luận án tiến sĩ nghiên cứu rủi ro trong đầu tư hợp đồng tương lai của nhà đầu tư cá nhân trên thị trường chứng khoán phái sinh việt nam

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.11 MB, 211 trang )

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

<b>TRịNG ắI HịC THĂNG MắI </b>

---

<b>NGễ THUỵ DUNG </b>

<b>NGHIấN CỵU RỵI RO TRONG ắU T HỵP ịNG TĂNG LAI CỵA NH ắU T C NHN TRấN THị TRịNG CHỵNG KHON PHI SINH VIịT NAM </b>

<b>LUắN N TIắN S) KINH Tắ </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

<b>TRịNG ắI HịC THĂNG MắI </b>

---

<b>NGễ THUỵ DUNG </b>

<b>NGHIấN CỵU RỵI RO TRONG ắU T HỵP ịNG TĂNG LAI CỵA NH ắU T C NHN TRấN THị TRịNG CHỵNG KHON PHI SINH VIịT NAM </b>

<b>Chuyên ngành : Tài chính - Ngân hàng Mã sò : 9.34.02.01 </b>

<b>LUắN N TIắN S) KINH Tắ </b>

<i><b>Ngòi h±ßng d¿n khoa hßc: 1. PGS.TS. Nguyßn Thu Thuÿ </b></i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

Tơi xin cam oan b¿n lu¿n án này là cơng trình nghiên cÿu cÿa riêng tơi. Các thơng tin, tài lißu trình bày trong lu¿n án là trung thÿc và có ngn gßc rõ ràng. Các k¿t qu¿ nghiên cÿu trong lu¿n án ch±a tÿng ±ÿc cơng bß trong b¿t cÿ cơng trình khoa hßc nào.

<i>Hà Nßi, ngày tháng nm 2024 </i>

<b>Nghiên cÿu sinh </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

Nghiờn cu sinh xin by tß sÿ bi¿t ¡n sâu s¿c ¿n PGS,TS. Nguyßn Thu Thuÿ và TS. ào Lê Minh - Giáo viên h±ßng d¿n khoa hßc, ã nhißt tình h±ßng d¿n ß nghiên cÿu sinh có thß hồn thành lu¿n án này.

Nghiên cÿu sinh trân trßng c¿m ¡n sÿ hß trÿ nhißt tình cÿa các nhà qu¿n lý cơng ty chÿng khốn trong q trình thu th¿p thơng tin tài lißu, có giá trß thÿc tißn giúp nghiên cÿu sinh thÿc hißn lu¿n án. Nghiên cÿu sinh chân thành c¿m ¡n Ban giám hißu Tr±ßng ¿i hßc Th±¡ng m¿i, Q th¿y, cơ giáo Vißn Sau ¿i hßc, các ßng nghißp khoa Tài chính - Ngân hàng, Bß mơn Ngân hàng và thß tr±ßng tài chính, bß mơn Qu¿n trß tài chính ã t¿o mßi ißu kißn tßt nh¿t giúp nghiên cÿu sinh hồn thành lu¿n án.

Ci cùng, nghiên cÿu sinh xin bày tß lßi c¿m ¡n ¿n gia ình và b¿n bè ã ßng viên, giúp ÿ nghiên cÿu sinh trong st q trình nghiên cÿu và hoàn thành lu¿n án này.

<b>Nghiên cÿu sinh </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

1. Tính c¿p thi¿t cÿa vißc nghiên cÿu ß tài lu¿n án ... 1

2. Mÿc tiêu và nhißm vÿ nghiên cÿu ... 4

3. ßi t±ÿng và ph¿m vi nghiên cÿu ... 5

4. Câu hßi nghiên cÿu ... 6

5. Nhÿng óng góp mßi cÿa lu¿n án ... 6

6. K¿t c¿u lu¿n án ... 7

<b>CHĂNG 1: TịNG QUAN CC CễNG TRèNH NGHIấN CỵU Cể LIấN QUAN V PHĂNG PHP NGHIấN CỵU RỵI RO TRONG ắU T HỵP ịNG TĂNG LAI TRấN THị TRịNG CHỵNG KHON PHI SINH ... 9</b>

<b>1.1. Tßng quan các cơng trình nghiên cÿu liên quan ¿n ß tài lu¿n án ... 9</b>

1.1.1. Các cơng trình nghiên cÿu vß khái nißm và mơ hình o l±ßng rÿi ro trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai trên thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh ... 9

1.1.2. Các cơng trình nghiên cÿu vß các y¿u tß ¿nh h±ßng ¿n rÿi ro trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai trên thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh ... 15

1.1.3. Kho¿ng trßng nghiên cÿu ... 27

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

<b>CH¯¡NG 2: C¡ SÞ Lí LUắN Vị RỵI RO TRONG ắU T HỵP ịNG TĂNG LAI CỵA NH ắU T¯ CÁ NHÂN TRÊN THÞ </b>

<b>TR¯ÞNG CHỵNG KHON PHI SINH ... 382.1. Khỏi quỏt vò hp ßng t±¡ng lai và ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai cÿa nhà </b>

<b>¿u t± cá nhân trên thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh ... 38</b>

2.1.1. Khái nißm, ¿c ißm và c¡ ch¿ giao dßch cÿa hÿp ßng t±¡ng lai trên thß

tr±ßng chÿng khốn phái sinh ... 38 2.1.2. ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai cÿa nhà ¿u t± cá nhân trên thß tr±ßng chÿng

khốn phái sinh ... 48

<b>2.2. Rÿi ro trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai cÿa nhà ¿u t± cá nhân trên thß </b>

<b>tr±ßng chÿng khốn phái sinh ... 51</b>

2.2.1. Khái nißm rÿi ro và rÿi ro trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai ... 51 2.2.2. Các lo¿i rÿi ro trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai trên thß tr±ßng chÿng

khốn phái sinh cÿa nhà ¿u t± cá nhân ... 52 2.2.3. Chß tiêu ph¿n ánh rÿi ro do bi¿n ßng giá trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai ... 56

<b>2.3. Các y¿u tß ¿nh h±ßng ¿n rÿi ro và nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai cÿa nhà ¿u t± cá nhân trên thß tr±ßng chÿng khốn </b>

2.3.1. Các y¿u tß khách quan ¿nh h±ßng ¿n rÿi ro trong ¿u t± hÿp ßng

t±¡ng lai cÿa nhà ¿u t± cá nhân ... 57 2.3.2. Các y¿u tß chÿ quan ¿nh h±ßng ¿n nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro trong ¿u

t± hÿp ßng t±¡ng lai cÿa nhà ¿u t± cá nhân ... 59 K¾T LU¾N CH¯¡NG 2 ... 63

<b>CH¯¡NG 3: KắT QUắ NGHIấN CỵU Vị RỵI RO TRONG ắU T HỵP ịNG TĂNG LAI CỵA NH ắU T C NHN TRấN THị TRịNG CHỵNG KHON PHI SINH TắI </b>

<b>VIịT NAM ... 643.1. Tßng quan vß thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh Vißt Nam ... 64</b>

3.1.1. Khung pháp lý ißu chßnh ho¿t ßng cÿa thß tr±ßng chÿng khốn phái

sinh t¿i Vißt Nam ... 64 3.1.2. Các lo¿i hàng hố giao dßch trên thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh Vißt Nam ... 66 3.1.3. Chÿ thß tham gia giao dßch trên thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh Vißt Nam ... 70

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

3.1.4. C¡ ch¿ giao dßch hÿp ßng t±¡ng lai trên thß tr±ßng chÿng khốn phái

sinh Vißt Nam ... 73

3.1.5. Ho¿t ßng thanh tốn và bù trÿ, cơng bß thông tin, giám sát, thanh tra và xÿ lý vi ph¿m trên thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh Vißt Nam ... 76

<b>3.2. Thÿc tr¿ng giao dßch hÿp ßng t±¡ng lai cÿa nhà ¿u t± cá nhân trên thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh Vißt Nam ... 80</b>

<b>3.3. Thÿc tr¿ng rÿi ro trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai cÿa nhà ¿u t± cá nhân trên thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh Vißt Nam ... 82</b>

3.3.1. ánh giá rÿi ro trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai theo các nguyên nhân gây ra rÿi ro ... 82

3.3.1.1. Rÿi ro do giá chß sß VN30 bi¿n ßng ... 82

3.3.1.2. Rÿi ro do hành vi thao túng trên thß tr±ßng chÿng khốn c¡ sß ... 83

3.3.1.3. Rÿi ro thanh kho¿n ... 86

3.3.1.4. Rÿi ro ho¿t ßng ... 88

3.3.1.5. Rÿi ro pháp lý ... 89

3.4. K¿t qu¿ nghiên cÿu các y¿u tß ¿nh h±ßng ¿n rÿi ro trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai cÿa nhà ¿u t± cá nhân trên thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh Vißt Nam ... 90

3.4.1. K¿t qu¿ nghiên cÿu các y¿u tß khách quan ¿nh h±ßng ¿n rÿi ro trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai cÿa nhà ¿u t± cá nhân trên thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh Vißt Nam ... 90

3.4.2. K¿t qu¿ nghiên cÿu các y¿u tß chÿ quan ¿nh h±ßng ¿n nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai cÿa nhà ¿u t± cá nhân trên thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh Vißt Nam ... 99

<b>3.5. Các phát hißn cÿa nghiên cÿu ¿nh h±ßng ¿n rÿi ro và nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai cÿa nhà ¿u t± cá nhân trên thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh t¿i Vißt Nam ... 115</b>

3.5.1. Các phát hißn vß nghiên cÿu các y¿u tß khách quan ¿nh h±ßng ¿n rÿi ro trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai cÿa nhà ¿u t± cá nhân trên thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh t¿i Vißt Nam ... 115

3.5.2. Các phát hißn vß nghiên cÿu các y¿u tß chÿ quan ¿nh h±ßng ¿n nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa nhà ¿u t± cá nhân trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai trên thß tr±ßng chÿng khoỏn phỏi sinh ti Viòt Nam ... 118

KắT LUắN CHĂNG 3 ... 129

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

<b>CH¯¡NG 4: MÞT SÞ KHUYắN NGHị Tỵ KắT QUắ NGHIấN CỵU ... 130</b>

4.1. Bòi c¿nh và ßnh h±ßng phát trißn cÿa thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh Vißt Nam ... 130

4.1.1. Bßi c¿nh cÿa thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh Vißt Nam ... 130

4.1.2. ßnh h±ßng phát trißn thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh t¿i Vißt Nam ... 134

<b>4.2. Mßt sß ß xu¿t, khuy¿n nghß trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai trên thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh t¿i Vißt Nam ... 135</b>

4.2.1. Mßt sß ß xu¿t ßi vßi nhà ¿u t± cá nhân nh¿m gi¿m thißu ri ro khi <b>DANH MỵC CC CễNG TRèNH CễNG Bị KắT QUắ NGHIấN CỵU</b>

<b>DANH MỵC TI LIịU THAM KHắOPHỵ LỵC</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

<b>CCP òi tỏc bự tr trung tõm (Central Counter Party) </b>

HNX Sß giao dßch chÿng khốn Hà Nßi

HOSE Sß giao dßch chÿng khốn Tp. Hß Chí Minh

VSD Trung tâm L±u ký Chÿng khoỏn Viòt Nam UBCKNN ỵy ban Chng khoỏn Nh nòc

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

<i>Trang </i>

B¿ng 1.1: Tßng hÿp nghiên cÿu các tác ßng cÿa y¿u tß xã hßi hßc ¿n thái ß vßi

rÿi ro cÿa nhà ¿u t± cá nhân ... 20

B¿ng 3.1: ¿c ißm hÿp ßng t±¡ng lai VN30 ... 67

B¿ng 3.2: Danh sách NHTM ÿ ißu kißn vß vßn tham gia TTCK phái sinh ... 71

B¿ng 3.3: Danh sách công ty chÿng khốn ÿ ißu kißn vß vßn ng ký làm thành viên giao dßch TTCK phái sinh ... 72

B¿ng 3.4: Sß l±ÿng tài kho¿n nhà ¿u t± trong n±ßc tham gia giao dßch hÿp ßng t±¡ng lai chß sß VN30 trên thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh Vißt Nam ... 73

B¿ng 3.5: Dißn bi¿n giao dßch cÿa hÿp ßng t±¡ng lai chß sß VN30 giai o¿n 2017 - 2022 ... 81

B¿ng 3.6: Thßng kê mơ t¿ dÿ lißu các y¿u tß khách quan ¿nh h±ßng ¿n rÿi ro trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai trên TTCK phái sinh ... 91

B¿ng 3.7: K¿t qu¿ kißm ßnh ADF ßi vßi các bi¿n ... 92

B¿ng 3.8: K¿t qu¿ lÿa chßn ß trß tßi ±u ... 93

B¿ng 3.9: K¿t qu¿ ±ßc l±ÿng mơ hình VAR cÿa Rf1m ... 94

B¿ng 3.10: K¿t qu¿ ±ßc l±ÿng mơ hình VAR cÿa Rf2m ... 94

B¿ng 3.11: K¿t qu¿ ±ßc l±ÿng mơ hình VAR cÿa Rf1q ... 95

B¿ng 3.12: K¿t qu¿ ±ßc l±ÿng mơ hình VAR cÿa Rf2q ... 95

B¿ng 3.13: K¿t qu¿ kißm ßnh tính ßn ßnh cÿa mơ hình VAR ... 96

B¿ng 3.14: K¿t qu¿ kißm ßnh nhân qu¿ Granger cÿa Rf2m ... 96

B¿ng 3.15: K¿t qu¿ kißm ßnh nhân qu¿ Granger cÿa Rf1q ... 96

B¿ng 3.16: K¿t qu¿ kißm ßnh nhân qu¿ Granger cÿa Rf2q ... 97

B¿ng 3.17: Thßng kê mơ t¿ các bi¿n xã hßi hßc ... 99

B¿ng 3.18: B¿ng các kho¿ng tiêu chí thay ßi ... 104

B¿ng 3.19: Thßng kê mơ t¿ các bi¿n RA - Thái ß rÿi ro ... 105

B¿ng 3.20: Thßng kê mơ t¿ các bi¿n RC - Kh¿ nng chßu rÿi ro ... 105

B¿ng 3.21: Thßng kê mơ t¿ các bi¿n RT - Nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro ... 106

