Lý thuyết và bài tập hoá học lớp 12 (khtn)

TR¯âNG THPT ĐÀO S¡N TÂY
Tä HÓA HàC

Lý thuyÁt & Bài tÁp

KHTN

Há và tên : &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&..&..
Láp: &&&&..&..

Tài lißu l°u hành nßi bß
Tháng 9/2023

MĂC LĂC

A. LÝ THUYÀT ............................................................................................................................................. 1
Ch°¢ng 1: ESTE – LIPIT ....................................................................................................................................... 1

BÀI : ESTE ........................................................................................................................................................ 1
BÀI : LIPIT ........................................................................................................................................................ 2
Ch°¢ng 2: CACBOHIDRAT ................................................................................................................................. 4
Ch°¢ng 3: AMIN, AMINO AXIT, PROTEIN ....................................................................................................... 6
BÀI: AMIN ........................................................................................................................................................ 6
BÀI : AMINOAXIT ........................................................................................................................................... 8
BÀI : PEPTIT VÀ PROTEIN ............................................................................................................................ 9
Ch°¢ng 4: POLIME V VT LIU POLIME.................................................................................................... 11
ChÂng 5: ắI CĂNG KIM LOắI................................................................................................................... 15
BÀI : Vk TR䤃Ā KIM LO¾I TRONG BKNG H THìNG TUN HON CU TắO C_A KIM LOắI ......... 15
BÀI : T䤃ĀNH CHÃT C_A KIM LO¾I – DCY ĐIàN HOA C_A KIM LO¾I ................................................ 15
BÀI : SĀ N MỊN KIM LO¾I ...................................................................................................................... 16
BÀI : ĐIÂU CHÀ KIM LO¾I .......................................................................................................................... 17

ChÂng 6: KIM LOắI KIM KIM THõ - NHễM ........................................................................................ 18
BÀI : KIM LO¾I KIÂM................................................................................................................................... 18
BÀI : HĀP CHÃT KIM LO¾I KIÂM.............................................................................................................. 19
BÀI : KIM LO¾I KIÂM THâ ......................................................................................................................... 20
BÀI : HĀP CHÃT KIM LO¾I KIÂM THâ..................................................................................................... 20
BÀI : N¯âC CĀNG ........................................................................................................................................ 21
BÀI : NHÔM.................................................................................................................................................... 21
BÀI : HĀP CHÃT C_A NHƠM...................................................................................................................... 23
Ch°¢ng 7: SÂT – CROM – ĐàNG ..................................................................................................................... 23
BÀI : SÂT ........................................................................................................................................................ 23
BÀI : HĀP CHÃT SÂT.................................................................................................................................... 24
BÀI : HĀP KIM C_A SÂT ............................................................................................................................. 25
BÀI : CROM .................................................................................................................................................... 26
BÀI : HĀP CHÃT C_A CROM ...................................................................................................................... 26
BÀI : ĐàNG VÀ HP CHT ......................................................................................................................... 27
ChÂng 8: PHN BIT MT Sì CHT VÔ C¡ .............................................................................................. 28
BÀI : NHÀN BIÀT MT Sì ION TRONG DUNG DkCH............................................................................. 28
ChÂng 9: HOA HC VâI CÁC VÃN Đ PHÁT TRIÄN KINH TÀ - XC HàI - MÔI TR¯äNG .................. 29
B. BÀI TÀP .................................................................................................................................................. 30
CH¯¡NG 1: ESTE – LIPIT ................................................................................................................................ 30
CH¯¡NG 2: CACBOHIDRAT ........................................................................................................................... 40
CH¯¡NG 3: AMIN – AMINOAXIT – PROTEIN ............................................................................................. 50
CH¯¡NG 4: POLIME ......................................................................................................................................... 60
CH¯¡NG 5: Đ¾I C¯¡NG KIM LO¾I .............................................................................................................. 65
CH¯¡NG 6: KIM LO¾I KIÂM – KIÂM THâ - NHƠM.................................................................................... 77
CH¯¡NG 7: SÂT – CROM – ĐàNG ................................................................................................................. 88
CH¯¡NG 8: PHÂN BIàT MàT S× CHÃT VƠ C¡ .......................................................................................... 97
CH¯¡NG 9: HOA HàC VâI MÔI TR¯äNG ................................................................................................... 99

A. Lí THUYắT

ChÂng 1: ESTE LIPIT

BÀI : ESTE

I. Khái nißm :
Khi thay nhóm OH å nhóm cacboxyl cÿa axit cacboxylic bÁng nhóm OR’ cÿa ancol thì đ°āc
este.
Este đ¢n chāc: RCOOR’ Trong đó R là gòc hidrocacbon hay H; R l gòc hidrocacbon
Este no Ân chc mch hỗ : CnH2nO2 ( vói n 2)
Danh pháp : Tên gßc R’ (ancol) + tên gßc RCOO (axit) (đuôi at)

Gác ancol Gác axit
CH3- : Metyl HCOO-: fomat
C2H5-: Etyl CH3-COO- : axetat
CH2=CH- : Vinyl CH3CH2-COO- : propionat
CH3-CH2-CH2 -: Propyl CH2=CH-COO-: acrylat
CH3-CH(CH3)- : Isopropyl CH2=C(CH3)-COO-: metacrylat
C6H5 -: Phenyl C6H5-COO-: benzoat
C6H5- CH2-: Benzyl

II. Lí tính :
- Các este h¿u nh° không tan trong n°ãc, nh°ng tan nhiÃu trong dung mơi hÿu c¢.
- Th°ång là ch¿t lòng, nh hÂn nóc, dò bay hÂi.
- So sỏnh nhiỏt đá sơi (đßi vãi nhÿng ptử có cùng khßi l°āng phân tử / cùng sß nguyên tử C)

Axit cacboxylic > ancol> este

- Các este có mùi th¢m đặc tr°ng:
CH3 – COO-CH2-CH2-CH(CH3)2 (isoamyl axetat): Mùi chußi (d¿u chußi)

C2H5-COO-C2H5 (etyl propionat) hoặc CH3-CH2-CH2-COO-C2H5 (etyl butyrat): mùi dāa
CH3-COO-CH2-C6H5 (benzyl axetat): Mùi hoa nhài.

III. Tính chÃt hóa hác :
1. PhÁn āng å nhóm chāc

a. PhÁn āng thÿy phân este trong môi tr°ãng axit: ch¿m, thu¿n nghßch

to ,H+ + R’OH
Ancol
RCOOR’ + H2O ⎯⎯⎯⎯⎯⎯³ RCOOH
Axit

b. PhÁn āng thÿy phân este trong mơi tr°ãng kiÁm (p° xà phịng hóa): nhanh, mßt chiÁu

t0

RCOOR’ + NaOH ⎯⎯³ RCOONa + R’OH

Muái Ancol

THPT Đào Sơn Tây Bài học Hóa 12 - KHTN

* L°u ý mát sß tr°ång hāp đặc biát cÿa ph¿n āng thuỷ phân este

D¿ng c¿u t¿o este VD

R-COO-CH=CH-R’ to

CH3COOCH = CH2 + KOH ⎯⎯³CH3COOK + CH3CHO

R-COO-C6H5 to

HCOOC6H5 + 2KOH ⎯⎯³HCOOK + C6H5OK + H2O

2. PhÁn āng å gác hidrocacbon
a. PhÁn āng trùng hāp, làm mÃt màu n°ác brom, cßng H2... xÁy ra å các este ch°a no.

CH3COOCH = CH2 + Br2 ⎯⎯³CH3COOCHBr− CH2Br

C2H5COOCH2CH = CH2 + H2 Ni, to

⎯⎯⎯³C2H5COOCH2CH2 − CH3

b. PhÁn āng tráng g°¢ng: x¿y ra ỗ cỏc este fomat HCOO-R khi phn ng vói dung dßch
AgNO3/NH3
3. PhÁn āng cháy:

t o

CnH2nO2 + (3n-2)/2 O2 ⎯⎯³ nCO2 + nH2O

nCO2 = nH2O  este no, đ¢n chāc.

