Phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại ngân hàng tmcp nam á – chi nhánh đà nẵng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN

NGUYỄN THỊ THẢO NGỌC

PHÁT TRIỂN THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN
MẶT TẠI NGÂN HÀNG TMCP NAM Á –
CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG

ĐÀ NẴNG, 2021


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN

NGUYỄN THỊ THẢO NGỌC

PHÁT TRIỂN THANH TỐN KHƠNG DÙNG TIỀN
MẶT TẠI NGÂN HÀNG TMCP NAM Á –
CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG

Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng
Mã số: 8340201

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN LỢI

ĐÀ NẴNG, 2021

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình học tập, làm việc và để hoàn thành được bài luận văn này, tôi
đã nhận được rất nhiều sự động viên và giúp đỡ của nhiều cá nhân cũng như tập thể.

Trước hết, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến thầy TS. Nguyễn Lợi đã
hướng dẫn, góp ý tận tình cho tơi trong suốt quá trình thực hiện nghiên cứu của
mình.

Cũng xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới các thầy cô giáo, người đã đem lại
cho tôi những kiến thức bổ trợ vô cùng có ích trong những năm học vừa qua. Đồng
thời, cảm ơn Ban Giám hiệu, Khoa đào tạo sau Đại học, đại học Duy Tân đã tạo
điều kiện cho tôi trong quá trình học tập.

Cuối cùng, tôi cũng xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo, các anh chị đang công
tác tại Ngân hàng TMCP Nam Á- Chi nhánh Đà Nẵng đã giúp đỡ, tạo điều kiện
thuận lợi và cung cấp thông tin cần thiết cho tơi trong q trình nghiên cứu thực
hiện Luận văn. Xin cảm ơn đến gia đình, bạn bè và những người đã ln bên cạnh
tơi động viện, khuyến khích tơi trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu của
mình.

Xin chân thành cảm ơn!
Học viên thực hiện

Nguyễn Thị Thảo Ngọc

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn với đề tài “ Phát triển thanh tốn khơng dùng
tiền mặt tại Ngân hàng TMCP Nam Á – Chi nhánh Đà Nẵng” là cơng trình

nghiên cứu của riêng cá nhân tơi, không sao chép của ai.
Kết quả nghiên cứu này chưa được công bố trong bất cứ cơng trình khoa học
nào.

Đà Nẵng, ngày tháng năm 2021
Học viên thực hiện

Nguyễn Thị Thảo Ngọc

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU..........................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài.........................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu..............................................................................................2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.........................................................................2
4. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................................3
5. Bố cục của luận văn...............................................................................................4
6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu...............................................................................4
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THANH TỐN KHƠNG DÙNG TIỀN
MẶT QUA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI..........................................................7
1.1. KHÁI QT VỀ THANH TỐN KHƠNG DÙNG TIỀN MẶT.................7
1.1.1. Khái niệm về thanh tốn khơng dùng tiền mặt................................................7
1.1.2. Vai trị của thanh tốn khơng dùng tiền mặt....................................................8
1.1.3. Phát triển thanh tốn khơng dùng tiền mặt.....................................................10
1.2. NỘI DUNG PHÁT TRIỂN THANH TỐN KHƠNG DÙNG TIỀN
MẶT..20
1.2.1. Phát triển về quy mơ......................................................................................20
1.2.2. Phát triển về chất lượng.................................................................................22
1.3. TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ PHÁT TRIỂN THANH TỐN KHƠNG DÙNG
TIỀN MẶT............................................................................................................. 25

1.3.1. Doanh số thanh tốn khơng dùng tiền mặt qua ngân hàng.............................25
1.3.2. Mức độ chiếm lĩnh thị phần...........................................................................26
1.3.3. Tốc độ thanh toán và độ chính xác, bảo mật..................................................27
1.3.4. Mức độ đa dạng hóa sản phẩm thanh tốn.....................................................28
1.3.5. Năng lực và cơng tác kiểm soát rủi ro trong thanh toán.................................29