B¿ng 3.22: K¿t qu¿ phân tích hß sß t¿i nhân tß ngồi ... 107

B¿ng 3.23: K¿t qu¿ kißm ßnh giá trß phân bißt ... 109

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

B¿ng 3.24: K¿t qu¿ cross loading t¿i chéo ... 109

B¿ng 3.25: K¿t qu¿ kißm ßnh tin c¿y nh¿t quán bên trong (CA, CR, AVE) ... 111

B¿ng 3.26: K¿t qu¿ thßng kê cÿa trßng sß ngồi ... 111

B¿ng 3.27: K¿t qu¿ kißm ßnh a cßng tuy¿n ... 112

B¿ng 3.28: K¿t qu¿ kißm ßnh R<small>2</small> sÿ phù hÿp cÿa mơ hình ... 113

B¿ng 3.29: K¿t qu¿ giá trß f<small>2</small> và mÿc ß ¿nh h±ßng ... 113

B¿ng 3.30: K¿t qu¿ tác ßng trÿc ti¿p cÿa các mßi quan hß ... 114

B¿ng 3.31: K¿t qu¿ tác ßng gián ti¿p cÿa các mßi quan hß ... 115

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

<i>Trang </i>

Hỡnh 1.1: Mụ hỡnh nghiờn cu dÿ lißu s¡ c¿p cÿa lu¿n án ... 35

Hình 2.1: Quy trình giao dßch hÿp ßng t±¡ng lai ... 47

Hình 3.1: Khßi l±ÿng giao dßch và OI cußi ngày ... 82

Hình 3.2: Sÿ tng/ gi¿m các mã trong rß chß sß VN30 ... 85

Hình 3.3: Ph¿n ÿng cÿa các bi¿n vßi sÿ thay ßi cÿa rf2m ... 97

Hình 3.4: Ph¿n ÿng cÿa các bi¿n vßi sÿ thay ßi cÿa rf1q ... 98

Hình 3.5: Ph¿n ÿng cÿa các bi¿n vßi sÿ thay ßi cÿa rf2q ... 98

Hình 3.6: ß tin c¿y cÿa thang o trong khung phân tích ... 107

Hình 3.7: K¿t qu¿ c¿u trúc tuy¿n tính ... 114

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

<b>1. Tớnh cp thit ca viòc nghiên cÿu ß tài lu¿n án </b>

Rÿi ro ±ÿc coi là sÿ không ch¿c ch¿n x¿y ra trong t±¡ng lai, ây là mßt trong nhÿng ß tài ã và ang ±ÿc nhißu nhà khoa hßc nghiên cÿu tÿ th¿ kÿ 20, có thß kß ¿n nh± Frak Knight (1921), Arthur William, Jr Micheal, L.Smith (1998), Nassim Nicholas (2007) và Nguyßn Minh Kißu (2009). Vßi nh¿n ßnh chung vß sÿ ng¿u nhiên cÿa rÿi ro, nhÿng m¿t tiêu cÿc và tích cÿc cÿa rÿi ro, các nhà khoa hßc ±a ra nhÿng quan ißm nh¿m gi¿m thißu rÿi ro và ón nh¿n rÿi ro trong ¿u t± vßi tâm th¿ chÿ ßng.

Bên c¿nh nhÿng nghiên cÿu vß ¿c ißm rÿi ro nói chung, rÿi ro trong ¿u t±, ¿c bißt là ¿u t± trên thß tr±ßng chÿng khốn (TTCK) c¡ sß nói chung và TTCK phái sinh nói riêng cing là v¿n ß ±ÿc quan tâm hißn nay. Thÿc t¿ ang cho th¿y chÿng khốn phái sinh hißn ang là kênh ¿u t± lÿi nhu¿n cao và rÿi ro lßn, dù b¿n ch¿t cÿa s¿n ph¿m này là s¿n ph¿m phịng ngÿa rÿi ro. Do ó, rÿi ro trong ¿u t± trên TTCK phái sinh c¿n thi¿t ±ÿc các nhà nghiên cÿu chú ý và có nhÿng nghiên cÿu vß rÿi ro t¿p trung ¿n ßi t±ÿng nhà ¿u t± (NT) cá nhân. Tuy nhiên, các nghiên cÿu ã ti¿n hành mßi chß xem xét các mơ hình o l±ßng rÿi ro trong ¿u t± trên TTCK c¡ sß nh± mơ hình ánh giá trên lãi su¿t trái phi¿u (Macaulay, 1983), mô hình phân tích trung bình và ph±¡ng sai (Harry Markowitz, 1952), mơ hình ßnh giá tài s¿n vßn CAPM (William Sharpe, 1964), mơ hình a nhân tß (Stephen Ross, 1976), mơ hình giá trß rÿi ro VaR (1993), mơ hình ph±¡ng sai thay ßi GARCH (1986)& Cÿ thß h¡n nÿa, các nghiên cÿu vß các y¿u tß khách quan ¿nh h±ßng ¿n giá cß phi¿u có thß kß ¿n nh± tÿ giá hßi ối, l¿m phát, cung tißn và lãi su¿t nh± Liu và Shrestha (2008), Eita (2012), Aurangzeb (2012), Shaique và Herani (2016), Rahman và Mustafa (2018)& Và ch±a có nghiên cÿu o l±ßng rÿi ro trên TTCK phái sinh ±ÿc thÿc hißn.

Nói vß s¿n ph¿m ±ÿc lÿa chßn nghiên cÿu trên TTCK phái sinh, hÿp ßng t±¡ng lai (HTL) là mßt trong bßn lo¿i CKPS ±ÿc quan tâm do mang nhÿng ¿c ißm ß trß thành s¿n ph¿m ¿u tiên ±ÿc ho¿t ßng nh¿m phịng vß rÿi ro trên

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

TTCK c¡ sß. Các nghiên cÿu chÿ y¿u ang t¿p trung ¿n rÿi ro bi¿n ßng giá, cÿ thß là giá cÿa chß sß ¿nh h±ßng ¿n giá cÿa HTL. Hißn t¿i các nghiên cÿu trong và ngồi n±ßc ßu chß ra mßi quan hß giÿa giá chß sß và giá HTL chß sß, có thß kß ¿n nh± nghiên cÿu ßi vßi chß sß giá S&P500 ( Ira G.Kawaller, Paul D.Koch, Timothy W.Koch, 1990; Asim Ghosh, 1993; Acraig MacKinlay và cßng sÿ, 2015), chß sß Hangseng t¿i Hßng Kơng (Tang, Mak, Choi, 1992, chß sß Nikkei (Tse, 1995), chß sß FTSE (Brook, Rew, Ritson, 2001) và chß sß VN30 (Tr±¡ng ßng Lßc và cßng sÿ, 2020). Chính nhÿng nghiên cÿu trên ã gÿi mß nghiên cÿu vß rÿi ro trong ¿u t± HTL, cÿ thß là rÿi ro liên quan ¿n giá HTL.

Ti¿p nßi nghiên cÿu nhÿng y¿u tß khách quan ¿nh h±ßng ¿n rÿi ro trong ¿u t± HTL, tÿ phía b¿n thân cÿa NT cá nhân - ßi t±ÿng ¿u t± chi¿m a sß trên thß tr±ßng c¿n thi¿t ph¿i xác ßnh nhÿng y¿u tß ¿nh h±ßng nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa b¿n thân ß tÿ ó ±a ra quy¿t ßnh ¿u t± và gi¿m thißu rÿi ro. Nhÿng y¿u tß tác ßng ¿n nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro ã ±ÿc nghiên cÿu có thß kß ¿n nh± ti (Nobre và cßng sÿ, 2016; Awais và cßng sÿ, 2016; Chiang và Xiao, 2017; Celikkol và cßng sÿ, 2017; Mahdzan, 2017), gißi tính (Montford và Goldsmith, 2016; Dichkason và Ferreira, 2018), tình tr¿ng hơn nhân (Kannadhasan và cßng sÿ, 2016; Chatterjee và cßng sÿ, 2017; Dickason và Ferreira, 2019), trình ß hßc v¿n (Kannadhasan và cßng sÿ, 2016; Mohan và Singh, 2017; Fisher, 2020), thu nh¿p (Ryack và Sheikh, 2016; Magendans và cßng sÿ, 2016), thái ß vßi rÿi ro (Park và Yao, 2016; Saurabh và Nandan, 2018), kh¿ nng chßu rÿi ro (Kitces, 2018; Saurabh và Nandan, 2018). Nhÿng nghiên cÿu kß trên ã ±ÿc thÿc hißn trên TTCK c¡ sß nh±ng ch±a ±ÿc thÿc hißn trên TTCK phái sinh.

±ÿc thành l¿p tÿ tháng 8/2017, TTCK phái sinh Vißt Nam ã trß thành mßt kênh ¿u t± h¿p d¿n, khơng chß mang l¿i lÿi nhu¿n mà cịn gi¿m thißu rÿi ro cho các NT cá nhân. Trong nhÿng ngày ¿u thành l¿p, s¿n ph¿m chính cÿa TTCK phái sinh là HTL chß sß VN30. ¿n ngày 4/7/2019, s¿n ph¿m HTL Trái phi¿u Chính phÿ (TPCP) ±ÿc gißi thißu vào ±a vào giao dßch t¿i TTCK phái sinh.

Khơng n¿m ngồi sÿ phát trißn cÿa TTCK th¿ gißi, TTCK phái sinh Vißt Nam ã và ang ±ÿc sÿ quan tâm tÿ các NT trong và ngoài n±ßc. Sau 6 nm ho¿t

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

ßng, TTCK phái sinh ã có nhÿng b±ßc tng tr±ßng tßt và ßn ßnh, giao dßch sơi ßng và thu hút ngày càng nhißu NT tham gia thß tr±ßng. Vß quy mơ thß tr±ßng và sÿc thanh kho¿n cÿa HTL chß sß VN30 có sÿ tng tr±ßng m¿nh m¿ vßi mÿc tng bình quân 38,65% (giai o¿n 2018-2022). Trong ó nm 2020 có tßc ß tng tr±ßng cao nh¿t 79,9% so vßi nm 2019 và nm 2022 tng tr±ßng 43,8% so vßi nm 2021. Hißn nay, TTCK phái sinh ã d¿n trß thành mßt cơng cÿ phịng ngÿa rÿi ro cho NT. ¿c bißt, khi TTCK c¡ sß gi¿m ißm m¿nh, TTCK phái sinh v¿n góp ph¿n làm gi¿m áp lÿc "bán tháo" trên TTCK c¡ sß. Thay vì ph¿i bán cß phi¿u trên TTCK c¡ sß ß qu¿n trß rÿi ro danh mÿc ¿u t± thì NT n¿m giÿ vß th¿ bán trên TTCK phái sinh. ißu này thß hißn rõ trong giai o¿n cußi ¿i dßch Covid 3 19 nm 2011, thanh kho¿n TTCK phái sinh (cÿ thß là HTL chß sß VN30) ghi nh¿n khßi l±ÿng giao dßch bình qn tng m¿nh 43,8% so vßi nm 2021. Sÿ kißn này phù hÿp vßi tình hình chung th¿ gißi khi các TTCK c¡ sß trên th¿ gißi gi¿m, giao dßch chÿng khốn c¡ sß vào xu h±ßng gi¿m, trong khi nhu c¿u phịng vß rÿi ro ßi vßi danh mÿc chÿng khốn c¡ sß tng, và dịng tißn t¿t y¿u s¿ t¿p trung vào TTCK phái sinh.

Thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh t¿i Vißt Nam v¿n ang trong giai o¿n ¿u phát trißn vßi s¿n ph¿m ¿u tiên là HTL chß sß VN30 - s¿n ph¿m duy nh¿t hißn nay mà NT cá nhân ±ÿc tham gia. Bên c¿nh nhÿng lÿi ích vß ¿u t± và phòng ngÿa rÿi ro mà HTL chß sß VN30 mang l¿i, các NT cá nhân tham gia ¿u t± HTL chß sß VN30 cing ph¿i ßi m¿t vßi nhÿng rÿi ro tÿ các y¿u tß khách quan trên thß tr±ßng và rÿi ro tÿ chÿ quan tÿ chính b¿n thân NT. Do chính b¿n thân ¿c ißm cÿa HTL chß sß VN30 có kh¿ nng mua c¿ hai chißu vß th¿ và ngun t¿c T+0, nên tính ¿u c¡ cÿa s¿n ph¿m này r¿t cao. Chính vì th¿ y¿u tß thß tr±ßng ¿nh h±ßng ¿n giá HTL chß sß VN30 hay cÿ thß là sÿ dao ßng giá cÿa HTL chß sß VN30 ¿nh h±ßng r¿t lßn ¿n NT trong vißc ra quy¿t ßnh. Bên c¿nh ó, các quy ßnh cÿa chính phÿ vß HTL v¿n ch±a ¿y ÿ và hồn thißn. Thêm vào ó, NT cá nhân ch±a có nhißu kinh nghißm trong ¿u t± HTL, ch±a có bißn pháp qu¿n trß rÿi ro trong vißc giao dßch khi¿n cho thua lß lßn, ¿c bißt trong giai o¿n tÿ 2019 3 2022 khi TTCK phái sinh trong n±ßc và

</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">

th¿ gißi có nhißu bi¿n ßng m¿nh. Nhÿng rÿi ro này có thß gây ra nhÿng thißt h¿i khơng thß kißm sốt ±ÿc ßi vßi các NT cá nhân, th¿m chí có thß tác ßng m¿nh ¿n tồn bß thß tr±ßng d¿n ¿n nguy c¡ sÿp ß vß m¿t v) mơ ßi vßi thß tr±ßng tài chính. Nhÿng tác ßng này khơng chß ¿nh h±ßng x¿u ¿n nßn kinh t¿ mà cịn tác ßng m¿nh ¿n ßi sßng và xã hßi. Tÿ nhÿng nh¿n ßnh trên, có thß th¿y r¿ng NT khơng chß c¿n am hißu nßn kinh t¿ và xu h±ßng chÿng khốn mà cịn c¿n có tâm lý vÿng vàng, và ánh giá ±ÿc nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro ß có ±ÿc quy¿t ßnh sáng sußt trong ¿u t±. Do ó, vißc nghiên cÿu rÿi ro trong ¿u t± HTL trên TTCK phái sinh ßi vßi NT cá nhân là r¿t c¿n thi¿t.

