đánh giá sự hữu hiệu của hệ thống thông tin kế toán tích hợp trong môi trường hoạch định nguồn lực doanh nghiệp erp nghiên cứu tại các doanh nghiệp việt nam

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (391.25 KB, 15 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

---

VŨ QUỐC THÔNG

Đ NH GI S H U HI U CỦ H THỐNG TH NG TIN Ế TO N T CH H P TRONG M I TRƯỜNG HOẠCH ĐỊNH NGUỒN L C DOANH NGHI P (ERP) - NGHIÊN CỨU TẠI C C DO NH NGHI P VI T NAM.

LUẬN ÁN TIẾN SĨ INH TẾ

Tp. Hồ Chí Minh – Năm 2017

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

---

VŨ QUỐC THÔNG

Đ NH GI S H U HI U CỦ H THỐNG TH NG TIN KẾ TO N T CH H P TRONG M I TRƯỜNG HOẠCH ĐỊNH NGUỒN L C DOANH NGHI P (ERP) - NGHIÊN CỨU TẠI C C DO NH NGHI P VI T NAM.

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

LỜI C M ĐO N

Tôi xin cam đoan luận án này là cơng trình nghiên cứu do tơi thực hiện với sự hướng dẫn khoa học của PGS. TS. Nguyễn Việt. Kết quả được trình bày và phân tích trong luận án là trung thực, và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ cơng trình nghiên cứu nào.

Tất cả những nội dung được kế thừa, tham khảo từ nguồn tài liệu khác đều được tác giả luận án trích dẫn đầy đủ và ghi nguồn cụ thể trong danh mục các tài liệu tham khảo.

TÁC GIẢ LUẬN ÁN

VŨ QUỐC THÔNG

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

LỜI CÁM ƠN

Tác giả luận án xin trân trọng cám ơn tập thể quý Thầy/Cô thuộc Khoa Kế Toán, Đại học Kinh Tế Tp. HCM và tập thể cán bộ Viện Đào Tạo Sau Đại học của Trường đã truyền đạt kiến thức, góp ý chuyên môn và hỗ trợ cho tác giả trong suốt quá trình đào tạo.

Tác giả đặc biệt xin gửi lời biết ơn chân thành và sâu sắc nhất đến người

Thầy, người hướng dẫn khoa học Nhà giáo ƣu tú PGS. TS. Nguyễn Việt đã định

hướng, nhiệt tình hướng dẫn và động viên tác giả hoàn thành luận án.

Tác giả xin trân trọng cám ơn quý lãnh đạo các doanh nghiệp cùng các chuyên gia đã hỗ trợ tư vấn và nhiệt tình trả lời phỏng vấn cũng như phản hồi các phiếu khảo sát và cung cấp những thơng tin hữu ích giúp cho tác giả hoàn thành luận án.

Tác giả xin chân thành cám ơn bạn bè, đồng nghiệp cùng với những người thân trong gia đình đã tạo mọi điều kiện, chia sẻ khó khăn cũng như luôn ở bên cạnh động viên tác giả trong quá trình học tập và thực hiện luận án!

Xin gửi lời biết ơn chân thành!