IV. ĐiÁu ch¿ :
+ Este cÿa ancol: đun hãi l°u ancol vái axit hÿu c¢, có H2SO4 đ¿c xúc tác, gái là ph¿n āng este hóa.

H 2 SO4 d
⎯⎯⎯³
R-COOH + R -OH ⎯⎯0 ⎯ RCOO–R + H2O’’

t

+ Este cÿa phenol: C6H5OH + (RCO)2O RCOOC6H5 + RCOOH

V-ĀNG DĂNG:
- NhiÃu este dùng làm dung môi
- Các este không no dùng đÅ s¿n xu¿t ch¿t dẻo
- Mát sß este dùng làm ch¿t t¿o h°¢ng trong cơng nghiáp thāc phẩm

BÀI : LIPIT

I. Khái nißm: Lipit là nhÿng hāp ch¿t hu c cú trong t bo sòng, khụng hũa tan trong n°ãc
nh°ng tan nhiÃu trong dung mơi hÿu c¢ khơng phân cāc.
II. ChÃt béo:
1. Khái nißm: Ch¿t béo là trieste cÿa glixerol vãi axit béo gái chung là triglixerit hay
triaxylglixerol.
Công thāc chung :R1COO-CH2 R1,R2,R3: là gßc hidrocacbon gißng hoặc khác nhau .


R2COO-CH


R3COO-CH2

2

THPT Đào Sơn Tây Bài học Hóa 12 - KHTN

Các axit béo và chÃt béo th°ãng g¿p :

Axit béo ChÃt béo

C15H31COOH : Axit panmitic (C15H31COO)3C3H5 hoặc C51H98O6: Tripanmitin (tripanmitoylglixerol )

C17H35COOH : Axit stearic (C17H35COO)3C3H5 hoặc C57H110O6: Tristearin (tristearoylglixerol )

C17H33COOH : Axit oleic (C17H33COO)3C3H5 hoặc C57H104O6 : Triolein (trioleoylglixerol)

2. Tính chÃt v¿t lí:
- ỉ nhiát đá th°ång, ch¿t béo lßng trong phân tử có gßc hidrocacbon khơng no, ch¿t béo rÃn trong

phân tử có gßc hidrocacbon no.
- Khơng tan trong n°ãc , nhẹ h¢n n°ãc .

3. Tính chÃt hóa hác:
a. PhÁn āng thÿy phân trong môi tr°ãng axit → axit béo và glixerol

(C17H35COO)3C3H5 H+

+ 3 H2O ⎯⎯⎯to ⎯³ C17H35COOH + C3H5(OH)3

b. PhÁn āng thÿy phân trong môi tr°ãng kiÁm - PhÁn āng xà phịng hóa: → mi cÿa axit
béo (xà phịng) và glixerol

t0

(C17H35COO)3C3H5 + 3NaOH ⎯⎯³ 3 C17H35COONa + C3H5(OH)3

Natristearat (xà phịng)

c. PhÁn āng cßng hidro cÿa ch¿t béo lßng thành ch¿t béo rÃn (b¢ nhân t¿o)

Ni
⎯⎯⎯0⎯³
(C17H33COO)3C3H5 + 3 H2 (C17H35COO)3C3H5
175−195 C

lßng rÃn

d. Phn ng oxi húa: nòi ụi C=C ỗ gòc axit khụng no ca cht bộo bò oxh chm bỗi oxy khơng

khí t¿o thành peoxyt, ch¿t này bß phân hÿy thành các s¿n phẩm có mùi khó chßu. Đó là ngun nhân cÿa

hián t°āng d¿u mÿ đÅ lâu bß ơi.

4. Āng dăng:

+ Thāc n quan tráng cÿa con ng°åi.
+ Nguyên liáu tóng hp mỏt sò cht khỏc cn thit cho c thÅ .

+ Trong công nghiáp dùng đÅ s¿n xu¿t xà phòng và glixerol.

+ Ch¿t béo còn dùng trong s¿n xu¿t thāc phẩm.

3

THPT Đào Sơn Tây Bài học Hóa 12 - KHTN

Ch°¢ng 2: CACBOHIDRAT

I. Khái nißm : Cacbohiđrat là nhÿng hāp chÃt hÿu c¢ t¿p chāc và th°ång có cơng thāc chung là
Cn(H2O)m .

II. Phân lo¿i : Cacbohiđrat đ°āc phân thành 3 nhóm sau :
- Monosaccarit : không thÅ thÿy phân đ°āc, gám glucoz¢ và fructoz¢.
- Đisaccarit : khi thÿy phân mßi phân tử sinh ra hai phân tử monosaccarit. Gám: saccaroz¢,

mantoz¢.
- Polisaccarit : khi thÿy phân đÁn cùng mßi phân tử sinh ra nhiÃu phân tử monosaccarit. Gám: tinh
bát và xenluloz¢.

MONOSACCARIT ĐISACCARIT POLISACCARIT
C6H12O6 = 180 C12H22O11 = 342 (C6H10O5)n = 162n

GLUCOZ¡ FRUCTOZ¡ SACCAROZ¡ TINH BÞT XENLULOZ¡

I. - Ch¿t rÃn, tinh thÅ - Ch¿t rÃn, kÁt - Có trong nhiÃu lồi thāc - Là ch¿t rÃn, d¿ng - Là ch¿t rÃn d¿ng sāi,
Tính khơng màu, dß tan trong tinh, khơng vÁt: cây mía, cÿ c¿i đ°ång bát vơ đßnh hình, màu trÃng, khơng tan
chÃt n°ãc, vß ngát khơng màu, dß tan và hoa thßt nßt. màu trÃng, không trong n°ãc và nhiÃu
v¿t lí ngát bằng đ°ång mía. trong n°ãc, có - Là ch¿t rÃn kÁt tinh, tan trong n°ãc dung mơi hÿu c¢
- Có h¿u hÁt trong cỏc vò ngỏt hÂn không màu, không mùi, l¿nh, tan mát ph¿n nh°ng tan trong n°ãc
II. bá phÁn cÿa cây nh° lá, đ°ång mía. có vß ngát, tan tßt trong trong n°ãc nóng, Svayde (dung dßch
CÃu hoa, rß,... và nh¿t là - Đặc biát trong n°ãc t¿o thành dung Cu(OH)2.NH3).
trúc trong qu¿ chín. Có mÁt ong có tãi dßch keo, gái là há - Là thành ph¿n chính
phân nhiÃu trong qu¿ nho tinh bát. t¿o nên màng tÁ bào
tÿ nên gái là đ°ång nho. 40% fructoz¢ thāc vÁt: bông, đay,
Trong mÁt ong : kho¿ng làm cho mÁt
III. 30%, trong máu ng°åi : ong có vß ngát gai&
Tính náng đá khơng đãi sÃc.

