Quản lý hoạt động tự học của học sinh các trường phổ thông dân tộc nội trú trên địa bàn tỉnh phú yên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TAO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

PHẠM CÔNG THÀNH
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA HỌC SINH
CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ YÊN
ĐỀ ÁN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Bình Định - Năm 2023

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

PHẠM CÔNG THÀNH

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA HỌC SINH
CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ YÊN

Ngành: Quản lý giáo dục
Mã ngành : 8140114

Người hướng dẫn 1: TS. DƯƠNG BẠCH DƯƠNG
2: PGS.TS. TRẦN QUỐC TUẤN

i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan, đề án này là công trình nghiên cứu của cá nhân tơi.

Các số liệu, những kết luận nghiên cứu được trình bày trong đề án này là trung
thực và chưa từng được công bố dưới bất cứ hình thức nào. Tơi xin chịu trách
nhiệm về nghiên cứu của mình.

Học viên

Phạm Công Thành

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình học tập, nghiên cứu, thực hiện đề án tốt nghiệp, Tôi
luôn nhận được sự quan tâm, giúp đỡ và tạo điều kiện của quý thầy cô
Trường Đại học Quy Nhơn. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn và lời cảm ơn trân
trọng nhất đến quý thầy cô, đặc biệt là Tiến sĩ Dương Bạch Dương và Phó
giáo sư – Tiến sĩ Trần Quốc Tuấn đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tơi
nghiên cứu, hoàn thành đề án này.

Xin chân thành cảm ơn quý thầy cô, cán bộ, nhân viên và các em học
sinh các trường Phổ thông Dân tộc nội trú trên địa bàn tỉnh Phú Yên đã
nhiệt tình hỗ trợ, tạo điều kiện tốt nhất cho tơi hồn thành đề án này.

Xin chân thành cảm ơn các bạn học viên cao học chuyên ngành Quản
lý giáo dục khóa 24B (2021-2023) Trường Đại học Quy Nhơn đã giúp đỡ
tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu.

Mặt dù bản thân đã cố gắng, nhưng đề án vẫn khơng tránh khỏi những
thiếu sót. Rất mong nhận được sự thơng cảm và góp ý của quý thầy cô và
đồng nghiệp.

Trân trọng!

Bình Định, tháng 10 năm 2023
Học viên

Phạm Công Thành

iii

MỤC LỤC
Danh mục các từ, cụm từ viết tắt
Danh mục bảng
MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài.....................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu...............................................................................................3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ........................................................................3
4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ..............................................................................................4
6. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................4
7. Phạm vi nghiên cứu.................................................................................................4
8. Cấu trúc đề án..........................................................................................................4
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA HỌC

SINH TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ .........................................6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ..............................................................................6
1.2. Khái niệm chính của đề án ...................................................................................8
1.2.1. Tự học ...............................................................................................................8
1.2.2. Quản lý hoạt động tự học ..................................................................................9

1.2.3. Học sinh dân tộc nội trú ..................................................................................10
1.3. Lý luận về hoạt động tự học của học sinh trường Phổ thông Dân tộc nội trú ...11
1.3.1. Đặc điểm của học sinh trường Phổ thông Dân tộc nội trú ..............................11
1.3.2. Mục tiêu tự học ...............................................................................................15
1.3.3. Nội dung tự học...............................................................................................16
1.3.4. Phương pháp tự học ........................................................................................17
1.3.5. Hình thức tự học..............................................................................................18
1.3.6. Các điều kiện phục vụ hoạt động tự học .........................................................19
1.3.7. Kết quả tự học .................................................................................................19
1.4. Lý luận về quản lý hoạt động tự học của học sinh trường Phổ thông Dân tộc nội

trú ..........................................................................................................................20
1.4.1. Mục tiêu quản lý hoạt động tự học của học sinh trường Phổ thông Dân tộc nội

trú ...........................................................................................................................20
1.4.2 Nội dung quản lý hoạt động tự học của học sinh trường Phổ thông Dân tộc nội

trú ...........................................................................................................................20

iv

1.4.3. Phương thức quản lý hoạt động tự học của học sinh trường Phổ thông Dân tộc
nội trú .....................................................................................................................25

1.4.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động tự học của học sinh trường Phổ
thông Dân tộc nội trú .............................................................................................28