Bên c¿nh ó, nhÿng lý lu¿n vß rÿi ro trong ¿u t± chÿng khốn phái sinh cÿa NT cá nhân nói chung và ¿u t± HTL nói riêng v¿n cịn phân m¿ng. Hißn nay mßi chß có mßt sß nghiên cÿu vß sÿ bi¿n ßng cÿa giá cÿa HTL ho¿c sÿ tác ßng cÿa các y¿u tß thß tr±ßng ¿n rÿi ro trong ¿u t± trên TTCK c¡ sß. Tuy nhiên, ch±a có nghiên cÿu xem xét các y¿u tß tác ßng ¿n rÿi ro và nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro trong ¿u t± HTL cÿa NT cá nhân trên TTCK phái sinh Vißt Nam.

nghiên cÿu sinh lÿa chßn làm ß tài nghiên cÿu là c¿n thi¿t.

ß tài ±ÿc thÿc hißn nh¿m nghiên cÿu rÿi ro trong ¿u t± HTL, cÿ thß là HTL chß sß VN30 trên TTCK phái sinh cÿa NT cá nhân. Tÿ nhÿng k¿t qu¿ nghiên cÿu, lu¿n án cing ±a ra các khuy¿n nghß giúp NT cá nhân phịng ngÿa, gi¿m thißu ¿nh h±ßng cÿa rÿi ro, vÿa ¿m b¿o mÿc tiêu phát trißn TTCK phái sinh cÿa Nhà n±ßc và ßn ßnh thß tr±ßng tài chính cing nh± áp ÿng mÿc tiêu phát trißn kinh t¿ cÿa Chính phÿ.

<b>2. Mÿc tiêu và nhißm vÿ nghiên cÿu </b>

<i><b>2.1. Mÿc tiêu nghiên cÿu </b></i>

Trên c¡ sß v¿n dÿng lý thuy¿t vß rÿi ro trong ¿u t±, lu¿n án h±ßng ¿n mÿc tiêu nghiên cÿu rÿi ro trong ¿u t± HTL trên TTCK phái sinh Vißt Nam cÿa NT cá nhân. Trong ó, rÿi ro ±ÿc nghiên cÿu t¿p trung các y¿u tß v) mơ ¿nh h±ßng tßi bi¿n ßng giá cÿa các lo¿i HTL. Bên c¿nh ó, ß ±a ra ±ÿc quy¿t ßnh ¿u t± và

</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17">

gi¿m thißu ¿nh h±ßng cÿa rÿi ro, lu¿n án nghiên cÿu nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa NT; các y¿u tß xã hßi hßc, kh¿ nng chßu rÿi ro và thái ß vßi rÿi ro ¿nh h±ßng tßi nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa NT cá nhân. Tÿ k¿t qu¿ cÿa nghiên cÿu, lu¿n án hàm ý các khuy¿n nghß cho NT cá nhân vßi mÿc tiêu ngn ngÿa, gi¿m thißu ¿nh h±ßng rÿi ro bi¿n ßng giá trong ¿u t± HTL trên TTCK phái sinh.

<i><b>2.2. Nhißm vÿ nghiên cÿu </b></i>

Tÿ mÿc tiêu nghiên cÿu, nhißm vÿ nghiên cÿu cÿ thß cÿa lu¿n án là:

- Hß thßng hóa c¡ sß lý lu¿n và xác l¿p khung lý thuy¿t vß rÿi ro cÿa NT cá nhân trong ¿u t± HTL trên TTCK phái sinh.

- Phân tích thÿc tr¿ng rÿi ro trong ¿u t± HTL cÿa NT cá nhân, trong ó lu¿n án t¿p trung nghiên cÿu kÿ vß rÿi ro bi¿n ßng giá cÿa HTL chß sß VN30 trên TTCK phái sinh Vißt Nam và phân tích các y¿u tß ¿nh h±ßng ¿n rÿi ro vß giá (bi¿n ßng giá) trong ¿u t± HTL trên TTCK phái sinh cÿa NT cá nhân t¿i Vißt Nam

- Kißm ßnh mÿc ß tác ßng cÿa các bi¿n sß xã hßi hßc, thái ß và kh¿ nng chßu rÿi ro ¿n nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa NT cá nhân HTL chß sß VN30 trên TTCK phái sinh Vißt Nam

- ß xu¿t khuy¿n nghß ßi vßi NT cá nhân, doanh nghißp kinh doanh dßch vÿ tài chính và các c¡ quan qu¿n lý Nhà n±ßc dÿa trên k¿t qu¿ nghiên cÿu.

<b>3. ßi t±ÿng và ph¿m vi nghiên cÿu </b>

-<i><b> ßi t±ÿng nghiên cÿu: C¡ sß lý lu¿n và thÿc tißn vß rÿi ro trong ¿u t± </b></i>

HTL chß sß VN30 cÿa NT cá nhân trên TTCK phái sinh Vißt Nam. -<i><b> Ph¿m vi nghiên cÿu: </b></i>

HTL chß sß VN30 dành cho NT cá nhân. Do v¿y, lu¿n án s¿ t¿p trung nghiên cÿu rÿi ro trong ¿u t± HTL chß sß VN30 trên TTCK phái sinh cÿa NT cá nhân. Trong ó lu¿n án t¿p trung nghiên cÿu ¿c ißm, c¡ ch¿ giao dßch, tiêu chí o l±ßng; Phân tích các y¿u tß ¿nh h±ßng ¿n rÿi ro trong ¿u t± HTL chß sß VN30 trên TTCK phái sinh cÿa NT cá nhân bao hàm c¿ tác ßng cÿa các y¿u tß xã hßi hßc, thái ß và kh¿ nng chßu rÿi ro ¿n nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa

</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18">

NT cá nhân HTL trờn TTCK phỏi sinh.

<i>Ơ Vò khụng gian: Lun án t¿p trung nghiên cÿu các NT ho¿t ßng trên TTCK </i>

phái sinh Vißt Nam. Nghiên cÿu sinh s¿ thÿc hißn thu th¿p dÿ lißu thÿ c¿p vß HTL chß sß VN30 gßm VN30F1M, VN30F2M, VN30F1Q và VN30F2Q. Lu¿n án s¿ ti¿n hành kh¿o sát, phßng v¿n và thu th¿p sß lißu ßi vßi nhÿng NT cá nhân trong n±ßc ho¿t òng trờn trờn TTCK phỏi sinh Viòt Nam.

trên TTCK phái sinh trong kho¿ng thßi gian tÿ 1/8/2019 ¿n 31/7/2022; dÿ lißu s¡ c¿p ±ÿc thÿc hißn trong kho¿ng thßi gian tÿ 1/1/2022 ¿n 31/6/2022 thơng qua b¿ng hßi ßi vßi NT cá nhân HTL chß sß VN30 t¿i Vißt Nam.

<b>4. Câu hßi nghiên cÿu </b>

Tÿ mÿc tiêu nghiên cÿu ß ra, lu¿n án xác ßnh nhÿng câu hßi nghiên cÿu: - Các y¿u tß nào ¿nh h±ßng ¿n rÿi ro trong ¿u t± HTL trên TTCK phái sinh cÿa NT cá nhân?

- Mÿc ß ¿nh h±ßng cÿa tÿng y¿u tß ¿n rÿi ro trong ¿u t± HTL cÿa NT cá nhân trên TTCK phái sinh Vißt Nam?

- Mÿc ß ¿nh h±ßng cÿa các y¿u tß xã hßi hßc, thái ß và kh¿ nng chßu rÿi ro cÿa NT cá nhân ¿n nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa NT cá nhân trong ¿u t± HTL trên TTCK phái sinh Vißt Nam ?

- Khuy¿n nghß ßi vßi NT cá nhân, c¡ quan qu¿n lý Nhà n±ßc trong phịng ngÿa và gi¿m thißu rÿi ro trong ¿u t± HTL trên TTCK phái sinh Vißt Nam ?

<b>5. Nhÿng óng góp mßi cÿa lu¿n án </b>

Trên c¡ sß k¿ thÿa nßn t¿ng lý lu¿n và thÿc tißn cÿa nhißu nghiên cÿu i tr±ßc vß rÿi ro trong ¿u t± trên TTCK c¡ sß và TTCK phái sinh, lu¿n án ã có mßt sß óng góp mßi, khác bißt vßi các nghiên cÿu tr±ßc ây, cÿ thß:

<i>- Thÿ nh¿t, lu¿n án góp ph¿n làm phong phú thêm c¡ sß lý lu¿n vß rÿi ro trong </i>

¿u t± HTL trên TTCK phái sinh, cÿ thß là vß khái nißm ¿u t± HTL, rÿi ro trong ¿u t± HTL và các lo¿i rÿi ro trong ¿u t± HTL cÿa NT cá nhân trên

</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">

TTCK phái sinh.

<i>- Thÿ hai, lu¿n án óng góp thêm sÿ hißu bi¿t vß các y¿u tß khách quan ¿nh </i>

h±ßng tßi rÿi ro trong ¿u t± HTL trên TTCK phái sinh cÿa NT cá nhân

<i>- Thÿ ba, mơ hình nghiên cÿu cÿa lu¿n án ã xem xét tác ßng cÿa y¿u tß xã </i>

hßi hßc, thái ß vßi rÿi ro và kh¿ nng chßu rÿi ro cÿa NT cá nhân ¿u t± HTL trên TTCK phái sinh thông qua nghiên cÿu nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro. Nghiên cÿu ã chß ra các y¿u tß xã hßi hßc nh± tußi, gißi tính, tình tr¿ng hơn nhân, trình ß hßc v¿n và thu nh¿p hißn t¿i ßu ¿nh h±ßng ¿n nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa NT cá nhân. ây là mßt óng góp mßi cÿa lu¿n án mà ch±a ±ÿc nghiên cÿu tr±ßc ây thÿc hißn t¿i Vißt Nam ß ±a ra nhÿng khuy¿n nghß ßi vßi NT cá nhân.

<i>- Thÿ nh¿t, lu¿n án ã chß ra nhÿng rÿi ro mà NT cá nhân g¿p ph¿i khi ¿u </i>

t± HTL trên TTCK phái sinh t¿i Vißt Nam

sß VN30 và tÿ giá hßi ối cÿa USD/VND tác ßng ¿n rÿi ro trong ¿u t± HTL cÿa NT cá nhân trên TTCK phái sinh Vißt Nam

<i>- Thÿ ba, thơng qua ißu tra phßng v¿n NT cá nhân, lu¿n án ã cung c¿p </i>

b¿ng chÿng thÿc nghißm vß tác ßng cÿa các y¿u tß hành vi cÿa NT tác ßng tßi nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro

Dÿa vào nhÿng óng góp c¿ vß lý lu¿n và thÿc tißn, nghiên cÿu sinh kÿ vßng nghiên cÿu khơng nhÿng làm giàu thêm c¡ sß dÿ lißu trong l)nh vÿc nghiên cÿu vß HTL nói riêng và vß TTCK phái sinh nói chung. Ngồi ra ây cịn là tài lißu có giá trß t¿o c¡ sß cho NT nhìn nh¿n ±ÿc mÿc ß tác ßng cÿa các y¿u tß khách quan tác ßng ¿n rÿi ro trong ¿u t± HTL và vß trí cing nh± mÿc ß nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro ß ±a ra gi¿i pháp phù hÿp khi quy¿t ßnh ¿u t± HTL. Bên c¿nh ó, lu¿n án cing ±a ra mßt sß khuy¿n nghß cho các c¡ quan qu¿n lý nhà n±ßc và thành viên tham gia thß tr±ßng trong q trình phát trißn TTCK phái sinh Vißt Nam.

</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">

Ngồi ph¿n mß ¿u, k¿t lu¿n, danh mÿc tài lißu tham kh¿o và phÿ lÿc, lu¿n án có k¿t c¿u gßm 4 ch±¡ng:

<b>Ch±¡ng 1: Tßng quan các cơng trình nghiên cÿu có liên quan và ph±¡ng pháp </b>

nghiên cÿu rÿi ro trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai trên thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh

<b>Ch±¡ng 2: C¡ sß lý lu¿n vß rÿi ro trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai cÿa nhà </b>

¿u t± cá nhân trên thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh

<b>Ch±¡ng 3: K¿t qu¿ nghiên cÿu vß rÿi ro trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai cÿa </b>

nhà ¿u t± cá nhân trên thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh t¿i Vißt Nam

<b>Ch±¡ng 4: Mßt sß khuy¿n nghß dÿa trên k¿t qu¿ nghiên cÿu. </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">

<b>TÞNG QUAN CÁC CƠNG TRèNH NGHIấN CỵU Cể LIấN QUAN V PHĂNG PHP NGHIấN CỵU RỵI RO TRONG ắU T HỵP ịNG </b>

<b>TĂNG LAI TRấN THị TRịNG CHỵNG KHON PHI SINH 1.1. Tòng quan các cơng trình nghiên cÿu liên quan ¿n ß tài lu¿n án </b>

Vßi mÿc tiêu nghiên cÿu rÿi ro trong ¿u t± HTL cÿa NT cá nhân trên TTCK phái sinh, nghiên cÿu sinh ã tßng hÿp các cơng trình nghiên cÿu có liên quan ¿n ß tài ß làm c¡ sß và t¿o tißn ß lý thuy¿t cho v¿n ß nghiên cÿu theo các nhóm nßi dung, bao gßm:

- Các cơng trình nghiên cÿu vß khái nißm và mơ hình o l±ßng rÿi ro trong ¿u t±;

- Các cơng trình nghiên cÿu vß các y¿u tß ¿nh h±ßng ¿n rÿi ro trong ¿u t± HTL trên TTCK phái sinh gßm các y¿u tß khách quan và các y¿u tß vß hành vi NT (gßm ¿c ißm xã hßi hßc, thái ß vßi rÿi ro, kh¿ nng chßu rÿi ro tác ßng ¿n nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa NT cá nhân).

