(Luận án tiến sĩ) Mối Quan Hệ Giữa Các Bên Liên Quan Trong Quản Lý Di Tích Quốc Gia Đặc Biệt Tại Thanh Hóa (Nghiên Cứu Trường Hợp Khu Di Tích Bà Triệu Và Khu Di Tích Lam Kinh)

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

<b>BÞ VN HĨA, THÂ THAO VÀ DU LÊCH Bị GIO DC V O TắO TRõNG ắI HèC VN HĨA HÀ NÞI </b>

<b>NGUN THÊ THANH NGA</b>

<b>MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC BÊN LIÊN QUAN TRONG QUẢN LÝ DI TÍCH QUỐC GIA ĐẶC BIỆT </b>

<b>TẠI THANH HÓA</b>

(NGHIÊN CĆU TR¯àNG HĀP KHU DI TÍCH BÀ TRIàU VÀ KHU DI TÍCH LAM KINH)

<b>PHĀ LĀC LUÀN ÁN </b>

<b>HÀ NÞI, 2023</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

<b>BÞ VN HĨA, THÂ THAO VÀ DU LÊCH Bị GIO DC V O TắO TRõNG ắI HèC VN HểA H NịI </b>

<b>NGUYN THấ THANH NGA</b>

<b>MI QUAN HỆ GIỮA CÁC BÊN LIÊN QUAN TRONG QUẢN LÝ DI TÍCH QUỐC GIA ĐẶC BIỆT </b>

<b>TẠI THANH HĨA</b>

(NGHIÊN CĆU TR¯àNG HĀP KHU DI TÍCH BÀ TRIàU VÀ KHU DI TÍCH LAM KINH)

<b>1. PGS.TS. Đinh ThË Vân Chi 2. TS. NguyÅn Minh Khang </b>

<b>HÀ NÞI, 2023 </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<b>LâI CAM ĐOAN </b>

<i>Tôi xin cam đoan đà tài luÁn án: <Mối quan hệ giữa các bên liên quan trong </i>

liáu trong luÁn án là trung thăc và đ°āc trích d¿n rõ nguån; kÁt quÁ nghiên cću cąa luÁn án ch°a từng đ°āc công bã trong bÃt kỳ cơng trình nào khác.

Tác giÁ ln án

<b>Ngun ThË Thanh Nga </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

<b>MĀC LĀC </b>

LàI CAM ĐOAN

DANH MĂC CÁC CHĀ VIÀT TÂT ... 2

DANH MĂC CÁC S¡ Đä, BIÄU Đä ... 3

Mâ ĐÄU ... 4

<b>Ch°¢ng 1: TƠNG QUAN VÀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CU, CĂ Sọ Lí LUN V TRõNG HỵP NGHIấN CU CĂA LUÀN ÁN ... 10 </b>

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cću ... 10

1.2. C¢ sã lý luÁn ... 27

1.3. Khu di tích Bà Triáu và Khu di tích Lam Kinh trong há thãng di tích quãc gia đặc biát cąa tỉnh Thanh Hóa ... 46

TiÅu kÁt Ch°¢ng 1 ... 54

<b>Ch°¢ng 2: THĄC TRắNG MéI QUAN Hặ GIA CÁC BÊN LIÊN QUAN TRONG QUÀN LÝ KHU DI TÍCH BÀ TRIỈU VÀ KHU DI TÍCH LAM KINH . 56 </b> 2.1. Các bên liên quan trong quÁn lý khu di tích Bà Triáu và khu di tích Lam Kinh ... 56

2.2. Thăc tr¿ng mãi quan há chỉ đ¿o cąa UBND tỉnh Thanh Hoá đãi vòi cỏc Só, CÂ quan ngang Só v Chớnh quyÃn địa ph°¢ng... 65

2.3. Thăc tr¿ng mãi quan há phãi hāp giāa các bên liên quan ... 93

2.4. Đánh giá chung ... 110

TiÅu kÁt ch°¢ng 2 ... 115

<b>ChÂng 3: GII PHP NNG CAO HIặU QU MéI QUAN HỈ GIĂA CÁC BÊN LIÊN QUAN TRONG QN LÝ DI TCH QUéC GIA ắC BIặT TắI THANH HểA ... 116</b>

3.1. Mát sã quan điÅm và cn cć đà xuÃt giÁi pháp ... 116

3.2. Các giÁi pháp đà xuÃt ... 124

TiÅu kÁt ch°¢ng 3 ... 150

DANH MĂC CƠNG TRÌNH CĄA TÁC GIÀ ĐÃ CƠNG Bâ LIÊN QUAN ĐÀN ĐÂ TÀI LUÀN ÁN ... 154

TÀI LIàU THAM KHÀO ... 155

PHĂ LĂC ... 168

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

<b>DANH MĀC CÁC CHĂ VI¾T TÂT </b>

<b>Chă vi¿t tÃt Chă vi¿t đÅy đă </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

<b>DANH MĀC CÁC S¡ ĐÒ, BIÂU ĐÒ DANH MĀC S¡ ĐÒ </b>

S¢ đå 1.1. CÃu trúc các bên liên quan trong quÁn lý di tích Bà Triáu và Lam Kinh 38 S¢ đå 1.2. Khung lý thuyÁt nghiên cću mãi quan há giāa các bên liên quan trong quÁn lý di tích qc gia đặc biát t¿i Thanh Hố (nghiên cću tr°áng hāp Khu di tích

