Đời sống cộng đồng tín đồ Phật giáo Hòa Hảo ở An Giang hiện nay

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

VIỆN HÀN LÂM

KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

<b>HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI</b>

<b>NGUYỄN VĂN ĐỚI</b>

<b>ĐỜI SỐNG CỘNG ĐỒNGTÍNĐỒPHẬTGIÁOHỊAHẢOỞANGIANG HIỆNNAY</b>

<b>LUẬN ÁN TIẾN SĨ TƠN GIÁO HỌC</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

VIỆN HÀN LÂM

KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

<b>HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI</b>

<b>NGUYỄN VĂN ĐỚI</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<b>LỜI CAM ĐOAN</b>

Tôi xin cam đoan Luậnán làcơngtrìnhnghiêncứukhoa học của riêng tôi. Các

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

HĐTG Hoạt động tôn giáo PGHH Phật giáo Hòa Hảo PTGL Phổ truyền giáo lý SHTG Sinh hoạt tôn giáo TÂHN Tứ Ân Hiếu Nghĩa TGGL Thuyết giảng giáo lý TTXH Từ thiện xã hội

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

<b>DANH MỤC BẢNG</b>

Hình 2.1. Bản đồhànhchínhtỉnhAnGiang

(nguồn:BanDoVietNam.COM.VN) ...60 Bảng 3.1: (Trả lời câu hỏi 9) Hiểu biết về giáo lý qua những nguồn nào. 76Bảng 3.2: (Trả lời câu hỏi 22)Ăn chay...77 Bảng 3.3: (Trả lời câu hỏi 13) Tham gia bao nhiêu lễ hội PGHH trongnăm

...81 Bảng 3.4: (Trả lời câu hỏi 19) Có quy định cụ thể về việc tín đồ

phảicón h ữ n g đ ó n g g ó p (bắtbuộc)...100 Bảng 3.5: (Trả lời câu hỏi 16) Giáo lý có phù hợp vớihiện tại...104 Bảng 3.6: (Trả lời câu hỏi 12) Những cách thức để giải tỏa khi gặp

khókhăn,trởngại...105 Bảng 3.7: (Trả lời câu hỏi 2) Có bàn thờ nàotrongnhà...106 Bảng 3.9: (Trả lời câu hỏi 23) Đóng góp cho phong trào ở địa phương .111

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

nhấtcủaNamBộViệtNam.Trảiquanhững thăng- trầmtrongdònglịchsửdân tộc, PGHHvẫn thểhiệnlàmộttơngiáocósứcsống mạnhmẽvà sự ảnhhưởngtolớn đến đờisống xãhộicácđịaphương trong vùng. Đặc biệttừkhiPGHH đượcNhànướccông nhậntưcách pháp nhân(năm 1999) đểchính thức hoạtđộng trởlại,sứcsống vàảnh hưởng củatôngiáonày càngthểhiệnrõ nét hơn quanhữngđổithay, khởisắc củaĐSCĐtín đồ.

RiêngtỉnhAnGiang,vị trí đặcbiệt củatỉnhtrong không giantôngiáoPGHHcùng vớinhữngsinhhoạttôngiáotự do, cởimở,những hoạt độngTTXHsơinổicủatínđồ, vànhững tiếnbộđángkể về đờisốngvậtchất–tinh thầncủacộng đồngtínđồPGHHnơiđây,đã tạo ra choĐSCĐtínđồPGHHở AnGiangtínhcách đại diện chosức sốngmạnh mẽcủaPGHHtồn

<i>đạo,nhưđã nêu ởtrên.Nóicách khác,sự“hồi sinh”củaPGHHquanhững gì đượcthấy</i>

nơiĐSCĐtínđồ ở AnGianglàtiêu biểu chosứcvươnlênmãnhliệt củaPGHHtoàn vùngTâyNam Bộ và Nam BộViệt Nam. Trongkhnkhổđườnglối,chính sáchtơngiáocủaĐảng cộngsản vàNhànước Việt Nam,những sự khởi sắc và pháttriểncủaĐSCĐtín đồPGHHở AnGiangtừ

<i>khiPGHH đượcphụchoạtchủyếudựatrên nền đạotốtđẹp“HọcPhật, TuNhân”củaPGHHvà</i>

nóđược pháthuytrong điềukiện,hoàn cảnhmớigắnliềnvới vai tròcủahệthống BTStừTrung ươngđến cơ sở ở tỉnhAn Giang. Hiện nay,vẫndựatrên nềnđạo tốt đẹp đó,hoạt độngtích cựccủacộngđồngtínđồ vànhững phát triểncủaĐSCĐtín đồPGHHở AnGiang đang đượctiếptụcthúcđẩy,cùng với đóPGHHngày càng thể hiện sự gắnkết,hịa nhịpchặt chẽ hơn với những bước phát triểnmọi mặtcủaĐSXHtỉnh AnGiangvà cácđịaphươngkháctrongkhuvực. Những khởisắc, hay sự bừng dậy củaĐSCĐtín đồPGHHở

<i>AnGianglàkếtquả sự“tươnghợp” giữanội lựcphát</i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

triểnbên trong PGHHvớiđườnglối,chính sáchtơngiáođúng đắncủa ĐảngvàNhànướcViệtNam,thểhiệnviệcbảođảmquyềntựdotơngiáovàđápứng,thỏamãnnhucầutơn giáo chính đáng của quần chúngtínđồ kể từ khiPGHH được cơng nhậntưcách pháp nhân. Điều đó cũngcó nghĩa lànhững hoạtđộngtích cực, mạnhmẽcủaquần chúngtínđồ gắnvới q trìnhmànhucầu tơn giáo chính đángcủa họđượcđápứnglànguồnsứcmạnhto lớn gây

<i>tạomộtĐSCĐtín đồPGHHở AnGiangsốngđộngvà trởthànhnộidung “trungtâm” củaPGHH.</i>

Nhưvậy,việcnghiên cứu ĐSCĐtínđồPGHHở AnGiang hiệnnay làrấtcấpthiết,từ đócóthểnhậnthứctồn diện hơn,đầy đủhơnvềĐSCĐtín đồPGHHvàmốiquanhệ của nóvớicáclĩnhvựccủaĐSXHtỉnh AnGiang.Ngồi những nhântố giữvaitrịchủđạotrong việcthúc đẩy sự pháttriểncủaĐSCĐđãđược nhận diệnthìnhững hiện tượng, nhữnghình thức sinhhoạt, hoạtđộngtơngiáocótínhchất tiêu cực,khơng bìnhthường cũng đangtồntại trong ĐSCĐrất cầnđượcxem xét,làmrõ hơnvớitưcáchlànhững nhântốcảntrở,ảnh hưởngtráichiềuđốivớivậnđộng,phát triển của ĐSCĐtín đồ ở AnGiang, cũngnhư là củaPGHH. Việccó nhữngnhận thứckhoa học,tồn diệnvềĐSCĐtín đồPGHHở AnGiangsẽ gópphần quan trọng nâng cao nhậnthức vềPGHHtrongbốicảnhNhànướctađang tăngcườngcôngtáctôngiáo,giảiquyếtvấnđềtôngiáoởNam

Cụthểlànhữngkết quảnghiên cứu ĐSCĐtín đồPGHHở AnGiang hiệnnay của luận ángópphầnnhỏgiúpcho cácchủ thểcủa PGHH cùngcác cơquan quảnlýnhànướcvềHĐTGđối vớiPGHHở AnGiangthựchiệntốtchính sáchhịa hợpdântộc-tơngiáo,tiếptụcphốihợp, hợptácchặtchẽvới nhau trong việcdựng xâyĐSCĐtín đồPGHHở AnGiangngày càngphát triểnổn định,mạnhlành hơn, vàcũng quađó tạođiều kiệnđểPGHHđónggópngàycàngnhiều hơnchophát triển kinhtế - xã hộitỉnhnhà.

Từtrướcđếnnay, PGHHđã làchủđềnghiên cứucủanhiều cơng trìnhkhácnhau, vớicác cấp độ vàgócđộtiếpcậnkhác nhau, nhưng chưacómộtcơng trình

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

nàonghiên cứu riêngvềĐSCĐtín đồPGHHtỉnh AnGiangở cấp độluậnántiếnsỹ vàdướigóc

<i><b>độtơn giáo học,vìvậy,chúngtơiđãchọn"Đời sống cộng đồngtín đồPhậtgiáoHịaHảo ởAnGiang hiệnnay"</b></i>để làm chủ đề chocơng trìnhluận ántiếnsỹTơngiáohọc.Việccó thể kếthừa, tiếpnốiđược nhữngkết quả,những thànhtựunghiên cứu củacáccơng

Mụcđích nghiên cứucơ bản củaluậnán là làm rõ về thựctrạngvà đặc điểm củaĐSCĐtínđồPGHHở AnGiang hiện nay;kiếngiảixuhướng biếnđổi vànhữngvấn đềđặtra đối vớiĐSCĐtínđồ, từ đónêumộtsốkhuyếnnghị với các bênliên quancủaPGHHở AnGiang nhằmphát huy nhữngmặt tích cựcvàhạnchếnhữngmặttiêu cựctrong ĐSCĐtín đồPGHHnày.