Tiểu kết chương 1......................................................................................................30
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA HỌC SINH

CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH
PHÚ YÊN .............................................................................................................31
2.1. Tổ chức về khảo sát thực trạng ..........................................................................31
2.1.1. Mục tiêu khảo sát ............................................................................................31
2.1.2. Nội dung khảo sát............................................................................................31
2.1.3. Phương pháp khảo sát .....................................................................................31
2.2. Khái quát về kinh tế, xã hội, giáo dục của các huyện miền núi trên địa bàn tỉnh
Phú Yên.................................................................................................................33
2.3. Thực trạng về hoạt động tự học của học sinh các trường Phổ thông Dân tộc nội
trú trên địa bàn tỉnh Phú Yên. ...............................................................................37
2.3.1. Đặc điểm học tập của học sinh các trường Phổ thông Dân tộc nội trú trên địa
bàn tỉnh Phú Yên....................................................................................................37
2.3.2. Mục tiêu tự học của học sinh các trường Phổ thông Dân tộc nội trú trên địa
bàn tỉnh Phú Yên....................................................................................................38
2.3.3. Nội dung tự học của học các trường Phổ thông Dân tộc nội trú trên địa bàn
tỉnh Phú Yên. .........................................................................................................40
2.3.4. Phương pháp tự học của học sinh các trường Phổ thông Dân tộc nội trú trên
địa bàn tỉnh Phú Yên..............................................................................................42
2.3.5. Hình thức tự học của học sinh các trường Phổ thông Dân tộc nội trú trên địa
bàn tỉnh Phú Yên....................................................................................................44
2.3.6. Các điều kiện phục vụ hoạt động tự học của các trường Phổ thông Dân tộc
nội trú trên địa bàn tỉnh Phú Yên...........................................................................45
2.3.7. Kết quả tự học của học sinh các trường Phổ thông Dân tộc nội trú trên địa bàn
tỉnh Phú Yên. .........................................................................................................46
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động tự học của học sinh các trường Phổ thông Dân
tộc nội trú trên địa bàn tỉnh Phú Yên. ...................................................................47

v

2.4.1. Thực trạng mục tiêu quản lý hoạt động tự học của học sinh các trường Phổ

thông Dân tộc nội trú trên địa bàn tỉnh Phú Yên. ..................................................47

2.4.2. Thực trạng nội dung quản lý hoạt động tự học của học sinh các trường Phổ
thông Dân tộc nội trú trên địa bàn tỉnh Phú Yên. ..................................................48

2.5. Đánh giá chung ..................................................................................................55
2.5.1. Ưu điểm...........................................................................................................55
2.5.2. Hạn chế............................................................................................................56
2.5.3. Nguyên nhân hạn chế ......................................................................................57
Tiểu kết chương 2......................................................................................................60
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA HỌC SINH

CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH
PHÚ YÊN. ............................................................................................................61
3.1. Định hướng đề xuất biện pháp quản lý hoạt động tự học của học sinh các
trường Phổ thông Dân tộc nội trú trên địa bàn tỉnh Phú Yên. ..............................61
3.1.1. Về quan điểm ..................................................................................................61
3.1.2. Về chiến lược phát triển ..................................................................................62
3.1.3. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp quản lý......................................................62
3.2. Biện pháp quản lý hoạt động tự học của học sinh các trường Phổ thông Dân tộc
nội trú trên địa bàn tỉnh Phú Yên..........................................................................63
3.2.1. Nâng cao nhận thức vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng của hoạt động tự học cho
mọi lực lượng trong nhà trường.............................................................................63
3.2.2. Tổ chức, hướng dẫn hình thành các kỹ năng xác định mục tiêu, nội dung,
phương pháp, hình thức tự học cho học sinh.........................................................66
3.2.3. Chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy của giáo viên theo hướng tạo động cơ để
thúc đẩy học sinh tự học, tự nghiên cứu. ...............................................................68
3.2.4. Quản lý nền nếp tự học tập trung ở trên lớp và ngoài giờ chính khóa............71
3.2.5. Đầu tư cơ sở vật chất và quản lý các điều kiện, phương tiện phục vụ hoạt
động tự học của học sinh. ......................................................................................74