chÃt kho¿ng 0,1%.
hóa
hác * D¿ng m¿ch hå : * D¿ng m¿ch Saccaroz¢ là mát -Là lo¿i -Là mát polisaccarit,
gám 5 nhóm OH và hå: gám 5 đisaccarit đ°āc c¿u t¿o từ phân tử gám nhiÃu gßc
anđêhit đ¢n chāc. nhóm OH và 1 1 gác α – glucoz¢ và 1 gác polisaccarit, phân β – glucoz¢ liên kÁt
* D¿ng m¿ch vòng : tán nhóm xeton. β – fructoz¢ liên kÁt vãi vãi nhau thành m¿ch
ti ch yu ỗ 2 dng *D¿ng m¿ch nhau qua nguyên tử oxi. tử gám nhiÃu mÃt kéo dài, nhiÃu m¿ch
m¿ch vòng 6 c¿nh : ³ – vòng : tán t¿i xích α – glucoz¢ xenluloz¢ ghép l¿i vãi
glucoz¢ và ³ – glucoz¢. chÿ yÁu 2 d¿ng liên kÁt vãi nhau, nhau thành sāi
vòng 5 c¿nh ³ – t¿o thành 2 d¿ng:

fructoz¢ và ³ – amiloz¢ và
amilopectin.
fructoz¢. xenluloz¢.
+ Amiloz¢: thành - Xenluloz chò cú cu
m¿ch dài, không t¿o m¿ch không phân
phân nhánh, nhánh, mßi gßc
C6H10O5 có 3 nhóm
xoÃn l¿i.
+ Amilopectin: Có OH, nên có thÅ viÁt:

c¿u trúc m¿ch (C6H10O5)n hay
phân nhánh
[C6H7O2(OH)3]n .

+ Tính chÃt cÿa ancol + Tác dăng vái + PhÁn āng vái Cu(OH)2 + PhÁn āng thÿy + PhÁn āng thÿy
đa chāc : Cu(OH)2 cho : phân : phân :
- Tác dăng vái (C6H10O5)n + nH2O
Cu(OH)2 : æ nhiát đá dung dßch màu C12H22O11 + Cu(OH)2 ² (C6H10O5)n +
th°ång, ph¿n āng vãi xanh lam (C12H21O11)2Cu + 2H2O H+ ,t0

Cu(OH)2 cho dung dßch nH2O
màu xanh lam: + cßng hiđro ⎯⎯⎯³ C6H12O6
cho sobitol Phn ng xy ra ỗ nhiỏt ỏ H+ ,t0
th°ång, t¿o dd màu xanh (glu)
lam. ⎯⎯⎯³ + PhÁn āng vái axit
nitric :
+ Trong môi C6H12O6 (glu) [C6H7O2(OH)3]n +
+ PhÁn āng màu 3nHNO3
2C6H12O6 + Cu(OH)2 tr°ång baz¢, b. PhÁn āng thÿy phân : vái iot :
Do c¿u to mch ỗ H2SO4 đặc , t0
² (C6H11O6)2Cu + fructoz¢ C12H22O11 + H2O d¿ng xn có lß
2H2O chuyÅn hóa rßng, tinh bát h¿p ⎯⎯⎯⎯⎯³
- PhÁn āng t¿o este : H+ , t0 phÿ iot cho màu
Glucoz¢ có thÅ t¿o este thành glucoz¢. xanh tím. [C6H7O2(ONO2)3]n +
chāa 5 gßc axit axetic fructoz bò hoaởcenzim C6H12O6 3nH2O
trong phân tử khi tham
gia ph¿n āng vãi oxi hóa båi + C6H12O6 Fruc Xenluloz¢ trinitrat
AgNO3/NH3 Glu là ch¿t dß cháy và nã
m¿nh không sinh ra
t°¢ng tā khói nên đ°āc dùng

anhiđrit axetic glucoz¢ .

4

THPT Đào Sơn Tây Bài học Hóa 12 - KHTN

(CH3CO)2O , có mặt L°u ý: làm thuác súng
piriđin. khơng khói.
+ Tính chÃt cÿa Fructoz¢

anđehit : không làm
- Oxi hóa glucoz¢ bằng
dung dßch AgNO3/NH3 mÃt màu dd
(ph¿n āng tráng b¿c): Br2, còn
1 Glu → 2Ag ³
- Khử glucoz¢ bằng Glucoz¢ làm
hiđro : C6H12O6 + H2
mÃt màu dd
Ni, t0 Br2 => phân

⎯⎯⎯³ C6H14O6 bißt glu và fruc

(sobitol)
+ PhÁn āng lên men :

enzim

C6H12O6 ⎯3⎯0 - 3⎯50C⎯³

2C2H5OH + 2CO2 ±

IV. 1. ĐiÁu ch¿ :
ĐiÁu + Thÿy phân tinh bát, hoặc xenluloz¢,
ch¿ xúc tác HCl đặc hoặc H2SO4 đặc
và
āng (C6H10O5)n + nH2O H+ ,t0 Āng dăng : Āng dăng : Āng dăng :
dăng - thāc phẩm - thāc phẩm - dùng trāc tiÁp
⎯⎯⎯³ - pha chÁ thußc - chÁ biÁn gi¿y
- sn xut tÂ, thuòc
C6H12O6 súng khơng khói,

2. Āng dăng : phim ¿nh
- ch¿t dinh d°ÿng, thußc tng lāc
- tráng g°¢ng
- s¿n xu¿t ancol

5

THPT Đào Sơn Tây Bài học Hóa 12 - KHTN

Ch°¢ng 3: AMIN, AMINO AXIT, PROTEIN

BÀI: AMIN

I. Khái nißm, phân lo¿i, đãng phân, danh pháp:
1. Khái nißm: Khi thay thÁ nguyên tử H trong phân tử NH3 bằng gßc hiđrocacbon ta thu đ°āc amin.
2. Phân lo¿i:

a. Theo gác hiđrocacbon :
- Amin mch hỗ: CH3NH2 , C2H5NH2 , &
- Amin không no: CH2 = CH – NH2 , &
- Amin th¢m và amin có vịng th¢m : C6H5NH2 , C6H5CH2NH2 , CH3C6H4NH2 , &

b. Theo b¿c cÿa amin :
(**) BÁc cÿa amin th°ång đ°āc tính bằng sß gßc hiđrocacbon liên kÁt vãi nguyên tử nit¢ hoặc

tính bằng sß ngun tử H trong phân tử NH3 bß thay thÁ.

Ví dÿ :
+ Amin bÁc 1 nh° C2H5NH2 , C6H5NH2 , &
+ Amin bÁc 2 nh° CH3 – NH – CH3 , C2H5 – NH – C2H5 , &

+ Amin bÁc 3 nh° ...

3. Đãng phân, danh pháp :
* Amin no, đ¢n chāc, m¿ch hå : CnH2n+3N (n ≥ 1)

+ Tên gác chāc: Tên gác hidrocacbon + amin
+ Tên thay th¿:
Amin b¿c I (R-NH2)

Tên nhánh + tên hidrocacbon m¿ch chính + sá chß vß trí NH2 + amin

Amin b¿c II (R –NH-R’)

N-tên gác R’+ tên amin chính (R-NH-)

R

N R"

Amin b¿c III R'

N-tên gác R’ + N- tên gác R” + tên amin chính (R-N-)

6

THPT Đào Sơn Tây Bài học Hóa 12 - KHTN
CTPT
CTCT Tên gác – chāc Tên thay th¿
CH5N Metylamin Metanamin

CH3 – NH2
C2H7N CH3 – CH2 – NH2 Etylamin Etanamin
C3H9N CH3 – NH – CH3
AMIN CH3 – CH2 – CH2 – NH2 Đimetylamin N – metylmetanamin
NO, CH3 – CH – CH3
Propylamin Propan – 1 – amin
Đ¡N 
CHĀC, NH2 Isopropylamin Propan – 2 – amin
M¾CH
Hä CH3 – NH – CH2 – CH3 Etylmetylamin N – metyletanamin
CH3 – N – CH3
Trimetylamin N,N – đimetylmetanamin

LO¾I C6H7N CH3 Phenylamin Benzenamin
KHÁC C6H5 – NH2 ANILIN Hexametylenđiamin Hexan – 1,6 – điamin
H2N – [CH2]6 – NH2

II. Tính chÃt v¿t lí:

+ CH3NH2 , (CH3)2NH , (CH3)3N , C2H5NH2 l nhng cht khớ ỗ iu kiỏn thồng, mựi khai khó chßu,

tan nhiÃu trong n°ãc.