Bà Triáu và Khu di tích Lam Kinh) ... 43

S¢ đå 2.1. Tổ chćc bá máy quÁn lý di tích Bà Triáu ... 60

S¢ đå 2.2. Tổ chćc cąa Tổ quÁn lý di tích Bà Triáu ... 61

S¢ đå 2.3. Tổ chćc bá máy quÁn lý di tích Lam Kinh ... 62

S¢ đå 2.4. Tổ chćc cąa Ban quÁn lý Khu di tích Lam Kinh ... 63

S¢ đå 3.1. Há thãng phăc vă công cáng trong khu di tích ... 137

<b>DANH MĀC BIÂU ĐỊ </b> BiÅu đå 2.1. Đánh giá hiáu quÁ mãi quan há chỉ đ¿o cąa uỷ ban nhân dân tỉnh Thanh Hố đãi vßi các Sã, C¢ quan ngang Sã và Chính qun địa ph°¢ng trong ban hành và tổ chćc thăc hián các vn bÁn quy ph¿m pháp luÁt và quÁn lí các di tích quãc gia đặc biát ... 74

BiÅu đå 2.2. Đánh giá thăc tr¿ng chỉ đ¿o kiÅm kê, lÁp hồ s khoa hòc, xp hng di

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

<b>Mä ĐÄU 1. Lý do chÍn đÁ tài </b>

1.1. Di tích quãc gia đặc biát (QGĐB) là nguån tài sÁn vơ giá cąa mßi qc gia. Vßi niÃm vinh dă sã hāu há thãng di sÁn vn hóa đa d¿ng, phong phú, trong đó có nhiÃu di tích lịch sÿ vn hóa, Thanh Hóa đã trã thành mát trong nhāng địa ph°¢ng có thÁ m¿nh to lßn và tài ngun vn hóa đÅ phăc vă cho phát triÅn kinh tÁ, xã hái cąa địa ph°¢ng. Cho đÁn nay, tỉnh Thanh Hóa đã có 06 di tích đ°āc xÁp h¿ng di tích QGĐB, trong đó di tích lịch sÿ và kiÁn trúc - nghá thuÁt Lam Kinh và di tích lịch sÿ và kiÁn trúc - nghá thuÁt Bà Triáu là hai di tích mang tính chÃt lịch sÿ, vn hố tiêu biÅu cąa xć Thanh - vùng đÃt đ°āc mánh danh là <lÃm vua, nhiÃu chúa=, <địa linh nhân kiát=. Bên c¿nh đó, đây cịn là hai di tích có s tÂng ồng vỡ mang tớnh hòn hp gia giỏ trị lịch sÿ kÁt hāp vßi cÁnh quan khu sinh thái, có rừng đặc dăng trên địa bàn ráng nên công tác quÁn lý và phát huy giá trị di tích cũng phÁi có nhiÃu điÅm mang tính đặc tr°ng riêng đãi vßi nhāng khu di tích quãc gia đặc biát này.

Khu di tích Lam Kinh nằm trên địa bàn hành chính cąa thị trÃn Lam S¢n, xã

thÁ kỷ XV. Lam Kinh đ°āc xem nh° là mát Tây Kinh, song hành cùng Đông Kinh - trung tâm chính trị, kinh tÁ, vn hóa cąa đÃt n°ßc d°ßi thái Lê. Di tích Lam Kinh bao gåm nhiÃu h¿ng măc cơng trình kiÁn trúc phăc vă chćc nng tín ng°ÿng, tri ân tổ tiên nhà Lê, là n¢i an nghỉ cąa các Vua và Hồng hÁu nhà HÁu Lê, vßi há thãng cÁnh quan t¿o ra să hài hịa trong mát khơng gian kiÁn trúc gÃn bó mÁt thiÁt vßi thiên nhiên. Đặc biát, cịn có khu rừng đặc dăng nằm trong vành đai và phÅn lõi di tích cũng là yÁu tã t¿o nên mát cÁnh quan sinh thái vô cùng đác đáo cho khu di tích. Bên c¿nh nhāng dÃu

vn hóa qc gia, nh° các lß: <Lß tÁ trái đÃt=, <Lß thá tơn miÁu=, <Lß kỵ nhÁt ã Thái miÁu=, <Lß tÁ 4 mùa=. Hai điáu múa nổi tiÁng đ°āc ghi trong sÿ sách: <Bình Ngơ phá trÁn= (võ), <Ch° hÅu lai triÃu= (vn) cùng các trị dißn dân gian trong vùng nh°: <Trị Xn PhÁ=, <Trò Hoa Lang=, <Trò Chiêm Thành=, <Trò Tú HuÅn=, <Trị Ngơ Qc=, <Trị Ai Lao=& là nhāng điÅm đác đáo cąa khu di tích QGĐB này.

Khu di tích Bà Triáu thuác địa phÁn xã Triáu Lác, huyán HÁu Lác, tỉnh Thanh

(Nghè Eo), miÁu Bàn Thà và đình làng Phú ĐiÃn. Cơng trình đ°āc xây dăng đÅ t°ãng

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

nhß nā t°ßng Triáu Thị Trinh (cịn gßi là Bà Triáu), ng°ái đã có công đánh đuổi quân xâm l°āc Đông Ngô (Trung Qc) vào giāa thÁ kỷ III. Vßi cơng lao to lßn trong lịch

Nhân dân làng Phú ĐiÃn đã tơn Bà làm Thành hồng làng và thá t¿i ngơi đình cổ cąa làng. TrÁi qua thái gian, Nhà n°ßc và nhân dân đã đÅu t° nhiÃu tâm sćc và tiÃn cąa đÅ phăc dăng, tu bổ căm di tích và lß hái đÃn Bà Triáu, xćng đáng vßi vị thÁ cąa khu di tích và đáp ćng ngun vßng cąa ng°ái dân.

1.2. Trong cơng tác qn lý các di tích QGĐB nói chung, 02 di tích đ°āc lăa chßn nghiên cću nói riêng, có să tham gia cąa nhiÃu bên liên quan vßi các đ¢n vị và

các mãi quan há giāa các c¢ quan ngang Sã và quan há giāa các c¢ quan nh nòc vòi cỏng ồng a phÂng.