<i><b>2.2. Nhiệmvụnghiêncứu</b></i>

Để đạt được mục đích trên, nhiệm vụ nghiên cứu của luận án là:

<i>Thứ nhất, tổng quan tình hình nghiên cứu về các vấn đề liên quan đến đề tài.Thứ hai, khái quát về PGHH và hình thái cộng đồng tín đồ PGHH ở An Giang hiện </i>

<i>Với đề tài “Đời sống cộng đồng tín đồ Phật giáo Hịa Hảo ở An Giang</i>

<i>hiệnnay”, đối tượng nghiên cứu của đề tài là ĐSCĐ của tín đồ PGHH ở An</i>

Giang

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

hiệnnay. Theođó, khách thểnghiên cứucủađề tài lànhữngtínđồPGHHvàmộtbộphận người dânkhơng làtínđồPGHHở tỉnh AnGiang.

<i><b>3.2. Phạmvinghiêncứu</b></i>

<i>- Phạm vikhơng gian:Đề tàiluận án được giới hạn trong</i>

phạmvitỉnhAnGiang, nơimàPGHH đượcra đời vàcũnglà nơitập trung đông nhấttínđồ từkhiPGHHra đời đếnnay.

<i>- Phạm vi thờigian: Thời gian nghiên cứucủa đề tàiđược tiến hành bởi2</i>

đợtkhảosát.Đợt1, từtháng3 năm 2018đến tháng12 năm 2020.Đợt2, từtháng3 năm 2021đến tháng7 năm 2023.Các thôngtin(hồicố)đượcchútrọng quantâm tậptrungthuthập khoảng thời giantừ năm 1999, nămmà PGHH đượcNhànước chínhthứccơngnhận tưcách pháp nhânđếnnay.

<i>- Phạm vivấnđềnghiên cứu:Nghiên cứunày tậptrung vàomơtả thựctrạng</i>

ĐSCĐtín đồPGHHtạiđịabàn khảo sátvớinhững yếutố cơ bảntạo thành ĐSCĐđó, đồngthờixem xétmộtsốyếutố khácảnh hưởng đến ĐSCĐcùng sự biếnđổicủaĐSCĐnhư giáo lýPGHH,GiáohộiPGHH,... và dự báo, phánđoánmộtsố xuhướng thayđổi,biếnđổicủa ĐSCĐtín đồPGHHở AnGiang trongthờigiantới.

<b>4. Cơsởlýluậnvàphươngphápnghiêncứucủaluậnán</b>

Cơ sở lý luận của đề tài luận án là quan điểm chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về tôn giáo. Ngoài ra, những lý thuyết tham chiếu khác cũng được tác giả luận án áp dụng vào nghiên cứu đề tài luận án.

<i><b>4.1. Cáchtiếpcậnnghiêncứu- Cách tiếp cậntôngiáohọc</b></i>

Đây là cách tiếp cận chủ đạo của luận án, xem PGHH là một tôn giáo với bản chất và cấu trúc nhất định mà ĐSCĐ tín đồ PGHH ở An Giang bao gồm trong đó. Các bộ phận trong cấu trúc của ĐSCĐ tín đồ PGHH ở An Giang cũng được chỉ ra và xác định vai trò của từng bộ phận cùng mối liên hệ giữa chúng

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

với nhau. Trong cấu trúc đó, niềm tin tơn giáo PGHH là cái quy định, chi phối một cách toàn diện những HĐTG của tín đồ PGHHmàtạo thành nội dung cơ bản của đời sống tôn giáo của cộng đồng tín đồ đó. Đời sống tôn giáo và ĐSXH củacộngđồngtínđồtácđộngảnhhưởnglẫnnhautheocácchiềuhướngvàmức độ khácnhau.

<i><b>- Cách tiếp cậntriếthọc</b></i>

CáchtiếpcậntriếthọcđượcsửdụngtrongluậnánđểnghiêncứuvềĐSCĐtín đồPGHHở AnGiang theo quan điểmcủa chủnghĩaduyvậtbiện chứngvà chủ nghĩa duy vậtlịchsử.Theođó,tơngiáonóichunglàmộthình thái ý thức xã hội đặcbiệt,mộtphạmtrù có tính lịch sử(khơng phảilà phạm trù vĩnhviễn),nóđượchìnhthành trong những điều kiệnxã hội nhất định vàmấtđikhicácnguyên nhân tạora nókhơngcịn. Đề tàiluậnán vận dụngquanđiểm triếthọcnêutrên nhằm có nhữngđánhgiákhách quan,xácđángvềnguyên nhân,nguồn gốc,bảnchấtcùng nhữngđặctrưngcơ bản củatôngiáoPGHH màĐSCĐ tín đồPGHHở AnGianglàmộtcấuthànhcủanó.

<i><b>- Cách tiếp cận sửhọctơngiáo</b></i>

Đây làcáchtiếp cậnmàviệc trình bày tiếntrìnhhìnhthành, củngcố vàpháttriểnĐSCĐtínđồPGHHđượcluận ánchú trọng.Quađóchúngta có thể thấyđượcsự vậnđộng, biếnđổicủaĐSCĐtín đồPGHHở An Giangvới từng giai đoạn, được minhhọabằng những thơngtinđịnh tính và địnhlượng.

<i><b>- Cách tiếp cận xãhộihọc</b></i>

Xã hội học nhìnnhậntơngiáodướigócđộ lànhữngsự kiện xã hội vềmặtvậtchấtvà tinhthần. Ngồira xãhội họccịn tiếp cậntơngiáonhưlànhững thiếtchế xã hội cóchức năngkiểm sốtcộng đồng,kết dínhcộng đồng và đáp ứngnhucầu đờisốngtâm linh chocộngđồng.

<i><b>- Cách tiếp cậntâmlýhọc</b></i>

Cách tiếp cận tâm lý học được sử dụng trong luận án để nghiên cứu về niềm tin tôn giáo liên quan đến hành vi tơn giáo của tín đồ PGHH và nghiên cứu

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

tâm lý cộng đồng tín đồ PGHH trong quan hệ tác động qua lại với các yếu tố tôn giáo PGHH và ĐSXH chung quanh cộng đồng.

<i><b>- Cách tiếp cận nhân học tôngiáo</b></i>

Cách tiếp cận nhânhọc tơngiáo[xem:61,tr.35,61] làcách tiếpcậnđượctácgiảluậnánsửdụngnhằmphântíchsắctháitơngiáođặctrưngcủangườiViệtNam Bộ, hay nóikháchơn, là làm rõ đặc tính dântộcvùngTâyNam BộViệtNam củaPGHHthể hiệnquanhữnghìnhthứcvànộidungsinhhoạt,HĐTGcủaĐSCĐtín đồ ở AnGiang.Từ đó sẽphân tíchđểlàmrõ hơn về đặcđiểmvàmộts ố xuhướngbiếnđổicủaĐSCĐtínđồPGHHởAnGiang.

<i><b>4.2. Khunglýthuyết nghiêncứu</b></i>

<i>4.2.1. Câuhỏinghiêncứu</i>

<i><b>- Câu hỏinghiêncứuchính:</b></i>

ĐSCĐ tín đồ PGHH ở An Giang hiện nay như thế nào?

<i><b>- Câu hỏinghiêncứu pháisinh:</b></i>

• SHTGvà đời sốngtơngiáo của cộng đồngtínđồPGHHở AnGiang hiệnnay

- ĐSCĐtín đồPGHHở AnGiang hiệnnay khôngtáchrời khỏi thựctiễnvậnđộngvàphát triểncủaPGHHở AnGiangtừkhira đời.Không giantôngiáo PGHHđã tạo hìnhmột ĐSCĐtín đồPGHH mangnhững đặc điểm riêngbiệt,vànhữngđặcđiểmđó,vềcơbản,vẫnduytrìnhưthếđếnngàynay.

- Đờisốngtơngiáo của cộngđồng tín đồPGHHở AnGiang hiệnnayđượcmôtảdựatrênviệclàm rõmốiquanhệ giữa niềm tintơngiáocủatínđồ vớiSHTG,và với sự liên kếtcộng đồngcủatínđồ,trong đóniềm tin tơngiáoPGHH

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

là yếu tố cơ bản chi phối toàn bộ quá trình của ĐSCĐ. Hình thức biểu hiện niềm tin tơn giáo thơng qua sinh hoạt, HĐTG tơn giáo của tín đồ một cách phong phú, đặc sắc và có nét riêng ở ĐSCĐ tín đồ PGHH.

- Ngồi yếutốgiáolý,giáohộitác động,ĐSCĐtín đồPGHHở AnGiang cũng đồng thời chịu tácđộng,ảnh hưởng củacácyếutốbên ngoài khác,nhưđặc điểm lịch sử hìnhthànhtơngiáo PGHHở An Giang, hay điềukiệntựnhiên,xã hội,kinhtế,chínhtrị,vănhốcủađịaphươngAnGiang.Cácyếutốtrêntácđộng tạo ranhữngthayđổinhất địnhvềhình thứcvà cảnộidungSHTGvàhoạt động ĐSXHcủa tín đồPGHHở AnGiang theo4 xuhướng:1)Hộinhậpmạnh mẽvàoĐSXHtỉnh AnGiangvàtiếptụcsự gắn bó, đồnghành cùngdântộc;2)Khẳngđịnh và làm sâu sắc thêm những giá trị đạođứcPGHHthông quahoạt động TTXHcủa cộngđồngtín đồ;3) Mởrộng khơng gianvàhìnhthứcsinh hoạt, HĐTGcủatínđồ;

<i>4)“xíchlại”gầnhơnvới Phật giáo Việt Nam trongmộtsố lĩnhvựcHĐTGcủa tínđồ.</i>

<i>4.2.3. Lýthuyết nghiêncứu</i>

<i><b>- Lýthuyếtthế tục hóa tơngiáo</b></i>

Lýthuyếtthế tục hóa tôngiáo đượcvận dụngtrong luận án chobiết vềsự tácđộng,ảnhhưởng mạnhmẽtừ các quátrìnhxã hội làm thay đổi,biếnđổinội dungsinh hoạt, HĐTGcủa cộngđồngtínđồPGHHở An Giangtheo hướng thíchnghi đểtồntại và ngày

<i>càng“đờihóa”,“vật chấthóa”.</i>

Thếtục hóa -đượcthểhiện ở việchộinhậpmạnh mẽvàoĐSXHtỉnh AnGiang-làmộttrong nhữngxuhướng biếnđổicủa ĐSCĐtín đồPGHHở AnGiangđãđượcnêu ratronggiảthuyết nghiên cứu củađề tàiluậnán. Theođó,vậndụnglýthuyếtthế tụchóa tơngiáo đemlại sự khẳng định vềmộtbiếnđổicủaĐSCĐtín đồPGHHởAn Giang,màxéttrongbốicảnh hiện nay,về cơ bản, làthuận chiều với nhữngmụctiêu vàgiátrị phát triển chung củaxãhộivàđất nướctamàtỉnh AnGiang cũngnằm trong qtrìnhđó.