+ Các amin có phân t khòi cao hÂn l nhng cht lòng hoc rn, nhiát đá sôi tng d¿n và đá tan trong

n°ãc gi¿m d¿n theo chiÃu tng cÿa phân tử khßi.

+ Các amin thÂm l nhng cht lòng hoc cht rn v dò bò oxi húa. Khi trong khụng khớ cỏc amin

thÂm bß chun từ khơng màu sang màu đen vì bß oxi hóa.

+ Các amin đÃu đác.

III. CÃu t¿o phân tÿ và tính chÃt hóa hác:

1. CÃu t¿o phân tÿ: Phân tử amin có ngun tử N (có đơi e ch°a liên kÁt) t°¢ng tā nh° trong phân tử

NH3 nên các amin có tính baz¢. Ngồi ra, amin cịn có tính cht ca gòc hirocacbon.

2. Tớnh cht húa hỏc:

a. Tớnh bazÂ:

Phn āng vái H2O:

+ Metylamin cũng nh° nhiÃu amin khác, khi ta trong n°ãc ph¿n āng vãi n°ãc t°¢ng tā NH3 ,
sinh ra ion OH- .

CH3NH2 + H2O [CH3NH3]+ + OH-

+ Anilin và các amin th¢m khác : khơng tan trong n°ãc, ph¿n āng r¿t kém vãi n°ãc.

PhÁn āng vái axit: C6H5NH2 + HCl ² [C6H5NH3]+Cl-

Anilin phenylamoni clorua

Nh¿n xét :
- Metylamin và các đáng đẳng: có kh¿ nng làm xanh quỳ tím hoặc hóa háng phenolphtalein, có lāc
baz¢ mnh hÂn NH3 nhồ nh hỗng ca nhúm ankyl.
- Anilin và các amin th¢m khác: có tính baz¢ nh°ng dung dßch cÿa nó khơng làm xanh quỳ tím, cũng

khơng làm háng phenolphtalein vì lāc baz¢ cÿa nó r¿t u và yu hÂn NH3, do nh hỗng ca gòc
phenyl (tÂng t phenol).
Lāc baz¢ tng d¿n: (C6H5)3N < (C6H5)2NH < C6H5NH2 < NH3 < CH3NH2 < (CH3)2NH

b. PhÁn āng th¿ å nhân th¢m cÿa anilin:

7

THPT Đào Sơn Tây Bài học Hóa 12 - KHTN

Ph¿n āng này dùng đÅ nhÁn biÁt Anilin.
c. Phn ng chỏy: òt amin no, Ân chc, mch hỗ
CnH2n + 3N + 6n + 3 4 O2 ³ nCO2 + 2n + 3 2 H2O + 12 N2

BÀI : AMINOAXIT

I. Khái nißm :
Amino axit là lo¿i hāp ch¿t hÿu c¢ t¿p chāc, phân tử chāa đáng thåi nhóm amino (NH2 ) và nhóm
cacboxyl (COOH).

➢ Cách gái tên :
+ Tên thay thÁ : Axit + sß chß vß trí nhóm amino (2,3,4,5,6,7 &) –
+ Tên bán há thßng : Axit + sß chß vß trí nhóm amino (³,³,´,·,¸,ω &) –
CTPT + ❖ BÁng : Tên gái cÿa mßt sá amino axit th°ãng g¿p
PTK Tên bán há thßng Tên Kí th°ång hiáu
CTCT Tên thay thÁ

C2H5NO2 H2N – CH2 – COOH Axit 2 – aminoetanoic Axit aminoaxetic Glyxin Gly

(75)

C3H7NO2 Axit Axit Alanin Ala

(89) 2 – aminopropanoic ³ – aminopropionic

C5H11NO Axit 2 – amino – 3 - Axit Valin Val
2 (117)
metylbutanoic ³ – aminoisovaleric
C5H9NO4
(147) Axit 2 – aminopentan – Axit Axit Glu

C6H14N2 1,5 – đioic ³ – aminoglutaric glutami
O2 (146) c

Axit 2,6 – Axit Lysin Lys

điaminohexanoic ³,¸ –

điaminocaproic

II. CÃu t¿o phân tÿ và tính chÃt hóa hác :
1. CÃu t¿o phân tÿ và tính chÃt v¿t lí :
Phân tử amino axit có nhóm cacboxyl (COOH) thÅ hián tính axit và nhóm amino (NH2) thÅ hián tính
baz¢, nên th°ång t°¢ng tác vãi nhau t¿o ra ion l°ÿng cāc:

H2N − CH2 − COOH ⎯⎯⎯⎯³ H3N + − CH2 − COO −

Tính chÃt v¿t lý: điÃu kiỏn thồng chỳng l cht rn kt tinh, tÂng òi dß tan trong n°ãc và có nhiát
đá nóng ch¿y cao (phân hÿy khi nóng ch¿y), khơng màu và có vß ngát.

2. Tính chÃt hóa hác :
a. Tính chÃt l°ÿng tính :

H2N – CH2 – COOH + NaOH ² H2N – CH2 – COONa + H2O
HOOC – CH2 – NH2 + HCl ² HOOC – CH2 – NH3+Cl-

b. Tính axit – baz¢ cÿa dung dßc amino axit :
(NH2)x – R – (COOH)y vãi x = y ² quỳ tím khơng đãi màu .

8

THPT Đào Sơn Tây x > y ² quỳ tím chun màu xanh. Bài học Hóa 12 - KHTN

x < y ² quỳ tím chun màu đß.

c. PhÁn āng riêng cÿa nhóm COOH : phÁn āng este hóa

T°¢ng tā axit cacboxylic, amino axit ph¿n āng vãi ancol khi có mặt axit vơ c¢ m¿nh, sinh ra este. Thí

dÿ :

Thāc ra, este hỡnh thnh ỗ dói dng muòi Cl- H3N+ - CH2 – COOC2H5
d. PhÁn āng trùng ng°ng :
Khi đun nóng, các ¸ – hoặc ω – amino axit tham gia ph¿n āng trùng ng°ng t¿o ra polime thuác lo¿i
poliamit.

III. Āng dăng :
- Các amino axit thiên nhiên (h¿u hÁt là các - amino axit) l nhng hp cht c sỗ kin to nờn
cỏc loi protein ca c th sòng.
- Muòi mononatri glutamat dùng làm bát ngát (mì chính), axit glutamic là thußc hß trā th¿n kinh,

methionin là thußc bã gan.
- Các axit 6 – aminohexanoic (axit ¸ – aminocaproic) và 7 – aminoheptanoic (ω – aminoenantoic) là
nguyên liáu đÅ s¿n xu¿t t¢ nilon nh° nilon – 6 , nilon – 7 , &

BÀI : PEPTIT VÀ PROTEIN

I. PEPTIT :

1. Khái nißm :
- Peptit là lo¿i hāp ch¿t chāa từ 2 đÁn 50 gßc ³ – amino axit liên kÁt vãi nhau bằng các liên kÁt peptit.
- Liên kÁt peptit là liên kÁt –CO–NH– giÿa hai đ¢n vò amino axit. Nhúm CONH gia 2 Ân vß
³ – amino axit đ°āc gái là nhóm peptit.