1.4. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN THANH TỐN
KHƠNG DÙNG TIỀN MẶT................................................................................32
1.4.1. Các nhân tố bên trong....................................................................................32
1.4.2. Các nhân tố bên ngoài....................................................................................37
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1......................................................................................40
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN THANH TỐN KHƠNG DÙNG
TIỀN MẶT TẠI NGÂN HÀNG TMCP NAM Á – CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG. .41
2.1. GIỚI THIỆU VỀ NGÂN HÀNG TMCP NAM Á – CHI NHÁNH ĐÀ
NẴNG41
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển.................................................................41
2.1.2. Ngành nghề kinh doanh.................................................................................43
2.1.3. Tầm nhìn và sứ mệnh....................................................................................44
2.1.4. Cơ cấu tổ chức ngân hàng Nam Á- Chi Nhánh Đà Nẵng...............................44
2.1.5. Khái quát hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Nam Á- Chi nhánh
Đà Nẵng……………...............................................................................................46
2.1.6. Những quy định pháp lý về thanh tốn khơng dùng tiền mặt tại Việt Nam và
Ngân hàng TMCP Nam Á – Chi nhánh Đà Nẵng....................................................47
2.2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN THANH TỐN KHƠNG DÙNG TIỀN
MẶT TẠI NGÂN HÀNG TMCP NAM Á – CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG.............50
2.2.1. Thực trạng phát triển theo quy mô.................................................................51
2.2.2. Phát triển về chất lượng.................................................................................61
2.3. ĐÁNH GIÁ CƠNG TÁC PHÁT TRIỂN THANH TỐN KHƠNG DÙNG
TIỀN MẶT TẠI NGÂN HÀNG TMCP NAM Á – CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG. .66
2.3.1. Kết quả đạt được............................................................................................66

2.3.2. Những mặt còn hạn chế ................................................................................68
2.3.3. Nguyên nhân của hạn chế..............................................................................69
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2......................................................................................72
CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN THANH TỐN KHƠNG DÙNG
TIỀN MẶT TẠI NGÂN HÀNG TMCP NAM Á – CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG. .73

3.1. CƠ SỞ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP.....................................................................73
3.1.1. Tình hình kinh tế xã hội và nhu cầu thanh toán trên địa bàn Ðà Nẵng...........73
3.1.2. Định hướng, mục tiêu phát triển của Ngân hàng TMCP Nam Á - Chi nhánh
Đà Nẵng............................................................................................................74
3.2. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN THANH TỐN KHƠNG DÙNG TIỀN MẶT
TẠI NGÂN HÀNG TMCP NAM Á- CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG.........................76
3.2.1. Phát triển về quy mô......................................................................................76
3.2.2. Phát triển về chất lượng.................................................................................86
3.3. KIẾN NGHỊ....................................................................................................93
3.3.1. Kiến nghị đối với Chính phủ và các cơ quan, Bộ, Nghành............................93
3.3.2. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước........................................................94
3.3.3. Kiến nghị đối với Hội sở NH TMCP Nam Á.................................................94
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3......................................................................................96
KẾT LUẬN............................................................................................................97
TÀI LIỆU THAM KHẢO
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI (BẢN SAO)

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Ký hiệu Nguyên nghĩa

ATM Automatic teller machine- Máy rút tiền tự động

CBCNV Cán bộ công nhân viên

DV Dịch vụ
NH Ngân hàng
Ngân hàng Nhà nước
NHNN Ngân hàng thương mại
NHTM Công nghệ thông tin
CNTT Letter of Creadit- Thư tín dụng
Phòng giao dịch
L/C Point of sale- Các điểm chấp nhận thanh toán
PGD Thanh tốn khơng dùng tiền mặt
POS Thanh toán quốc tế
TT KDTM Ủy nhiệm chi
TTQT Ủy nhiệm thu
UNC Tổ chức tín dụng
UNT Ngân hàng điện tử
TCTD Ngân hàng Trung Ương
NHĐT Quản lý nhà nước
NHTW Đơn vị chấp nhận thẻ
QLNN Sản phẩm dịch vụ
ĐVCNT
SPDV