<i><b>- Lýthuyếtcấu trúc -chứcnăng</b></i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

Đây là lýthuyếtmàcác nhànghiên cứuxã hội họcnổitiếng PhươngTây xây dựng, nhưH.Spencer (1820-1903), E.Durkhem (1858-1917), R.Merton (1910-2003).

<i>TrongbàiLýthuyếtxã hội trongnghiêncứutôngiáo,tácgiảPhạm MinhAnhchỉra điềuđược nhấnmạnh tronglýthuyếtcấu trúc -chức năng là:"Mọihệthốngđềubaogồm các yếu tốcó mốiquan</i>

<i>hệchặtchẽvớinhau vàmạnglướicácmối quan hệ đó tạothànhcấutrúccủahệthống(...).Mỗihệthốngđềucóquan hệvớimơitrường cảnhquangxung quanh"[1, tr.112].Nhưvậy, tơn</i>

giáođược coilàmộtthànhtốcấu thànhvàkhơng tách rờihệthốngxã hội.Bảnthânthànhtốtơngiáo

riêng.Nóđượccấuthànhbởicácthànhtốnhư:Hệthốnggiáolý,hệthốngbiểutượng,hệthốngtổchức. Các hệ thống này nằm trongmộtthểthốngnhất nhằm thực hiện cácchức năng như: Kiểmsoát, kếtdính cộngđồng vàgiải thíchđờisống trướcvà saukhichết của conngười trongcộng đồng.Không những vậy,tơn giáocịnlàmộtthànhtốcó ảnh hưởng quyếtđịnh đếnviệchìnhthànhmộtsố hìnhtháikinh tế - xã hội.Những luận điểmnêu trên, lýthuyếtcấu trúc -chức năng đượcvậndụngvàochương3 đềtài luậnán để lýgiảisự hìnhthànhcủaPGHHgắn liềnvới nhữngđiềukiện laođộng - xãhộiở AnGiang,quađó làm rõmốiquanhệgiữa SHTGvà hoạtđộng ĐSXHtrong đờisốngtơngiáo của cộngđồngtínđồPGHHởđây.

Đặcbiệt,luận ánlàm rõ cácmốiliên hệtơngiáo trong hoạt động TTXHcủatínđồPGHHở AnGiangnhư là sựbiểu hiệncủamộtphápturất đặcthùđã liên kếtchặtchẽnhững đồngđạoPGHH,vànhiềukhinólơicuốnmạnh mẽtín đồcáctơngiáo khác,các tổchức,cánhân khơng phảilàtínđồPGHH cùngthamgiatíchcựccáchoạtđộngTTXHcủatơngiáoPGHH.

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

vềđiều kiệntựnhiên,dân cư với sựtươngđồng vềkinhtế, xã hộimàtrong đó các cánhân-con ngườicó sựgiaolưu,tươngtác,ảnh hưởng vănhóavới nhauđể hìnhthànhvănhóavật chất vàtinh thầncủacộngđồng cư dân[xem:98,tr.62].Nóiđếnvănhốnóichunghay vùng văn hốnói riêngthìphảinói đếnhệ giá trị vậtchấtvà tinhthần- làhạt nhân củavăn hoá.Hạt nhân này đượctạo lêntrong những điều kiệnkinh tế - xã hội và sự vậnđộng của lịchsử cótínhđặcthùvùngmiền màcác vùngmiền khác khơngcóhoặcmờnhạt.Tơn giáo nào cũnglàkếttinhcủacảhai thànhtốgiátrị vậtchấtvà tinhthầntạoramộthệgiátrịthốngnhất.

Lýthuyếtvùngvănhóađược vậndụngtrong luậnánnhằmchỉ rõviệc PGHHra đời trongmột không gianđịalý - lịch sử đồngnhấtvềmặtvăn hóa và cónhữngđặcđiểm,đặctrưng

PGHHlàmộttơngiáonênkhơngthểkhơnglàsảnphẩm vănhóadù ởmộtmứcđộnàođó, củavùngđất Nam Bộ.Nộidung đề tàiluậnán vềĐSCĐtín đồPGHHở AnGiang cầnbổ sung thêm sắc tháivănhóa-tơngiáo vùngNamBộ, nơimàPGHHra đời vàotrongđó.

<i><b>4.3. Phươngphápnghiêncứu</b></i>

Trongqtrình triểnkhaithực hiệnđềtài luậnán, tác giả sẽ chủyếusử dụng cácphương pháp nghiên cứusau:

<i>4.3.1. Phương phápphântíchtàiliệu</i>

Từtồnbộnhữngtàiliệu,tưliệuthuthậpđượcnhưsách,báo,báocáo,cơng trình luận án, luận

<i><b>4.3.2. Phươngphápđiềutra xãhộihọc(bảnghỏi)</b></i>

Đây làphương phápthuthập thôngtinbằng bảnghỏivớisốlượng300bảng khảo sátvà cơcấu mẫuhỏiphân theogiới tính, nghềnghiệp(4 loại),lứatuổi(2 loại: trên50 vàdưới50tuổi).Phân bốtạicác xã,phường,thịtrấn(7 xã, 1phườngvà 2thịtrấn) được chọnmẫuđiềutrađều có đơng đảotínđồPGHHsinh

</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">

sống và cóBTScơ sởPGHHđanghoạt động. Đâycũng là cácđơnvị khá đặcthùvềđiều kiện kinhkế - xãhộiởtừng huyện,thị.Cụthể sốbảnghỏiđiềutraphátra là:ThịtrấnPhú Mỹ (30bảng),ThịtrấnChợVàm (30 bảng), xã Phú Long(30 bảng)ởhuyện Phú Tân;xã Mỹ An(30bảng),xãBình Phước Xuân(30bảng),xãTấnMỹ (30 bảng), xã MỹHiệp(30 bảng) ởhuyệnChợMới);xã ĐaPhước(30bảng)ởHuyệnAn Phú; xãHịaBình Thạnh(30bảng)ởhuyện Châu Thành; Ph.MỹLong(30bảng)ởThànhphốLong Xuyên. Kếtquảbảnghỏiđiềutra đãđượcxử lýbằng phần mềm chuyêndụng(SPSS)vàtổnghợp để phục vụcho việc phân tích,làm sáng tỏ các vấn đề củagiảthuyếtđặt ra.Hầuhếtcác bảngthểhiệnkếtquảkhảosátđượctrình bày ở phần phụ lục.

<i>4.3.3. Phương pháp phỏng vấnsâu</i>

Nhữngnhóm đốitượng khác nhaunhư,cánbộlãnh đạo chính quyềnđịaphương,cácngười làmcơng táctơngiáo, chức việc PGHH,cáctínđồ có uy tíntrong cộngđồngtínđồPGHHđượcphỏngvấntheo kịch bản chuẩnbịtrướcnhằm bổsungcácthơngtinđịnh tính, cung cấpthêm thôngtin định lượngđểchứng minh chocácvấnđềcủagiảthuyếtđặt ra. Cụthể:ởmỗixãtrongsố 10 xã,phường,thịtrấn đượcchọnnóitrên, tác giảluận án phỏngvấn 2 cánhânlàchứcviệc và 2 cánbộ, công chức chínhquyềncó tham gia hoặcliên quan trực tiếp đến cơngtáctơngiáođốivớiPGHHtrên địabàn. Ngoàira tác giảluận ánđãphỏngvấn 2cánbộhuyệnPhúTânAn Giang cóliên quan trựctiếp vớicôngtácquảnlý nhànướcvềtôngiáoởhuyện;2chức việc PGHHở Banđại diện PGHHtỉnh AnGiang;2chức việc PGHHởBTS Trung ương GiáohộiPGHH.Nộidungcác cuộcphỏngvấnđãđượcphântích,sànglọcvàtổnghợpđểphụcvụchochương3 vàchương4củađềtài. Haibảntổng hợpnội dung trảlời phỏng vấnnhưtrên(mộtcủa phíađội ngũcán bộ,cơng chức;vàmộtcủa giớichức việc PGHHở AnGiang) đượcđưavàophầnphụlục.

</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17">

<i>4.3.4. Phương phápquan sát -điềndã</i>

Đây làphươngpháp thuthập thôngtinrất quan trọng được tiến hành nhiềulần,nhiềuđợttrongquátrìnhthựchiệnđề tài. Đó là việcnghiên cứu bằng trựctiếpquan sátcác sinh hoạt,HĐTGcủatínđồtại cộng đồng PGHHở AnGiang trong ngày,tronghànhlễ vàtrongcáchoạtđộngĐSXHcủa họ.Cùngvới đó, tác giảcó những tiếp xúc,trao đổi,hỏichuyện

phầnxãhộikhácnhaumàcóhoạtđộngliên quanđếnnhững vấnđề củaPGHHvà củaĐSCĐtín đồPGHHở An Giang.