3.2.6. Quản lý việc kiểm tra, đánh giá, xử lý kết quả hoạt động tự học của học sinh.
............................................................................................................................... 75
3.3. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp .....................................................80
3.3.1. Mục tiêu khảo nghiệm.....................................................................................80
3.3.2. Tổ chức khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp .....................................80

vi

3.3.3 Thời gian, địa bàn thực hiện.............................................................................81
3.3.4. Nội dung khảo nghiệm ....................................................................................81
3.3.5. Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi của các biện pháp đề xuất ....................82
Tiểu kết chương 3......................................................................................................86
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................................87
1. Kết luận .................................................................................................................87
1.1. Về lý luận: ..........................................................................................................87
1.2. Về thực tiễn: .......................................................................................................87
2. Kiến nghị ...............................................................................................................88
2.1. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo Phú Yên .........................................................88
2.2. Đối với UBND huyện Đồng Xuân.....................................................................88
2.3. Đối với cán bộ quản lý nhà trường.....................................................................88
2.4. Đối với giáo viên nhà trường .............................................................................89
2.5. Đối với học sinh nhà trường...............................................................................89
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI ĐỀ ÁN THẠC SĨ (bản sao)

vii

DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT

Viết tắt Viết đầy đủ
PT DTNT Phổ thông Dân tộc nội trú
Trung học cơ sở
THCS Giáo dục và đào tạo
GD&ĐT Ban giám hiệu
Cán bộ quản lý
BGH Cơ sở vật chất
CBQL Hoạt động tự học
CSVC Trung học phổ thông
HĐTH Dân tộc thiểu số
THPT Học sinh
DTTS

HS

viii

DANH MỤC BẢNG

Tên bảng Trang
36
Bảng 2.1: Kết quả hạnh kiểm 3 năm học gần đây 37
38
Bảng 2.2: Kết quả học lực 3 năm học gần đây 39
41
Bảng 2.3: Ý kiến về mục tiêu tự học của học sinh 42
47
Bảng 2.4: Ý kiến về vai trò, ý nghĩa của hoạt động tự học đối với bản 48
thân của học sinh 51

Bảng 2.5: Ý kiến về nội dung tự học của học sinh 82

Bảng 2.6: Ý kiến tần suất sử dụng các phương pháp, hình thức tự học
của học sinh

Bảng 2.7: Ý kiến đánh giá của CBQL và giáo viên về thực hiện mục
tiêu quản lý hoạt động tự học của học sinh ở các trường PT DTNT

Bảng 2.8: Ý kiến đánh giá của CBQL và giáo viên về quản lý mục tiêu
hoạt động tự học của học sinh ở các trường PT DTNT

Bảng 2.9: Ý kiến đánh giá của CBQL và giáo viên về việc hướng dẫn
các phương pháp, hình thức tự học cho giáo viên và học sinh ở các
trường PT DTNT

Bảng 3.1: Ý kiến đánh giá của CBQL và giáo viên về các biện pháp
quản lý hoạt động tự học của học sinh ở các trường PT DTNT trên địa
bàn tỉnh Phú Yên.

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Xã hội ngày càng phát triển, con người cũng vậy, phải không ngừng nỗ lực để
có thể theo kịp sự thay đổi của cuộc sống. Có thể ngày hơm nay như vậy, nhưng tương
lai khơng biết sẽ ra sao. Chính vì vậy, chúng ta phải có ý thức tự chủ động tìm hiểu
kiến thức, tự học, tự trau dồi bản thân để có thể bắt kịp với guồng quay của nhịp sống
xã hội.

Quá trình con người tiếp thu những kiến thức, kĩ năng do người khác truyền
lại chính là q trình học và tự học, con người tìm ra cách để tiếp thu những kiến
thức, kĩ năng đã được truyền lại bằng chính sức lực, khả năng của riêng mình. Việc
học của chúng ta chưa đem lại hiệu quả cao vì chúng ta thụ động khi tiếp thu kiến
thức mà người khác truyền lại. Người học chưa biết đào sâu, sáng tạo từ những bài
giảng còn sơ sài của người truyền thụ kiến thức. Phải tự học mới thấy hết những ý
nghĩa lớn lao của công việc này.