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng Nội dung Trang
2.1 46
2.2 Tình hình số lượng khách hàng của Nam A Bank- CN Đà Nẵng 52
2.3 Tình hình TTKDTM của Nam A Bank- CN Đà Nẵng (2018- 2020) 52
2.4 54
2.5 55

2.6 56

2.7 57

2.8 58

2.9 Tình hình hoạt động thẻ tại Nam A Bank- CN Đà Nẵng 2018-2020 59

2.10 60

2.11 61

2.12 63

2.13 Kết quả thăm dò thái độ phục vụ trong giao dịch thanh toán tại 64

Nam A Bank- CN Đà Nẵng (2018-2020).

1

LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong giai đoạn hiện nay, khi mà nền kinh tế nước ta đã phát triển sang một

bước mới, một bước của xã hội hiện đại với sự bùng nổ của công nghệ thông tin, giao
dịch thương mại,... kéo theo sự gia tăng các dịch vụ thanh toán trực tuyến trên các
thiết bị điện tử, địi hỏi các hình thức thanh tốn khơng dùng tiền mặt cũng khơng
ngừng hồn thiện và ngày càng phát triển. Nắm bắt nhu cầu này, các NTHM, các tổ
chức trung gian thanh tốn rất tích cực triển khai các loại hình dịch vụ thanh tốn, hạn

chế sử dụng tiền mặt. Song song việc phát triển và mở rộng các phương thức truyền
thống như ủy nhiệm chi, ủy nhiệm thu, nhiều dịch vụ, phương thức mới, hiện đại và
tiện ích dựa trên nền tảng ứng dụng CNTT đã xuất hiện và đang đi dần vào cuộc
sống, phù hợp với xu thế thanh toán của các nước trong khu vực và trên thế giới, cụ
thể như thẻ ngân hàng, Mobile Banking, Internet Banking, SMS Banking, ví điện
tử,...

Tuy nhiên, thực tế hiện nay tỷ lệ thanh tốn khơng dùng tiền mặt trong các
giao dịch hàng ngày của người dân Việt Nam vẫn còn thấp, người dân vẫn có thói
quen sử dụng tiền mặt trong giao dịch, tâm lý e dè, sợ rủi ro khi tiếp cận với các
phương tiện thannh toán mới làm hạn chế sự phát triển của thanh tốn khơng dùng
tiền mặt. Ngay cả ở thành thị, nơi đời sống nhân dân và tình trạng dân trí cao thì
thói quen sử dụng tiền mặt vẫn còn phổ biến.

Trong bối cảnh tình hình kinh tế- xã hội hiện nay, các NHTM đã bắt đầu chú
trọng làm thế nào để tăng lợi nhuận từ việc cung cấp các dịch vụ TTKDTM. Để tồn
tại, phát triển và khẳng định được vị thế của mình thì phát triển thanh tốn khơng
dùng tiền mặt đang là một đòi hỏi cấp thiết đối với các NHTM. Tuy nhiên, từ khi
triển khai đến nay phát triển TTKDTM vẫn gặp phải các trở ngại lớn. Ưa chuộng
tiền mặt vẫn là thói quen thanh tốn phổ biến của người dân, hệ thống hành lang
pháp lý chưa thực sự đồng bộ và tạo điều kiện tối đa cho sự phát triển của các
phương thức TTKDTM. Bên cạnh đó, trước sự đòi hỏi của thị trường và cạnh
tranh trong dịch vụ ngân hàng, tình hình đầu tư và ứng dụng công nghệ thông tin

2

trong ngành ngân hàng chưa đồng bộ, mới tập trung ở các đô thị, chưa vươn đến
các vùng nông thôn, miền núi. Đối với các loại hình bán lẻ truyền thống khác như
chợ, các cửa hàng đại lý, bán lẻ… việc thanh toán điện tử chưa hề tiếp cận.