TÁC GIẢ LUẬN ÁN

VŨ QUỐC THÔNG

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

1. Tính cấp thiết của đề tài ... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu ... 2

2.1. Mục tiêu tổng quát ... 2

2.2. Câu hỏi nghiên cứu ... 4

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ... 6

3.1. Đối tượng nghiên cứu ... 6

3.2. Phạm vi nghiên cứu ... 8

4. Phương pháp nghiên cứu ... 8

5. Những đóng góp của luận án ... 11

6. Kết cấu của luận án ... 12

CHƯƠNG 1. TỔNG QU N VỀ NGHI N CỨU ... 16

1.1. Những nghiên cứu liên quan ... 16

1.1.1 Những nghiên cứu trên thế giới ... 16

1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam ... 38

1.2. Nhận xét và xác định khe hổng nghiên cứu ... 43

1.2.1. Nhận xét về những nghiên cứu liên quan ... 43

1.2.2. Khe hổng nghiên cứu ... 45

1.3. Kết luận chương ... 47

CHƯƠNG 2. CƠ SỞ THU ẾT ... 49

2.1. Hệ thống thông tin kế tốn trong doanh nghiệp ... 49

2.2. Mơi trường ERP ... 53

2.2.1. hái lược về ERP ... 53

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

2.2.2. Tác động của môi trường ERP đến doanh nghiệp ... 57

2.2.3. Tác động của mơi trường ERP đến người kế tốn ... 58

2.3. HTTTKT tích hợp trong mơi trường ERP ... 60

2.4. Những khó khăn về đánh giá sự hữu hiệu của HTTTKT ... 65

2.5. Lý thuyết nền của đề tài ... 71

2.5.1. Nghiên cứu về sự hữu hiệu của hệ thống thông tin ... 71

2.5.2. Lý thuyết thể điểm cân bằng (Balanced Score Card – BSC) ... 73

2.5.3. Ứng dụng BSC trong việc đề xuất khái niệm nghiên cứu ... 80

2.5.4. Ứng dụng BSC trong nghiên cứu tình huống ... 81

2.5.5. Ứng dụng BSC trong nghiên cứu thực nghiệm ... 82

2.6. Kết luận chương ... 83

CHƯƠNG 3. PHƯƠNG PH P NGHI N CỨU ... 85

3.1. Thiết kế khung nghiên cứu ... 85

3.2. Phương pháp thực hiện nghiên cứu ... 86

3.3. Đề xuất mơ hình nghiên cứu ... 89

3.4. Thiết kế nghiên cứu ... 96

3.4.1 Xây dựng thang đo ... 96

3.4.2. Chọn mẫu nghiên cứu và thu thập dữ liệu ... 107

3.5. Kết luận chương ... 109

CHƯƠNG 4. ẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN ... 111

4.1. Báo cáo dữ liệu thống kê mô tả... 111

4.2. Kết quả nghiên cứu thực trạng về việc đánh giá HTTT T tích hợp tại các doanh nghiệp Việt Nam ... 115

4.3. Kết quả nghiên cứu định lượng ... 119

4.3.1. Phân tích các biến quan sát ... 119

4.3.2. Phân tích nhân tố khám phá (EFA) ... 120

4.3.3. Mơ hình nghiên cứu sau điều chỉnh ... 127

4.3.4. Phân tích nhân tố khẳng định (CFA) ... 150

4.4. Tóm lược kết quả nghiên cứu ... 163

4.5. Một số bàn luận ... 165

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

4.5.1. Bàn luận về thực trạng đánh giá HTTT T tích hợp trong mơi

trường ERP tại các doanh nghiệp Việt Nam ... 165

4.5.2. Bàn luận về các nhân tố đo lường sự hữu hiệu của HTTTKT tích hợp trong mơi trường ERP tại các doanh nghiệp Việt Nam ... 168

4.6. Kết luận chương ... 170

CHƯƠNG 5. ẾT LUẬN VÀ HÀM Ý ... 172

5.1. Kết luận của nghiên cứu ... 172

5.2. Câu trả lời cho nghiên cứu ... 173

5.2.1. Trả lời cho câu hỏi 1 ... 173

5.2.2. Trả lời cho câu hỏi 2 ... 177

5.2.3. Trả lời cho câu hỏi 3 ... 178

TÀI LI U THAM KHẢO ... 223

1. Tài liệu tiếng Việt ... 223

2. Tài liệu tiếng Anh ... 225

DANH MỤC CƠNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ... 260

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CFA Confirm Factors Analysis Phân tích nhân tố khẳng định

CRM Customer Relationship

EFA Exploring Factors Analysis Phân tích nhân tố khám phá EVA Economic Value Added Giá trị kinh tế tăng thêm IRR Internal Return Rate Suất sinh lời nội bộ

PCA Principal Component Analysis Phép trích thành phần chính

PLS Partial Least Square Phương pháp bình phương bé nhất

NPV Net Prensent Value Giá trị tại thời điểm hiện tại của dòng tiền

ROI Return On Investment Tỷ lệ hoàn vốn đầu tư SCM Supply Chain Management Quản lý chuỗi cung ứng

SEM Structural Equation Modelling Kỹ thuật mơ hình phương trình cấu trúc

WTO World Trade Organization Tổ chức thương mại thế giới CNTT Information Technology Công nghệ thông tin

Môi trường ERP

Enterprise Resource Planning Environment

Môi trường hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

Bảng 1.4. Những nghiên cứu điển hình của Việt Nam về HTTTKT

Bảng 2.2. Những nghiên cứu về hoạt động của người kế toán

trong môi trường ERP 60

Bảng 3.1. Tóm lược số lượng biến của từng khái niệm nghiên cứu thành phần 102 Bảng 3.2. Tóm lược kiểm tra loading qua phép trích Principal Components 104 Bảng 3.3. Kiểm định Bartlett và KMO của từng thành phần nghiên cứu 104

Bảng 4.6. Số năm sau khi hoàn thành triển khai HTTTKT tích hợp

Bảng 4.7. Doanh nghiệp có thực hiện việc đánh giá sau triển khai hay không 116

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

Bảng 4.8. Thời điểm lần đầu tiên mà doanh nghiệp thực hiện việc

Bảng 4.9. Kế hoạch của doanh nghiệp về đánh giá HTTTKT tích hợp

sau khi thực hiện đánh giá lần đầu 117 Bảng 4.10. Vị trí tham gia đánh giá HTTTKT tích hợp trong doanh nghiệp 118

