ca nhan. Va duang nhien, suy
doan cua chung ta co the dung ho�c sai, khi suy doan ve m9t
nguai 19 thi phan sai se nhieu hon dung.
Th<;l.C Sl Chu - m9t giang vien Tam ly h9c cua Trung
Quoc co Ian ke' chuy�n nhu sau:
"M(>t co gai da tLing h6i toi: 'Nhiing nguai h9c tam
ly h9c c6 the: d9c duejc nhiing gi nguai khac dang nghi
trong nhay miit khong?' Toi tra lai co iy: 'Tam ly h9c
khong phai la dQC tam trL Nhiing ngudi hQC tam ly hQC
nen c6 khi nang chip nh�n nhiing thi�u s6t cua bin

than hon nhiing ngvai khac, nh�n ra nhu du va xv ly
cam xuc.' Co iy dvang nhv khong hieu dieu d6 va n6i
them: Don vt cua chung toi c6 m(>t anh chang hay liim.
Sau khi tlJ minh h9c tam ly h9c, anh iy da ti�n hanh
phan tich tam ly m6i khi nhin thiy ai d6. Tit ca chung
toi deu nghi anh iy rit hai hudc!'


20@ lt.hong phcli s6i nhung e,Ong dung la e,vu
Toi n6i vdi co iy rang n�u anh chang kia nghien
cU'u sau hon mot chut, thi anh ta se hieu rang hanh vi
lien t9c tim each phan tich khi nhin thiy m9i ngucli
thljc ra la de thu hut slj chu y cua nguc1i khac, d6 la vi
nhu du gay in tu(Jng. Lo�i hanh vi nay khong chi c6
the khi�n ngucli bi phan tich cam thiy kh6 chtu, ma n6
con rit bu6n Cltcli va VO duyen."

Tran Hai Hien - m9t chuyen gia tam ly t.,1i Hang Chau
tung chia se dng: Khi cac chuyen gia tu van nghien CU'U ve
li�u phap tam ly, nhfrng gi h9 phai doi m�t la cac than chu
voi nhfrng van de tam ly rieng. Nha tu van can phan tich
moi truong song va cac moi quan he xung quanh than chu
de' tim each chfra lanh. Day th1,rc S\l' la m9t qua trinh nghiem
h'.ic, nh�m mvc dich tim hieu nguyen nhan d�n den van de
cua than chu, tim ra nhfrng nut th�t de' giai quyet. Nhung
cac nha tam ly khong the' lam nguqc l.,1i, khong bao gio duqc
can cu theo tinh huong hien t.,1i de' kh�ng dinh ch�c ch�n
van de tam ly cua doi phuang. Neu khong, chung ta se bien
nhfrng ca nhan ro rang la binh thuong tr6 thanh nhfrng ke
day benh t�t.
Nhfrng nguoi thich su d\mg "tam ly h9c cong thuc ca
nhan" da di nguqc l.,1i logic nay: HQ nhin vao cac dau hieu
nh�n biet de' gan benh tam ly cho nguoi khac. Trang m�t h9,
ai cung c6 b�nh!
Khep l.,1i bai viet nay, toi muon trich d� phat bieu cua
Tran Hai Hien: "Dieu thl,l'C Sl,l' quan tr9ng trong viec hQc tam ly


Le Bao N9oc@ 2 1
khong phai la bc:1n da n�m du9c bao nhieu kien thuc, dung
h9c tam ly nhu h9c cong thuc nau an. Nghien CU'U tam ly la
h9c each nhin m9i thu b�ng cac quan die'm va phuang phap
tam ly. Doi vai hanh vi hi�n tc:1i cua mot nguoi, n6 khong
the phan anh het ban chat cua nguoi d6. De hieu du9c m9i
nguoi, chung ta can phai nhay ra ngoai khuon kho cua kien
thuc ly thuyet va nhin nh�n sv ton tc:1i cua nhau mot each
tran tr9ng."

Tam ly h9c la mot mon khoa h9c giup con nguoi c6 cuoc
song tot han, chu khong phai la mot thu vu khi de danh gia
va tan cong nguoi khac.