Ngân hàng TMCP Nam Á nói chung và Ngân hàng TMCP Nam Á– chi nhánh
Đà Nẵng nói riêng ln tìm kiếm các giải pháp thiết thực nhằm phát triển TTKDTM
thông qua các sản phẩm, dịch vụ của mình. Song thực tế hiện nay hoạt động thanh
toán của chi nhánh vẫn chưa thực sự tương xứng với tiềm năng và thế mạnh của
mình, như là tỷ trọng doanh sốTTKDTM chưa cao; cịn xảy ra tình trạng lỗi trong
giao dịch; thời gian xử lý các giao dịch còn dài, các sản phầm, dịch vụ mới phát
triển còn chưa được phổ biến và sử dụng rộng rãi trong dân cư,....

Do vậy, trong quá trình học tập và nghiên cứu trên thực tế tại Ngân hàng
TMCP Nam Á- chi nhánh Đà Nẵng với mong muốn góp phần giải quyết vấn đề
thực tiễn này tôi đã chọn đề tài:“ Phát triển thanh tốn khơng dùng tiền mặt tại
Ngân hàng TMCP Nam Á- chi nhánh Đà Nẵng” để nghiên cứu và phát triển
thành luận văn thạc sĩ của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu

- Hệ thống hóa, làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển TTKDTM
tại các ngân hàng thương mại.

- Phân tích, đánh giá được thực trạng và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến phát
triển TTKDTM tại ngân hàng TMCP Nam Á- chi nhánh Đà Nẵng.

- Đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm phát triển tốt hoạt động TTKDTM góp
phần tăng sức cạnh tranh, nâng cao hiệu quả kinh doanh tại ngân hàng TMCP Nam
Á- chi nhánh Đà Nẵng trong những năm tiếp theo.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu những vấn đề liên quan đến việc
phát triển TTKDTM như: Quy mô, chất lượng các sản phẩm TTKDTM, cơ sở nền
tảng để phát triển TTKDTM, chất lượng và lợi ích của hoạt động TTKDTM tại
Ngân hàng TMCP Nam Á- Chi nhánh Đà Nẵng

- Phạm vi nghiên cứu:

3

+ Phạm vi không gian: Luận văn đề cập đến phát triển thanh tốn khơng dùng
tiền mặt trong phạm vi thanh toán trong nước tại Ngân hàng TMCP Nam Á- Chi
nhánh Đà Nẵng.

+ Phạm vi thời gian: Số liệu thu thập trong giai đoạn 2018 -2020. Các giải pháp
đề xuất tầm nhìn đến năm 2025. Thời gian khảo sát ý kiến khách hàng được thực
hiện vào tháng 11- 12 năm 2020.
4. Phương pháp nghiên cứu

Tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu để hoàn thành luận văn dưới
đây :

- Phương pháp thu thập, tổng hợp số liệu: Tác giả thu thập các dữ liệu về hoạt
động kinh doanh, đặc biệt là hoạt động thanh tốn khơng dùng tiền mặt tại Ngân
hàng TMCP Nam Á – Chi nhánh Đà Nẵng trong giai đoạn 2018 -2020 để tổng hợp,
làm cơ sở cho việc phân tích, đánh giá về mức độ tăng trưởng, tình hình phát triển
thanh tốn khơng dùng tiền mặt tại Ngân hàng TMCP Nam Á – Chi nhánh Đà Nẵng

- Phương pháp phân tích, so sánh: Tác giả đã sử dụng các số liệu đã tổng hợp
được để so sánh, phân tích làm rõ mức độ hoạt động, tỷ lệ tăng trưởng qua các năm
liên quan đến hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng TMCP Nam
Á – Chi nhánh Đà Nẵng trong mối tương quan so sánh với mức độ phát triển chung
của hệ thống NHTM trên địa bàn thành phố Đà Nẵng.

- Phương pháp quan sát: Dựa trên sự quan sát tình hình thực tế về cơng tác

thanh tốn khơng dùng tiền mặt tại Ngân hàng TMCP Nam Á – Chi nhánh Đà Nẵng
để có những nhận định, đánh giá về nhu cầu, tiềm năng và triển vọng của việc phát
triển thanh tốn khơng dùng tiền mặt tại Ngân hàng TMCP Nam Á – Chi nhánh Đà
Nẵng thời gian đến.