Ví dÿ : đipeptit glyxylalanin
- Peptit có vai trị quan tráng trong sā sßng : mát sß peptit là hoocmon điÃu hịa nái tiÁt, là kháng sinh
cÿa vi sinh vÁt, polipeptit là c sỗ to nờn protein.
2. Phõn loi :
- Oligopeptit : gám các peptit có từ 2 đÁn 10 gßc ³ – amino axit và đ°āc gái t°¢ng āng là đipeptit,
tripeptit, & đecapeptit.
- Polipeptit : gám các peptit có từ 11 đÁn 50 gßc ³ – amino axit.
3. CÃu t¿o, đãng phân, danh pháp :
a. CÃu t¿o :
Phân tử peptit hāp thành từ các gßc ³ – amino axit nßi vãi nhau bỗi liờn kt peptit theo mỏt trt t
nht ònh : amino axit đ¿u N cịn nhóm –NH2 , amino axit đ¿u C cịn nhóm –COOH.
Thí dÿ :

9

THPT Đào Sơn Tây Bài học Hóa 12 - KHTN

b. Đãng phân, danh pháp :
- Mßi phân tử peptit gám mát sß xác đßnh các gßc ³ – amino axit, liên kÁt vãi nhau theo mát trÁt tā
nghiêm ngặt. Viác thay đãi trÁt tā đó s¿ d¿n tãi các peptit đáng phân.
- NÁu phân tử peptit chāa n gßc ³ – amino axit khác nhau thì sß đáng phân lo¿i peptit là n !
- Tên các peptit đ°āc hình thành bằng cách ghép tên gßc axyl cÿa các ³ – amino axit bÃt đ¿u từ đ¿u
N, rái kÁt thúc bằng tên cÿa amino axit đ¿u C (đ°āc giÿ nguyên). Hoặc ghép từ tên viÁt tÃt cÿa các
gßc ³ – amino axit theo trÁt tā cÿa chúng.

Ví dÿ :
4. Tính cht húa hỏc:
a. Tớnh cht vt lớ : thồng ỗ thÅ rÃn, nhiát đá nóng ch¿y cao, dß tan trong n°ãc.
b. Tính chÃt hóa hác:

PhÁn āng màu biure:
Peptit có ≥ 2 liên kÁt peptit + Cu(OH)2 /OH- ² phāc màu tím đặc tr°ng (ph¿n āng phân biát giÿa
đipeptit vãi peptit có 2 liờn kt trỗ lờn).

PhÁn āng thÿy phân:
Khi thÿy phân hoàn toàn peptit thu đ°āc hßn hāp các ³-aminoaxit

II. PROTEIN

1. Khái nißm:
Protein là nhÿng polipeptit cao phân tử, có phân tử khßi từ vài chÿc nghìn đÁn vài triáu.
* Phân lo¿i :
+ Protein đ¢n gi¿n : là lo¿i protein mà khi thÿy phân chß cho hßn hāp các ³ – amino axit, thí dÿ :
anbumin cÿa lịng trÃng trāng, fibroim cÿa t¢ tằm, &
+ Protein phāc t¿p : là lo¿i protein đ°āc t¿o từ protein đ¢n gi¿n cáng vãi thành ph¿n nÿa, thí dÿ nh° nucleoprotein chāa axit nucleic, lipoprotein chāa ch¿t béo, &
2. CÃu t¿o phân tÿ :

- T°¢ng tā peptit, phân tử protein đ°āc t¿o từ nhiÃu gßc ³ – amino axit nßi vãi nhau bằng liên kÁt
peptit, nh°ng phân tử protein lãn h¢n, phāc t¿p h¢n (n > 50, n là sß gßc ³ – amino axit).
- Các phõn t protein khỏc nhau khụng nhng bỗi cỏc gòc amino axit khỏc nhau m bỗi cũn sò
lng, trÁt tā sÃp xÁp cÿa chúng khác nhau.
3. Tính chÃt v¿t lí :
- Protein d¿ng hình sāi : keratin cÿa tóc, móng, sừng,& t¢ tằm, t¢ nhán, khơng tan trong n°ãc.
- Protein d¿ng hình c¿u : anbumin cÿa lịng trÃng trāng, hemoglobin (hông c¿u), & tan mát ph¿n trong
n°ãc t¿o thành dung dßch keo.
- Sā đơng tÿ protein x¿y ra khi un núng hoc cho axit, baz hay mỏt sò mi vào dung dßch protein.
4. Tính chÃt hóa hác :
- TÂng t peptit, protein bò thy phõn nhồ xỳc tỏc axit, baz hoc enzim sinh ra cỏc chuòi peptit v
cuòi cùng thành các ³ – amino axit.
- Protein có ph¿n āng màu biure vãi Cu(OH)2 → xu¿t hián màu tím đặc tr°ng.
- Ph¿n āng vãi HNO3 đặc → t¿o kÁt tÿa màu vàng.

10

THPT Đào Sơn Tây Bài học Hóa 12 - KHTN

5. Vai trị cÿa protein trong sā sáng :

- Hai thành ph¿n chính cÿa tÁ bào là nhân tÁ bào và nguyên sinh ch¿t u c hỡnh thnh t protein.

Protein l c sỗ to nên sā sßng, có protein mãi có sā sßng.

- VÃ mặt dinh d°ÿng, protein là hāp ph¿n chính trong thāc n ca ngồi v ỏng vt.

ChÂng 4: POLIME V VắT LIịU POLIME

A. ắI CĂNG POLIME :

I. Khỏi niòm : Polime là nhÿng hāp ch¿t có phân tử khßi r¿t lãn do nhiu Ân vò c sỗ (gỏi l mt

xớch) liờn kÁt vãi nhau t¿o nên.

Ví dÿ : polietien , nilon – 6 : .

Há sß n đ°āc gái là há sß polime hóa hay đá polime hóa , n càng lãn, phân tử khßi cÿa polime càng cao.

Các phân tử nh° : CH2 = CH2 , H2N – [CH2]5 – COOH , & ph¿n āng vãi nhau đÅ t¿o nên polime đ°āc

gái là monome.

1. Cách gái tên :

Tên cÿa polime đ°āc t¿o ra bằng cách ghép từ poli tr°ãc tên monome. NÁu tên cÿa monome gám 2 cÿm

từ trỗ lờn thỡ tờn ú c t trong du ngoc đ¢n.

Thí dÿ : polipropilen ; poli (vinyl clorua) &
, nilon – 7 :
Mát sß polime có tên riêng (tên thơng th°ång). Thí dÿ : teflon

, xenluloz¢ : (C6H10O5)n ,&
2. Phân lo¿i polime :
a. Theo nguãn gác :
- Polime thiên nhiên (có sẵn trong tā nhiên ) : tinh bát , cao su thiên nhiên, t¢ tằm, protein &
- Polime tãng hāp (do con ng°åi tãng hāp) : polietilen, polipropilen ,&
- Polime bán tãng hāp (polime thiên nhiên đ°āc chÁ biÁn mát ph¿n ) : t¢ visco, t¢ axetat &
b. Theo ph°¢ng pháp tång hāp :
- Polime trùng hāp (đ°āc tãng hāp bằng ph¿n āng trùng hāp) : PE, PVC, PP, PS &