<i><b>1.1.1. Các cơng trình nghiên cÿu vß khái nißm và mơ hình o l±ßng rÿi ro trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai trên thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh </b></i>

<i>1.1.1.1. Các cơng trình nghiên cÿu vß khái nißm rÿi ro và rÿi ro trong ¿u t± </i>

Rÿi ro là mßt v¿n ß quen thußc trong ßi sßng và ¿nh h±ßng ¿n mßi thành ph¿n trong xã hßi. Tuy nhiên ¿n nay v¿n ch±a có mßt ßnh ngh)a nào vß rÿi ro ±ÿc cơng nh¿n rßng rãi. Rÿi ro u c¿u mßt góc nhìn phÿc t¿p và a dißn. Vì v¿y, rÿi ro và ßnh ngh)a vß rÿi ro v¿n ±ÿc các nhà khoa hßc trên th¿ gißi th¿o lu¿n. Thu¿t ngÿ rÿi ro (risk) ±ÿc b¿t ngußn tÿ ti¿ng Hy L¿p <riscare=. Delogu, B.(2016) cho r¿ng rÿi ro th±ßng gÿi lên nhÿng thißt h¿i ho¿c m¿t mát có thß x¿y ra cing nh± sÿ khơng ch¿c ch¿n vß k¿t qu¿ trong t±¡ng lai. Vß m¿t k) thu¿t rÿi ro có thß ±ÿc ßnh ngh)a là kh¿ nng có thß x¿y ra mßt nguy c¡ (hazard) nào ó và h¿u qu¿ mà ta ph¿i nh¿n khi nó x¿y ra. Thơng th±ßng, ta có thß nh¿n bi¿t rÿi ro có thß x¿y ra nh±ng khơng thß l±ÿng hóa ±ÿc nó mßt cách cÿ thß do tính khơng ch¿c ch¿n và sÿ phÿc t¿p cÿa nó.

</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">

Trong l)nh vÿc tài chính, rÿi ro th±ßng i kèm vßi nhÿng tßn th¿t vß m¿t kinh t¿ ho¿c danh ti¿ng. Mßt trong nhÿng nghiên cÿu ¿t nßn móng trong l)nh vÿc này là cÿa nhà kinh t¿ hßc ng±ßi Mÿ - Frank Knight (1921). Tác gi¿ ã có nghiên cÿu vß rÿi ro và sÿ b¿t ßnh, vßi mÿc ích tìm ra hàm sß ißu ti¿t lÿi nhu¿n trong kinh doanh vßi bi¿n ßc l¿p là rÿi ro và sÿ b¿t ßnh. Nßi dung cußn sách cing phân bißt rõ rÿi ro và sÿ b¿t ßnh. Trong khi rÿi ro là sÿ khơng ch¿c ch¿n x¿y ra vßi xác su¿t và có thß o l±ßng thì sÿ b¿t ßnh là kh¿ nng phát sinh mßt k¿t qu¿ và khơng thß o l±ßng. Nhÿng k¿t qu¿ nghiên cÿu cÿa F.Knight ã có ý ngh)a r¿t lßn trong vißc g¿n k¿t lý thuy¿t cÿa kinh t¿ vi mô và v) mơ trong bßi c¿nh kinh t¿ hißn ¿i ngày nay.

Arthur William, Jr Micheal, L.Smith (1998) ±a ra quan ißm coi rÿi ro là sÿ

<i>bi¿n ßng tißm ¿n trong nhÿng k¿t qu¿ ¿t ±ÿc. Theo ông, rÿi ro có thß xu¿t hißn </i>

trong cc sßng con ng±ßi tuy nhiên khơng thß ốn tr±ßc ±ÿc k¿t qu¿, do ó rÿi ro gây nên sÿ b¿t ßnh. Rÿi ro cing ±ÿc Nassim Nicholas nghiên cÿu, trong cußn "Fooled by Randomness" (2001) rÿi ro ±ÿc coi là nhÿng bi¿n cß ng¿u nhiên xu¿t hißn và gây thißt h¿i cho các chÿ thß liên quan.

Theo các nghiên cÿu trong n±ßc, có nhißu ý ki¿n cho r¿ng rÿi ro là nhÿng ißu khơng may m¿n, các chÿ thß g¿p phái rÿi ro ßu có k¿t qu¿ khơng tßt. Theo

<i>tác gi¿ Ngun Minh Kißu (2009) thì "Rÿi ro là mßt sÿ khơng ch¿c ch¿n hay mßt </i>

<i>tình tr¿ng b¿t ßn". Tuy nhiên, khơng ph¿i b¿t cÿ sÿ khơng ch¿c ch¿n nào cing là </i>

rÿi ro, mà chß tình tr¿ng khơng ch¿c ch¿n có thß ±ßc ốn ±ÿc xác su¿t x¿y ra mßi là rÿi ro.

Phân tích các khái nißm trên cho th¿y, tuy có sÿ khác bißt nh±ng các khái nißm ßu chß ra ¿c tr±ng cÿa rÿi ro là mang tính ng¿u nhiên, khơng ch¿c ch¿n. Theo quan ißm truyßn thßng: rÿi ro là nhÿng ißu khơng tßt, khơng lành m¿nh b¿t ngß x¿y ra, mang tính ch¿t tiêu cÿc. Theo quan ißm hißn ¿i: rÿi ro là sÿ khơng ch¿c ch¿n hay mßt tình tr¿ng b¿t ßn có thß o l±ßng ±ÿc, vÿa mang tính tích cÿc, vÿa mang tính tiêu cÿc. Rÿi ro có thß mang ¿n nhÿng tßn th¿t m¿t mát cho con ng±ßi nh±ng cing có thß mang l¿i nhÿng lÿi ích, c¡ hßi. Nh± v¿y, rÿi ro

</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">

khơng có ngh)a là <r¿t tßi tß= mà nó góp ph¿n giúp các nhà qu¿n trß tìm ra nhÿng bißn pháp phòng ngÿa, h¿n ch¿ nhÿng rÿi ro tiêu cÿc, ón nh¿n nhÿng c¡ hßi mang l¿i k¿t qu¿ tßt ¿p. ßi vßi các NT, thay vì phịng ngÿa rÿi ro mßt cách bß ßng thì nên dÿ báo tr±ßc rÿi ro cing nh± nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa mình ß tÿ ó ±a ra gi¿i pháp phù hÿp.

Elvis và Vanja (2004) khi nghiên cÿu vß rÿi ro trên các cơng cÿ phái sinh ã th¿y r¿ng các công cÿ phái sinh tài chính có thß ±ÿc sÿ dÿng ß gi¿m rÿi ro kinh doanh, mß rßng cung c¿p s¿n ph¿m cho khách hàng, giao dßch ß ki¿m lÿi nhu¿n, qu¿n lý chi phí vßn và tài trÿ cing nh± thay ßi hß s¡ ph¿n th±ßng rÿi ro cÿa mßt m¿t hàng cÿ thß ho¿c tồn bß b¿ng cân ßi k¿ tốn.

M¿c dù các cơng cÿ phái sinh là cơng cÿ hÿp pháp và có giá trß ßi vßi các ngân hàng và doanh nghißp, nh±ng gißng nh± t¿t c¿ các cơng cÿ tài chính, chúng chÿa ÿng nhÿng rÿi ro c¿n ph¿i qu¿n lý. Vißc qu¿n lý nhÿng rÿi ro này không nên ±ÿc coi là duy nh¿t ho¿c ¡n l¿. Rÿi ro liên quan ¿n các công cÿ phái sinh không ph¿i là ißu mßi m¿. Vß c¡ b¿n, chúng gißng nh± nhÿng gì ph¿i ßi m¿t trong các ho¿t ßng trun thßng (ví dÿ nh± rÿi ro giá c¿, lãi su¿t, thanh kho¿n, rÿi ro tín dÿng). Vß c¡ b¿n, rÿi ro cÿa các công cÿ phái sinh (cing nh± t¿t c¿ các cơng cÿ tài chính) là mßt hàm sß cÿa thßi gian và sÿ bi¿n ßng cÿa dịng tißn. ißu r¿t quan trßng là ph¿i hißu các y¿u tß rÿi ro khác nhau liên quan ¿n ho¿t ßng kinh doanh và thi¿t l¿p hß thßng qu¿n lý rÿi ro phù hÿp ß xác ßnh, o l±ßng, giám sát và kißm sốt mÿc ß rÿi ro và rÿi ro liên quan ¿n các công cÿ phái sinh.

<i>1.1.1.2. Các cơng trình nghiên cÿu các mơ hình o l±ßng rÿi ro trong ¿u t± </i>

Các mô hình tài chính ±ßc l±ÿng rÿi ro là mßt trong nhÿng cơng cÿ chính ±ÿc sÿ dÿng trong qu¿n lý rÿi ro, vßi mÿc tiêu ±ßc l±ÿng chính xác nh¿t có thß nhÿng tßn th¿t tißm ¿n có thß x¿y ra trong t±¡ng lai. Chính vì v¿y, các mơ hình ±ßc l±ÿng, o l±ßng rÿi ro ±ÿc xây dÿng, phát trißn và hồn thißn khơng ngÿng ß nâng cao tính chính xác. Tr±ßc tiên, chúng ta cùng ißm l¿i mßt sß mơ hình o l±ßng phß bi¿n trên thß tr±ßng tài chính hißn nay, kèm theo phân tích nhÿng ±u nh±ÿc ißm cÿa tÿng mơ hình.

</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">

¿n thßi ißm hißn t¿i thì ã có nhißu mơ hình ±ßc l±ÿng rÿi ro trong tài chính ±ÿc nghiên cÿu. Macaulay (1938) - ng±ßi ¿u tiên ß xu¿t ph±¡ng pháp ánh giá rÿi ro ã ánh giá trên lãi su¿t trái phi¿u. Ph±¡ng pháp này giúp tính tốn kÿ h¿n hồn vßn trung bình cÿa trái phi¿u.

Sau ó Harry Markowitz (1952) - nhà kinh t¿ hßc ¿t gi¿i Nobel - ng±ßi ±ÿc coi là cha ¿ cÿa lý thuy¿t danh mÿc ¿u t± hißn ¿i, ã sÿ dÿng mơ hình phân tích trung bình và ph±¡ng sai (Mean3Variance Analysis) ß phân tích quan hß rÿi ro - lãi su¿t. Hißn nay, ph±¡ng pháp này v¿n ±ÿc ÿng dÿng rßng rãi trong qu¿n lý các danh mÿc và c¡ c¿u ¿u t±. Theo ơng, ß lÿa chßn danh mÿc ¿u t± tßi ±u tr±ßc tiên NT c¿n xem xét các thơng tin vß giá cÿa tÿng tài s¿n, mßi quan hß giÿa giá cÿa các tài s¿n dÿ ki¿n có trong danh mÿc, ßng thßi k¿t hÿp các tiêu chu¿n tßi ±u ß xác l¿p nguyên t¿c lÿa chßn. Trong bài báo <Portfolio Selection: Efficient Diversification of Investment= vào nm 1959, ông ã an xen các khái nißm vß lÿi tÿc danh mÿc ¿u t±, rÿi ro, ph±¡ng sai và hißp ph±¡ng sai. Vßi mÿc tiêu lÿa chßn danh mÿc tßi ±u Pareto thì danh mÿc tßi a hóa lÿi ích vßi mÿc rÿi ro ¿n ßnh tr±ßc cing chính là danh mÿc tßi thißu hóa rÿi ro vßi lÿi ích ¿n ßnh tr±ßc. Và thơng th±ßng ng±ßi ta th±ßng tìm ki¿m danh mÿc tßi thißu hóa rÿi ro vßi lÿi su¿t kÿ vßng cÿa NT ¿n ßnh tr±ßc nh¿m phù hÿp vßi tâm lý gi¿m thißu rÿi ro cÿa NT.

Nm 1964, William Sharpe mß ra b±ßc ngo¿t cho sÿ phát trißn cÿa thß tr±ßng tài chính vßi mơ hình nghiên cÿu vß ßnh giá tài s¿n vßn (Capital Asset Pricing Model - CAPM). Mơ hình xây dÿng trên c¡ sß áp dÿng ph±¡ng pháp MV cÿa Markowitz k¿t hÿp vßi ißu kißn cân b¿ng thß tr±ßng tài chính. Các nghiên cÿu cÿa J. Mossin (1966), J. Lintner (1965, 1969) và F. Black (1972) t¿o cho CAPM hồn thißn h¡n vß lý thuy¿t và ±ÿc xem là mơ hình quan trßng trong ßnh giá tài s¿n. Trong mơ hình CAPM hß sß beta là ß o rÿi ro cÿa tài s¿n (ho¿c danh mÿc), hß sß này cung c¿p thơng tin cho chúng ta ß: xác ßnh mÿc ß rÿi ro cÿa tài s¿n, xác ßnh ph¿n bù rÿi ro cÿa tài s¿n, và nhÿng thơng tin ß ßnh giá hÿp lý cÿa tài s¿n rÿi ro. Nm 1990, W. Sharpe, Markowitz và M. Miler ã nh¿n ±ÿc gi¿i th±ßng Nobel kinh t¿ do nhÿng óng góp tích cÿc trong ß xu¿t, phát trißn CAPM và mßt sß l)nh vÿc khác.

</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">

Sau khi mơ hình CAPM ra ßi nhißu tác gi¿ ã sÿ dÿng mơ hình này ß ßnh giá tài s¿n trên thß tr±ßng. Mßt sß k¿t qu¿ phân tích thÿc nghißm mơ hình cho th¿y r¿ng n¿u chß dùng duy nh¿t y¿u tß thß tr±ßng thì ch±a ÿ gi¿i thích ph¿n bù rÿi ro cÿa tài s¿n. Nh± v¿y trên thÿc t¿ có nhÿng tr±ßng hÿp phù hÿp nh±ng cing có nhÿng tr±ßng hÿp khơng phù hÿp.