Bảng 4.25. Hệ số AVE, Độ tin cậy của khái niệm và ma trận tương quan

giữa các khái niệm (nhân tố) bậc 1 158 Bảng 4.26. Hệ số AVE, Độ tin cậy của khái niệm và ma trận tương quan

giữa các khái niệm (nhân tố) bậc 2 159

Bảng 4.28. Hệ số tải nhân tố - hệ số cross-loading của khái niệm

nghiên cứu (nhân tố) bậc 1 161

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

nghiên cứu (nhân tố) bậc 2 161 Bảng 4.30. Hệ số tải nhân tố của khái niệm nghiên cứu (nhân tố) bậc 3 161 Bảng 4.31. Kết quả nghiên cứu theo mức độ ảnh hưởng của các nhân tố 164

Bảng 5.1. Tóm lược về kết quả tìm được của câu hỏi nghiên cứu 1 177

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

DANH MỤC HÌNH VẼ

Hình 2.3. Mơ hình sự thành công HTTT của DeLone và McLean (1992) 76 Hình 2.4. Mơ hình cập nhật sự thành cơng HTTT của DeLone

Hình 3.1. Quy trình xây dựng thang đo và kiểm định mơ hình nghiên cứu 88

Hình 4.0.a Phân tích EFA trong nghiên cứu Huang và cộng sự (2006) 135 Hình 4.0.b Nhân tố và biến quan sát trong nghiên cứu Huang

và cộng sự (2006) 136 Hình 4.0.c Nhân tố và biến quan sát trong mơ hình

điều chỉnh Ho và Lee (2007) 140

Hình 4.2. Phân tích thống kê ban đầu của mơ hình đo lường 154 Hình 4.3. Phân tích thống kê sau khi loại biến của mơ hình đo lường 155

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

PH N MỞ Đ U

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong khi môi trường kinh doanh toàn cầu ngày càng trở nên năng động và phức tạp, mức độ cạnh tranh giữa các tổ chức kinh tế được đ y lên ở mức độ cao với điều kiện thắt chặt ngân sách chi tiêu, đầu tư (Chanopas et al., 2006). Xét ở khía cạnh phi tài chính, HTTT ngày nay trong môi trường CNTT 4.0 là một công cụ quan trọng hỗ trợ cho doanh nghiệp đạt được mức độ phát triển mong muốn và nâng cao tính cạnh tranh (Huang et al. 2006; Kumar 2004; Lee et al., 2014). So sánh với những năm 1990, các tổ chức kinh tế giai đoạn những năm 2000 thận trọng hơn trong việc đầu tư vào HTTT và bắt đầu đặt ra các câu hỏi về giá trị thực

sự mang lại từ HTTT cho mục tiêu của doanh nghiệp (Carr, 2003).

y mang lại H H tạo ra (Farbey et al.,

1992). Mặc d đã có những bằng chứng về mối quan hệ c ng chiều giữa giá trị của HTTT mang lại và thành quả của tổ chức, các doanh nghiệp tuy nhiên vẫn quản lý và nhìn nhận việc ứng dụng HTTT, ví dụ vận hành hệ thống kế toán máy như là một hạng mục chi tiêu trong tổ chức hơn là một tài sản mang lại lợi ích kinh tế lâu dài (Dutta, 2007). Những kết quả công bố về giá trị của HTTT vẫn chưa thể đưa đến những kết luận cuối và vẫn có nhiều cách thức đo lường thành quả doanh

nghiệp do HTTT mang lại đang được tranh luận (Aral and Weill, 2007). N ậy,

chúng ta có th nhận ra sự tồn tại c a một nhu c u hi u biết về giá tr c a HTTT trong doanh nghi p.

Vì sao phải đánh giá sự hữu hiệu của HTTTKT? Đ c sự h u hi u

(giúp doanh nghi p ạ c mục tiêu) c a HTTTKT tích h p c xem là kết quả tích cực c a vi c tri n khai HTTT phục vụ cho nhà quản lý doanh nghi p. Đề tài

nghiên cứu của luận án đặt mục tiêu giải thích về việc hỗ trợ của HTTTKT tích hợp trong mơi trường cơng nghệ thơng tin tồn diện – ERP đến khả năng hỗ trợ cho việc

</div>Trang 14<div class="page_container" data-page="14">

đạt được mục tiêu của doanh nghiệp thể hiện qua những mảng nội dung đo lường khác nhau từ tài chính, khách hàng, quy trình kinh doanh...