- Polime trùng ng°ng (đ°āc tãng hāp bằng ph¿n āng trùng ng°ng) : nilon – 6, nilon – 6,6 &
II. Đ¿c điÃm cÃu trúc :
Các mÃt xích polime có thÅ nßi vãi nhau thành m¿ch khơng nhánh nh° amiloz¢ & , m¿ch phân nhánh
nh° amilopectin, glicogen,& và m¿ch m¿ng khơng gian nh° cao su l°u hóa, nhāa bakelit (rezit), &
III. Tính chÃt v¿t lí:
- H¿u hÁt polime là ch¿t rÃn, khơng bay h¢i, khơng có nhiát đá núng chy xỏc ònh m núng chy ỗ
mỏt khong nhiỏt đá khá ráng.
- Đa sß polime khơng tan trong các dung mơi thơng th°ång, mát sß tan trong dung mơi thích hāp cho
dung dßch nhãt, ví dÿ : polibutađien tan trong benzen, &
- NhiÃu polime có tính dẻo (PE, PP, &) , mát sß có tính đàn hái (polibutađien, poliisopren,&), mát
sß có thÅ kéo thành sāi dài, bÃn (nilon – 6, xenlulozÂ, &) . Cú polime trong suòt v khụng giịn
(poli(metyl metacrylat)). NhiÃu polime có tính cách đián, cách nhiát (polietilen, poli(vinyl clorua),&)
hoặc bán d¿n (polianlin, polithiophen,&).

11

THPT Đào Sơn Tây Bài học Hóa 12 - KHTN
IV. Ph°¢ng pháp điÁu ch¿:

1. PhÁn āng trùng hāp : Trùng hāp là q trình kÁt hāp nhiÃu phân tử nhß (monome) giòng nhau hay

tÂng t nhau thnh phõn t lón (polime).

(*) ĐiÃu kián c¿n : và c¿u t¿o cÿa monome tham gia ph¿n āng trùng hāp là trong phân tử ph¿i có liên

kÁt bái nh° CH2 = CH2 , C6H5CH = CH2 , CH2 = CH – CH = CH2 , & hoc l vũng kộm bn cú th

mỗ ra nh , &

2. PhÁn āng trùng ng°ng : Trùng ng°ng là quá trình kÁt hāp nhiÃu phân tử nhß (monome) thành

phân tử lãn (polime) đáng thåi gi¿i phóng nhÿng phân tử nhß khác (thí dÿ H2O).

(*) ĐiÃu kián c¿n : và mặt c¿u t¿o cÿa monome tham gia ph¿n āng trùng ng°ng là trong phân tử ph¿i
có ít nh¿t hai nhóm chāc có kh¿ nng ph¿n āng. Thí dÿ : HO – CH2 – CH2 – OH , HOOC – C6H4 –
COOH , H2N – (CH2)6 NH2 &

B. VắT LIịU POLIME :
I. Cht do :
- Ch¿t dẻo là nhÿng vÁt liáu polime có tính dẻo. Tính dẻo là tính bß biÁn d¿ng khi chßu tác dÿng cÿa

nhiát, cÿa áp lāc bên ngoài và v¿n giÿ đ°āc sā biÁn d¿ng đó khi thơi tác dÿng.

Khi trán polime vãi ch¿t đán thu đ°āc mát vÁt liáu mãi có tính ch¿t cÿa polime và ch¿t đán, nh°ng

đá bÃn, đá chßu nhiát, & cÿa vÁt liáu tng lên r¿t nhiÃu so vãi polime nguyên ch¿t. VÁt liáu mãi đó

đ°āc gái là vÁt liáu compozit.
- VÁt liáu compozit là vÁt liáu hßn hāp gám ít nh¿t hai thành ph¿n phân tán vào nhau mà không tan
vào nhau.

Thành ph¿n cÿa vÁt liáu compozit gám ch¿t nÃn (polime) và ch¿t đán và các phÿ gia khác. Các ch¿t

nÃn có thÅ là nhāa nhiát dẻo hay nhāa nhiát rÃn. Ch¿t đán có thÅ là sāi (bông, đay, poliamit, aming,...),
hoặc bát (silicat, bát nhẹ (CaCO3), bỏt tan (3MgO.4SiO2.2H2O)),&
II. TÂ:

1. Khỏi niòm : TÂ l nhÿng vÁt liáu polime hình sāi dài và m¿nh vãi ỏ bn nht ònh.

Trong tÂ, nhng phõn t polime cú m¿ch không phân nhánh, sÃp xÁp song song vãi nhau. Polime ny

tÂng òi rn ; tÂng òi bn vói nhiỏt và vãi các dung môi thông th°ång ; mÃm, dai, khơng đác và

có kh¿ nng nhm màu.

2. Phân lo¿i :

a. T¢ thiên nhiên (có sẵn trong tā nhiên) nh° bơng, len, t¢ tằm.

b. T¢ hóa hác (chÁ t¿o bằng ph°¢ng pháp hóa hác).
- T¢ tãng hāp (chÁ t¿o từ các polime tãng hāp) nh° các t¢ poliamit (nilon, capron), t¢ vinylic thÁ

(vinilon, nitron,&)
- T¢ bán tãng hāp hay t¢ nhân t¿o (xu¿t phát từ polime thiên nhiên nh°ng đ°āc chÁ biÁn thêm bằng

ph°¢ng pháp hóa hác) nh° t¢ visco, t¢ xenluloz axetat, &
III. Cao su :

1. Khỏi niòm : Cao su là lo¿i vÁt liáu polime có tính đàn hái.

Tính đàn hái là tính bß biÁn d¿ng khi chßu lāc tỏc dng bờn ngoi v trỗ li ban u khi lāc đó thơi tác

dÿng.

2. Phân lo¿i :
a. Cao su thiên nhiên : là polime cÿa isopren

vãi n ≈ 1500 – 15000
12

THPT Đào Sơn Tây Bài học Hóa 12 - KHTN

Tính chÃt và āng dăng :

- Cao su thiên nhiên có tính đàn hái, khơng d¿n nhiát và đián, khơng th¿m khí và n°ãc, không tan

trong n°ãc, etanol, axeton,& nh°ng tan trong xng, benzen.

- Do có liên kÁt đơi trong phân tử, cao su thiên nhiên có thÅ tham gia các ph¿n āng cáng H2 , HCl, Cl2

,& và đặc biát khi tác dÿng vãi S cho cao su l°u hóa có tính đàn hái, chßu nhiát, lâu mịn, khó tan

trong các dung mơi h¢n cao su th°ång.

b. Cao su tång hāp : là lo¿i vÁt liáu polime t°¢ng tā cao su thiên nhiên, th°ång đ°āc điÃu chÁ từ các

ankađien bằng ph¿n āng trùng hāp.

BÀNG 1 : MịT S CHT DắO THõNG GắP

Phân lo¿i

Tên ch¿t dẻo Ph°¢ng trình điÃu chÁ Nguán Lo¿i C¿u trúc Āng dÿng

Polietilen (PE) gßc p° m¿ch dùng làm màng
mßng, vÁt liáu
Polipropilen Tãng Trùng Không nhánh
(PP) đián, bình
hāp hāp chāa,&
Poli (vinyl
clorua ) (PVC) Tãng Trùng Không nhánh

hāp hāp
Poli
(tetrafloetilen) Tãng Trùng Không nhánh vÁt liáu cách
hāp hāp Không nhánh đián, ßng d¿n
teflon Trùng Không nhánh n°ãc, v¿i che
Tãng hāp
Poli (metyl hāp Trùng - novolac, m°a,&
metacrylat) Tãng hāp rezol : thẳng. Ch¿o chßng dính
hāp - rezit.bakelit
Poli (phenol Trùng : không gian Là ch¿t rÃn trong
fomanđehit) Tãng ng°ng Không nhánh st, có kh¿ nng
hāp
(PPF) Trùng cho ánh sáng
Tãng hāp truyÃn qua tßt
Polistiren (PS) hāp (g¿n 90%) nên
đ°āc dùng đÅ chÁ
t¿o thÿy tinh hÿu
c¢ plexiglas.
Nhāa novolac là
ch¿t rÃn, dß nóng
ch¿y, dß tan
trong mát sß
dung mơi hÿu c¢,
dùng đÅ s¿n xu¿t
bát ép, s¢n.