Do đó việc tự học sẽ giúp con người hiểu vấn đề một cách sâu sắc, giải quyết
vấn đề nhanh chóng chính xác. Việc tự học có thể được coi là chiếc chìa khóa đưa ta
đến kho tàng tri thức, là điều kiện giúp ta thành công trong học tập. Khi ta có tinh
thần tự học, ta sẽ có ý thức chủ động ghi nhớ các bài giảng trên lớp, tiết kiệm được
thời gian, có thể tiếp thu một lượng kiến thức lớn mà vẫn hiểu và nắm chắc bài học.

Quan tâm đến giáo dục ngày 4/11/2013, Đảng ban hành Nghị quyết Hội nghị
lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI (Nghị quyết số 29-NQ/TW) với quan
điểm chỉ đạo về giáo dục: “ Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là đổi
mới những vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết, từ quan điểm, tư tưởng chỉ đạo đến mục tiêu,
nội dung, phương pháp, cơ chế, chính sách, điều kiện bảo đảm thực hiện; Phát triển
giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển
mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng
lực và phẩm chất người học; Phát triển giáo dục và đào tạo phải gắn với nhu cầu phát
triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc” [1]. Đặc biệt hơn là Đảng “Ưu tiên đầu tư

2

phát triển giáo dục và đào tạo đối với các vùng đặc biệt khó khăn, vùng dân tộc thiểu
số, biên giới, hải đảo, vùng sâu, vùng xa và các đối tượng chính sách...”; Dự thảo
chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam giai đoạn 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2045

cũng đã nêu rõ tầm quan trọng đối với sự phát triển giáo dục và đào tạo miền núi, giáo
dục dân tộc: “ Ưu tiên bảo đảm công bằng trong tiếp cận giáo dục và đáp ứng nhu cầu
học tập của người dân tộc thiểu số, người sống ở miền núi vùng có điều kiện kinh tế
- xã hội đặc biệt khó khăn, vùng bãi ngang, ven biển, hải đảo, trẻ mồ côi, trẻ em không
nơi nương tựa, người khuyết tật, người thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, người yếu thế.”
[2], ta thấy việc đầu tư quan tâm cho giáo dục là quan trọng, ngoài quan tâm về phát
triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học cho tất cả các đối tượng người học
ta cần đặc biệt quan tâm hơn về đối tượng học sinh người dân tộc thiểu số.

Trường Phổ thông Dân tộc nội trú (PT DTNT) là một loại trong các loại hình
nhà trường nằm trong hệ thống các trường cơng lập của cả nước mang tính phổ thơng
và tính chun biệt. Học sinh ở trường dân tộc nội trú được nhà nước bảo đảm các
điều kiện cần thiết để hoạt động, học tập tập trung, được nhà trường tổ chức nuôi dạy
và sinh hoạt nội trú ở trường trong quá trình học tập. Một trong những hoạt động
trọng tâm mang tính đặc thù của học sinh các trường PT DTNT là hoạt động tự học
(HĐTH), tự rèn luyện. Hoạt động này thể hiện tính thống nhất giữa giáo dục và tự
giáo dục, giữa quá trình dạy học và tự học.

Với những nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy và học của học sinh trường
trung học sơ sở (THCS) huyện Đồng Xuân [3]; quản lý HĐTH của học sinh THCS
trên địa bàn Đồng Xuân [4]. Qua thực tiễn đã có những biện pháp quản lý được áp
dụng và đạt những kết quả khả quan nhưng khi đánh giá bằng phiếu khảo sát có liên
quan đến HĐTH thì kết quả chỉ đạt 50 - 55% yêu thích HĐTH của bản thân, dẫn đến
kết quả học tập của học sinh chưa đạt kết quả như mục tiêu đề ra.