Trong thỏi qua, UBND tỉnh Thanh Hóa đã có să quan tâm, thăc hián viác quÁn lý các di tích QGĐB đÅ có thÅ gìn giā, bÁo vá và phát huy giá trị nhằm phăc vă cho să phát triÅn kinh tÁ - xã hái cąa địa ph°¢ng cũng nh° đáp ćng nhu cÅu cąa h°ãng thă vn hóa cáng đång xã hái. Các Khu di tích QGĐB Bà Triáu và Lam Kinh là các tr°áng hāp tiêu biÅu, điÅn hình. NhiÃu h¿ng măc cơng trình đã đ°āc bÁo tån, tu bổ, phăc håi; cÁnh quan di tích đ°āc tơn t¿o; các giá trị vn hóa phi vÁt thÅ gÃn vßi di tích đ°āc phăc håi, thăc hành ráng rãi... TÃt cÁ nhāng điÃu đó đã làm cho giá trị di tích đ°āc phát huy hiáu quÁ trong đái sãng xã hái, góp phÅn quan trßng trong viác nâng cao vị thÁ và phát triÅn kinh tÁ - xã hái cąa địa ph°¢ng. Tuy nhiên, bên c¿nh nhāng thành quÁ b°ßc đÅu đã đ¿t đ°āc, thăc tißn qn lý di tích QGĐB trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đã bác lá mát sã thiÁu sót. Đặt biát, trong các ho¿t đáng quÁn lý di tích, să phãi hāp cąa các tổ chćc, cá nhân có liên quan đơi lúc cịn ch°a đång bá, Ánh h°ãng trăc tiÁp đÁn hiáu quÁ quÁn lý cũng nh° viác phát huy vai trò cąa di tích. Vì vÁy, lăa chßn vÃn đà mãi quan há giāa các bên liên quan trong quÁn lý di tích QGĐB thơng qua nghiên cću tr°áng hāp Khu di tích Bà Triáu và Khu di tích Lam Kinh nhằm góp phÅn nhìn nhÁn thăc tr¿ng và đ°a ra các giÁi pháp nâng cao hiáu quÁ phãi hāp giāa các bên liên quan trong quÁn lý các khu di tích.

Vßi thăc tr¿ng đó, và trên c¢ sã nhÁn dián vai trị và tÅm quan trßng cąa các khu di tích QGĐB t¿i Thanh Hóa, cơng trình nghiên cću này s¿ đà cÁp mát cách há thãng và mãi quan há giāa các bên liên quan trong công tác quÁn lý t¿i Khu di tích Bà Triáu và Khu di tích Lam Kinh; đánh giá nhāng mặt tích căc, chỉ ra nhāng khó khn,

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

bÃt cÁp và nguyên nhân, từ đó hình thành nhāng ln điÅm khoa hßc, góp phÅn định h°ßng mơ hình qn lý phù hp vòi thc tiòn ti a phÂng v xut giÁi pháp nâng cao hiáu quÁ phãi hāp giāa các bên liên quan trong quÁn lý các di tích QGĐB trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.

Vì nhāng lý do nêu trên, đà tài <Mối quan hệ giữa các bên liên quan trong

<i><b>quản lý di tích quốc gia đặc biệt tại Thanh Hóa (Nghiên cứu tr°ờng hợp Khu di tích Bc Triệu vc Khu di tích Lam Kinh)” đ°āc Nghiên cću sinh (NCS) lăa chßn đÅ thăc </b></i>

hián luÁn án TiÁn s* chuyên ngành QuÁn lý vn hóa.

<b>2. Māc đích và nhiÇm vā nghiên cąu </b>

<i><b>2.1. Mục đích nghiên cứu </b></i>

Măc đích cąa luÁn án là sÿ dăng lý thuyÁt các bên liên quan đÅ khÁo sát, phân tích thăc tr¿ng mãi quan há giāa các bên liên quan trong ho¿t đáng quÁn lý di tích ã khu di tích Bà Triáu và khu di tích Lam Kinh từ khi đ°āc cơng nhÁn là các di tích QGĐB nm 2012 và nm 2014, đánh giá nhāng °u điÅm và h¿n chÁ, từ đó đà xuÃt các giÁi pháp nâng cao hiáu quÁ phãi hāp giāa các bên liên quan trong quÁn lý các di tích QGĐB t¿i tỉnh Thanh Hóa.

<i><b>2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu </b></i>

+ Tổng hāp và phân tích các cơng trình nghiên cću liên quan đÁn đà tài, trên c¢ sã đó khái quát nhāng nái dung cÅn tiÁp tăc nghiên cću trong đà tài ln án.

+ Nghiên cću phân tích c¢ sã lý luÁn, lý thuyÁt áp dăng trong đà tài luÁn án. + Gißi thiáu khái quát giá trị và hián tr¿ng cąa các Khu di tích Bà Triáu và Khu di tích Lam Kinh sau khi đ°āc xÁp h¿ng di tích QGĐB, là đãi t°āng nghiên cću cąa đà tài.

+ KhÁo sát, phân tích, đánh giá thăc tr¿ng mãi quan há giāa các bên liên quan trong cơng tác qn lý t¿i di tích QGĐB t¿i tỉnh Thanh Hóa hián nay, thơng qua hai tr°áng hāp nghiên cću: Khu di tích Bà Triáu và Khu di tích Lam Kinh .

+ ĐÃ xuÃt nhāng giÁi pháp nhằm nâng cao hiáu quÁ phãi hāp giāa các bên liên quan trong công tác quÁn lý các di tích QGĐB t¿i Khu di tích Bà Triáu và Khu di tích Lam Kinh nói riêng, cąa tỉnh Thanh Hóa nói chung trong thái gian tßi.

<b>3. ĐÑi t°ÿng, ph¿m vi nghiên cąu </b>

<i><b>3.1. Đối t°ợng nghiên cứu </b></i>

Mãi quan há giāa các bên liên quan khi tham gia cơng tác qn lý các di tích

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

QGĐB t¿i Thanh Hoá, tr°áng hāp Khu di tích Bà Triáu và Khu di tích Lam Kinh.