- Phương pháp điều tra khảo sát: tác giả đã sử dụng bảng câu hỏi để điều tra,
khảo sát khách hàng về chất lượng TTKDTM tại Ngân hàng TMCP Nam Á- Chi
nhánh Đà Nẵng, qua đó có những nhận định hoạt động này để đề xuất các giải pháp
phù hợp.

4

5. Bố cục của luận văn
Ngoài lời mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu gồm 3

chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về phát triển TTKDTM tại các ngân hàng thýõng

mại.
Chương 2: Thực trạng phát triển thanh tốn khơng dùng tiền mặt tại Ngân

hàng TMCP Nam Á- Chi nhánh Đà Nẵng.
Chương 3: Giải pháp phát triển thanh tốn khơng dùng tiền mặt tại Ngân hàng

TMCP Nam Á- Chi nhánh Đà Nẵng.
6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu

Trong thời gian qua, vấn đề thanh tốn khơng dùng tiền mặt của NHTM đã
được nhiều tác giả nghiên cứu và bảo vệ, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động
thanh tốn của các NHTM trong thời gian qua, bao gồm:

+ Lã Thị Kim Anh (2015), Phát triển dịch vụ thanh tốn khơng dùng tiền mặt
tại Ngân hàng thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam- Chi nhánh Thái
Nguyên, Luận văn thạc sĩ, trường Đại học Kinh tế- Đại học Quốc gia Hà Nội.

Luận văn đã nghiên cứu về thực trạng hoạt động thanh tốn khơng dùng tiền
mặt tại Ngân hàng thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh
Thái Nguyên, minh chứng nhiều số liệu và phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến
phát triển thanh tốn khơng dùng tiền mặt qua ngân hàng. Tuy nhiên, hạn chế của
luận văn là chưa làm rõ được các chỉ tiêu đánh giá phát triển thanh tốn khơng dùng
tiền mặt qua ngân hàng, do vậy rất khó để đánh giá hoạt động này phát triển như thế
nào so với nhu cầu, định hướng phát triển kinh doanh nói chung.

+ Lãnh Thị Thi (2016), Phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại
Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam- Chi nhánh Cao Bằng, Luận văn
Thạc sĩ Trường ĐH Kinh tế- Đại học Quốc gia Hà Nội. Luận văn đã hệ thống hóa
các lý luận cơ bản về dịch vụ thanh tốn khơng dùng tiền mặt tại ngân hàng thương
mại, và các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển dịch vụ các dịch vụ này. Luận văn cũng

5

đi sâu phân tích thực trạng thanh tốn khơng dùng tiền mặt tại BIDV Cao Bằng
trong giai đoạn từ 2013- 2015 và phân tích nguyên nhân các hạn chế của các dịch
vụ thanh tốn khơng dùng tiền mặt tại BIDV Cao Bằng, đề xuất một số giải pháp
phát triển dịch vụ thanh tốn khơng dùng tiền mặt tại BIDV Cao Bằng với định
hướng mở rộng quy mô, nâng cao chất lượng dịch vụ cung ứng. Đây là một cơng
trình nghiên cứu khá bao qt, tác giả có thể kế thừa để phát triển nghiên cứu của
mình tại Ngân hàng TMCP Nam Á- chi nhánh Đà Nẵng.

+ Nguyễn Thị Thanh Thúy (2014), Phát triền dịch vụ thanh toán không dùng

tiền mặt trong thanh toán nội địa tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông
thôn Việt Nam- Chi nhánh Nam Hà Nội, Đại học Thương Mại.