Thơngtinquansát và nộidung những cuộctiếp xúc, trao đổi, hỏichuyện đượcghira,tổnghợplại(từcácphươngtiệnlưugiữnhưcácbảnghichéptốcký,bảnghiâm,ghi

hìnhv.v..)rồi sànglọc,xử lýthànhtư liệu(dạngvăn bản) nhằm đểminh họa,bổ sung, củngcố chocácphân tích, biện luận, lậpluận, hay cùng với cácthôngtinđịnh lượng khác giúp cho việclàm rõ cácvấnđềcủađề tài.Tưliệu vănbảnnóitrên,cùng vớinhững hìnhảnh,những đoạn videomàtác giảchụpvà quay vềsinh hoạt, HĐTGcủa cộng đồngtínđồtrongqtrình nghiên

TínđồPGHHlànhững ngườitintưởng, theovàthực hành giáolý,giáo luậtcủaPGHHtrongđờisốnghằngngày của họ, vàđượccơquan BTScó thẩmquyềncơngnhận. Tronggiáoluật của PGHHcũng cónhữngquy định, những điềukiện nhậpđạo đểmộtngườitrởthànhtínđồ củaPGHH.Cụthểquan niệm chínhthức vềngười đượcgọilàtínđồPGHHthểhiện tạiđiều 3,chươngItrong Hiến

<i>chương GiáohộiPGHH,nhiệm kỳ V(2019- 2024)rằng: “TínđồPhật giáoHịa</i>

<i>phátnguyệntuhànhtheotơnchỉđườnghướngvàthờcúngtheonghithứcghiởĐiều1vàĐiều2,</i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18">

<i>tnthủgiáolý, giáo luậtvà tnthủpháp luật Nhà nước,gìngiữ sựtrong sángcủa</i>

<i>chươngcủaGiáohộiPhật giáoHịaHảo" [9,tr.2].</i>

<i><b>- Cộngđồngtín đồPhậtgiáoHịaHảo</b></i>

Trước khi trình bày về khái niệm cộng đồng tín đồ PGHH thì cần nêu ra ở đây khái niệm cộng đồng.

Xã hộibaogồm rất nhiềucộng đồngtạothành.Tồntạixãhộilà tồntạicủa cácloạihìnhcộng đồng liênkết vớinhau.Cộng đồng làthuậtngữđượcđưara đầutiên bởi Ph.Tôni (người Đức)vào

<i>năm 1887(muộnhơnthuậtngữ“xãhội”).Ph.Tôniđãphân biệt,sosánh cộngđồngvớixãhộiđể làmsáng tỏngữnghĩa của cộngđồng:“Xãhội” baogồmtập thểngườirộnglớn hơnsovới</i>

<i>gnhữnghình thứccộngđồngđiểnhìnhnhất. Thuật ngữ “cộng đồng” toátlên cái ýchỉvề sựchung</i>

nhau, cùng nhau,hiệptác,gắnkết.Tuyởmỗingành khoahọckhácnhau, cộng đồngmangnhữngsắcthái khác nhau, songnhìnchung,đối vớimộtcộngđồng,bêncạnh những yếutố,những tiêu chíkhác,thìchúngta phảinhận thấysự thể hiệnmong muốn, nguyệnvọngchungvà nhất làcùng chiasẻmộthệ giá trịcủa tấtcảthành viêncủa“cộngđồng”ấy,thông quahành động,hoạt độngsốngcủahọ. Đốivớicộngđồng tơngiáo cómốiliênhệ,quanhệđồng đạo với nhauvàcùng sinhsống ởmộtkhu vựcnhất định nàođótrongđịabàndâncư. Mối quanhệđồng đạolà sự liênkếtniềm tin tôngiáo PGHHvới thực hànhtheoniềm tin của conngười

</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">

dẫn đến việc những con người đó cùng sống với nhau, gần nhau mà thành cộng đồng và chia sẻ các giá trị cho nhau, nhất là các giá trị tơn giáo.

<i><b>- Đờisốngcộng đồngtín đồPhật giáo HịaHảo</b></i>

ĐSCĐtín đồPGHHlàchỉ những hoạtđộng vậtchất– tinhthầnnóichungđểduytrìtồntại cộng đồngcủanhững ngườilàtínđồPGHH.Nóicách khác,đó làcộng đồnggồm cónhữngtínđồđangsống,đangsinhhoạt, HĐTG,HĐXHbằngsựliênkết,kết hợp với nhaunhằm xây dựng, duy trì vàphát triển cộng đồngtơngiáo của mình.ĐSCĐ tín đồPGHHcó nội dung cơ bản lànhữngsinhhoạt, HĐTGcủatínđồPGHH,gắn vớinhữngsinhhoạtxãhộiđờithường có liênquan,ảnhhưởng vớitôngiáo PGHH(về niềm tin, vềgiáolý hay về các giá trị đạođức, v.v..).Cụ thể,ĐSCĐtín đồPGHHtrong khuônkhổluậnánđượcxác địnhbao gồm: SHTGcủacộng đồngtín đồ;hoạtđộngTTXHcủacộngđồngtín đồ;và hoạt độngĐSXHcủacộngđồngtínđồPGHH.

HoạtđộngTTXHcủa cộngđồngtínđồPGHHđượcxếp vàotrong ĐSCĐtín đồPGHHbởi vì đốivới PGHH,hoạt độngTTXHlàhoạtđộngtơngiáo,làmột“hạnhtu” củangườitín đồ; làhànhđộngchủ động được khởi pháttừniềmtintơngiáo cùnglà sự thôi thúccủaýthức trách nhiệmvà

bổnphậncủamộtngườitínđồđốivớicộngđồng,xãhộivàđấtnướcmàtronggiáolýPGHHđãchỉ ra rấtrõ. Hoạt động TTXHcũngln được GiáohộiPGHHxác định làmộttrong những đạosựtrọng

HoạtđộngĐSXHcủa cộngđồngtínđồPGHHđượcxếp vàotrong ĐSCĐtín đồPGHHbởi vìđâylà hoạt động nềntảng củatồntại cộngđồngtínđồ.Songở đây tác giảkhơngđề cậptồnbộĐSXHcủacộngđồngtínđồ vì nóbaohàmmộtnộidungrấtrộnglớn,màtrình bày vềnhững hoạt động ĐSXH,tứclà chỉ xem xét nhữnghoạtđộngthamgia vào các lĩnhvựcĐSXHđịaphươngcủacộngđồngtínđồmàcóliên quan, ảnh hưởng, tácđộnglẫn nhauvớicácyếutố tôngiáo PGHH màthôi.

</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">

<i><b>- Đờisốngcộng đồngtín đồPhật giáo HịaHảo ở AnGiang</b></i>

Trêncơ sở kháiniệm ĐSCĐtín đồPGHH, ĐSCĐtín đồPGHHở AnGiang đƣợcxem xét baogồm: SHTG,hoạt độngTTXHvà hoạt độngĐSXHcủa cộng đồngtínđồPGHH trong phạmvi AnGiang, trong khơng gianđịa lý vàkhơnggian xãhộicủatỉnh AnGiang.Nhƣvậy, ĐSCĐtín đồPGHHở AnGiang- do gắnliềnvới vịthếcủa PGHHở AnGiangvàđiều kiện, hoàn cảnhxãhộicủatỉnhAnGiang- sẽcósự thểhiện, biểu hiệnnộidung khác biệt,riêngbiệtsovới

Thôngquaviệcmôtả tồncảnhvềthựctrạngĐSCĐtín đồPGHHở AnGiang,đề tàiluận ángópphầnlàm rõnộidung và vaitrị của ĐSCĐtín đồ này đốivới PGHHở AnGiangnóiriêng,vàvới PGHHnóichung;kếtquảđề tàiluậnán có thểlàmtài liệu tham khảochosinh viên, họcviên,họcviêncao học,NCS

</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">

và các nhànghiên cứu,các giảngviên giảngdạy cácchuyênngànhTôngiáo học,hay cácmônhọc vềtôngiáonộisinhcủa Nam Bộ; đồngthời, kếtquả đềtài cungcấpthêmluận cứkhoahọcchocáccơ quan chức năngNhànước,các cấpchính quyềnở AnGiang haycác tỉnhNamBộ xây dựng, banhànhvà thựchiện chínhsáchtơngiáophùhợp,hiệu quả hơntrong thời gian tới.

<b>7. Cơ cấu của luậnán</b>

Luận án có cơ cấu bao gồm: • Mởđầu;

• Chương1. Tổngquantìnhhình nghiêncứu;

Chương 2. Khái quát về PGHH và hình thái cộng đồng tín đồ PGHH ở An Giang; Chương 3. Thực trạng và đặc điểm ĐSCĐ tín đồ PGHH ở An Giang hiện

</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">

<b>CHƯƠNG 1</b>

<b>TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU</b>

Với chươngthứnhất này, việc tổng quantàiliệu nghiên cứuvànhững

nộidungĐSCĐtínđồPGHHởAnGiang đượctrìnhbàytrongnhữngtàiliệu nghiên cứu hiệncó

tínđồPGHHởAnGiangvànêuđịnhhướngtiếptụcnghiêncứuđềtàiluậnán. TừtrướcđếnnayĐSCĐtínđồPGHHởAnGiang

(cũngnhưĐSCĐtínđồPGHHởĐBSCLnóichung)vớitưcáchlàmộtchủđềnghiêncứuriêngbiệt,độclậ p thìchưacócơngtrìnhnàonghiêncứu, songĐSTGvàhoạt độngĐSXHcủa tínđồPGHHởAnGiangnhư lànhữngbiểu hiện củanộidungĐSCĐtínđồnơi đâyđãthấyđượcxemxét,bànđếnvớicácmứcđộkhácnhautrongnhiềucơngtrìnhnghiên cứu PGHH,đicùngnhữngđánh giá, nhận định của các tác giả cơngtrìnhvềĐSTGvàhoạt động ĐSXHđó.