Đối chiếu với thực tiễn tại các trường PT DTNT trên địa bàn tỉnh Phú Yên
thì việc quản lý HĐTH của học sinh vẫn còn nhiều bất cập, chưa đạt được những
mục tiêu mà nhà trường đã đề ra. Vì vậy, việc quan tâm và cần có những biện pháp
quản lý HĐTH của học sinh nhà trường thích hợp và hiệu quả hơn là việc hết sức

3

cấp thiết đối với các trường PT DTNT trên địa bàn tỉnh Phú n. Do đó, tơi chọn
đề tài: "Quản lý hoạt động tự học của học sinh các trường phổ thông dân tộc
nội trú trên địa bàn tỉnh Phú Yên”.
2. Mục đích nghiên cứu

Đề tài nghiên cứu lý luận và thực tiễn về quản lý HĐTH nhằm đánh giá thực
trạng về quản lý HĐTH và đề xuất các biện pháp quản lý HĐTH góp phần nâng cao
chất lượng học tập của học sinh các trường PT DTNT trên địa bàn tỉnh Phú Yên.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu

Hoạt động tự học của học sinh trường PT DTNT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu

Quản lý hoạt động tự học của học sinh các trường PT DTNT trên địa bàn tỉnh
Phú Yên.
4. Giả thuyết khoa học

Các trường PT DTNT trên địa bàn tỉnh Phú Yên có đặc điểm là học sinh tồn
là người dân tộc thiểu số, ngay từ khi các em nhập học vào lớp 6, đã sống xa gia đình,
việc giáo dục và học tập do nhà trường đảm nhiệm. Thời gian học tập trong ngày của
các em đều có ở buổi sáng, chiều và tối. Thời gian tự học của các em có nhiều như
các tiết 4, 5 buổi chiều, các buổi tối trong tuần. Với thời gian tự học như vậy kết hợp
với việc quản lý về HĐTH của nhà trường thời gian qua đã có một số kết quả nhất
định.

Tuy nhiên, quản lý HĐTH của học sinh các trường PT DTNT so với yêu cầu
về đổi mới giáo dục hiện nay thì vẫn còn một số hạn chế. Các biện pháp do đề tài đề

xuất về quản lý HĐTH cho học sinh các trường PT DTNT trên địa bàn tỉnh Phú Yên
có tính khả thi có thể góp phần nâng cao chất lượng giáo dục các trường PT DTNT
trên địa bàn tỉnh Phú Yên.

4

5. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lý luận về HĐTH và quản lý HĐTH của học sinh trường PT

DTNT.
Khảo sát thực trạng HĐTH, các nội dung quản lý HĐTH của học sinh các

trường PT DTNT trên địa bàn tỉnh Phú Yên.
Đề xuất các biện pháp quản lý HĐTH của học sinh các trường PT DTNT trên

địa bàn tỉnh Phú Yên.
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận

Phương pháp phân tích, tổng hợp, khái quát hoá, hệ thống hoá các tài liệu và
các văn bản. Phương pháp này được sử dụng trong việc nghiên cứu các thơng tư, nghị
định về giáo dục có liên quan đến vấn đề cần nghiên cứu và hệ thống các vấn đề về
lý luận để xây dựng cơ sở cho q trình nghiên cứu đề tài.
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

Phương pháp quan sát, khảo sát bằng phiếu để khảo sát thực trạng HĐTH và
quản lý HĐTH của học sinh các trường PT DTNT trên địa bàn tỉnh Phú Yên.

Phương pháp khảo nghiệm để xác định tính khả thi của các biện pháp quản lý
đề xuất.

6.3. Nhóm phương pháp xử lý số liệu

Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý kết quả khảo sát và khảo
nghiệm.
7. Phạm vi nghiên cứu
7.1. Thời gian: Giai đoạn từ năm học 2020 - 2021 đến năm 2022 - 2023.
7.2. Không gian: Tại các trường PT DTNT trên địa bàn tỉnh Phú Yên.
8. Cấu trúc đề án

Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý HĐTH của học sinh trường Phổ thông

5

Dân tộc nội trú.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động tự học của học sinh các trường Phổ

thông Dân tộc nội trú trên địa bàn tỉnh Phú Yên.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động tự học của học sinh các trường Phổ

thông Dân tộc nội trú trên địa bàn tỉnh Phú Yên.

6

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA
HỌC SINH TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề

Trong lịch sử phát triển của giáo dục, việc tự học có ý nghĩa quan trọng, quyết
định đến chất lượng giáo dục và hình thành nên những con người năng động, sáng

tạo. Trong mỗi giai đoạn lịch sử, vấn đề tự học được nhìn nhận dưới những góc độ
khác nhau và quá trình phát triển của giáo dục, quản lý giáo dục, tự học là vấn đề đã
được quan tâm nghiên cứu từ lâu cả về lý luận và thực tiễn nhằm phát huy vai trị tích
cực học tập của người học. Song ở từng giai đoạn phát triển của lịch sử vấn đề quản
lý tự học cũng được đề cập tới dưới nhiều hình thức khác nhau.