<i><b>3.2. Phạm vi nghiên cứu </b></i>

tỉnh Thanh Hóa, thơng qua tr°áng hāp Khu di tích Bà Triáu và Khu di tích Lam Kinh vì đây đÃu là nhāng di tích lịch sÿ - kiÁn trúc nghá thut, cú quy mụ lòn, cú nhng nột tÂng đång và hßn hāp và giá trị lịch sÿ kÁt hāp cÁnh quan sinh thái rừng đặc dăng và có vị trí quan trßng trong đái sãng tinh thÅn cąa c° dân xć Thanh.

Trong mát sã tr°áng hāp cÅn thiÁt, không gian nghiên cću đ°āc mã ráng bằng viác so sánh giāa các di tích QGĐB khác cąa tỉnh Thanh Hóa vßi nhau và vßi mát sã di tích QGĐB t¿i địa ph°¢ng khác trên cÁ n°ßc.

+ Ph¿m vi thái gian: đà tài nghiên cću mãi quan há giāa các bên liên quan trong cơng tác qn lý t¿i các di tích này từ sau khi Khu di tích Lam Kinh và Khu di tích Bà Triáu đ°āc xÁp h¿ng QGĐB (2012 và 2014). Tuy nhiên, do đặc thù cąa tỉnh Thanh Hố, nhiÃu h¿ng măc cąa nhāng di tích này đ°āc tu bổ, tơn t¿o tr°ßc thái điÅm đ°āc xÁp h¿ng di tích QGĐB, vì vÁy, trong ln án, khi cÅn thiÁt, NCS có đà cÁp đÁn các khoÁng thái gian tr°ßc nm 2012 và 2014.

+ Ph¿m vi nái dung: Sÿ dăng lý thuyÁt các bên liên quan áp dăng phân tích cÃu

trung vào đánh giá thăc tr¿ng mãi quan há giāa các bên liên quan trong quÁn lý 2 khu di tích, từ đó đà xuÃt các giÁi pháp góp phÅn nâng cao hiáu quÁ mãi quan há này t¿i 2 khu di tích nói riêng, t¿i các di tích QGĐB cąa tỉnh Thanh Hố nói chung.

<b>4. Ph°¢ng pháp nghiên cąu </b>

ĐÃ tài sÿ dăng cách thćc tiÁp cÁn liên ngành, vòi mỏt só phÂng phỏp nghiờn cu sau:

+ Ph°¢ng pháp nghiên cću tr°áng hāp (Case study): Nghiên cću tr°áng hāp (Case study) là nghiên cću và mát bãi cÁnh hoặc nhiÃu bãi cÁnh că thÅ. Trong đó, nhà nghiên cću có thÅ nghiên cću cÁ dā liáu định tính hoặc định l°āng đÅ nhÁn thćc đÅy đą đ°āc hián t°āng hoặc vÃn đà nghiên cću. Sÿ dăng nghiên cću tr°áng hāp cho phép khám phá bÁn chÃt să hāp tác và phãi hāp giāa CBLQ trong ho¿t đáng quÁn lí di tích. Trong luÁn án, NCS sÿ dăng nghiên cću tr°áng hāp vßi 02 khu di tích là Bà Triáu và Lam Kinh.

+ Ph°¢ng pháp phân tích, tổng hāp, thãng kê và phân lo¿i: Tổng hāp và phân

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

tích các nguån tài liáu nhằm xem xét, đánh giá các lý thuyÁt, các quan điÅm nghiên cću có liên quan đÁn đãi t°āng nghiên cću cąa luÁn án. Nguån tài liáu nghiên cću đi tr°ßc s¿ đ°āc tìm hiÅu theo các vÃn đà liên quan nh° quÁn lý DSVH, quÁn lý di tích lịch sÿ vn hóa, các nghiên cću và Khu di tích Bà Triáu và Khu di tích Lam Kinh. Tổng hāp và phân tích các sã liáu, vn bÁn, các ho¿t đáng cąa các bên liên quan trong viác bÁo tån, phát huy giá trị di tích, sã l°āng khách tham quan qua mát sã nm,... Trên c¢ sã nghiên cću giá trị cąa di sÁn cũng nh° thăc tr¿ng mãi quan há giāa các bên liên quan trong ho¿t đáng quÁn lý di tích, luÁn án s¿ phân tích đÅ thÃy rõ nhāng °u điÅm, h¿n chÁ. Đó là c¢ sã đÅ ln án có thÅ đ°a ra nhāng giÁi pháp phù hāp nhằm nâng cao hiáu quÁ phãi hāp giāa các bên liên quan trong qn lý di tích theo tình hình thăc tÁ cąa địa ph°¢ng. + KhÁo sát nghiên cću t¿i các điÅm di tích, các c¢ quan qn lý di tích đÅ thu thÁp thơng tin, sã liáu các báo cáo cąa tổ chćc quÁn lý, các đà án, dă án thăc hián... Từ viác nghiên cću khÁo sát thăc tÁ t¿i Khu di tích Bà Triáu và Khu di tích Lam Kinh, các sã liáu s¿ đ°āc NCS ghi chép chi tiÁt, că thÅ và t°áng minh s¿ đ°āc thiÁt lÁp, làm c¢ sã cho viác phân tích, đánh giá, nhÁn định các vÃn đà khoa hòc t ra.

+ PhÂng phỏp phỏng vn sõu, điÃu tra xã hái hßc: ĐÅ thu đ°āc nhiÃu nguån thông tin nhằm làm sáng tá các vÃn đà cÅn nghiên cću cąa luÁn án, tác giÁ sÿ dăng

này. Trong đó NCS đã trăc tiÁp pháng vÃn sâu và ghi âm vßi các cá nhân vßi khách thÅ là các nhà quÁn lý, ng°ái trăc tiÁp làm viác t¿i di tích... Nái dung câu hái xoay quanh chą đà quÁn lý Khu di tích Bà Triáu và Khu di tích Lam Kinh, nhāng kinh nghiám cąa cá nhân trong ho¿t đáng quÁn lý nói chung cũng nh° nhu cÅu, mong muãn cąa hß đãi vòi di tớch QGB ny.