Đề tài nghiên cứu của luận án này xây dựng mơ hình đo lường sự hữu hiệu của HTTT – cụ thể là HTTTKT tích hợp trong mơi trường ERP dựa trên lý thuyết nền thẻ điểm cân bằng (viết tắt là lý thuyết BSC). Đến thời điểm những năm 2010, vẫn chưa có nghiên cứu tại Việt Nam vận dụng lý thuyết nền là lý thuyết BSC để xây dựng mơ hình đánh giá tác động của HTTTKT trong môi trường ứng dụng công nghệ thơng tin tồn doanh nghiệp đến sự hữu hiệu của các doanh nghiệp.

Hiện tại, vẫn chưa có nghiên cứu xem xét sự hữu hiệu của HTTTKT trong môi trường hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp (viết tắt là ERP), luận án

này đặt mục tiêu phát triển mơ hình sự h u hi u c a HTTTKT tích h p

m ng ERP ở cấp độ toàn tổ chức theo quan điểm của các nhà quản lý.

2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu tổng quát

Khi doanh nghiệp đưa ra quyết định đầu tư HTTT trong giai đoạn nền kinh tế gặp nhiều khó khăn 2015 – 2017 (cafef.vn, 2016), thì việc xác định đúng giá trị của HTTT càng trở nên cần thiết. Tuy nhiên, những nhà nghiên cứu HTTT, những nhà quản lý doanh nghiệp đến nay vẫn chưa có sự thống nhất về một cách thức đánh giá giá trị của HTTT – mặc dù những kỹ thuật đánh giá tài chính, kế tốn truyền thống, ví dụ như phân tích chi phí lợi ích, ROI, NPV… vẫn được lựa chọn phổ biến (Cronk and Fitzgerald, 1999). Để đánh giá được chính xác giá trị của HTTT mang lại cho tổ chức, điều cần thiết là phải nhận diện được các nhân tố xác định cho sự hữu hiệu của HTTT.

Nếu ú c nh ộng c a HTTT trong tổ chức, chúng ta không th x c giá tr m H ó ó ổ chức (Kohli and Grover, 2008). Như vậy, đánh giá HTTT là một trong những cách thức

xác định giá trị HTTT mang lại cho doanh nghiệp. Từ những hạn chế trong nghiên

</div>Trang 15<div class="page_container" data-page="15">

của HTTTKT tích hợp là điều cần thiết. Phải thừa nhận rằng nghiên cứu về tác động của HTTT trong tổ chức từ những công bố trong quá khứ là khá rời rạc và việc phụ thuộc vào các tỷ số tài chính, kế tốn đã khơng thể giúp nhận định được chính xác lợi ích của HTTT trong toàn doanh nghiệp (Joshi and Pant, 2008). Mơ hình khảo sát giá trị HTTT đối với doanh nghiệp sau khi triển khai có tầm quan trọng không tranh cãi nhưng lại ít nhận được sự quan tâm trong việc phát triển (Botta-Genoulaz et al., 2005; Ward et al., 2008).

Trong một nghiên cứu lấy mẫu là 45 doanh nghiệp có ứng dụng môi trường ERP, Sawah và cộng sự (2010) có lưu ý trong kết quả nghiên cứu về cách thức mà các doanh nghiệp này sử dụng để đo lường giá trị của H/T ERP nói chung là khơng thể xác định chính xác bởi vì khơng có mơ hình đánh giá HTTT sau triển khai. Milis và Mercken trong nghiên cứu thực hiện vào năm 2004 cho rằng không có một cách thức xem xét giá trị của HTTT nào là hoàn hảo. Từng phương pháp sẽ có những ưu và nhược điểm riêng biệt. Hai tác giả đề xuất sự kết hợp nhiều phương pháp. Ví dụ, một trong những hướng mới là tiếp cận theo hướng kết hợp các nhân tố tài chính lẫn phi tài chính nhằm thể hiện được các chiều (các nhân tố) trong việc xem xét giá trị của HTTT. Vẫn chưa có nhiều nghiên cứu thực hiện việc kiểm định toàn diện và thực tiễn với hướng tiếp cận đa chiều trong việc xem xét giá trị của

HTTT ở cấp độ toàn doanh nghiệp. m qu ấ ề, ỗ

ê ứu ề ề ẫ bố ở V N m; ây ấ ề m , ò ả ố ê ứu ạ m ở V N m, đặc biệt đối

với các doanh nghiệp ứng dụng HTTTKT tích hợp trong môi trường ERP, tác giả của đề tài này đặt ra mục tiêu nghiên cứu tổng quát:

- Nhận dạng các nhân tố xác định sự hữu hiệu của HTTTKT tích hợp trong môi trường ERP.

- Dựa trên cơ sở lý thuyết BSC, xây dựng và kiểm định mơ hình các nhân tố xác định sự hữu hiệu của HTTTKT tích hợp trong mơi trường ERP tại các doanh nghiệp Việt Nam.

</div>