Luận văn đã đưa ra được cơ sở lý luận và thực trạng thanh tốn khơng dùng
tiền mặt trong thanh toán nội địa tại NHNo&PTNT VN- Chi nhánh Nam Hà Nội từ
đó đề xuất các giải pháp và kiến nghị nhằm phát triển thanh tốn khơng dùng tiền
mặt trong thanh toán nội địa tại Chi nhánh. Tuy nhiên luận văn mới chỉ nghiên cứu
về thanh tốn khơng dùng tiền mặt trong thanh toán nội địa mà chưa đề cập tới hoạt
động thanh tốn khơng dùng tiền mặt trong thanh toán quốc tế, do vậy độ bao quát
của luận văn chưa cao, cần có nghiên cứu để hồn thiện thêm mặt hạn chế này.

+ Trần Hữu Bình (2014), Phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt
tại Agribank Chi nhánh huyện Cao Lãnh- tỉnh Đồng Tháp, Luận văn thạc sĩ,
Trường Đại học Kinh tế Quốc dân.

Luận văn đã hệ thống hóa lý luận về dịch vụ thanh tốn khơng dùng tiền mặt
và phát triển dịch vụ thanh tốn khơng dùng tiền mặt của Ngân hàng thương mại,
phân tích, phát hiện những tồn tại của hoạt động thanh tốn khơng dùng tiền mặt tại
Agribank Chi nhánh huyện Cao Lănh- tỉnh Đồng Tháp, đưa ra nhiều giải pháp và
kiến nghị nhằm phát triển thanh tốn khơng dùng tiền mặt tại Agribank Chi nhánh
huyện Cao Lãnh- tỉnh Đồng Tháp. Các giải pháp tác giả đề xuất có tính thực tiễn có
thể nghiên cứu áp dụng vào phát triển thanh tốn không dùng tiền mặt tại Ngân
hàng TMCP Nam Á- Chi nhánh Đà Nẵng.

+ Nguyễn Thị Thanh Huyền (2015), Phát triển dịch vụ thanh toán không

6

dùng tiền mặt tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam- Chi nhánh Thanh
Xuân, Luận văn Thạc sĩ Trường ĐH Kinh tế- Đại học Quốc dân Hà Nội.

Luận văn kế thừa lý thuyết về thanh tốn khơng dùng tiền mặt của ngân hàng
thương mại, lý thuyết về phát triển dịch vụ thanh tốn khơng dùng tiền mặt của
ngân hàng thương mại và áp dụng cả lý thuyết này vào việc phân tích thực trạng
phát triển thanh tốn khơng dùng tiền mặt tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt
Nam- Chi nhánh Thanh Xn, từ đó tìm giải pháp áp dụng nó vào thực tiễn hoạt
động của hệ thống Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam- Chi nhánh Thanh
Xuân nhằm phát huy những điểm mạnh, hạn chế điểm yếu, nâng cao cơ hội và đẩy
lùi những thách thức trong hoạt động thanh tốn khơng dùng tiền mặt mà ngân hàng
có thể gặp phải trong thời gian tới. Đây là một công trình có cơ sở lý luận có tính
khoa học cao, có thể tham khảo để làm cơ sở lý luận cho đề tài nghiên cứu.

Các cơng trình và bài viết nêu trên đề cập nhiều nội dung liên quan đến phát
triển thanh tốn khơng dùng tiền mặt và đề xuất những giải pháp cơ bản nhằm phát
triển dịch vụ thanh tốn khơng dùng tiền mặt tại NHTM. Tuy vậy, mỗi cơng trình
có những ưu điểm và hạn chế riêng, bên cạnh đó điều kiện kinh tế xã hội của mỗi
địa bàn có khác nhau, hiện chưa có cơng trình nào nghiên cứu nào về phát triển
thanh tốn khơng dùng tiền mặt tại Ngân hàng TMCP Nam Á- Chi nhánh Đà Nẵng,
tác giả có thể kế thừa các kết quả nghiên cứu trên để hoàn thiện cơng trình nghiên
cứu của mình và đề xuất các giải pháp phát triển dịch vụ thanh tốn khơng dùng tiền
mặt tại Ngân hàng TMCP Nam Á - Chi nhánh Đà Nẵng phù hợp hơn với thực tiễn
tại địa bàn Đà Nẵng.