+ PhÂng pháp so sánh: Ph°¢ng pháp so sánh đ°āc sÿ dăng đÅ so sánh să t°¢ng đång và khác nhau trong các mơ hình qn lý t¿i khu di tích Bà Triáu và khu di tích Lam Kinh nói riênng và các di tích QGĐB ã Thanh Hố và mát sã địa ph°¢ng khác nói chung nhằm tìm ra nhāng điÅm m¿nh, điÅm u đÅ phát huy/khÃc phăc trong viác xây dăng tổ chćc bá máy quÁn lý mát cách hāp lý và có hiáu quÁ.

<b>5. Câu hÏi nghiên cąu và giÁ thuy¿t khoa hÍc </b>

<i><b>5.1. Câu hỏi nghiên cứu </b></i>

1/ Hián tr¿ng mãi quan há giāa các bên liên quan trong quÁn lý di tích Bà Triáu và di tích Lam Kinh nh° thÁ nào? Có nhāng °u điÅm, bÃt cÁp, h¿n chÁ gì? Nguyên

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

nhân cąa nhāng °u điÅm, bÃt cÁp, h¿n chÁ đó?

2/ Nhāng giÁi pháp nào đÅ nâng cao mãi quan há giāa các bên liên quan trong

<i><b>5.2. Giả thuyết khoa học </b></i>

Sau khi các di tích cąa tỉnh Thanh Hóa đ°āc cơng nhÁn di tích QGĐB, các c quan qun lý Nh nòc thuỏc UBND tnh Thanh Hóa đã đóng vai trị quan trßng trong qn lý lo¿i hình di tích này cùng vßi să tham gia cąa cáng đång. NÁu các c¢ quan nhà n°ßc và cáng đång có mãi quan há phãi hāp chặt ch¿, cơng tác này chÃc chÃn s¿ có hiáu quÁ cao.

<b>6. Đóng góp căa luÁn án </b>

<i><b>6.1. Đóng góp về khoa học </b></i>

+ Đà tài là cơng trình đÅu tiên, nghiên cću mát cách tồn dián, trăc tiÁp và thăc tr¿ng mãi quan há giāa các bên liên quan trong quÁn lý các khu di tích QGĐB t¿i Thanh Hóa trong thái điÅm hián t¿i và b°ßc đÅu đà xuÃt đ°āc mát sã giÁi pháp nhằm nâng cao mãi quan há phãi hāp này. Qua đó, luÁn án cũng b°ßc đÅu cung cÃp nhāng luÁn điÅm khoa hßc đÅ xây dăng mơ hình qn lý phù hāp t¿i các khu di tích QGĐB t¿i Thanh Hố.

ngành Qn lý vn hố.

<i><b>6.2. Đóng góp về thực tiễn </b></i>

Từ kÁt quÁ nghiên cću cąa đà tài, các bên liên quan trong quÁn lý các di tích QGĐB t¿i Thanh Hố có cn cć khoa hßc đÅ điÃu chỉnh các ho¿t đáng phù hāp, nhằm tng c°áng mãi quan há và hiáu quÁ quÁn lý di tích. KÁt quÁ nghiên cću cąa luÁn án cũng có thÅ trã thành tài liáu tham khÁo cho các nhà quÁn lý di sÁn, quÁn lý di tích lịch sÿ vn hố.

<b>7. BĐ cāc căa luÁn án </b>

Ngoài phÅn mã đÅu, kÁt luÁn, tài liáu tham khÁo, phă lăc, luÁn án gåm 03 ch°¢ng:

<i>Chương 1: Tổng quan và tình hình nghiên cću, c¢ sã lý luÁn và tr°áng hāp </i>

nghiên cću cąa luÁn án

<i>Chương 2: Thăc tr¿ng mãi quan há giāa các bên liên quan trong quÁn lý Khu </i>

di tích Bà Triáu và Khu di tích Lam Kinh

<i>Chương 3: GiÁi pháp nâng cao hiáu quÁ mãi quan há giāa các bên liên quan </i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

trong quÁn lý di tích qc gia đặc biát t¿i Thanh Hóa.

<b>Ch°¢ng 1 </b>

<b>TƠNG QUAN VÀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CĄU, C¡ Sä LÝ LUN V TRõNG HỵP NGHIÊN CĄU CĂA LUÀN ÁN </b>

<b>1.1. TÕng quan tình hình nghiên cąu </b>

<i><b>1.1.1. Các cơng trình nghiên cứu về quản lý di sản văn hóa vc quản lý di tích </b></i>

<i>1.1.1.1. Các cơng trình nghiên cứu chung về quản lý di sản văn hóa </i>

Trên thÁ gißi, Qn lý di sÁn vn hóa đã đ°āc các nhà nghiên cću tiÁp cÁn từ khá sßm, thái điÅm bÃt đÅu vào khoÁng cuãi thÁ kỷ XVIII đÅu thÁ kỷ XIX. Trong

<i>cuãn Nghiên cứu di sản: Các phương pháp vc các cách tiếp cận (London & New </i>

York), John Carman & Marie Louise Sting Sorensen [163] cho rằng QuÁn lý di sÁn phát triÅn vào nhāng nm cuãi thÁ kỷ XVIII đÅu thÁ kỷ XIX đã đánh dÃu să thay đổi và bÁn chÃt cąa các quan niám và quá khć. Theo đó, di sÁn trã thành mãi quan tâm chung thÅ hián lāi ích và trách nhiám cąa các xã hái dân să. Peter Howard

<i>trong cuãn Di sản: Quản lý, diễn giãi vc bản sắc (Continnuum, London, 2002) </i>

[164] cho rằng vÃn đà quÁn lý di sÁn xuÃt hián vào nhāng nm đÅu thÁ kỷ XIX bãi nhāng ng°ái có tình u mÁn vßi di sÁn, hß say mê di sÁn và ln có lịng tin và măc đích cąa bÁo tån di sÁn là vì lāi ích cąa xã hái.