Nm 1976, Stephen Ross trong bài báo <The Arbitrage Theory of Capital Asset Pricing= ã ±a ra nh¿n xét, trong CAPM ngồi y¿u tß thß tr±ßng thì cịn có nhißu y¿u tß khác: quy mơ doanh nghißp, ißu kißn kinh t¿ - xã hßi,..., có thß tác ßng ¿n lÿi su¿t. Tÿ ó Ross ±a ra mơ hình khái quát h¡n vß quan hß giÿa lÿi su¿t và nhißu nhân tß, gßi là <Mơ hình a nhân tß= (Multi Factor Model). Mơ hình a nhân tß ß c¿p ¿n nhißu nhân tß và các nhân tß khơng nh¿t thi¿t ph¿i xác ßnh tr±ßc, vßi sß gi¿ thi¿t ít h¡n cÿa CAPM nh±ng mơ hình a nhân tß l¿i tßng qt h¡n. Tÿ mơ hình a nhân tß, k¿t hÿp vßi <Ngun lý khơng c¡ lÿi99 Stephen Ross ã xây dÿng <Lý thuy¿t ßnh giá c¡ lÿi= (Arbitrage Pricing Theory) .

Ngày nay, nhÿng ti¿n bß cÿa khoa hßc kÿ thu¿t ã cho phép phát trißn và hồn thißn mßt lo¿t các hß thßng và ph±¡ng pháp ßnh giá rÿi ro, áng chú ý nh¿t là mơ hình <Giá trß rÿi ro= (Value at Risk - VaR) . Mơ hình VaR ra ßi nm 1993, cho ¿n nay nó ±ÿc sÿ dÿng khá phß bi¿n trong qu¿n trß rÿi ro thß tr±ßng, rÿi ro tín dÿng cÿa danh mÿc. <VaR cÿa mßt danh mÿc ho¿c mßt tài s¿n thß hißn tßn th¿t lßn nh¿t có thß x¿y ra trong mßt kho¿ng thßi gian nh¿t ßnh vßi mßt mÿc ß tin c¿y nh¿t ßnh, trong ißu kißn thß tr±ßng ho¿t ßng bình th±ßng=. M¿c dù v¿y, VaR v¿n có nhÿng h¿n ch¿ nh¿t ßnh trên c¿ ph±¡ng dißn lý thuy¿t l¿n thÿc tißn.

Nh± ph¿n trên chúng ta có nêu ra mßt sß mơ hình xác ßnh rÿi ro cÿa các tài s¿n hay danh mÿc ¿u t±. Thÿc t¿ cho th¿y rÿi to tài chính khơng ph¿i là b¿t bi¿n vßi thßi gian. Trong vài th¿p kÿ tr±ßc, các nhà nghiên cÿu ã t¿p trung sÿ chú ý vào mô hình dÿ báo ß bi¿n ßng (rÿi ro) do vai trị quan trßng cÿa nó trong thß tr±ßng tài chính. Các nhà qu¿n lý danh mÿc ¿u t±, nhÿng ng±ßi bn bán qun chßn và nhÿng nhà t¿o l¿p thß tr±ßng luôn quan tâm ¿n mÿc ß chính xác cÿa nhÿng dÿ báo này.

</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26">

Cho ¿n nay ã có r¿t nhißu cơng trình nghiên cÿu vß v¿n ß này, nhißu mơ hình ±ÿc ±a ra nh±ng thành công nh¿t ph¿i kß ¿n mơ hình GARCH (Generalized Autoregressive Conditional Heteroscedasticity) cÿa Bollerslev (nm 1986). Mô hình này ã ±ÿc ơng phát trißn thành cơng tÿ ý t±ßng cÿa Engle trong mơ hình ARCH (nm 1982). Tÿ ó ¿n nay, mơ hình GARCH r¿t ±ÿc ±a chng và ±ÿc phß bi¿n rßng rãi do kh¿ nng cÿa nó trong vißc dÿ báo ß bi¿n ßng cho các chußi thßi gian trong tài chính. Thơng th±ßng mơ hình GARCH là mơ hình dùng cho ng¿n h¿n nên nó chß dÿ báo tßt trong ng¿n h¿n do ó ph¿i th±ßng xuyên tính l¿i. Cho ¿n nay, ß mơ hình hóa tßt h¡n vßi ißu kißn thÿc t¿ cÿa thß tr±ßng ã có nhißu mơ hình GARCH mß rßng: Mơ hình APARCH (Engle 1990), mơ hình EGARCH (Nelson 1991), mơ hình FIGARCH ( Baillie 1996),...

Hißn nay, ß Vißt Nam hißn chß có mßt sß nghiên cÿu vß rÿi ro trên TTCK c¡ sß. Trong cußn <Rÿi ro tài chính - Thÿc tißn và ph±¡ng pháp ánh giá=, hai tác gi¿ Ngun Vn Nam và Hồng Xn Quy¿n (2002) ã gißi thißu ph±¡ng pháp VaR và ÿng dÿng cÿa ph±¡ng pháp này trong qu¿n lý ¿u t± và rÿi ro tài chính. Ph±¡ng pháp VaR cing ±ÿc hai tác gi¿ Hồng ình Tu¿n và Ph¿m Thß Thúy Nga (2006) sÿ dÿng trong bài báo <Ph±¡ng pháp VaR trong qu¿n lý rÿi ro tài chính= ß tính VaR cho mßt sß cß phi¿u ±ÿc niêm y¿t trên TTCK Vißt Nam. Bên c¿nh ó, tác gi¿ ¿ng Hÿu M¿n (2009) ã ti¿p c¿n kÿ thu¿t mß rßng cÿa Cornish-Fisher ß nghiên cÿu VaR cho chußi sß lißu khơng phân phßi chu¿n khi nghiên cÿu ch¿t l±ÿng dÿ báo cÿa nhÿng mơ hình qu¿n trß rÿi ro trên thß tr±ßng vßn .

Ngồi ra, khơng thß khơng nh¿c ¿n nhÿng nghiên cÿu sÿ dÿng mô hình CAPM và APT vßi nhÿng mÿc ß khác nhau. Vßi mÿc ích góp ph¿n cung c¿p thông tin cho các NT tham kh¿o khi ra quy¿t ßnh ¿u t± sao cho có hißu qu¿ nh¿t, tác gi¿ Nguyßn Ngßc Vi (2010) ã ÿng dÿng mơ hình SIM ß tính hß sß beta cÿa 43 công ty niêm y¿t t¿i sàn HNX. Sau ó, tác gi¿ Tr¿n Thÿy Chung (2010) ã nghiên cÿu ßng thái chußi beta dÿa trên cách ti¿p c¿n Kalman, phân tích nhóm cß phi¿u theo beta và nh¿n d¿ng hành vi ßnh giá cß phi¿u trên mßi nhóm.

Tác gi¿ Hồng ình Tu¿n (2010) thì sÿ dÿng ph±¡ng pháp ±ßc l±ÿng ES cho lÿi su¿t cÿa VNINDEX và chß ra các h¿n ch¿ cÿa ph±¡ng pháp VaR. Sau ó các tác

</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">

gi¿ Lê Chí ¿t và Lê Tu¿n Anh (2011) ã k¿t hÿp các ti¿p c¿n ES và mơ hình tín dÿng Merton/KMV ß t¿o ra mßt mơ hình o l±ßng rÿi ro tín dÿng trong ißu kißu thß tr±ßng có tißm ¿n nhÿng cú sßc b¿t th±ßng trong q trình nghiên cÿu m¿u 179 doanh nghißp trên HOSE và HNX trong giai o¿n 2007-2011.

Tÿu chung l¿i, các nghiên cÿu trong n±ßc hißn nay mßi chß t¿p trung ß TTCK c¡ sß m¿ ch±a ß c¿p tßi các lo¿i rÿi ro, cách thÿc o l±ßng rÿi ro trên TTCK phái sinh - thß tr±ßng ¿y tißm nng vß lÿi nhu¿n nh±ng cing có r¿t nhißu rÿi ro.

<i><b>1.1.2. Các cơng trình nghiên cÿu vß các y¿u tß ¿nh h±ßng ¿n rÿi ro trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai trên thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh </b></i>

Trong khn khß lu¿n án, nghiên cÿu sinh t¿p trung vào nhÿng tài lißu liên quan ¿n tác ßng cÿa nhÿng y¿u tß ¿nh h±ßng ¿n TTCK c¡ sß và TTCK phái sinh nói riêng, ¿nh h±ßng ¿n giá cÿa HTL mà NT cá nhân ¿u t±, cÿ thß là HTL chß sß. Nguyên nhân cÿa vißc lÿa chßn tài lißu là do chß sß chÿng khốn - tài s¿n c¡ sß cÿa HTL chß sß ph¿n ánh giá trß cÿa mßt nhóm các cß phi¿u cÿ thß trên TTCK.

<i>1.1.2.1. Các cơng trình nghiên cÿu vß các y¿u tß khách quan ¿nh h±ßng ¿n rÿi ro trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai trên thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh </i>

<i>(1) Các cơng trình nghiên cÿu vß nhÿng y¿u tß v) mơ tác ßng ¿n giá trß cß phi¿u </i>

Sÿ dÿng dÿ lißu cÿa các y¿u tß v) mơ nh± giá trß s¿n xu¿t cơng nghißp, tÿ giá, l¿m phát, cung tißn và lãi su¿t trên TTCK Trung Qußc giai o¿n tÿ 01/1992 ¿n 12/2001, Liu và Shrestha (2008) ã kißm ßnh ßng k¿t hÿp (cointrgration test) ßi vßi giá trß cß phi¿u trên TTCK trong giai o¿n này. K¿t qu¿ thu ±ÿc cho th¿y mßi t±¡ng quan thu¿n giÿa giá cß phi¿u vßi giá trß s¿n xu¿t cơng nghißp và cung tißn và mßi t±¡ng quan nghßch giÿa giá cß phi¿u vßi tÿ lß l¿m phát, lãi su¿t và tÿ giá. Tÿ k¿t qu¿ ó, các tác gi¿ ã ±a ra khuy¿n nghß cho các NT r¿ng khi mußn ¿u t± vào TTCK mßi nßi Trung Qc thì nên ¿u t± dài h¿n bßi trong ng¿n h¿n TTCK Trung Qußc dao ßng m¿nh, rÿi ro cao.

Mßt nghiên cÿu khác cÿa Eita (2012) thơng qua nghiên cÿu ¿nh h±ßng cÿa các y¿u tß v) mơ ¿n giá cÿa các cß phi¿u trên TTCK Namibia ã cÿng cß k¿t lu¿n r¿ng

</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28">

các TTCK mßi thành l¿p có giá cß phi¿u t±¡ng quan nghßch vßi lãi su¿t và l¿m phát và t±¡ng quan thu¿n vßi vßi các y¿u tß v) mơ nh± GDP, tÿ giá và cung tißn. Nghiên cÿu này sÿ dÿng dÿ lißu thßi gian vßi t¿n su¿t quý cÿa giá cß phi¿u, cung tißn, l¿m phát, GDP, lãi su¿t và tÿ giá trong giai o¿n 1998-2009.

Tuy nhiên, mßt sß nghiên cÿu khác t¿i các TTCK mßi thành l¿p l¿i có k¿t qu¿ khác bißt vßi nhÿng k¿t lu¿n trên. ßi vßi TTCK Nam Á, vßi ba qußc gia l Pakistan, ắn ò v Sri Lanka , Aurangzeb (2012) b¿ng vißc sÿ dÿng hßi quy ßi vßi sß lißu v) mơ ±ÿc thu th¿p cho giai o¿n tÿ 1997 ¿n 2010, ã chß ra ¿u t± trÿc ti¿p n±ßc ngồi (FDI), tÿ giá hßi ối có t±¡ng quan thu¿n, trong khi ó lãi su¿t l¿i có t±¡ng quan nghßch vßi giá cÿa các cß phi¿u niêm y¿t trên TTCK ß khu vÿc Nam Á. Ngồi ra, k¿t qu¿ nghiên cÿu cịn cho th¿y l¿m phát có t±¡ng quan nghßch vßi giá cÿa các cß phi¿u nh±ng l¿i khơng có ý ngh)a vß m¿t thßng kê.

Shaique và Herani (2016) ã kißm tra mßi quan hß lâu dài giÿa giá vàng và chß sß KSE-100 cÿa TTCK Pakistan vßi vißc sÿ dÿng dÿ lißu hàng tháng tÿ 10/1993 ¿n tháng 5/2014. Dÿ lißu chußi thßi gian sau khi thÿ nghißm tích hÿp Johnson và Mơ hình vector tÿ ßng hßi quy (VAR) ã cho th¿y khơng có mßi quan hß lâu dài giÿa chß sß KSE và giá vàng.

Rahman và Mustafa (2018) tìm hißu tác ßng cÿa nhÿng thay ßi trong giá d¿u thơ và vàng ßi vßi sÿ chun ßng cÿa thß tr±ßng chÿng khốn Mÿ. Dÿ lißu hàng ngày ±ÿc sÿ dÿng tÿ ngày làm vißc ¿u tiên cÿa tháng 1 nm 1986 ¿n ngày 30 tháng 12 nm 2016. Các thÿ nghißm gßc ¡n vß hißu qu¿ (DF-GLS và Ng-Perron) , thÿ nghißm ARDL-Bound có tác ßng tiêu cÿc ng¿n h¿n cÿa nhÿng thay ßi cÿa giá vàng và d¿u thơ ßi vßi lÿi nhu¿n cÿa thß tr±ßng chÿng khốn Mÿ ±ÿc quan sát th¿y. K¿t qu¿ có ý ngh)a thßng kê tÿ thay ßi giá vàng, nh±ng khơng áng kß tÿ thay ßi giá d¿u thơ.