Các nhà sư phạm lỗi lạc thời cận đại như J. A. Komenxki người Tiệp Khắc
(1592 - 1670) Ông cũng đưa ra các nguyên tắc dạy học như: nguyên tắc trực quan,
nguyên tắc nhất quán, nguyên tắc đảm bảo tính khoa học và tính hệ thống; đồng
thời đã khẳng định hiệu quả dạy học có liên quan đến chất lượng người dạy thơng
qua việc vận dụng có hiệu quả các nguyên tắc dạy học [5].

Phát triển tư tưởng của các nhà giáo dục tiền bối, các nhà giáo dục hiện đại đi
sâu nghiên cứu khoa học giáo dục cũng đã khẳng định vai trò to lớn của HĐTH như:
N.A. Rubakin (1862-1946) với tác phẩm“Tự học như thế nào” do Nguyễn Đình Khơi
dịch, tác giả đã khẳng định vai trò to lớn của việc tự học, đã tập trung trình bày nhiều
vấn đề về các phương pháp tự học, các phương pháp sử dụng sách [6].

Như vậy, chúng ta thấy rằng, trong từng giai đoạn lịch sử, các nhà giáo dục
trên thế giới đều có đồng quan điểm là con người cần phải hướng đến một xã hội học
tập và khẳng định tự học là một giải pháp cực kỳ quan trọng để người học đạt được
mục tiêu học tập của mình. Xuất phát từ luận điểm đó, trên thực tế và cả trên phương
diện lý luận, nhiều tác giả của nhiều nước trên thế giới đã rất quan tâm đến việc
nghiên cứu quản lý hoạt động học tập của học sinh để tìm ra những biện pháp quản
lý hữu hiệu.

Chủ tịch Hồ Chí Minh - vị lãnh tụ thiên tài, nhà giáo dục vĩ đại của dân tộc

7

Việt Nam đã chỉ rõ: “Về việc học phải lấy tự học làm cốt”. Người cũng là một tấm
gương sáng về tinh thần tự học. Khi nói chuyện với các đảng viên (năm 1961), Hồ
Chủ tịch đã tâm sự: “Tôi năm nay 71 tuổi, ngày nào cũng phải học... không học thì

khơng theo kịp, cơng việc nó sẽ gạt mình lại phía sau” [7].

Người tâm đắc và có nhiều cơng trình nghiên cứu vấn đề tự học phải nói đến
GS. TS. Nguyễn Cảnh Tồn. Ơng có nhiều cơng trình nghiên cứu khoa học về tự học
đã xuất bản như: “Học và dạy cách học” [8], “Quá trình dạy - tự học” [9] do Nguyễn
Cảnh Tồn chủ biên và các tác giả. Cịn có rất nhiều cơng trình nghiên cứu khác của
ơng về vấn đề tự học được đăng trên các báo, tạp chí…

Thời gian qua, dưới sự hướng dẫn của quý thầy, cô giảng viên trường đại học
Quy Nhơn, bản thân đã đọc nhiều luận văn thạc sĩ nghiên cứu về vấn đề tự học đã
hoàn thành như:

Luận văn thạc sĩ: “Biện pháp quản lý hoạt động tự học của học sinh các
trường trung học phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Gia lai” của Võ Thành Nguyên,
năm 2015 [10].

Luận văn thạc sĩ: “Biện pháp quản lý hoạt động tự học của học sinh trung
học cơ sở huyện Đakrông, tỉnh Quảng Trị” của Ngô Duy Hưng, năm 2016 [11].

Luận văn thạc sĩ: “ Quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường
trung học cơ sở tại thủ đơ Viêng Chăn – Nước cộng hịa nhân dân chủ Lào” của
Souksamleung Sisomphone, năm 2017 [12].