Nhữngcơngtrìnhnghiên cứuPGHH thườngcómộtsốđặc điểmchung xét theo giai đoạnlịchsử, hoàn cảnhxãhộimàcơngtrình nghiên cứurađời,vàgắn với quanđiểm,tìnhcảmcũngnhưmốiquanhệcủatác giảđốivớiPGHH.

Ởgiai đoạntrướcvàsau 1975 cho đếnkhiPGHH được phục hoạt,cáccơngtrình nghiên cứuvềPGHHchủyếuđược thực hiệnbởinhững ngườitừng sinh sốngởmiềnNamViệt Nam,cónhững liênquan, gắnbóít-nhiều trực tiếpvớiPGHH,nayđangởtrong nước hoặcđãranước

Ởnướcta,tínhtừ khicơng cuộcđổimớitồn diệnxãhộinướctađượckhởi động(1986)đếnnaythìnhiềucơngtrình nghiên cứuvềPGHH thuộc các ngành khoahọcxãhộikhác nhau,rađời,trongđónhữngcơngtrình nghiên cứucấpluận

</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">

văn thạc sĩ, luậnántiến sĩ,đềtàinghiêncứu cấpcơ sở,cấpbộ, cấp nhànướcchiếmtỷlệ khácao. Đặc biệttừ khiPGHHđược công nhậntưcáchpháp nhân trở lại đây,sốcơngtrình nghiêncứu PGHH càngnhiềuhơn.Cóđiềulàphần lớn tác giả cơngtrình nghiêncứu PGHH trong giai đoạnnàycũng khơng phảilàtínđồPGHH.

Bên cạnhđó, cóviệcnhiềubàiviết,sách nghiêncứuvềPGHHtrướcđây(cảtrướcvàsau 1975)đãtừngcơngbốởnhững diễn đànhọcthuậtkhác nhautrong nướcvàngồi nướcmàtác giả của chúng baogồm cảmộtsốngười nước ngồi,thìnayđượcnhữngngười Việt(thườngởhảingoại)tậphợplạivàbiêntậprồixuấtbảnthànhsách.

<b>1.1. Nội dung đời sống cộng đồng tín đồ Phật giáo Hịa Hảo ở AnGiang</b>

<i><b>1.1.1. ĐứcHuỳnhGiáochủvàniềmtintơngiáocủatínđồPhậtgiáoHịaHảo</b></i>

Đức Huỳnh Giáo chủ - con người, sự nghiệp và giáo lý, đứng ở vị trí trung tâm trongniềm tin tơn giáo của tínđồPGHHvàdẫn dắt, chi phốimạnhmẽcáchoạt động tôn giáovànhững hoạt độngxãhộikhác của tínđồ.Ơng đượcnóiđếntrongcác cơngtrình nghiêncứu,làngườicónhữngnănglựcsiêuphàm,xuấtchúng,đúngtầmvóccủamộtnhàsánglậptơngiáo nhưnhữngnhàsánglậptơngiáokháctrênthếgiới. Trong nhữngnănglựcđặc biệtđó,nănglực

thuhúttínđồvớisốlượnglớn.Nhưngcịn điều đặc biệt hơn nữa,đólàthánhnhân, siêunhânHuỳnhPhúSổlạihóathânvàomộtthườngnhân,bìnhdị,mộcmạc,khơngcógì xacách,khógần với người xung quanh, với khối quần chúng tínđồnơng dân đơng đảo củng.

<i>TrongNhận thứcPhậtgiáo HịaHảo(Nguyễn Văn Hầu, Nxb.Tơn giáo,2017), tácgiảđãviếtrằng: “Ngàichữa bịnh,thuyếtphápvàviếtkinhđểphổtruyềnmối</i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">

<i>đạo”[59;tr.25],và“Ngàiđãcứuđượcrấtđơngngườiđaubịnhngặt,thuyếtpháprấtnhiềuchỗ,vànhấtlàsángtáckinhkệrấtdồidàođểrồithuhúthằngtriệutínđồtrong một thời gianngắnngồi tầmtưởng tượng”[59,tr.25].</i>

<i>TrongBồ TátHuỳnhPhúSổ&Phậtgiáothờiđại(Lê HiếuLiêm,ViệnTưtưởng</i>

ViệtPhật, Hoa kỳ, 1995) tác giảcósựtrìnhbàyvềcánhânvà sựnghiệptơn giáo của ơngHuỳnhPhú Sổvớilượng thơngtinphong phúvànhữngphântích, kiếngiải rấtsâusắc.

<i>(chương3)viếtvề“CuộcđờicủaHuỳnhPhúSổ”vớikhá đầyđủnhững giai đoạn cuộcđờitừthờithanh–thiếu niên đếnkhi“vắngbóng”.Ởmộtchỗkhác của cơngtrình,tácgiảcónhững đánh giá sâu sắcvềtầmvóc ơngHuỳnhPhúSổ,rằng:“ThíchThiện</i>

<i>Chiếulàmộtngọnnúicao củaPhậthọc vàPhật Giáo ViệtNamtrướcđệnhịthếchiến.Tahãyđứng trên đỉnhnúicaongất, hùngvĩ nàyđểnhìnrõmột đỉnhnúicaongất,hùngvĩkhác,là cưsỹ, BồTát, GiáochủHuỳnhPhú Sổ”[74,tr.7],hay“Và năm1939HuỳnhPhúSổxuấthiệnlàmmột cuộc cáchmạngtôngiáo, cải cáchtồnbộvàtriệtđểPhậtGiáo chưa từngcótrong hai ngànnăm lịchsửPhật Giáo Việt</i>

dướigócđộtriếthọc.Tácgiảđãđisâunghiêncứuvaitrịvàảnhhưởngcủa PGHHđốivới đời sống tinh thần của nhữngngườidânĐBSCL. Trongcơng trình,nhữnghìnhthứcvàthựctrạngsinh hoạt tơn giáo của tínđồPGHHđãđượctrìnhbàynhiều, trongđó, niềmtin tơn giáo sâu sắc, bền

</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">

chặtđãđượcchứng minhlàcái ảnhhưởng,chi phối toàn diện sinh hoạt tơngiáocủangườitínđồPGHH. Theotác

</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26">

giả, niềm tin tôngiáocủa tínđồPGHH thể hiện căn bảnởniềmtinvào nền đạo tốt đẹp củaPGHH,niềm tin gầnnhưtuyệtđốivàoGiáochủ Huỳnh PhúSổvàniềm

[109],đời sống tơn giáo của tínđồPGHHtuykhơng thấy được tác giảđềcậpmộtcáchcụthể,trực

<i>tiếp, nhưngđiều quantrọnglàtác giảđãbàn sâu sắcvềPGHH nhưlàkhônggian“tâmthức”</i>

PGHHđãđượctácgiảxemlàconđường truyềnthốngcáchtân,mộtbiểu hiện củasựhộitụ các

<i>dòngtiên tri. Tínhchất“tiêntri”đócủadịng tơn giáo bản địa Tây</i>

NamBộmàtrongđónổibậtlàPGHHđãtạoranhững hìnhthứcsinhhoạt,hoạt động tơngiáomớimẻvàđộc đáotrongđời sốngtơn giáocủa cộng đồng tínđồPGHHởAnGiang.

VănHải,LuậnántiếnsỹTơn giáo học,ViệnHàn LâmKHXHViệtNam-Học việnKHXH,Hà nội,2014),quanhữngsốliệu thốngkê, điều traxãhội họccôngphu, tác

<i>ào những điềuGiáochủHuỳnhPhú Sổkhundạy. Tínđồxemđólàkhnvàngthướcngọcđểtinvàlàmtheo,nhânhưđạobấthư;tínđồđặcbiệtsuytơnGiáochủHuỳnhPhúSổ,họln–thườnggọi</i>

<i>làĐứcthầy,Đứcgiáochủ”[57;tr.70]và“tínđồPGHHrấtcoi trọng niềm tin vào tơn giáocủamình,lnước mongcómộtcuộcđờihạnh phúcvà từphương diện tôn giáo,điềuđóđượcđáp ứng, chodù làhư ảonhưng lạirất cóýnghĩa, trở thànhcứucánh chohọ”[57,tr.71].Tuynhiên</i>

<i>vàtrongthựchànhtôngiáo”[57,tr.72].</i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">

<i>TrongNiềm tin tơngiáocủa tínđồPhật giáoHịa Hảo(NguyễnMinh Châu,</i>

LuậnántiếnsỹTâmlýhọc, Học việnKHXH, ViệnHànlâmKHXHViệtNam, 2017),tác

<i>giảđãkết luậnrằng: “niềmtin tôn giáo củatínđồPGHH đượcđánh</i>

<i>giáchungởmứcđộsâusắc.Trongđó,tập trung nhất thể hiệnởniềm tin của tínđồđốivớiGiáochủHuỳnhPhúSổ.Niềmtin tơn giáođượctínđồPGHHthể hiện một cáchthườngxun,mọi lúc,cótác dụng giúp tínđồthêmsứcmạnhtinh thần, thêm động lực làmviệcthiện,giúpđỡngườikhácvàthamgia sinhhoạt tơngiáo” [16,tr.143].Tácgiả cịn chỉ</i>

<i>rõ:“Cósựkhác biệtvềmứcđộbiểuhiệnniềm tin của tín đồPGHHđốivới</i>

<i>GiáochủHuỳnhPhúSổgiữa tínđồnam vàtínđồnữ, giữa tínđồsốngởnơng</i>

Các cơngtrình nghiên cứuđãchỉrarằng,từtruyềnthống BSKHvàvới điềukiện,hồn cảnhxãhộimớicủa NamBộViệtNamsau gầnmộtthếkỷBSKHrađời,ơngHuỳnhPhúSổđãsáng lập tơn giáomới–PGHH,trongđó đềxuấtvàthựcthimột phươngpháptutậpmớimẻ,sáng tạovàrấtphùhợp vớinhững ngườinông dân nghèo NamBộ bấy giờmà các tác giả gọi chungđó là sựcảitiến phươngpháphành đạo.Trongcác cơng trìnhnghiêncứu, việc cáctácgiả phântíchsâu sắc giáolývàsức thu hútmãnh liệtcủa nóđối với tín đồ, vốnlànhữngnông dân Nam Bộ,đãgiúp chúngtadễdàng nhậnrasắc tháiriêngcủađời sống sinh hoạt tôn giáo của cộng đồng tínđồnày.