Sang thÁ kỷ XX, quÁn lý di sÁn đã trã thành vÃn đà đ°āc quan tâm sâu ráng và đ°āc phát triÅn m¿nh m¿ bãi nhiÃu nhà nghiên cću và nhiÃu tổ chćc, trong đó các nhà nghiên cću quan tâm đÁn vÃn đà c¢ sã thăc tÁ phát triÅn cąa thăc hành di sÁn. Các vÃn đà đ°āc nghiên cću tÁp trung h¢n đÅ qua đó đ°a ra nhāng câu trÁ lái nhằm tháa mãn các câu hái xoay quanh vÃn đà cąa quÁn lý di sÁn vn hóa, chẳng h¿n nh°: Di sÁn là gì, cÃu trúc cąa di sÁn, măc đích cąa quÁn lý di sÁn...Trên thÁ gißi đã có nhiÃu cơng trình nghiên cć trÁ lái cho vÃn đà này.

Să ra đái cąa hiáp hái Di sÁn ã Châu Âu trong thÁ kỷ XX đã đánh dÃu b°ßc ngoặt mßi trong l*nh văc nghiên cću di sÁn. Khái niám quÁn lý di sÁn đ°āc sÿ dăng và phát triÅn m¿nh m¿ vào nÿa sau thÁ kỷ XX trên c só thc tiòn ca vÃn đà nghiên cću di sÁn. Và cÃu trúc cąa di sÁn, Peter Howard phân chia di sÁn thành các l*nh văc: Thiên nhiên, cÁnh quan, đài kỷ niám, khu di tích, đå t¿o tác, các ho¿t đáng và con ng°ái [164].

Quan điÅm quÁn lý di sÁn đã đ°āc mã ráng và phát triÅn từ bÁo vá (nhāng nß lăc ban đÅu đÅ giā gìn tài sÁn) đÁn bÁo tån (nhāng nß lăc quan tâm mát cách có há

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

thãng và khoa hßc đÁn di sÁn) và tích hāp mát cách tồn dián, đÅy đą và khoa hßc. AshWorth trong cuãn Xây dựng một di sản mới: du lịch, văn hóa vc bản sắc mới ở

gãc, bÁo tån kÁ thừa và quan điÅm quÁn lý di sÁn - bÁo tån phát triÅn (Routledge, 1994) [160]. Viác đ°a ra quan điÅm quÁn lý di sÁn - bÁo tån - phát triÅn cũng đång ngh*a vßi vÃn đà mà các nhà nghiên cću phÁi giÁi quyÁt đó là vÃn đà phÁi giÁi quyÁt hài hòa mãi quan há giāa bÁo tån và phát triÅn trong quÁn lý di sÁn vn hóa.

â trong n°ßc, di sÁn vn hóa đã trã thành đãi t°āng nghiên cću và là mãi quan tâm hàng đÅu cąa các nhà nghiên cću, các nhà quÁn lý di sÁn vn hóa, đặc biát là trong nhāng nm gÅn đây khi mà di sÁn vn hóa chịu tác đáng cąa quá trình đơ thị hóa và Ánh h°ãng cąa viác phát triÅn nÃn kinh tÁ thị tr°áng định h°áng xã hái chą ngh*a.

Qua thái gian, đã có nhiÃu cơng trình đà cÁp và quản lý di sản văn hóa, có thÅ kÅ đÁn mát sã cơng trình sau đây:

Trong cuãn Một số vấn đề về bảo tồn và phát triển di sản văn hóa dân tộc

<i>[151], tác giÁ Hồng Vinh đã gißi thiáu quan niám và chính sách bÁo tån và phát </i>

triÅn các DSVH dân tác cąa n°ßc ta thái gian qua cùng mát sã kiÁn nghị và chính sách bÁo tån, phát huy DSVH dân tác.

Tác giÁ Nguyßn Quãc Hùng (2003) trong bài Gìn giữ và phát huy giá trị di sản

<i>văn hóa phi vật thể tại các di tích lịch sử văn hóa vc danh lam thắng cảnh [71] đã xem </i>

hai mặt cąa DSVH bao gåm DSVH vÁt thÅ và DSVH phi vÁt thÅ hòa quyán vào nhau trong mát thÅ thãng nhÃt. â đó, DSVH vÁt thÅ xuÃt hián nh° là să biÅu hián vÁt chÃt cąa DSVH phi vÁt thÅ, DSVH phi vÁt thÅ, đÁn l°āt mình, tån t¿i nh° biÅu hián tinh thÅn cąa DSVH vÁt thÅ đó.Tác giÁ đã tổng kÁt cÁ và mặt lý luÁn và thăc tißn viác bÁo tån và phát huy giá trị DSVH phi vÁt thÅ ã nhāng thái gian và địa điÅm, bãi cÁnh că thÅ. Trên c¢ sã đó, tác giÁ đà xt nhāng giÁi pháp đÅ bÁo tån và phát huy giá trị các DSVH phi vÁt thÅ t¿i các di tích lịch sÿ - vn hóa và danh lam thÃng cÁnh trong thái gian tßi.

Tác giÁ Nguyßn Tri Nguyên (2004) đã có Những bài giảng về: Quản lý văn

hóa, thị tr°áng vn hóa, chính sách vn hóa cũng nh° nhāng vÃn đà và chính sách vn hóa và sÁn xuÃt vn hóa, quÁn lý DSVH trong thái kì đổi mßi. Tác giÁ đã cho ng°ái đßc thy mói quan hỏ c bn: <khi núi tòi mỏt chính sách vn hóa vì să phát triÅn có ngh*a ta nói tßi mát chính sách vn hóa có t° cách là mát chính sách xã hái

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

và mát chính sách kinh tÁ. Và ng°āc l¿i, khi ho¿ch định mát chính sách kinh tÁ thì cũng cÅn phÁi ngh* tßi mát chính sách vn hóa xã hái= [101, tr.189-190]. Nhāng quan điÅm trên giỳp ngỏi òc hiu rừ hÂn v vai trũ ca chính sách vn hóa trong să phát triÅn nói chung cąa xã hái.