Vßi mÿc tiêu nghiên cÿu các nhân tß ¿nh h±ßng ¿n sÿ thay ßi giá cÿa các cß phi¿u niêm y¿t trên Sß Giao dßch chÿng khốn thành phß Hß Chí Minh (HOSE), Tr±¡ng ßng Lßc (2014) ã sÿ dÿng bß sß lißu bao gßm chußi giá, lÿi nhu¿n trên mßi cß phi¿u (EPS) cÿa 20 cß phi¿u niêm y¿t trên HOSE, lãi su¿t cho vay, tÿ giá USD/VND, giá vàng và chß sß giá tiêu dùng (CPI) theo thßi gian vßi t¿n su¿t quý

</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">

(quarterly series) trong giai o¿n tÿ 31/12/2006 ¿n 31/12/2012. Thơng qua phân tích hßi quy, k¿t qu¿ là EPS và tÿ giá USD/VND có t±¡ng quan tÿ lß thu¿n vßi sÿ thay ßi giá cÿa các cß phi¿u; ng±ÿc l¿i, bi¿n ßng cÿa giá vàng và tÿ lß l¿m phát có mßi t±¡ng quan nghßch vßi tÿ su¿t sinh lßi cÿa các cß phi¿u.

Nghiên cÿu vß ¿nh h±ßng cÿa giá vàng ¿n TTCK cÿa Tr¿n Huy Hoàng, Trinh Hÿu M¿nh (2019) ã chß ra tác ßng cÿa giá vàng th¿ gißi và giá vàng trong n±ßc ¿n TTCK Vißt Nam vßi dÿ lißu l¿y theo tháng tÿ tháng 1/2007 ¿n tháng 12/2017, sÿ dÿng mô hình Vector tÿ ßng hßi quy 3 VAR (Vector autoregression). K¿t qu¿ nghiên cÿu cho th¿y giá vàng th¿ gißi có t±¡ng quan cùng chißu, giá vàng trong n±ßc có t±¡ng quan ng±ÿc chißu ¿n chß sß cÿa TTCK Vißt Nam.

Nguyßn Thß Nh± Quÿnh, Võ Thß H±¡ng Linh (2019), o l±ßng tác ßng cÿa các y¿u tß kinh t¿ v) mơ ¿n TTCK Vißt Nam. Nhóm tác gi¿ sÿ dÿng mô hình VECM ß kißm ßnh các y¿u tß gßm giá d¿u, chß sß giá tiêu dùng (¿i dißn cho l¿m phát), cung tißn M2, lãi su¿t, tÿ giá hßi ối và giá vàng tác ßng ¿n chß sß giá chÿng khốn VN-Index trong giai o¿n 2000-2018. K¿t qu¿ nghiên cÿu cho th¿y, trong dài h¿n l¿m phát tác ßng tích cÿc ¿n chß sß VN-Index, lãi su¿t tác ßng tiêu cÿc ¿n chß sß này. Cịn trong ng¿n h¿n, chß sß VN-Index chÿ y¿u chßu tác ßng bßi chß sß VN-Index tháng lißn tr±ßc. Bên c¿nh ó, chß sß VN-Index có mßi quan hß cùng chißu vßi lãi su¿t, cung tißn, giá d¿u và quan hß ng±ÿc chißu vßi l¿m phát và tÿ giá. Giá vàng là nhân tß khơng tác ßng áng kß ¿n chß sß VN-Index trong c¿ ng¿n và dài h¿n.

Nh± v¿y các nghiên cÿu trong giai o¿n hißn nay ã quan tâm ¿n vißc xem xét các y¿u tß tác ßng ¿n giá trß cß phi¿u trên TTCK c¡ sß. Quá trình nghiên cÿu ã ±a ra ±ÿc nhÿng k¿t qu¿ khác nhau khi sÿ bi¿n ßng cÿa giá vàng, tÿ giá hßi ối, l¿m phát, lãi su¿t, giá vàng và cung c¿u tißn. K¿t qu¿ cho th¿y các y¿u tß nh± giá vàng và tÿ giá hßi ối là mßt trong nhÿng y¿u tß có thß xem xét ß nghiên cÿu tác ßng ¿n TTCK phái sinh thơng qua giá HTL chß sß chÿng khốn.

</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30">

<i>(2) Các cơng trình nghiên cÿu vß y¿u tß giá chß sß ¿nh h±ßng ¿n giá HTL chß sß chÿng khốn </i>

Khi nói ¿n rÿi ro trong ¿u t± HTL, khơng thß khơng nh¿c ¿n sÿ dao ßng vß giá cÿa HTL d±ßi ¿nh h±ßng cÿa giá tài s¿n c¡ sß, d±ßi ây là mßt sß nhÿng nghiên cÿu liên quan ¿n v¿n ß này.

Trên TTCK Mÿ, vào nm 1990, Ira G. Kawaller, Paul D. Koch và Timothy W. Koch ã ti¿n hành nghiên cÿu mßi quan hß giÿa chß sß giá S&P 500 và giá HTL S&P 500. Vßi vißc sÿ dÿng ph±¡ng pháp phân tích hßi quy 3 giai o¿n (3SLS Regression), dÿ lißu ±ÿc thu th¿p là chß sß S&P 500 và giá HTL S&P 500 theo tÿng phút, nghiên cÿu ã chß ra r¿ng sÿ bi¿n ßng cÿa giá hÿp ßng t±¡ng lai S&P 500 s¿ d¿n ¿n bi¿n ßng cÿa chß sß giá S&P 500 trong kho¿ng 20 3 45 phút trong khi sÿ thay ßi cÿa chß sß giá S&P 500 hi¿m khi ¿nh h±ßng ¿n sÿ thay ßi cÿa giá hÿp ßng t±¡ng lai S&P 500 quá 1 phút.

Ti¿p sau là nghiên cÿu cÿa Asim Ghosh (1993), sÿ dÿng dÿ lißu trong ngày cÿa chß sß S&P 500 và giá óng cÿa hàng ngày cÿa chß sß CRB, Gosh chßn ph±¡ng pháp ßng liên k¿t (Cointegration) ß kißm ßnh gi¿ thuy¿t sÿ thay ßi cÿa chß sß giá thß tr±ßng giao ngay và giá HTL có ¿nh h±ßng và có thß dÿ ốn . K¿t qu¿ ã chß ra chß sß giá thß tr±ßng giao ngay và giá HTL ßng liên k¿t. Tÿc là có tßn t¿i mßt mßi quan hß dài h¿n giÿa chß sß giá thß tr±ßng giao ngay và giá HTL.

A. Craig MacKinlay và cßng sÿ (2015) thÿc hißn nghiên cÿu trên dÿ lißu giao dßch trong ngày ßi vßi HTL chß sß S&P 500 và báo giá trong ngày cÿa chß sß S&P 500 chß ra r¿ng nhÿng thay ßi giá HTL chß sß S&P 500 là không t±¡ng quan và sÿ bi¿n ßng cÿa nhÿng thay ßi giá v±ÿt quá sÿ thay ßi cÿa giá chß sß S&P 500. Sÿ thay ßi q mÿc này v¿n cịn tßn t¿i ngay c¿ sau khi các gi¿i pháp kißm sốt giá khơng ßng bß trong báo giá chß sß S&P 500, và ißu ó gây ra sÿ t±¡ng quan tÿ ßng trong thay ßi giá HTL chß sß S&P 500.

T¿i TTCK Hßng Kơng (Trung Qc) Tang, Mak và Choi (1992) ã sÿ dÿng ßnh ngh)a quan hß nhân qu¿ Granger (Definition of Granger Causality) và kißm

</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">

ßnh ho¿t ßng cÿa Hsio (Hsio9s Operational Testing) ß khám phá mßi t±¡ng quan giÿa giá chß sß Hang Seng và giá HTL chß sß Hang Seng. HTL chß sß Hang Seng ±ÿc ra m¿t và giao dßch trên thß tr±ßng Hßng Kơng vào nm 1986 nên nghiên cÿu cÿa Tang, Mak và Choi ±ÿc ti¿n hành trong giai o¿n HTL Hang Seng chß mßi ±ÿc v¿n hành trên thß tr±ßng ch±a ¿n 5 nm, hay cịn ±ÿc hißu là thß tr±ßng mßi nßi. Trong giai o¿n tr±ßc khi giá chß sß Hang Seng và giá HTL chß sß Hang Seng tÿ cân b¿ng ß thßa mãn mơ hình Chi phí l±u kho, giá HTL chß sß Hang Seng s¿ d¿n d¿t giá chß sß Hang Seng. Trong giai o¿n sau khi giá HTL chß sß Hang Seng và giá chß sß Hang Seng thßa mãn Mơ hình Chi phí l±u kho, k¿t qu¿ cho th¿y tßn t¿i mßi quan hß nhân qu¿ hai chißu giÿa hai bi¿n.

Cing trên TTCK Hßng Kơng, Tse (1995) ti¿n hành nghiên cÿu mßi quan hß d¿n d¿t giÿa giá chß sß Nikkei và giá HTL chß sß Nikkei. B¿ng vißc sÿ dÿng mơ hình ECM (Error Correction Model), Tse cing ã nh¿n th¿y mßi quan hß d¿n d¿t giÿa hai chß sß: sÿ thay ßi giá HTL Nikkei s¿ d¿n ¿n sÿ thay ßi trong ng¿n h¿n cÿa giá chß sß Nikkei.

Ti¿p ¿n, Brook, Rew và Ritson (2001) ã sÿ dÿng dÿ lißu 10 phút mßt l¿n giai o¿n tÿ tháng 6/1996 ¿n ¿u nm 1997 ß tìm hißu mßi quan hß d¿n d¿t giÿa giá chß sß FTSE 100 và giá HTL chß sß FTSE 100. Hß ã chßn ph±¡ng pháp ßng liên k¿t và mơ hình ECM bao gßm c¿ mơ hình Vector tÿ ßng hßi quy 3 VAR (Vector autoregression) cho bài nghiên cÿu cÿa mình. úng nh± dÿ oán cÿa Brook, Rew và Ritson, su¿t sinh lÿi bình qn cÿa chß sß FTSE 100 t±¡ng lai d¿n d¿t su¿t sinh lÿi bình quân cÿa chß sß FTSE 100.

Cÿ thß h¡n, Nguyßn Tr¿n B¿o Uyên (2018) nghiên cÿu mßi quan hß giÿa chß sß giá giao ngay VN30 và giá HTL chß sß VN30 trên TTCK phái sinh Vißt Nam. Vßi vißc sÿ dÿng dÿ lißu theo phút trong ngày cÿa chß sß giá giao ngay VN30 và giá HTL chß sß VN30 trong kho¿ng thßi gian 07/09/2017 ¿n 07/03/2018, ß tài sÿ dÿng mơ hình Vector tÿ hßi quy VAR ß tìm ra b¿ng chÿng vß sÿ tßn t¿i mßi quan hß giÿa chß sß giá giao ngay VN30 và giá HTL chß sß VN30. K¿t qu¿ tÿ kißm ßnh Granger ã chß ra r¿ng mßi quan hß giÿa chß sß giá giao ngay VN30 và giá HTL

</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32">

chß sß VN30 là mßi quan hß hai chißu. Ngồi ra, k¿t qu¿ tÿ vißc phân tích hàm ph¿n ÿng ¿y IRF và phân rã ph±¡ng sai cho th¿y r¿ng, mÿc ß tác ßng cÿa sÿ thay ßi chß sß giá VN30 ¿n giá HTL chß sß VN30 là lßn h¡n so vßi mÿc ß tác ßng cÿa sÿ thay ßi giá HTL chß sß VN30 ¿n chß sß giá VN30.

Vßi nhÿng cơng trình nghiên cÿu kß trên vß tác ßng cÿa giá chß sß chÿng khốn ¿n gía HTL chß sß chÿng khốn, ta có thß th¿y vißc nghiên cÿu k) h¡n rÿi ro vß giá cÿa HTL là hồn tồn c¿n thi¿t.

<i>1.1.2.2. Các cơng trình nghiên cÿu vß hành vi nhà ¿u t± </i>

Nghiên cÿu rÿi ro ¿nh h±ßng tßi NT cá nhân n¿u chß nh¿c ¿n nhÿng y¿u tß khách quan (v) mơ) trên nßn kinh t¿ thì s¿ khơng ÿ, do b¿n thân NT cá nhân cịn chßu ¿nh h±ßng cÿa chính hành vi hay tâm lý ¿u t± cÿa mình. Do v¿y, c¿n thi¿t nghiên cÿu các y¿u tß ¿nh h±ßng tßi nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro - th±ßc o sÿc chßu ÿng rÿi cÿa NT cá nhân thơng qua kißm ßnh các bi¿n ¿c ißm xã hßi hßc, bi¿n thái ß vßi rÿi ro và bi¿n kh¿ nng chßu rÿi ro. D±ßi ây chúng ta s¿ cùng xem xét nhÿng c¡ sß t¿o nên nßn t¿ng nghiên cúu này

<i>(1) Các cơng trình nghiên cÿu thái ß vßi rÿi ro cÿa nhà ¿u t± cá nhân </i>

Dÿa trên ßnh ngh)a thái ß rÿi ro, các nghiên cÿu khác ã ±ÿc thÿc hißn ß tìm ki¿m nhÿng y¿u tß tác ßng ¿n thái ß rÿi ro d±ßi góc nhìn cÿa NT. Ví dÿ, Tversky và Kahneman (1985) trong nghiên cÿu cÿa mình ã kh¿ng ßnh r¿ng thái ß rÿi ro chßu ¿nh h±ßng cÿa hai y¿u tß lÿi nhu¿n và thißt h¿i.