BÀNG 2 : MÞT Sà T¡ TH¯âNG G¾P

Phân lo¿i

Tên t¢ Ph¿n āng điÃu chÁ Nguán Lo¿i C¿u trúc Āng dÿng

Bông, gßc p° m¿ch
len, t¢ Không
Tā nhánh
tằm nhiên
Nilon – 6
Tãng Trùng Không
T¢ hāp ng°ng nhánh
capron (poliamit)
Tãng Trùng
hāp hāp Thẳng
(poliamit)

13

THPT Đào Sơn Tây Bài học Hóa 12 - KHTN

Nilon – 7 Tãng Trùng Không
(t¢ hāp
Tãng ng°ng nhánh
enang) hāp (poliamit)
Nilon –
Tãng Đáng Không Tính dai, bÃn,
6,6 hāp trùng nhánh mÃm m¿i, óng
ng°ng (poliamit) m°āt, ít th¿m
T¢ nitron Tãng n°ãc, giặt mau
(olon) hāp Trùng Không khô,nh°ng kém
hāp nhánh bÃn vãi nhiát,
T¢ lapsan

Đáng Không vãi axit và
trùng nhánh kiÃm. - dùng đÅ
ng°ng (polieste)
dát v¿i may
mặc, v¿i lót sm

lßp xe, dát bít
t¿t, bán làm dây
cáp, dây dù, đan

l°ãi,&

Dai, bÃn vãi
nhiát và giÿ
nhiát tßt, dùng
đÅ dát v¿i may
qu¿n áo ¿m, bán
thành sāi đan áo rét.

T¢ visco ChÁ hóa từ xenluloz¢ Nhân Khơng
T¢ axetat Xenluloz¢ + anhiđritaxetic , xt H+ nhánh
t¿o
Nhân Không
nhánh
t¿o

BNG 3 : MịT S LOắI CAO SU TH¯âNG G¾P

Tên cao Phân lo¿i

su
Ph¿n āng điÃu chÁ Nguán Lo¿i p° C¿u trúc
Cao su m¿ch
thiên gßc trùng Không
nhiên hāp nhánh
Cao su tā nhiên
buna Không
tãng hāp nhánh

Cao su tãng hāp đáng Không
buna - S tãng hāp trùng nhánh
hāp
Cao su Không
buna – N đáng nhánh
trùng
hāp

14

THPT Đào Sơn Tây Bi hc Húa 12 - KHTN

ChÂng 5: ắI CĂNG KIM LOắI

BI : Vk TR KIM LOắI TRONG BNG Hị THNG TN HỒN CÂU T¾O
C_A KIM LO¾I

I. Vk TR䤃Ā : - Nhóm IA(-H), IIA, IIIA(-B), mßt ph¿n nhóm IVA, VA,VIA
- Các nhóm B (IB→VIIIB)
- Há lantan và actini (2 hàng cußi BTH)

II. CÂU T¾O KIM LO¾I
1. CÃu t¿o nguyên tÿ: 䤃Āt e lãp ngồi cùng ( 1²3e) , bán kính ngun tử t°¢ng đßi lãn so vãi phi kim
2. CÃu t¿o tinh thà : Trong m¿ng tinh thÅ kim lo¿i có : Nguyên t kim loi , ion kim loi ỗ nỳt mng
v các electron tā do .
3. Liên k¿t kim lo¿i: Liên kÁt đ°āc hình thành giÿa các nguyên tử kim lo¿i và ion kim lo¿i do sā tham
gia cÿa các electron tā do .

BÀI : T䤃ĀNH CHÂT C_A KIM LO¾I – DCY IịN HểA C_A KIM LOắI

I. TNH CHT VắT L
1. Tính chÃt v¿t lí chung: 4 tính ch¿t = d¿o + dãn đißn + dãn nhißt + ánh kim
2. Nguyên nhân: do e tā do gây ra

Kim lo¿i có khßi l°āng riêng nhß nh¿t là Li, lãn nhât là Os
Kim lo¿i có nhiát đá nóng ch¿y th¿p nh¿t là Hg, cao nh¿t là W

Kim lo¿i mÃm nh¿t là Cs; cāng nh¿t là Cr
II. T䤃ĀNH CHÂT HÓA HàC :

Tính khử: M ³ Mn+ + ne
1. Tác dăng vái phi kim (O2, Cl2): Au, Ag, Pt không tác dÿng vãi Oxi

4Al + 3O2 ³ 2Al2O3

2Fe + 3Cl2 ³ 2FeCl3

2. Tác dăng vái axit

a. Vái HCl ho¿c H2SO4 loãng

M + HCl ³ Mußi + H2

(Tr°ãc H2) H2SO4 loãng

b. Vái HNO3 ho¿c H2SO4 đ¿c:

* Vái HNO3 đ¿c: M + HNO3 đặc ³ M(NO3)n + NO2 + H2O

(Trừ Au, Pt) (nâu đß)

* Vái HNO3 lỗng: NO

M + HNO3 loãng ³ M(NO3)n + N2O + H2O
(Trừ Au, Pt) N2
NH4NO3

15

THPT Đào Sơn Tây Bài học Hóa 12 - KHTN

* Vái H2SO4 đ¿c: M + H2SO4 đặc ³ M2(SO4)n + SO2 + H2O
L°u ý: (Trừ Au, Pt) S
H2S

n: hóa trß cao nh¿t

Al, Fe, Cr không tác dÿng vãi HNO3 đặc nguái, H2SO4 đặc nguái

3. Tác dăng vái dd muái: Kim lo¿i đāng tr°ãc(X) đẩy kim lo¿i đāng sau(Y) ra khßi dd mi

ĐiÃu kián: Kim lo¿i X khơng tác dÿng vãi n°ãc ç nhiát đá th°ång

Kim lo¿i X có tính khử m¿nh h¢n kim lo¿i Y

Ví dÿ: Fe + CuSO4 ³ FeSO4 + Cu

4. Tác dăng vái H2O: M + nH2O ³ M(OH)n + n/2H2

Chß có kim lo¿i kiÃm và mát sß kim lo¿i kiÃm thã (Ca, Sr, Ba) tác dÿng vãi H2O

5. Tỏc dng vỏi dung dòch bazÂ: Al, Zn tan c trong dung dòch baz H2

Al+ NaOH + H2O → NaAlO2 + 3/2 H2

III. DCY ĐIÞN HĨA Ag+ Au3+
- Nguyên tÃc sÃp xÁp: Từ trái sang ph¿i:
+ Tính khÿ kim lo¿i giÁm d¿n
+ Tính oxi hóa ion kim lo¿i tng d¿n

K+ Ca2+ Na+ Mg2+ Al3+ Zn2+ Cr3+ Fe2+ Ni2+ Sn2+ Pb2+ H+ Cu2+ Fe3+

Tính oxi hóa ion kim lo¿i tng
K Ca Na Mg Al Zn Cr Fe Ni Sn Pb H2 Cu Fe2+ Ag Au

Tính khÿ kim lo¿i giÁm

- ChiÃu ph¿n āng: ChÃt oxi hóa m¿nh + ChÃt khÿ m¿nh → ChÃt oxi hóa y¿u + ChÃt khÿ
y¿u