Tác gi<i>Á Đặng Vn Bài trong bài Bảo tồn di sản văn hóa trong quá trình phát triển </i>

[25] đã đ°a ra 8 quan điÅm tiÁp cÁn đÅ giÁi quyÁt tháa đáng mãi quan há giāa kinh tÁ và vn hóa nói chung, giāa bÁo tån và phát triÅn nói riêng vßi 3 ngun tÃc cÅn thăc hián trong chiÁn l°āc bÁo tån và phát huy di sÁn: Thć nhÃt, chỉ can thiáp tãi thiÅu đÁn di tích nh°ng nhÃt thiÁt cÅn lÁp mát sã c¢ chÁ duy tu, bÁo d°ÿng th°áng xuyên và định kỳ đÅ đÁm bÁo cho di tích đ°āc ổn định lâu dài; Thć hai, di tích có thÅ sÿ dăng và phát huy phăc vă nhu cÅu xã hái, song cÅn phÁi theo nhāng chuẩn măc khoa hßc đã đ°āc xác định, sÿ dăng và phát huy các mặt giá trị cąa di tích cũng chính là bián pháp bÁo tån có hiáu quÁ nhÃt; Thć ba, bÁo tån DSVH phÁi triÅn khai song song và phăc vă cho să phát triÅn kinh tÁ - xã hái và ng°āc l¿i, phát triÅn phÁi kÁt hāp vßi bÁo tån DSVH.

<i>Nm 2010, giáo trình Quản lý di sản văn hóa với phát triển du lịch cąa các </i>

tác giÁ do Lê Hång Lý chą biên [87] đã đ°a ra mát sã khái niám và DSVH, quÁn lý, quÁn lý DSVH, các nguyên tÃc và nái dung cąa công tác quÁn lý DSVH, vai trị cąa di sÁn đãi vßi să phát triÅn du lịch hián nay. Giáo trình đã giúp ng°ái đßc có cái nhìn tổng quan và mãi quan há giāa bÁo tån DSVH vßi phát triÅn du lịch.

Nm 2012, hai tác giÁ Phan Hång Giang và Bùi Hồi S¢n (2012) trong cơng

tổng hāp mát cách t°¢ng đãi toàn dián các vÃn đà và quÁn lý DSVH trên bình dián lý ln và thăc tißn. Trong cơng trình này, các tác giÁ cũng đà cÁp đÁn nái dung quÁn lý DSVH ã hai khía c¿nh, đó là cơng tác qn lý nhà n°ßc và cơng tác phát triÅn să nghiáp; đång thái đã nêu nhāng mặt làm đ°āc, nhāng h¿n chÁ tån t¿i và đ°a ra giÁi pháp că thÅ cho từng l*nh văc cąa công tác quÁn lý DSVH. Cũng trong

<i>nm 2012, cơng trình Di sản văn hóa Việt Nam bản sắc và những vấn đề quản lý </i>

quan đÁn vÃn đà quÁn lý DSVH. Trong đó, tác giÁ nhÃn m¿nh đÁn chćc nng cąa di sÁn, nái dung cąa quÁn lý DSVH, các vÃn đà và bÁo tån và phát huy giá trị DSVH. VÃn đà toàn cÅu hóa DSVH cũng đ°āc tác giÁ đà cÁp đÁn, nh° các khuyÁn nghị cąa UNESCO t¿i các cơng °ßc qc tÁ và bÁo vá DSVH, q trình hồn thián các vn bÁn pháp lý và bÁo vá di tích tồn cÅu. Tuy nhiên, trong cơng trình này, tác giÁ chą u

</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">

nhÃn m¿nh yÁu tã v* mô, tÁp trung trÁ lái cho câu hái bÁo tån di sÁn nh° thÁ nào.

tác giÁ Bùi Hồi S¢n (2013) đã bàn luÁn và măc đích cąa viác bÁo tån và phát huy giá trị di sÁn nhằm: Xác định, cąng cã và tôn vinh nhāng giá trị truyÃn thãng cąa dân tác; t¿o ra nhāng bằng chćng khoa hßc và lịch sÿ cąa mát cáng đång dân tác; đáp ćng đ°āc nguyán vßng cąa nhân dân; tng c°áng ý thćc cąa ng°ái dân và viác

giúp cáng đång, ng°ái dân ý thćc và cái nguån, từ đó t¿o tinh thÅn đoàn kÁt cáng đång; t¿o sÁn phẩm đÅ phát triÅn du lịch, kinh tÁ xã hái ca a phÂng&[120].

<i>Nm 2013, Hỏi tho khoa hòc 10 năm thực hiện công ước UNESCO về bảo </i>

do Bá Vn hóa, ThÅ thao và Du lịch, UBND tỉnh QuÁng Nam và Ąy ban quãc gia UNESCO Viát Nam tổ chćc t¿i thành phã Hái An đã tÁp trung vào mãi quan há giāa bÁo tån DSVH phi vÁt thÅ vßi đa d¿ng vn hóa, vai trị cąa cáng đång, các nhà quÁn lý, doanh nghiáp, chính qun địa ph°¢ng... trong cơng cc bÁo vá và phát huy giá trị DSVH [35].