<b>B¿ng 1.1: Tßng hÿp nghiên cÿu các tác ßng cÿa y¿u tß xã hßi hßc ¿n thái ß vßi rÿi ro cÿa nhà ¿u t± cá nhân </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">

Johnson & Powell (1994)

Kannadhasan (2015) Gißi tính, tußi tác, nghß nghißp và thu nh¿p Trautmann & van de Kuilen

(2018)

Gißi tính Amari và cßng sÿ (2020) Tußi tác

<i>(Ngußn: NCS tÿ tßng hÿp) </i>

Ti¿p theo ó, (Frederick, 2005) b¿ng cách sÿ dÿng ph±¡ng pháp kißm tra ph¿n x¿ nh¿n thÿc (Cogtinitive Reflection Test) ã kißm tra ¿nh h±ßng cÿa kh¿ nng nh¿n thÿc (cogtinitive ability) ¿n thái ß vßi rÿi ro ßi vßi 3.428 cá nhân tham gia nghiên cÿu. K¿t qu¿ cho th¿y kh¿ nng nh¿n thÿc có mßi t±¡ng quan vßi thái ß rÿi ro cÿa cá nhân khi ±a ra các quy¿t ßnh tìm ki¿m lÿi nhu¿n. Trong nghiên cÿu này, tác gi¿ cing ß c¿p ¿n sÿ khác bißt vß gißi tính có thß ¿nh h±ßng ¿n thái ß rÿi ro cÿa cá nh¿n khi nam gißi có sß thích rÿi ro cao h¡n so vßi nÿ gißi. Nh¿n ßnh này cing t±¡ng ßng vßi nh¿n ßnh cÿa các nghiên cÿu khác nh± (Eckel và Grossman, 2008) ho¿c (Olsen và Cox, 2001). Mßt nghiên cÿu khác cÿa Jianakoplos và Bernasek (1998) ã chß ra r¿ng phÿ nÿ ßc thân khơng thích rÿi ro trong q trình ra quy¿t ßnh tài chính h¡n nam gißi ßc thân thơng qua vißc phân tích dÿ lißu cÿa 3.143 hß gia ình trên tồn n±ßc M). Bên c¿nh ó, các y¿u tß xã hßi hßc vß ß tußi, sß l±ÿng tr¿ cing ±ÿc tác gi¿ ánh giá và so sánh. K¿t qu¿ cho th¿y, sß l±ÿng tr¿ trong gia ình có tß lß nghßch vßi mÿc ß ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa phÿ nÿ ßc thân và khơng thay ßi ßi vßi àn ơng ßc thân, trong khi ó, tß lß ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa các c¿p vÿ chßng l¿i tng lên áng kß.

</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34">

Bên c¿nh các y¿u tß ã ±ÿc mơ t¿ ß trên, thái ß vßi rÿi ro cịn có thß chßu ¿nh h±ßng bßi ¿c ißm cá nhân (Nicholson và cßng sÿ, 2005). Trong nghiên cÿu này, nhóm tác gi¿ ã thÿc hißn kh¿o sát vßi 2700 sinh viên, hßc vißn các khóa hßc sau ¿i hßc cÿa ch±¡ng trình qu¿n trß kinh doanh (MBA), giám ßc ißu hành và qu¿n lý cÿa các cơng ty nh¿m tìm ki¿m mßi liên quan giÿa mÿc ß ch¿p nh¿n rÿi ro và các y¿u tß xã hßi hßc. Thơng qua vißc phân tích dÿ lißu b¿ng ph±¡ng pháp SEM, tác gi¿ ã tìm th¿y sÿ ¿nh h±ßng cÿa các y¿u tß xã hßi hßc ¿n mÿc ß ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa cá nhân. Cÿ thß, nam gißi có thß ch¿p nh¿n rÿi ro ß mÿc ß cao h¡n so vßi nÿ gißi và con sß này tß lß nghßch vßi tußi tác. Cÿ thß, c¿ nam và nÿ gißi ßu có sÿ suy gi¿m mÿc ß ch¿p nh¿n rÿi ro khi tußi tác tng lên, và mÿc ß ch¿p nh¿n rÿi ro ß nam gi¿m nhißu h¡n so vßi nÿ.

Tuy nhiên, mßt sß nghiên cÿu khác vß ¿nh h±ßng cÿa các ¿c ißm cá nhân ¿n thái ß vßi rÿi ro l¿i cho ra k¿t qu¿ khác bißt vßi nhÿng nh¿n ßnh trên. (Byrnes và cßng sÿ, 1999) khi thÿc hißn phân tích 150 nghiên cÿu tr±ßc ó vß thái ß vßi rÿi ro ã cho th¿y k¿t qu¿ m¿c dù nam gißi s¿n sàng ch¿p nh¿n rÿi ro cao h¡n nÿ gißi nh±ng k¿t qu¿ này chßu tác ßng cÿa nhÿng y¿u tß bao gßm ß tußi ho¿c bßi c¿nh rÿi ro. K¿t qu¿ này cing t±¡ng ßng vßi k¿t qu¿ cÿa các nghiên cÿu khác nh± (Fehr-Duda và cßng sÿ, 2006; Johnson và Powell, 1994).

Bên c¿nh ¿nh h±ßng cÿa ß ti và bßi c¿nh, trình ß cÿa cá nhân cing ¿nh h±ßng ¿n thái ß rÿi ro (Fehr-Duda và cßng sÿ, 2006). Cÿ thß, khơng có sÿ khác bißt vß thái ß rÿi ro cÿa nam và nÿ ß c¿p ß qu¿n lý trong vißc ±a ra các quy¿t ßnh chung. Tuy c¿p ß th¿p h¡n (ch±a ph¿i là qu¿n lý) v¿n cho th¿y k¿t qu¿ r¿ng nam gißi s¿n sàng ch¿p nh¿n rÿi ro cao h¡n nÿ gißi nh±ng ß c¿p ß qu¿n lý, mÿc ß này là t±¡ng ±¡ng nhau. K¿t qu¿ này cing t±¡ng ßng vßi k¿t qu¿ nghiên cÿu cÿa (Gysler và cßng sÿ, 2002). Ngồi nhÿng y¿u tß xã hßi hßc, tâm lý cing là y¿u tß tác ßng ¿n thái ß rÿi ro cÿa NT.

Trong các nghiên cÿu vß ¿nh h±ßng cÿa các bi¿n sß kinh t¿ và xã hßi hßc lên thái ß vßi rÿi ro, k¿t qu¿ thu ±ÿc nh± sau: thái ß vßi rÿi ro gi¿m khi tußi NT tng lên (Amari và cßng sÿ, 2020), và thái ß vßi rÿi ro cÿa NT nÿ gißi

</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35">

th¿p h¡n nam gißi (Trautmann và van de Kuilen, 2018). Kannadhasan (2015) ã kißm tra thái ß vßi rÿi ro trên các y¿u tß xã hßi hßc, cÿ thß là gißi tính, ti tác, nghß nghißp và thu nh¿p. K¿t qu¿ cÿa nghiên cÿu cho th¿y NT nÿ có thái ß vßi rÿi ro th¿p h¡n NT nam gißi. ißu này là do phÿ nÿ có ti thß cao h¡n, thß hißn trách nhißm nhißu h¡n vßi gia ình và có tißm nng thu nh¿p sußt ßi th¿p h¡n& ißu này nh¿n m¿nh sÿ c¿n thi¿t cÿa phÿ nÿ ph¿i ±ÿc giáo dÿc ß giúp hß sÿ dÿng rÿi ro mßt cách khơn ngoan trong vißc ¿m b¿o k¿t qu¿ phù hÿp ß áp ÿng nhu c¿u tài chính cÿa hß. Thái ß vßi rÿi ro cing ã ±ÿc nghiên cÿu ßi vßi các bi¿n sß xã hßi hßc, cÿ thß là tình tr¿ng hơn nhân, nh±ng mßi quan hß vßi tình tr¿ng hơn nhân gây tranh cãi nhißu h¡n và các tài lißu ã khơng ¿t ±ÿc k¿t qu¿ thßng nh¿t (Amari và cßng sÿ, 2020).

Các nghiên cÿu khác vß xã hßi hßc vßi thái ß vßi rÿi ro cing ±a ra k¿t qu¿ r¿ng trình ß hßc v¿n khơng có ¿nh h±ßng ¿n thái ß vßi rÿi ro (Kannadhasan, 2015; Leon và Aprilia, 2018). ißu này hồn tồn có thß x¿y ra vì thái ß vßi rÿi ro là ý thÿc chÿ quan cÿa các NT. Thơng th±ßng, NT cá nhân vßi trình ß hßc v¿n cao có thß là nhÿng ng±ßi s¿ tng lÿi th¿ c¿nh tranh so vßi nhÿng ng±ßi có trình ß hßc v¿n th¿p h¡n trong vißc lÿa chßn các ph±¡ng án ¿u t± và do ó s¿ khơng liên quan ¿n thái ß ch¿p nh¿n hay khơng ch¿p nh¿n rÿi ro (Kannadhasan, 2015).

Dÿa trên nghiên cÿu trên, các y¿u tß xã hßi hßc s¿ ±ÿc kißm tra ßi vßi NT cá nhân s¿ là tußi và gißi tính. Các y¿u tß xã hßi hßc s¿ ±ÿc kißm tra trÿc ti¿p vßi thái ß rÿi ro và các y¿u tß xã hßi hßc cing s¿ ±ÿc thơng qua thái ß rÿi ro ß kißm tra nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa NT.

<i>(2) Các cơng trình nghiên cÿu vß kh¿ nng chßu rÿi ro cÿa nhà ¿u t± cá nhân </i>

Theo Zakaria và cßng sÿ (2017), kh¿ nng chßu rÿi ro có thß ±ÿc o l±ßng theo thÿc t¿ ho¿c khách quan. Có mßt sß y¿u tß khách quan cÿa k¿ ho¿ch tài chính cá nhân tác ßng ¿n q trình ánh giá rÿi ro. Mßt sß thành ph¿n c¿u thành kh¿ nng chßu rÿi ro có thß lißt kê gßm sÿ giàu có hißn t¿i, sÿ giàu có trong t±¡ng lai, kho¿ng thßi gian ¿n khi nghß h±u và có thß là sß tißn bßi th±ßng hÿp ßng b¿o

</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36">

hißm cÿa cá nhân NT. Nhÿng y¿u tß này r¿t quan trßng ßi vßi q trình ánh giá rÿi ro vì chúng cung c¿p nhÿng thơng tin ch¿c ch¿n.

Zanella (2015) thì cho r¿ng các bi¿n sß xã hßi hßc nh± tußi (ho¿c kho¿ng thßi gian cho ¿n khi nghß h±u) và thu nh¿p th±ßng ±ÿc xem trong nghiên cÿu nh± mßt y¿u tß quy¿t ßnh kh¿ nng chßu rÿi ro và c¿n ±ÿc tính ¿n trong q trình ánh giá. Nhìn chung, các nhà qu¿n lý tài chính tin r¿ng xét trên khía c¿nh khách quan, nhÿng NT tr¿ ti có kh¿ nng chßu rÿi ro cao vì tÿ lß tài s¿n tài chính trên tßng tài s¿n th¿p Nhÿng NT tr¿ h¡n ph¿i ¿u t± mßt ph¿n lßn tài s¿n cÿa hß vào cß phi¿u, a d¿ng hóa tßng tài s¿n cÿa hß,. Khi hß già i, giá trß vßn cÿa hß gi¿m xußng, nh±ng danh mÿc ¿u t± tài chính l¿i tng lên. ß duy trì kh¿ nng chßu rÿi ro liên tÿc theo thßi gian, nhÿng NT tr¿ tußi ph¿i k¿t hÿp tài s¿n phi rÿi ro vào danh mÿc ¿u t± tài chính cÿa hß.

Dÿa trên nghiên cÿu trên, các y¿u tß xã hßi hßc s¿ ±ÿc kißm tra ßi vßi NT cá nhân s¿ là tußi và thu nh¿p cÿa NT. Ngồi ra, các nghiên cÿu trên cing chß ra r¿ng kh¿ nng chßu rÿi ro liên quan ¿n nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro. Các y¿u tß xã hßi hßc s¿ ±ÿc kißm tra trÿc ti¿p vßi kh¿ nng chßu rÿi ro và các y¿u tß xã hßi hßc cing s¿ ±ÿc thơng qua kh¿ nng chßu rÿi ro rÿi ro ß kißm tra nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa NT. Kh¿ nng chßu rÿi ro s¿ ±ÿc coi nh± mßt bi¿n sß can thißp giÿa các y¿u tß xã hßi hßc và nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa NT cá nhân.

<i>(3) Các cơng trình nghiên cÿu vß nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa nhà ¿u t± cá nhân </i>

Mßt sß nghiên cÿu ã chß ra mßi quan hß ng±ÿc chißu giÿa tußi và nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro (Nobre và cßng sÿ, 2016; Awais và cßng sÿ, 2016; Chiang & Xiao, 2017). Bayar và cßng sÿ (2020) phát hißn ra r¿ng nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro gi¿m d¿n theo tußi tác (mßi quan hß nghßch bi¿n) vì ßi vßi nhÿng NT s¿p ¿n tußi nghß h±u, nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa hß s¿ th¿p h¡n so vßi nhÿng NT tr¿ tußi. ißu này cing là do các NT lßn ti có ít thßi gian h¡n ß phÿc hßi sau nhÿng tßn th¿t tài chính do rÿi ro ¿u t±. Trong khi các nghiên cÿu khác ã phát hißn ra r¿ng có mßt mßi quan hß thu¿n chißu giÿa tußi tác và nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro (Celikkol và

</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">

cßng sÿ, 2017; Kubilay & Bayrakdaroglu, 2016) bßi vì nhÿng NT tr¿ ti có xu h±ßng có ngn tài chính h¿n ch¿ ß chßu các kho¿n lß ng¿n h¿n. Tuy nhiên, nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro có tác ßng phi tuy¿n tính ßi vßi nhÿng NT kho¿ng 55 ti (Mahdzan và cßng sÿ, 2017).

Có khá nhißu nghiên cÿu chß ra r¿ng nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa NT bß ¿nh h±ßng bßi gißi tính. Mßt sß nghiên cÿu ã phát hißn ra r¿ng phÿ nÿ nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro th¿p h¡n nam gißi (Montford & Goldsmith, 2016; Dickason & Ferreira, 2018; Shusha, 2017). Fisher và Yao (2017) cho th¿y phÿ nÿ có nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cao h¡n nam gißi. Shusha (2017) cing phát hißn ra r¿ng phÿ nÿ ln tích liy tài s¿n ít h¡n nam gißi chÿ y¿u do nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa phÿ nÿ th¿p h¡n.