VănHầu,sđd...),họcgiảNguyễnVăn Hầuđãviết rất sâu sắcvềđốitượngtínđồnơng dâncóýnghĩa quantrọngnhư thế nào với việc ĐứcHuỳnhgiáochủ lập

<i>đạoPGHH,rằng“chúngtanhậnđượcmộtcáchrõràngrằngtrướchếtĐứcGiáoChủđãnhận thứcđược thờicơ,đã nắmvững được mối mặc khảicủalýthiênđình.Kế đó,Ngàiđãbiếtnắmlấy nơng</i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28">

<i>dântrên mộtmiềnđất phìnhiêulàHậuGiangđểlàm căncứ vàxuấtphátđiểm.Vàsaucùng, Ngàiđãhướngđượcđa sốnhândânquayvềmộtmối.”[59,tr.28].</i>

<i>TrongPhậtgiáo Hòa Hảo trongdòng lịchsửdântộc(NguyễnLong Thành Nam,</i>

Nxb.Tậpsan Đuốc TừBi(Hoakỳ),1991),tác giảđãtrìnhbàyvềmộtmơhìnhtổchức ĐSCĐtínđồcủa BSKH mà mơhình nàyđãảnhhưởngnhất định đếnsựhìnhthànhnhữngđặcđiểmngườitínđồvàĐSCĐtínđồPGHHhiệnnay,đólàcơngth

<i>ức trại ruộngcủaBSKH: “...cáctrại ruộng củaBSKHlạilànhững thành cơng. Bíquyết</i>

<i>thànhcơng nằmởchỗcólãnh đạo. Tại trại ruộng này, quyền lãnhđạodocácđạiđệtửcủaPhậtThầy Tây An,hướngdẫntínđồvà dânchúng vừa làmruộng,vừatuhiền.Nhờcósựlãnhđạotrênphươngdiện tínngưỡng,nhờcóniềm tinvànếpsốngđạođức của các tínđồ,trạiruộng của BSKH mangđặctánhriêngbiệt;vừamởmangkinhtế xứsở, lạivừasốnglương thiệnbìnhdị đểtutâmdưỡngtánh.</i>

<i>TrongĐời sốngxãhộivàtâmlýnơngdânngườiViệtởlàng Hồ Hảo tỉnh AnGiang</i>

<i>trướcvà sau1975(Phạm Bích Hợp,sđd. ..)[63],tácgiảđãkhái quátvềtình hình đời</i>

sốngxãhộivàmộtsốnét tính cáchnổibật củangườinông dân làng HịaHảo trướcvàsaunăm1975. Từđó,tác giả gắn cái đời sốngxãhộivàtínhcáchcủangườinơng dân làngHịa Hảođóvớisựhìnhthành,pháttriểncủa PGHHtrên mảnhđấtqhươngHịaHảođểlàm rõvềvaitrị,ảnhhưởngcủa giáolýcủaPGHHđốivới đời sốngxãhộivàtâm lýcủangườinơng dân làngHịa Hảo.Tuycơngtrìnhnàynghiên

<i>cứuvề“đờisống xã hội vàtâmlýnơngdânngười Việt”trong phạmvi“làngHồ Hảo</i>

<i>tỉnh AnGiang”trongqng thời gian“trướcvà sau1975”songdo vịtrí địalývàvai trị</i>

tơn giáo đặc biệt của làng HịaHảođốivớisựrađờivàpháttriểncủaPGHHnênkết quảnghiên cứucủacơngtrìnhrấtcóýnghĩathamkhảođốivớiđềtài.

<i>TrongcơngtrìnhNgườiNamBộvàtơn giáobảnđịa(BửuSơnKỳHương–CaoĐài–</i>

<i>HịaHảo)(PhạmBíchHợp,sđd…)[65],tácgiảđãtrìnhbàyrõvềlịchsử</i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">

rađờivàhoạtđộngcủacáctơngiáobảnđịaởNamBộViệtNam. Quađó,tácgiảđãphântích nhữngảnhhưởngcủa tơn giáo bản địađốivới đờisốngxãhộivàvănhoácủangườidân NamBộ,baogồmtrongđó bộphận tínđồPGHH.Một thể hiện đặc biệt củanhữngảnh hưởngnhưthếlàviệc tínđồPGHH thấm nhuầnvàvận dụngtưtưởng hiếu-hòacủagiáolýcủaPGHHvào cuộc sống,từnhữnghoạt động hănghái tăng gia sảnxuất,cấytrồngđểcónhiềulúa gạocứugiúp đồngbàomiềnBắcbịnạnđói nămẤt Dậu–

<i>TrongcơngtrìnhPhật giáo Hòa Hảo mộttôngiáo cận nhân tình trong</i>

<i>lịngdântộc(Bùi VănChánh–BùiThanhHải chủbiên, Nxb.Tổnghợp TP. Hồ</i>

ChíMinh,2017) [15]cónhiều bàinghiêncứucủanhữngtác giả khác

<i>nhauvềtínhcáchnơng dân NamBộcủa tínđồPGHH.Cụthểlàcác bàiviết:Phongtrào</i>

<i>tơn giáođạoHịa Hảo(Minh Chi);Yếutố nàođãgiúpPGHHbànhtrướngmau lẹ?(Mặc</i>

<i>Nhân Trương Hữu Đức);Tôngiáonộisinhđồnghành cùng nơngdânNam</i>

<i>Bộ(NguyễnDoĐẳng);PGHHvànơngdânmiềnNam(Trần NgươnPhiêu);Cuộc vậnđộngquầnchúngnơngdâncủaĐứcHuỳnhgiáochủ(LêVănSiêu).</i>

<i>CơngtrìnhMộtsốvấnđềvềPhậtgiáo Hòa Hảoquacácnghiêncứu của cáchọc giảnước</i>

<i>ngồi(Hồ Ngọc Trí, TạpchíKhoahọc Xã hộisố09/2011) [106]làbàiviếtmangtínhtổng thuật</i>

đượcxemxéttừnhiềugócđộ.Trongbàiviết,4vấnđềđượctácgiảnêuratừquanđiểmvềPGHHcủanhữn ghọcgiảnước ngồinhưPhilip Taylor, SergeiBlagov, PierreBrocheux, CharlesKeyes,Choi ByungWook,EmilWolf, LươngVăn Hy,HồTài HuệTâmlàrấtđángchúý.Đólà 4vấn đề:1)PGHH-Mộtminhhọa cho bốicảnh tôn giáo Việt Nam cuốithế kỷXX;2)PGHH trongmốiquanhệ vềnguồngốc vớiBSKH;3)PGHH trong không gianđịa lý;và 4)Tínhtổng hợptơn giáo trongPGHH.

<i>Ởvấnđề1)PGHH-Mộtminhhọachobốicảnh tơn giáoViệtNamcuối thếkỷXX,bài</i>

viếtcóđoạn chotabiếtrằngPGHHcó lẽđúnglàmộttơngiáo của riêng

</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30">

<i>người ViệtNam Bộ:PGHHlà: một thế lực quan trọngtrong</i>

<i>việccủngcốquyềnkiểmsốt của vănhóaViệttại vùngĐồng bằngnày.NgườiKhmervàngườiChămởĐồngbằng sông Cửu Long cũngxemHòaHảonhưmộttruyềnthống củangười Việt.Đạo Hòa Hảotônthờ các nhân vậtáiquốctronglịchsửViệt Namnhư anhhùngchốngthực dânNguyễn Trung Trựcvàquảthậthaitrongsốnhữngmónnợơn nghĩabắtbuộcnhững tínđồHịa Hảo thựchiệnlàvớiđấtnướcvàvớiđồngbào.Tácgiả dẫn:Những ngườitheoPGHHnóivới</i>

<i>cáchtruyềnthống củangười Việt (Taylor,2001, tr.345).</i>

<i>Ởvấnđề2)PGHH trong mối quanhệvềnguồngốcvới BSKH,bài viết cho</i>

biếtrằngHồTàiHuệ Tâmđãlàm rõýnghĩa củaPGHHtrongquá khứcủa vùngĐBSCL,mộtvùngbiên giới.Bà đãđặtPGHHvàotruyềnthống củaBSKH, mộttập hợp rời rạccáctínngưỡngkhảihuyềncủa dân gian màbàgiải thíchnhưmộtphản ứng của nơng dân vớinhững thăngtrầm của cuộc sống tạimộtvùng địnhcưmớivàxaxôihẻo lánh(Hồ TàiHuệTâm,1983).Bàiviết cònđềcậpmộtýnghĩa