Như vậy, vấn đề tự học của học sinh đã được nghiên cứu từ rất sớm trong lịch
sử giáo dục và nó vẫn là vấn đề nóng bỏng cho các nhà nghiên cứu giáo dục hiện tại
và tương lai, bởi vì tự học có vai trị quan trọng, quyết định mọi sự thành công trong

học tập, là điều kiện đảm bảo hiệu quả, chất lượng của mọi q trình giáo dục – đào
tạo. Qua đó các đề tài đều nêu rõ những hạn chế, bất cập nhất định, mà nguyên nhân
chủ yếu của những hạn chế, bất cập là do biện pháp quản lý HĐTH của học sinh chưa
thích hợp theo đặc điểm của mỗi địa phương, mỗi nhà trường, mỗi cấp học, mỗi bậc
học. Các tác giả đã đề xuất được các biện pháp khả thi và hợp lý với từng địa phương,

8

đơn vị. Các cơng trình cũng đã nêu rõ tầm quan trọng, vai trò của HĐTH, các biện
pháp của nhà quản lý trong việc tổ chức, quản lý HĐTH của học sinh, sinh viên.

Trên cơ sở đó, tơi đã tập trung tìm hiểu, nghiên cứu sâu về cơ sở lý luận của
HĐTH, thực trạng và các biện pháp quản lý HĐTH, qua đó đề xuất các biện pháp
quản lý nâng cao chất lượng HĐTH của HS DTTS ở các trường PT DTNT trên địa
bàn tỉnh Phú Yên.

1.2. Khái niệm chính của đề án

1.2.1. Tự học

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Tự học chính là nỗ lực của bản thân người học,
sự làm việc của bản thân người học một cách có kế hoạch trên tinh thần tự động học
tập, lại cần phải có mơi trường (tập thể để thảo luận) và sự quản lý chỉ đạo giúp vào”
[13].

Theo GS. Vũ Văn Tảo: “Học cốt lõi là tự học, là q trình phát triển nội tại,
trong đó chủ thể tự thể hiện và biến đổi mình, tự làm phong phú giá trị con người
bằng cách thu nhận, xử lý và điều chỉnh thông tin từ môi trường sống của chủ thể”
[14].

Theo GS. Nguyễn Cảnh Toàn: “Tự học là tự mình động não sử dụng các năng
lực trí tuệ (quan sát, so sánh, phân tích, tổng hợp) và có khi cịn cả cơ bắp (khi sử
dụng cơng cụ) cùng các phẩm chất của mình, cả động cơ, tình cảm, các nhân sinh
quan, thế giới quan (trung thực khách quan, có chí tiến thủ, khơng ngại khó ngại khổ,
kiên trì nhẫn nại, lòng say mê khoa học, ý muốn thi đố, biết biến khó khăn thành
thuận lợi) để chiếm lĩnh một lĩnh vực hiểu biết của nhân loại, biến lĩnh vực đó thành
sở hữu của mình” [15].

Theo tác giả Nguyễn Đức Trí: “Hoạt động độc lập, chủ yếu mang tính chất cá
nhân của học sinh, sinh viên trong quá trình nhận thức học tập để cải biến nhân cách,
nó vừa là phương tiện, vừa là mục tiêu của q trình đào tạo nói chung ở trường. Có
hai loại tự học là tự học trên lớp và tự học ngoài giờ. HĐTH của học sinh, sinh viên
trong giờ lên lớp thường được thực hiện dưới sự hướng dẫn của giảng viên bộ môn

9

như là một bộ phận, một bước, một hình thức tổ chức của q trình dạy học. HĐTH
ngồi lớp có thể thực hiện ở ký túc xá hoặc ở nhà, theo cá nhân hoặc theo nhóm. Đây
là hoạt động chủ yếu của học sinh, sinh viên sau giờ lên lớp, được hướng dẫn hoặc tự
phát nhưng rất cần được tổ chức và quản lý chặt chẽ để đảm bảo chất lượng dạy học
và giáo dục” [16].

Từ các quan điểm trên, ta có thể nhận định chung rằng tự học là quá trình tự
giác, tích cực, độc lập chiếm lĩnh tri thức, hình thành kỹ năng, kỹ xảo của chính bản
thân người học. Trong q trình đó, người học thực sự là chủ thể của quá trình nhận
thức, nỗ lực huy động các chức năng tâm lý, tiến hành hoạt động nhận thức nhằm đạt
được mục tiêu đã định.