Fe2+ Cu2+ PT: Cu2+ + Fe → Fe2+ + Cu

Oxi h漃Āa yĀu Oxi h漃Āa m愃⌀nh

Fe Cu
Khư뀉 m愃⌀nh Khư뀉 yĀu

Ý nghĩa : dā đoán chiÃu cÿa ph¿n āng giÿa 2 cặp oxihóa- khử theo quy tÃc ³

BÀI : SĀ N MÒN KIM LOắI

I. KHCI NIịM :
L s phỏ hy kim loi hoc hāp kim do tác dÿng các ch¿t trong môi tr°ång xung quanh
II. CCC D¾NG N MỊN KIM LO¾I : Có 2 d¿ng n mịn kim lo¿i: Hóa hác và đißn hóa

1. n mịn hóa hác: q trình oxi hóa khử, e cÿa kim lo¿i chuyÅn trāc tiÁp đÁn các ch¿t trong
môi tr°ång

2. n mịn đißn hóa

16

THPT Đào Sơn Tây Bài học Hóa 12 - KHTN
a. Khái nißm: q trình oxi hóa khử, do tác dÿng ch¿t đián li² t¿o dịng e di chuyÅn từ

cc õm n cc dÂng.

b. iu kiòn n mịn: (hái tÿ đÿ 3 điÁu kißn)

- Có 2 đián cāc khác ch¿t ( 2 KL khác nhau , KL-PK , KL- hāp ch¿t ..)

- 2 đián cāc tiÁp xúc vãi nhau (trāc tiÁp hoặc gián tiÁp)

- Đặt trong mơi tr°ång ch¿t đián li (dung dßch ; khơng khí ẩm cũng là mơi tr°ång

đián li)

c. C¢ ch¿ n mịn:

- Cāc âm (anot) - q trình oxi hóa

M ² Mn+ + n e

- Cāc d°¢ng (catot) - q trình khử

2H+ + 2e² H2

O2 + 2H2O + 4e² 4OH-

III. CHàNG N MỊN KIM LO¾I : Có 2 cách chßng n mịn:

1. B¿o vá bà mặt: bơi, s¢n, m¿, tráng&.= vÁt liáu bÃn vãi mơi tr°ång

2. Ph°¢ng pháp đián hóa: Dùng kim lo¿i ho¿t đáng h¢n đÅ b¿o vá (kim lo¿i ho¿t đáng h¢n s¿ bß

n mịn tr°ãc)

Vd : Vß tàu biÅn bằng thép đ°āc gÃn vào các khßi k¿m( khi đó Zn bß n mịn đián hóa )

BÀI : ĐIÀU CH¾ KIM LO¾I

I. NGUYÊN TC: Khÿ ion kim lo¿i thành kim lo¿i: Mn+ + ne ² M (kim lo¿i)

II. PH¯¡NG PHCP: (3 ph°¢ng pháp chính)

1. Nhißt lun:
- Nguyên tÃc: Dùng ch¿t khử m¿nh (C,CO, H2, Al) đÅ khử kim lo¿i trong oxit (Từ Zn

²Cu)
- Āng dÿng: ĐiÃu chÁ kim lo¿i ho¿t đáng trung bình (Từ Zn ²Cu)

t 0

- Vd : 4CO + Fe3O4 ⎯⎯³ 3Fe + 4CO2

2. Thÿy luyßn:

- Nguyên tÃc: Dùng kim lo¿i có tính khử m¿nh khử ion ca kim loi yu hÂn ra khòi

muòi

- ng dng: iu chÁ kim lo¿i ho¿t đáng trung bình và u

3. Đißn phân:

- Khử ion kim lo¿i bằng dòng đián mát chiÃu

- Catot ( cāc âm ): x¿y ra quá trình khử

- Anot ( cāc d°¢ng) : x¿y ra q trình oxi hóa

a. Đißn phân nóng chÁy: ĐiÃu chÁ kim lo¿i m¿nh (IA, IIA, Al)

b. Đißn phân dung dßch: ĐiÃu chÁ kim lo¿i ho¿t đáng trung bình hoặc yÁu

KiÁn thāc c¿n nhã:

*. SÂ ỏ iỏn phõn dung dòch

Catôt (-) Ch¿t Anôt (+)

Ion d°¢ng ( H2O ) Ion âm( H2O)

Quá trình khÿ: Q trình oxi hóa

Li+&&&Al3+&&..Mn+ S2-&I-&Br-&Cl-&OH- &.H2O

17

THPT Đào Sơn Tây Bài học Hóa 12 - KHTN
Chß có ion kim lo¿i sau Al3+ mái bß khÿ trong dung dßch Anion SO42-, NO3- khơng bß oxi hóa

* Nhã đßnh lt Faraday tính khßi l°āng các ch¿t thoỏt ra ỗ cỏc iỏn cc.

m = A.I.t / 96500.n

Trong đó: m: khßi l°āng ch¿t thốt ra ç đián cāc ; A: Khßi l°āng mol nguyên tử

n: Sß e cho hoặc nhÁn ; I: C°ång đá dòng đián (Ampe) ; t: Thồi gian iỏn phõn (Giõy)

ChÂng 6: KIM LOắI KIÀM – KIÀM THä - NHÔM

BÀI : KIM LOắI KIM

I. Vò trớ, cu to, tớnh cht vt lí

- Kim lo¿i kiÃm gám: Liti (Li), Natri (Na), Kali (K), Rubiđi (Rb), Xesi (Cs), Franxi (Fr)

thuác nhóm IA
- C¿u hình electron ns1, có sß oxi hóa +1 (đÃu có 1 electron lóp ngoi cựng)

- Mng tinh th: lp phÂng tõm khòi

- Kim lo¿i kiÃm nhẹ và mÃm, đá cāng gi¿m d¿n tử Li ² Cs, có màu trÃng b¿c, nhiát đá

nóng ch¿y và nhiát đá sôi th¿p.

- Màu ngán lửa khi đßt: Li (đß tía), Na (vàng), K (tím), Rb (tím háng), Cs (xanh da tråi)

- ĐÅ b¿o qu¿n các kim lo¿i kiÃm ng°åi ta ngâm chúng trong d¿u hßa

II. Tính chÃt hóa hác

Kim lo¿i kiÃm có tính khÿ m¿nh nh¿t mßi chu kì: M ³ M+ + e

1. Tác dăng vái phi kim:

4Na + O2 ³ 2Na2O; 2Na + Cl2 ³ 2NaCl

*Kim lo¿i kiÃm nóng ch¿y tác dÿng vãi hiđro ³ hiđrua, vãi oxi t¿o peoxit và supeoxit

to

Na + H2 ⎯⎯³ NaH (natri hiđrua)

to

2Na + O2 ⎯⎯³ Na2O2 (natri peoxit)

t o

K + O2 ⎯⎯³ KO2 (kali supeoxit)

*Các peoxit và supeoxit tác dÿng vãi n°ãc ³ baz¢ + O2
2Na2O2 + 2H2O ³ 4NaOH + O2

4KO2 + 2H2O ³ 4KOH + 3O2

2. Tác dăng vái axit (HCl, H2SO4 loãng) ³ muái và H2

2Na + 2HCl ³ 2NaCl + H2±; 2K + H2SO4³ K2SO4 + H2±

3. Tác dăng vái n°ác³ dung dßch kiÁm và H2

2Na + 2H2O ³ 2NaOH + H2±; 2K + 2H2O ³ 2KOH + H2±

4. Tác dăng vái dung dßch muái

Kim lo¿i kiÃm s¿ tác dÿng H2O tr°ãc bazÂ, sau ú mói tỏc dng vói muòi
Ví dă: Na + dd CuSO4
18