<i>khác của PGHH màcác học giảnhấnmạnh:Vấnđềcốt yếulàphảixemtôn</i>

<i>giáonàykhôngchỉlàmột cách phản ứng lại cơn khủng hoảng mà cịn tác động làmthayđổivănhóa và xã hộimột cáchsâusắc. Đạo BSKHnổilên trongphongtrào củanhữngngườiViệt khai hoangmiềnTây Nam Bộ.Trongsuốtthờigiannày,triềuđìnhđãtíchcực đồnghóacác nhómngườiHoavàngười Khmer,đưangườiViệtvàovịtrí tộcngườichủđạoởmiềnNamViệtNam(ChoiByungWook,1999).</i>

<i>giảTaylorcótháiđộkhálạc quanvềmộtviễn cảnh khởi sắc củaPGHH:cùng</i>

<i>mộtlýdođó,PGHHkhơngcó vẻ phảichống chọi lại mốiđedọa từbên ngồihayđánhmấtbản sắccủamình. Khơngcịn nghingờ gì,những tínđồcủa tơn</i>

<i>đồngvàchínhtrịcủavùngĐồngbằng sơng Cửu Long trongtươnglai gần(Taylor,2001,</i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">

<i>tr.352).Bàiviết dẫnra họcgiảSergei Blagovcũng đồng quan</i>

<i>điểmtrênkhichorằng:PGHHđóngmột vai trịrất</i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32">

<i>quan trọng tạiViệtNamvề xã hộicũngnhưkinh tế.PGHHkhơng chỉ đơnthuầnlàmộttơngiáo,màcịnlàmộttổchứcdânsinhvớitrên4triệutínđồmàphầnlớnsinhsống tạiĐồngbằng sông CửuLong,vựa lúacủamiềnNam. Trên80%nơngdânsinh</i>

<i>Ởvấnđề4)Tínhtổng hợp tôn giáo trongPGHH,đâylàphần bài viếtcũngcónhiềunhận định quantrọngvềđặc tính của PGHHnhư:Tơn giáonàyđược</i>

<i>miêutảnhưmộtgiáo phái mộcmạctựđặtmìnhvào chủnghĩadân tộc,tráivớisựcanthiệpcủanước ngồi,phê bìnhsựsuy đồi củaxã hội vàchốnglạisựsuyđồitơn giáo.Mơtảtrongnhững giớihạnnhưvậy,đạoHịaHảokhơngcó vẻlàmộtvídụhợplýchoviệc nghiêncứu câuhỏi vềthuyếthỗndung tơn</i>

<i>tr.218).Tácgiảbàiviếtviếttiếp:Blagovthìchorằng:ĐểhiểuPGHHtrongxãhộiViệtNam,chúng tơi cần nhấnmạnhrằngPGHHkhơng phảilàmộtgiáopháiriêng biệt.Haynóimộtcách kháchơn,PGHH khơng tách rờiPhậtgiáotrong việcápdụngnhữngtínđiều,giáolýcủaĐức Phật. PGHHbao gồmnhữnglờidạycủaĐứcPhậtđượctruyềnbátạiViệtNam suốt2.000năm qua(Blagov,2001). Cuối cùng,ởphần kếtluận,tác</i>

<i>giả bàiviếtviếtrằng:Cáchọcgiảnướcngồiđãnghiêncứubốicảnhmà PGHHtiến</i>

<i>hànhtínngưỡngcủatínđồPGHH” [57,tr.70].Ởmục này,trướchết cho rằng “đốivớitínđồcủaPGHHvốncótínhđặcthùlà tutạigia, cúngtại nhà,nên việcxácđịnhmứcđộvànhucầutínngưỡngchủyếuthơngquacáchìnhthứcnhư:Ănchay,làmtừthiện,làmcơngq</i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">

giảnhậnthấysựthựchànhtơngiáocủatínđồPGHHcónhữngsựkhácnhauvềgiớitính,

</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34">

<i>lứatuổivànghềnghiệpv.v...Cụ thểtác giảviết rằng“Số tínđồ có</i>

<i>độtuổitừtrungniêntrởlên,niềmtin tôngiáotronghọkhá vững bền,sâusắc.</i>

<i>ănchaynhiềungàytrongtháng, cho đếntrườngchay,họkhơnguốngrượuvàkhơngănthịttrâu, chó,bị”[57,tr.72].Ởcuối mục này,có2nhậnxét sauđâyvềmứcđộthực</i>

<i>hànhtínngưỡngcủa tínđồPGHH màtác giảluậnánrấtchúý:“Mộtlà,tínngưỡngthựcsự</i>

<i>lànhucầukhơngthểthiếu,giốngnhưcácnhucầuthiếtthựckháccủacuộcsống.Hailà,PGHHcópháptuđặcsắc sovới các tơn giáokhác,đó là tutại gia,cúngtạinhà,nhưngngườitínđồ cótínngưỡngsâusắc,vì dođồng thờihọcòntham gia, gắnkết</i>

<i>khoahọcquốctế“Đốithoạiliênniềm tin tôn giáovàtrách nhiệmxãhội”,Viện Nghiên</i>

cứutôngiáo,Hà Nội, 2017) [24]đãtrìnhbày hết sứcsúctíchvàsâu sắcvềhìnhtượngngườitínđồPGHHngàynaytrongcơngcuộcđónggópvàoxâydựngvàp háttriểnxãhộiởđịaphươngAnGiangcũngnhưởbấtcứđâumàtínđồPGHHcómặt.Một loạtnhữnghoạtđộnggiúp đờimàtácgiả <i>coilà“tráchnhiệmxãhội”</i>

củangườitínđồPGHHlạiđãlàmột trongnhững khía cạnhtu tậpquan trọng

</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35">

nhấtnằmtrongnộidunggiáolýcủaĐứcHuỳnhgiáochủ.Theođó,sựthăngtiếncủađờisốngt ơn

</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36">

giáongườitín đồPGHHcũng đồng thờigắn liềnvớinhữngpháttriểncủa đời sốngcánhân– xãhộicủangườitínđồ.Sựtiếptụcgắnkếtgiữađạovàđời,đờivàđạonơingườitínđồPGHHlàmộtbảođả mvữngchắcchonhữngcốnghiếntolớnvàkhơngmệt mỏicủa PGHHchoĐSXHđất nướcmàtrước hếtlàởAnGiangvàmảnhđấtphươngNam củaViệtNamnày.

<i><b>1.1.3. HoạtđộngtừthiệnxãhộicủacộngđồngtínđồPhậtgiáoHịaHảo</b></i>

<i>giáotạiViệtNamhiệnnay(NguyễnThịMinh Ngọc, TạpchíNghiên cứu Phật học,số3,2014) [81],tác</i>

giả bàiviếtđãtáihiệnmộtbức tranhsinhđộngvề các hoạt độngTTXHmà các tơngiáoởViệtNam thực hiện.Điềurất đáng chúýlàtác giảđãchỉranhữngmơhình hoạt độngTTXHđadạng,phongphúvàhiệuquảmàcáctơngiáokhác nhauởViệtNamđãtriển khai.

<i>Các bài viếtTrách nhiệmcủaPGHHtham gia giảiquyết</i>

<i>nhữngvấnđềxungđộtcủaxã hộihiện đại(của Nguyễn TấnĐạt,trang364)vàQuán</i>

<i>384)trongPhậtgiáoHòa Hảo một tơngiáocậnnhân tình tronglịngdântộc(Bùi Văn</i>

Chánh&BùiThanhHải chủbiên, Nxb.Tổnghợp TP. Hồ ChíMinh,2017) [15]lànhữngbài viếttrìnhbàyrấtrõnétvềhoạt động TTXHvà ansinhxãhộicủa tínđồPGHH.

<i>TrongbàiviếtQuanđiểmvànhữngđónggópcủaPhậtgiáoHịaHảotrênlĩnhvựctừthiệnvàansinhxãhội(NgơHữuThảo,trongVănhóatơngiáovớipháttriểnbền vữngởViệtNam(2015)[96],tác giảđãchỉrõsựảnhhưởngtinh</i>

thầnmạnhmẽvàquantrọngnhấtđốivới hoạt độngTTXHsơi nổicủa

<i>tínđồPGHHlàđếntừ tưtưởng“HọcPhật,TuNhân”củatơngiáonày.</i>

<i>TácgiảNguyễnHuyDiễmvới bài viếtQuan điểm củaPGHHvớiviệcpháttriểnbền</i>

<i>vững trênlĩnhvựctừthiệnvàAn sinhxã hội(trongVănhóatơngiáo vớipháttriểnbền</i>

địnhPGHHlàmộttơn giáo dựatrênnền đạovịnhânsinhvàđường

<i>hướnghànhđạo"Vìđạopháp,vìdântộc".Tơngiáonàykhuyếndạytínđồlấyviệcbáođền</i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">

<i>Tứânlàcăn bảntuhành. Quađó,PGHHthểhiệnsựđồng hành cùng dân tộcthơngquaviệc đơng</i>

đảoquầnchúng tínđồPGHHthấm nhuần giáolývàrasức vận dụng giáolývào cuộc sống hằng ngày bằng nhữngcốgắng hànhtrì tuphước,bốthí giúp đời,đemlại thậtnhiều phướclợi cho chúng

điềunóitrênlànhữngthànhtựutolớnvềhoạtđộngTTXHmàcộngđồngtínđồPGHHđónggópcho pháttriểnkinhkế-xãhộiđịa phương AnGiangvàcác tỉnh TâyNam Bộsuốtnhiềunămqua.