Tự học được diễn ra dưới các dạng khác nhau: Tự học diễn ra dưới sự điều
khiển trực tiếp của người dạy và những phương tiện kỹ thuật trên lớp; tự học diễn ra

dưới sự điều khiển gián tiếp của người dạy; tự học qua mạng internet; tự học độc lập
nhằm thoả mãn nhu cầu hiểu biết riêng, mở rộng tri thức ở bên ngồi, thường thì
người học tự nghiên cứu, khám phá để giải quyết các vấn đề mà bản thân tự đặt ra.

Qua những cách hiểu trên về việc tự học, ta thấy phạm vi của tự học là rất
rộng, đề tài không nghiên cứu các dạng HĐTH độc lập của học sinh mà chỉ tập trung
nghiên cứu các biện pháp quản lý HĐTH của học sinh trong và ngoài thời gian lên
lớp, dưới sự tổ chức của nhà trường thông qua sự điều khiển trực tiếp hay gián tiếp
của các lực lượng giáo dục trong toàn trường.

1.2.2. Quản lý hoạt động tự học

Quản lý HĐTH là một trong những nội dung quan trọng của quản lý dạy học
trong nhà trường. Quản lý HĐTH là quản lý các hoạt động học tập tích cực của người
học và các điều kiện đảm bảo cho người học học tập tích cực, nhằm nâng cao hiệu
quả học tập của người học.

Quản lý HĐTH là sự tác động của chủ thể quản lý đến quá trình tự học của
học sinh làm cho học sinh tích cực, chủ động tự chiếm lĩnh tri thức bằng sự cố gắng
nỗ lực của chính mình và có liên quan chặt chẽ với quá trình tổ chức dạy học của giáo

10

viên.

Như vậy, quản lý HĐTH là q trình tác động sư phạm có mục đích, phương
pháp, kế hoạch của các lực lượng giáo dục trong và ngồi nhà trường đến q trình
tự học của học sinh nhằm thúc đẩy học sinh chủ động, tự giác, tích cực, tự chiếm lĩnh
tri thức bằng sự nỗ lực của chính bản thân.

Nội dung quản lý HĐTH của học sinh bao gồm nhiều hoạt động: Quản lý mục
tiêu tự học; quản lý nội dung tự học; quản lý phương pháp tự học; quản lý các điều
kiện đảm bảo cho HĐTH; quản lý kết quả tự học.

1.2.3. Học sinh dân tộc nội trú

Theo thông tư số 04/2023/TT-BGDĐT ngày 23/2/2023 của Bộ Giáo dục và
Đào tạo đã ban hành quy chế tổ chức và hoạt động của trường PT DTNT thì học sinh
dân tộc nội trú là “ học sinh hiện đang theo học tại các trường PT DTNT cấp huyện
và cấp tỉnh (bao gồm cả cấp THCS và THPT), là người dân tộc thiểu số mà bản thân
và cha hoặc mẹ hoặc người giám hộ thường trú từ 36 tháng liên tục trở lên tính đến
ngày nộp hồ sơ tuyển sinh tại: Xã, phường, thị trấn khu vực III và thôn đặc biệt khó
khăn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, các xã đặc biệt khó khăn vùng bãi
ngang ven biển và hải đảo” [17]; là học sinh dân tộc thiểu số rất ít người được quy
định tại Nghị định số 57/2017/NĐ-CP ngày 09 tháng 5 năm 2017 “ được tuyển vào
học ở trường PT DTNT với số lượng nhất định theo cấp thẩm quyền nhằm góp phần
tạo nguồn đào tạo cán bộ và nguồn nhân lực có chất lượng cho vùng này” [18].

Học sinh ở các trường PT DTNT phải ở tập trung tại khu nội trú của nhà trường
trong suốt thời gian học tập, mọi sinh hoạt và học tập đều diễn ra trong phạm vi khuôn
viên nhà trường, có sự quản lý của nhà trường; được học 2 buổi trên ngày theo nội
dung, chương trình quy định của Bộ GDĐT, được chăm sóc sức khỏe, ni dưỡng và
giáo dục tồn diện; giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc mình, tơn trọng bản sắc văn
hóa của các dân tộc khác.