7

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THANH TOÁN
KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT QUA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI.

1.1. KHÁI QUÁT VỀ THANH TOÁN KHƠNG DÙNG TIỀN MẶT

1.1.1. Khái niệm về thanh tốn khơng dùng tiền mặt

Thanh toán qua Ngân hàng là các giao dịch thanh toán giữa người trả và người
hưởng qua ngân hàng, trong đó Ngân hàng đóng vai trị trung gian thanh tốn.

Dịch vụ là kết quả tạo ra do các hoạt động tiếp xúc trực tiếp giữa người cung
ứng và khách hàng và các hoạt động nội bộ của người cung ứng để đáp ứng nhu cầu
của khách hàng.

Ngân hàng là một tổ chức kinh doanh ngoại tệ, thu phí của khách hàng, không
trực tiếp tạo ra sản phẩm cụ thể, nhưng với việc đáp ứng các nhu cầu về tiền tệ, về
vốn, về thanh toán cho khách hàng, ngân hàng đã gián tiếp tạo ra sản phẩm dịch vụ
trong nền kinh tế.

Dịch vụ thanh toán là việc cung ứng phương tiện thanh toán, thực hiện giao
dịch thanh toán trong nước và quốc tế, thực hiện thu hộ, chi hộ và các loại dịch vụ
khác của các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán theo yêu cầu của người sử dụng
dịch vụ thanh toán. Phương tiện thanh toán là tiền mặt và các phương tiện thanh
tốn khơng dùng tiền mặt được sử dụng nhằm thực hiện giao dịch thanh toán.

Thanh toán, trong các mối quan hệ kinh tế được hiểu một cách khái quát nhất
là việc thực hiện chi trả bằng tiền giữa các bên trong những quan hệ kinh tế nhất
định. Tiền ở đây được hiểu là bất cứ cái gì được chấp nhận chung trong việc thanh
tốn để nhận hàng hóa hoặc dịch vụ hoặc trong việc trả nợ.

Có thể hiểu Thanh tốn khơng dùng tiền mặt là một hình thức vận động của
tiền tệ. Trong thánh tốn khơng dùng tiền mặt, các Ngân hàng thương mại đóng vai

8

trò trung gian thực hiện yêu cầu của khách hàng nhằm thỏa mãn mục đích của họ
thơng qua các hình thức thanh tốn, thu hộ, chi hộ, chuyển tiền,... bằng cách trích
chuyển trên sổ sách, ghi chéo cắt chuyển tiền từ người này sang người khác, từ nơi
này sang nơi khác mà không sử dụng đến tiền mặt

Thanh toán khơng dùng tiền mặt cịn được định nghĩa là phương thức thanh
tốn khơng trực tiếp dùng tiền mặt mà dựa vào các chứng từ hợp pháp như giấy nhờ
thu, ủy nhiệm chi, séc,… để trích chuyển vốn tiền tệ từ tài khoản của đơn vị này
sang tài khoản của đơn vị khác ở Ngân hàng. Thanh tốn khơng dùng tiền mặt gắn
với sự ra đời của đồng tiền ghi sổ [4].

Vậy, Thanh toán không dùng tiền mặt là cách thức thanh tốn trong đó khơng
có sự xuất hiện của tiền mặt mà việc thanh tốn vẫn được thực hiện bằng cách trích
chuyển trên các tài khoản của các chủ thể liên quan đến số tiền phải thanh tốn
thơng qua vai trị trung gian của các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán.
1.1.2. Vai trị của thanh tốn khơng dùng tiền mặt.
1.1.2.1. Đối với khách hàng.