<i>Trongbài viếtHoạtđộngTTXHtừgiáo lý, giáo luật, hiếnchươngđến thựchành</i>

<i>củaGiáohộiPhậtgiáo Hòa Hảo(NguyễnHồng Điệp, Tạpchí Cơng tác Tơngiáo,2018)[26],tác giả</i>

bài viếtđãphân tích,làm rõvềtính giản dị,dễhiểuvà dễthựchành, vận dụngcủagiáo lý, giáo luật cũngnhưHiến chươngcủaPGHHhiệnnay. Nhờđó,HĐXHvàhoạt độngtừthiệntrởthànhlànhững hoạt động nổibậtnhấtcủacộng đồng tínđồPGHH.Tácgiả bàiviết đánhgiárằng, sứcsốngmãnhliệtcủaPGHHthểhiệnởchính những đónggópthiết thựcvà tolớncủahoạt độngxãhội– từthiệnmàtínđồPGHHthực hiệnchocộng đồngvàchosựphát triển ĐSXHởđịaphương.

<i>TrongcơngtrìnhPhậtgiáo Hịa Hảo–Lịchsửvànhững vấnđềhiệnnay(Bùi</i>

VănHải,sđd...),những hoạt độngxãhộicủa tínđồPGHH được tác giả nêuravàphântíchsâusắc.Tác giả nhấnmạnhrằng,nhữnghoạt độngđócóđộngcơthúc đẩytừngaytrong Hiến chươngcủaGiáohội,nhưviệc quanniệm:hoạt độngtừthiện chínhlàhạnhtucủangườitínđồPGHH,nórất cầnthiếtchoxãhộivàcho chúngsanh,v.v. Tác giảcịnchỉrarằng,hoạtđộngTTXHcủa tínđồPGHHcũng bắt nguồntừvăn hóa, đạo đứcvàtruyềnthốngtốtđẹp của dân tộctatừngàn xưa,như: thươngngườinhưthểthươngthân;lálànhđùmlárách;haymộtmiếngkhiđóibằngmộtgói

<i>khi no,v.v..Từ đó“hoạtđộngtừthiện-xã hội là bảnchất,làmột hạnhtuphướccủa</i>

<i>tínđồPGHH,gópphầnđảm bảoansinhxãhội, hồn tồnphùhợp với cơngcuộcđổimới,hộinhậpởnướctahiện nay”[57,tr.102].Kết luận trên được</i>

đưarasaukhitác giảthựchiện phântíchsốliệuthốngkêchitiết,phongphúvềcác

</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">

sựkiệnhoạtđộngtừthiện-xãhội,cũngnhưgiátrịkinhtế-vậtchất(tínhđược)của hoạt độngTTXHđócủatínđồPGHHởnhiều tỉnh, thànhcủaĐBSCL.Tuy nhiên, tác giả

<i>cũngthẳngthắn chỉra“Còn nhiều trườnghợptổchức,cánhân tínđồthựchiện một</i>

<i>cáchtựphát,khơng thơng quaChính quyền,Mặt trậnTổquốc, Hội Chữ thậpđỏđãgâykhó khăn cho các địa phương trong công tác quảnlý và đảm bảoanninh trậttự,rấtdễ bịcácđốitượngcực đoan, các thếlựcthù địchlợidụng nhằm thực hiện mục</i>

Cũngvềlĩnh vực hoạt độngTTXHcủa cộng đồng tínđồPGHH,tácgiả rấtchúýcơngtrình

<i>Luậnántiếnsỹđược hồn thànhnămgần đây,làHoạtđộngansinhxãhộicủa mộtsốtơn</i>

<i>giáonộisinhởTây NamBộhiệnnay(NguyễnVănSỹ,Luậnántiếnsỹchunngành Tơn giáohọc–Học</i>

việnCTQGHCM–2019)[89].Đây làcơngtrìnhđãgópphầnlàmsángtỏhơnnộidung các hoạt

Bộ,trongđócóPGHH.Tácgiảcơngtrìnhcũngđãchỉrõđường hướnghànhđạocủa

<i>PGHHlà"Vìđạopháp,vì dântộc",vàtơn chỉ hànhđạolà"Học phật,tuNhân",lấybáo đáptứân làmcăn</i>

cốttuhành nên tínđồPGHHln nêu cao đức tínhhướng thiệnvàcónhiều nhữngviệclàmcụ thểtrongcuộc sống hàng ngàyvề hỗtrợ giúpđỡcộng đồngcùngnhauvượtqua khókhăn,thách thức.Từđó,tácgiảđã làmsángtỏ cơsởđứctintơngiáo PGHH của những hoạt

<i>Trongbài viếtTừthiệnxã hộicủaPhật giáoHòaHảo:Một hình</i>

<i>tháipháttriểntừcơsởtại vùng Đồng bằng sơng Cửu Long(VõDuyThanh,Tạp chí Dân</i>

tộchọcsố1(229)–2022) [95],tác giảđãnêuvề sựtrỗidậycác hoạt độngTTXHcủa

</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39">

PGHH khắp vùngĐBSCLđểkhẳng địnhtínđồPGHH hiệnnayđãcónhiềusáng kiếnthựchiện các phúc lợixãhộichongười nghèo,gópphầnphát triểncơsở hạtầng nơng thôn, tham giathựchiệnvàtự chủthựchiệncácdịchvụxãhộiđạttiêu chuẩncao, hiệu quả,minhbạch.Nhữnghoạt độngnhư vậyvừatỏrarấtphùhợpvàthíchnghi vớixãhộihiệnđạitrongđiềukiệnnóthay đổinhanhchóng, đồng thời tínđồPGHHvẫngiữ vững các giá trịtruyềnthống củamộttôn giáonộisinhởvùngđất NamBộ.Tácgiả đánh giárằng, PGHH–thơngquaviệc tín đồthựchiện các hoạt độngTTXH-đãgiúp ích rấtnhiềuchocácđịaphươngởĐBSCLgiảiquyết nhữngnhucầu cấp bách củaxãhội, lấpđầynhữngkhoảng trốngdịchvụxãhội,vàđiềuđólàm nổibật quan điểm tơn giáoPGHHvềtrách nhiệm của tínđồPGHHđốivới đấtnước. HoạtđộngTTXHcủaPGHHđãthể hiện mô hình pháttriểntừcơ sởrấtriêngvàđộcđáo củamộttơn giáonộisinh vùngĐồngbằng sông CửuLong.Cũngtrongbài viếtnày,tácgiả chorằngtínđồPGHHtích cựclàmTTXHvì họtn theo lời

<i>ĐứcHuỳnh Giáochủ căn dặn tínđồlà“Làm hết cácviệctừthiện”; mặtkhác,họlàm từthiệnlàthể hiệnlịngu nướcvàđền ơnđấtnước,“làsựcụthểhóagiáolý“Học Phật,TuNhân”của ĐứcHuỳnh</i>

<i>TrongcơngtrìnhĐạo Hịa Hảovà ảnhhưởngcủanóởĐồngbằng Sơng</i>

<i>CửuLong(NguyễnHồngSa,sđd...),tác giả đánh giárằng:“Đờisống tínđồHồHảokhơng khácxa vàtách biệtsovớicộng đồng nơngdânởĐBSCL.Sốtínđồsốngởvùngsâu, vùngxathì đời sốngnghèo,mức sống thấp.Sốtínđồởvùng trù phú,cóđặcsản,cónghềtruyềnthốngthìmứcsốngkhá,ổnđịnh”[87,tr.109-110].Các</i>

consốsauđâycho chúngtabiết thêmvềmộtsốnét đời sống kinhtế-xãhộicủanhững

</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40">

<i>ngườitínđồPGHHtạiAnGianglúcđó(tínhởthời điểm1999):“80%số hộcó xemáy</i>

<i>cótíchluỹ”[87,tr.110].Lưrằngởgiaiđoạnnày“AnGiangđãcónhữngchínhsáchchovùngtơn giáo Hồ Hảo qua nhữnggiảipháp,chínhsáchnơngdân, nông thôn,nôngnghiệp,làmđổimới vùng nơng thơnvàchínhsáchđócũngđãlàmchuyểnbiếnkhámạnhmẽcácmặtđờisốngcủatínđồHồHảo”[87,tr.110].</i>

Cũngởcơngtrìnhnày,tácgiảđãcónhững trìnhbàyvềcácmặtĐSXHkhác của cộng đồng tínđồPGHH,quaviệc tập trung vàolàm rõsựảnhhưởngcủa giáo lý, giáo luậtđốivớiĐSXHđó.Tác giảkháiquátmộtsốnộidungvềĐSXHcủa cộng đồng

<i>tínđồnhưsau:Về giáo dục, nhìn chungđồngbào tín đồPGHHcótrìnhđộhọcvấn</i>

<i>cịnởmức thấp;vềsinh hoạt, hoạt động vănhốtinhthần củatínđồPGHHthìđãcónhiềukhởisắc, tínđồ đãtham gia khásơi nổivàohầuhết các</i>

Điềuđặc biệtcóýnghĩa nữa của cơngtrìnhphảikểđếnchínhlà7xuhướngpháttriểncủa tơn giáo Hịa Hảo(tại tiểumục3.1.3)được tác giả đưara như làmộtsựtổng kết khoahọc đốivới kếtcộng đồng, hoạt động khai hoanglập ấpvàgiáodục lốisốngcủangườitínđồPGHHcũng đem lại cho tácgiảđềtàiluậnánnhững thơng tin tham khảo quantrọng.

</div>