Theo nghiên cÿu cÿa Chatterjee và cßng sÿ (2017) thì nhÿng NT ßc thân d±ßng nh± có nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cao h¡n nhÿng NT ã k¿t hôn. Nhóm tác gi¿ cing cho r¿ng, các NT ã k¿t hơn th±ßng ít ¿u t± vào các tài s¿n rÿi ro so vßi nhÿng NT v¿n ßc thân... Nghiên cÿu tÿ Dickason và Ferreira (2019) và Kannadhasan và cßng sÿ (2016) phát hißn ra r¿ng các NT ßc thân có nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cao h¡n các NT ã k¿t hôn. (Subramaniam & Athiyaman, 2016) cho r¿ng ngun nhân d¿n ¿n hißn t±ÿng này là có thß do nhÿng NT ã l¿p gia ình có nhÿng v¿n ß tài chính c¿n ±ÿc quan tâm và hß s¿ có tinh th¿n c¿nh giác cao

<i>h¡n so vßi b¿t kÿ kho¿n lß nào tÿ các kho¿n ¿u t± có mÿc ß rÿi ro cao. - Trình ß hßc v¿n cÿa NT tác ßng ¿n nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro </i>

Nghiên cÿu tr±ßc ây ã phát hißn ra mßi quan hß áng kß giÿa trình ß hßc v¿n và nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa các NT (Kannadhasan và cßng sÿ, 2016; Fisher, 2020; Mohan & Singh, 2017). Trình ß hßc v¿n có mßi quan hß thu¿n chißu vßi hành vi ch¿p nh¿n rÿi ro, nhÿng NT có trình ß hßc v¿n cao h¡n s¿n sàng ch¿p nh¿n rÿi ro h¡n so vßi nhÿng NT có trình ß hßc v¿n th¿p (Kannadhasan và cßng sÿ, 2016). ßi l¿i, nhÿng NT ±ÿc giáo dÿc tßt h¡n có thß nâng cao ki¿n thÿc tài chính cÿa hß và ±ÿc trang bß tßt h¡n ß có thß tÿ phân tích các c¡ hßi ¿u t± tißm nng khác nhau. ißu này s¿ làm tng sÿ tÿ tin và nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa hß

</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">

h¡n nhÿng ng±ßi khác (Anbar & Eker, 2019).

Thu nh¿p là mßt y¿u tß liên quan ±ÿc coi là có mßi t±¡ng quan cùng chißu vßi nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro (Ryack & Sheikh, 2016; Magendans và cßng sÿ, 2016). ißu này dÿa trên gi¿ thuy¿t r¿ng nhÿng NT có thu nh¿p cao h¡n có thß dß dàng chßu thua lß h¡n do ¿u t± rÿi ro do ó thu nh¿p có mßi quan hß thu¿n chißu vßi nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro (Subramaniam & Athiyaman, 2016). Theo Koekemoer và Ferreira (2019), nhÿng NT có thu nh¿p cao và tÿ phú chßu rÿi ro lßn h¡n so vßi nhÿng có thu nh¿p th¿p. Các nhà qu¿n lý ¿u t± ã k¿t lu¿n r¿ng sÿ gia tng mÿc thu nh¿p làm tng nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro.

Saurabh và Nandan (2018) cho r¿ng NT thái ß vßi rÿi ro cao tß ra có nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cao, và ng±ÿc l¿i, NT có thái ß vßi rÿi ro th¿p tß ra có nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro th¿p. Park và Yao (2016) ã kißm tra mßi quan hß cÿa thái ß rÿi ro ßi vßi nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro thơng qua các thÿ nghißm lÿa chßn xß sß trÿc tuy¿n. Nghiên cÿu ±a ra k¿t qu¿ r¿ng nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro và sÿ né tránh rÿi ro có mßi quan hß thu¿n chißu vßi nhau. ißm ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa NT là mßt y¿u tß dÿ ốn quan trßng vß thái ß vßi rÿi ro cÿa hß. B¿ng cách phát trißn nghiên cÿu tr±ßc ó, lu¿n án mußn kißm tra thái ß vßi rÿi ro cÿa mßt NT có ¿nh h±ßng ¿n nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro hay khơng, hay nói cách khác, lißu NT sÿ rÿi ro có nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro th¿p, và NT là ng±ßi tìm ki¿m rÿi ro (risk seeker) có nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cao hay không ho¿c ng±ÿc l¿i.

Kitces (2018) phát hißn ra r¿ng trong khi kh¿ nng chßu rÿi ro là t¿t c¿ các tài s¿n tài chính cÿa mßt NT, thì nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro o l±ßng kh¿ nng trÿu t±ÿng cÿa NT ß ßi phó vßi rÿi ro vß m¿t c¿m xúc ho¿c hành vi. Bßi vì nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro ánh giá mÿc ß s¿n sàng ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa mßt NT, bi¿n này hồn tồn khơng liên quan ¿n kh¿ nng chßu rÿi ro, cho dù cá nhân ó có nhißu hay ít tài s¿n trên b¿ng cân ßi k¿ tốn. Kitces (2018) khuy¿n nghß c¿n ph¿i xem xét nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro và kh¿ nng chßu rÿi ro trong st q trình ánh giá rÿi ro tài

</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39">

chính. Saurabh và Nandan (2018) cho r¿ng kh¿ nng chßu rÿi ro cao cho th¿y NT ó có nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cao, và ng±ÿc l¿i, nhÿng NT có kh¿ nng chßu rÿi ro th¿p cho th¿y cá nhân ó có nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro th¿p. Dÿa trên nghiên cÿu hißn có, lu¿n án s¿ xem xét ¿nh h±ßng cÿa kh¿ nng rÿi ro ßi vßi nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro, vßi gi¿ ßnh ban ¿u r¿ng NT có kh¿ nng chßu rÿi ro cao có nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cao và NT có kh¿ nng chßu rÿi ro th¿p có nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro th¿p ho¿c ng±ÿc l¿i.

<i><b>1.1.3. Kho¿ng trßng nghiên cÿu </b></i>

<i>1.1.3.1. Vß các ti¿p c¿n nghiên cÿu rÿi ro cÿa nhà ¿u t± cá nhân trong ¿u t± hÿp ßng t±¡ng lai trên thß tr±ßng chÿng khốn phái sinh </i>

<i>Thÿ nh¿t, ßi vßi vißc xem xét các y¿u tß khách quan tác ßng tßi rÿi ro trong </i>

¿u t± HTL trên TTCK phái sinh hißn nay ã có r¿t nhißu nghiên cÿu liên quan ¿n ¿u t± trên TTCK phái sinh tuy nhiên chß sÿ dÿng các mơ hình ECM, mơ hình VAR, mơ hình Granger tìm ra các b¿ng chÿng vß mßi quan hß giÿa giá HTL và giá cÿa tài s¿n c¡ sß. Bên c¿nh ó, ph±¡ng pháp phân tích hßi quy qua 3 giai o¿n (3LS Regression), ph±¡ng pháp ßng liên k¿t (Cointergation) chß ±ÿc sÿ dÿng dùng ß nghiên cÿu mßi quan hß tác ßng cÿa các y¿u tß v) mơ thß tr±ßng ¿n giá cß phi¿u trên TTCK c¡ sß và ch±a ±ÿc thÿc hißn ßi vßi TTCK phái sinh.

<i>Thÿ hai, ßi vßi vißc xem xét các nghiên cÿu thußc vß hành vi NT hay các </i>

y¿u tß chÿ quan cÿa NT nh± các y¿u tß xã hßi hßc nh± ti tác, gißi tính, trình ß hßc v¿n, tình tr¿ng hơn nhân, tình hình thu nh¿p cÿa NT, thái ß vßi rÿi ro, kh¿ nng chßu rÿi ro tác ßng ¿n nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro ã ±ÿc nghiên cÿu nh±ng ch±a tÿng ±ÿc thÿc hißn tồn dißn và ¿c bißt ch±a ±ÿc thÿc hißn ß các n±ßc

Nguyên nhân cÿa vißc xem xét các y¿u tß chÿ quan cÿa NT cá nhân ±ÿc chß ra ß ây do nhu c¿u thi¿t y¿u cÿa vißc nghiên cÿu rÿi ro trong ¿u t± HTL là vißc xem xét rÿi ro ba chißu gßm có:

+ Thái ß vßi rÿi ro cÿa NT: ánh giá nhu c¿u vß rÿi ro cÿa NT, tính tốn phân bß tài s¿n tißm nng phù hÿp vßi rÿi ro thß tr±ßng

+ Kh¿ nng chßu rÿi ro cÿa NT: quy¿t ßnh kh¿ nng tài chính cÿa NT ß

</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40">

chßng l¿i sÿ suy gi¿m giá trß danh mÿc ¿u t±

+ Nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa NT cá nhân: ây là hành vi chßu ÿng thua lß cÿa NT, s¿ sÿ dÿng các b¿ng hßi ß o tâm lý ß dÿ ốn xu h±ßng c¿m xúc cÿa NT quanh vißc m¿t giá trß ¿u t± và kÿ lu¿t ¿u t±.

Vißc kh¿o sát này hÿa h¿n s¿ t¿o nßn t¿ng cho các chi¿n l±ÿc danh mÿc ¿u t± và k¿ ho¿ch tài chính và ¿u t± kèm theo các quy¿t ßnh, khơng chß ßi vßi NT cá nhân mà cịn ßi vßi các doanh nghißp kinh doanh dßch vÿ tài chính.

<i>1.1.3.2. Vß dÿ lißu và các kÿ thu¿t phân tích (1) Xét theo ti¿p c¿n khách quan </i>

a sß các k¿t qu¿ nghiên cÿu ßu ±ÿc ti¿n hành t¿i các thß tr±ßng phát trißn, trong khi TTCK phái sinh Vißt Nam chß mßi ±ÿc thành l¿p vào 8/2017. Vßi bßi c¿nh Vißt Nam sß l±ÿng các nghiên cÿu cịn ít, cịn nhißu h¿n ch¿ vß m¿t sß lißu. Các cơng trình nghiên cÿu tr±ßc ph¿n lßn nghiên cÿu mßi chß dÿng l¿i ß vißc tìm hißu mßi quan hß giÿa các y¿u tß v) mơ ¿n TTCK c¡ sß ho¿c ¿n giá HTL chß sß VN30 mà ch±a có nghiên cÿu vß các y¿u tß ¿nh h±ßng ¿n rÿi ro cÿa HTL trên TTCK phái sinh cÿ thß là rÿi ro vß giá. Hißn mßi chß có mßt nghiên cÿu trong n±ßc liên quan ¿n mã HTL chß sß VN30F1M. Nghiên cÿu trong lu¿n án s¿ tìm hißu c¿ 4 mã chß sß là VN30F1M (kÿ h¿n 1 tháng), VN30F2M (kÿ h¿n 2 tháng), VN30F1Q (kÿ h¿n 3 tháng) và VN30F2Q (kÿ h¿n 6 tháng). Do ó nghiên cÿu ±ÿc ±a ra ß bß sung kho¿ng trßng nghiên cÿu trên..

Nghiên cÿu xem xét theo ti¿p c¿n hành vi cÿa NT bao gßm các y¿u tß xã hßi hßc cÿa NT cá nhân, y¿u tß thái ß vßi rÿi ro, y¿u tß kh¿ nng chßu rÿi ro tác ßng ¿n nng lÿc ch¿p nh¿n rÿi ro c¿n ±ÿc c¿p nh¿t dÿ lißu, vì các y¿u tß này khơng cß ßnh và ißu chßnh theo các ißu kißn và tình hng hißn t¿i, ¿c bißt là y¿u tß tußi tác, trong khi t¿i thßi ißm nghiên cÿu này, tußi cÿa NT cá nhân trên TTCK phái sinh Vißt Nam bß chi phßi bßi ß tußi tr¿. Thßi gian nghiên cÿu s¿ ±ÿc thÿc hißn thơng qua b¿ng hßi cá nhân và phân tích bßi mơ hình PLS - SEM trong giai o¿n tÿ 1/2022 ¿n 6/2022 ß c¿p nh¿t tßt nh¿t giá trß nghiên cÿu.

Lu¿n án h±ßng tßi gi¿i quy¿t các v¿n ß tßn t¿i trong kho¿ng trßng nghiên

</div>

luận án tiến sĩ nghiên cứu rủi ro trong đầu tư hợp đồng tương lai của nhà đầu tư cá nhân trên thị trường chứng khoán phái sinh việt nam

<b>NGễ THUỵ DUNG </b>

<b>NGHIấN CỵU RỵI RO TRONG ắU T HỵP ịNG TĂNG LAI CỵA NH ắU T C NHN TRấN THị TRịNG CHỵNG KHON PHI SINH VIịT NAM </b>

<b>LUắN N TIắN S) KINH Tắ </b>

<b>NGễ THUỵ DUNG </b>

<b>NGHIấN CỵU RỵI RO TRONG ắU T HỵP ịNG TĂNG LAI CỵA NH ắU T C NHN TRấN THị TRịNG CHỵNG KHON PHI SINH VIịT NAM </b>

<b>LUắN N TIắN S) KINH Tắ </b>

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về

luận án tiến sĩ nghiên cứu rủi ro trong đầu tư hợp đồng tương lai của nhà đầu tư cá nhân trên thị trường chứng khoán phái sinh việt nam

<b>NGễ THUỵ DUNG </b>

<b>NGHIấN CỵU RỵI RO TRONG ắU T HỵP ịNG TĂNG LAI CỵA NH ắU T C NHN TRấN THị TRịNG CHỵNG KHON PHI SINH VIịT NAM </b>

<b>LUắN N TIắN S) KINH Tắ </b>

<b>NGễ THUỵ DUNG </b>

<b>NGHIấN CỵU RỵI RO TRONG ắU T HỵP ịNG TĂNG LAI CỵA NH ắU T C NHN TRấN THị TRịNG CHỵNG KHON PHI SINH VIịT NAM </b>

<b>LUắN N TIắN S) KINH Tắ </b>

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về

<b>NGHIấN CỵU RỵI RO TRONG ắU T HỵP ịNG TĂNG LAI CỵA NH ắU T C NHN TRấN THị TRịNG CHỵNG KHON PHI SINH VIịT NAM </b>

<b>NGHIấN CỵU RỵI RO TRONG ắU T HỵP ịNG TĂNG LAI CỵA NH ắU T C NHN TRấN THị TRịNG CHỵNG KHON PHI SINH VIịT NAM </b>