Thanh toán qua ngân hàng giúp giảm thiểu các rủi ro cho khách hàng như
nguy cơ bị trộm cướp, rủi ro về kiểm đếm, tiền giả, tiền kém chất lượng (rách,
hỏng…) trong thanh toán bằng tiền mặt. Sự đa dạng và phong phú của các hình thức
TTKDTM đã đáp ứng được nhu cầu nhanh chóng, an tồn, chính xác, thuận tiện và
tiết kiệm thời gian cũng như chi phí đi lại cho khách hàng. Đồng thời, với sự đa
dạng của các sản phẩm, dịch vụ TTKDTM khách hàng sẽ có nhiều sự lựa chọn phù
hợp với nhu cầu của mình hơn. Mặt khác, để thực hiện thanh toán, khách hàng gửi
tiền vào tài khoản tại ngân hàng và được trả lãi dựa trên số dư tiền gửi. Nhờ sự
chun mơn hóa của hệ thống ngân hàng mà chi phí quản lý tài sản tiền gửi của
khách được giảm thiểu đến mức thấp nhất mà vẫn mang lại hiệu quả xã hội cao.

Sử dụng các hình thức TTKDTM đảm bảo sự tiện lợi, nhanh chóng, chính xác,

an tồn, và đặc biệt là bảo mật cho khách hàng. Hơn nữa, trong giai đoạn hiện nay,
mức độ ứng dụng CNTT của các ngân hàng thương mại vào hoạt động thanh toán
ngày càng cao và đã được quan tâm hơn rất nhiều, cụ thể: chỉ bằng một lệnh của

9

chủ tài khoản, một giao dịch đã có thể được thực hiện ngay, bất kể khơng gian và
thời gian giao dịch, đó là nhờ vào công nghệ mạng, công nghệ chuyển tiền điện tử
và công nghệ online.

Sự đa dạng hóa các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng trong lĩnh vực thanh tốn,
tạo điều kiện cho khách hàng có nhiều sự lựa chọn hơn trong việc sử dụng các dịch
vụ sao cho có lợi nhất, tiện ích nhất và chi phí giao dịch thấp nhất.

Đối với khách hàng là doanh nghiệp, TTKDTM sẽ đẩy nhanh hơn tốc độ
thanh toán, tốc độ chu chuyển vốn trong hoạt động kinh doanh. Từ đó sẽ đảm bảo
an toàn về vốn và tài sản, tránh được rủi ro.

Do đó, để nền kinh tế phát triển ổn định và bền vững thì khơng chỉ cần vào
cuộc của chính phủ, hệ thống ngân hàng mà cần toàn xã hội ý thức thúc đẩy hoạt
động TTKDTM không ngừng mở rộng và nâng cao quy mô cũng như chất lượng.
1.1.2.2. Đối với NHTM

TTKDTM góp phần tạo nguồn vốn cho ngân hàng. Nguồn vốn này có tính
chất đặc biệt quan trọng đối với hoạt động kinh doanh của các NHTM vì tiền gửi
thanh toán của các doanh nghiệp tại ngân hàng chủ yếu là tiền gửi không kỳ hạn với
mức lãi suất rất thấp. Điều này sẽ huy động được một lượng tiền nhàn rỗi mà ngân
hàng có thể sử dụng để kinh doanh tạo lợi nhuận, thực hiện chức năng “tạo tiền”
của mình. Đây là nguồn vốn lớn, nếu có kế hoạch sử dụng tốt sẽ mang lại hiệu quả
kinh tế rất lớn cho toàn bộ nền kinh tế.

Bên cạnh đó TTKDTM đóng vai trị cung cấp thơng tin cho ngân hàng thực
hiện việc kiểm sốt bằng đồng tiền: thơng qua tình hình biến động số dư trên tài
khoản tiền gửi thanh toán của các khách hàng, ngân hàng sẽ thu thập được những
thông tin cần thiết về tình hình kinh tế - tài chính của khách hàng nhý thơng tin về
dịng lưu chuyển tiền tệ, doanh thu, chi phí... Qua các thơng tin này, ngân hàng sẽ
cung cấp những sản phẩm dịch vụ phù hợp đến từng đối tượng khách hàng, tiết
kiệm thời gian, chi phí tìm kiếm thơng tin, thẩm định khách hàng. Chính việc khai
thác sâu rộng những đối tượng khách hàng thân thiết là một chiến lược thông minh
để duy trì và phát triển hơn nữa hoạt động của ngân hàng.