Hái thÁo khoa hßc Quản lý di sản văn hóa vc thiên nhiên thế giới ở Việt Nam do Bá Vn hóa, ThÅ thao và Du lịch tổ chćc t¿i Hoàng thành Thng Long - Hà Nái vào nm 2014 đã thÁo luÁn các vÃn đà và thăc hián công tác quÁn lý DSVH và thiên nhiên thÁ gißi ã Viát Nam thái gian qua, nhāng thuÁn lāi cũng nh° nhāng khó khn thách thćc. Các ý kiÁn và tham luÁn t¿i Hái thÁo tÁp trung vào vÃn đà xây dăng mơ hình, bá máy c¢ quan quÁn lý các khu DSVH và thiên nhiên thÁ gißi mát cách thãng nhÃt, đång bá và viác xây dăng các quy chÁ quÁn lý di sÁn phù hāp vßi tình hình thăc tißn t¿i từng khu di sÁn thÁ gißi do UBND cÃp tỉnh so¿n thÁo trên c¢ sã tham khÁo ý kiÁn cąa Bá VHTTDL [36].

<i>Nm 2015, Hái thÁo khoa hßc Quản lý nhc nước về di sản văn hóa vc hình </i>

<i>ảnh điểm đến du lịch của các tỉnh miền Trung do Hßc Vián Hành chính qc gia và </i>

Hòc viỏn Hnh chớnh c só min Trung t chc t¿i thành phã HuÁ quy tă h¢n 50 tham luÁn và nhiÃu nhà khoa hßc xoay quanh 4 chą đà là: QuÁn lý nhà n°ßc vÃ

hình Ánh điÅm đÁn; qn lý nhà n°ßc và DSVH và phát triÅn kinh tÁ xã hái; liên kÁt vùng vßi qn lý nhà n°ßc và hình Ánh điÅm đÁn [67]. Hái thÁo tÁp trung vào giÁi pháp phát triÅn du lịch miÃn Trung trên c¢ sã giá trị và nhāng đặc thù và DSVH.

</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17">

Viác bÁo tån bÃn vāng DSVH cũng đ°āc quan tâm t¿i hái thÁo này.

<i>ở Bắc Ninh trong q trình cơng nghiệp hóa, đơ thị hóa cąa TrÅn Đćc Ngun </i>

<i>1.1.1.2. Các cơng trình nghiên cứu về quản lý di tích </i>

Tác giÁ Ngun Quãc Hùng (2004) trong bài Tầm nhìn tương lai đối với di

[71] đã tổng kÁt từ thăc tißn quÁn lý nhng nguy c e dòa cụng tỏc bo tồn và phát huy giá trị di sÁn, tác giÁ phân tích nguyên nhân, đ°a ra dă báo các khuynh h°ßng phát triÅn cąa l*nh văc quÁn lý DSVH trong thỏi gian tòi trờn c só tng kt cỏc khuynh h°ßng và thăc tißn cơng tác qn lý DSVH. Tác giÁ đ°a ra nhāng bián pháp nhằm nâng cao hiáu quÁ công tác quÁn lý DSVH trong thái gian tßi nh°: Tng c°áng phổ biÁn và hoàn thián pháp luÁt; xây dăng quy ho¿ch tổng thÅ; tổ chćc xây dăng, cÁi thián môi tr°áng. Đặc biát, trong các bài viÁt này, tác giÁ đà cÁp đÁn vai trò cąa cáng đång, coi să ąng há cąa cáng đång có ý ngh*a quyÁt định đÁn t°¢ng lai cąa di sÁn, cáng đång trong lịch sÿ bÁo tån và phát huy giá trị DSVH là chą nhân sáng t¿o, gìn giā và trao truyÃn các giá trị di sÁn vn hóa trong suãt chiÃu dài lịch sÿ cąa dân tác.

<i>Nm 2010 Hái thÁo khoa hßc Tính liên ngành trong bảo tồn di tích do Vián </i>

BÁo tån di tích tổ chćc t¿i Hà Nái [148], đã thu hút nhiÃu các nhà khoa hßc vßi cách tiÁp cÁn liên ngành và đa ngành trong công tác bÁo tån di tích. Theo đó, có thÅ nâng cao chÃt l°āng cơng tác bÁo tån di tích t¿i Viát Nam theo h°ßng tÁp trung vào mãi quan há giāa bÁo tån di tích và các l*nh văc liên quan nh° khÁo cổ hßc, lịch sÿ, mỹ tht, kiÁn trúc, vn hóa, tín ng°ÿng và cũng đặt vÃn đà bÁo tån di tích trong mãi quan há vßi các l*nh văc khác cąa đái sãng nh°: Kinh tÁ, chính trị, xã hái, cáng đång, du lịch, môi tr°áng...

Tác giÁ L°u TrÅn Tiêu (2011), trong bài Mấy vấn đề về hoạt động tu bổ,

công tác bÁo tån di tích cho rằng, ho¿t đáng bÁo tån di tích thÅ hián ã 3 mặt că thÅ là: BÁo vá di tích và mặt pháp lý và khoa hßc; bÁo vá di tích và mặt vÁt chÃt, kỹ

</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18">

thuÁt; sÿ dăng di tích phăc vă nhu cÅu cąa xã hái. Trong công tác quÁn lý cÅn tÁp trung vào 3 vÃn đà là: Công nhÁn di tích, quÁn lý cổ vÁt và phân cÃp quÁn lý di tích. ĐÅ thăc hián đång bá 3 vÃn đà nêu trên nhằm bÁo vá và phát huy tãi đa giá trị DSVH cÅn thăc hián: Thć nhÃt, thiÁt lÁp c¢ chÁ, chính sách đúng đÃn có tác dăng thúc đẩy să nghiáp bÁo tån, bÁo tàng trong cÁ n°ßc; thć hai, cÅn có mát há thãng tổ chćc thích hāp đą khÁ nng biÁn các chą tr°¢ng, chính sách cąa ĐÁng thành hián thăc; thć ba, cÅn tổ chćc đÅ đ°a ra các ho¿t đáng bÁo tån thăc să trã thành să nghiáp cąa tồn dân. Từ đó tác giÁ đ°a ra 6 bián pháp cÃp bách nhằm tng c°áng quÁn lý nhà n°ßc trong l*nh văc bÁo tån di tích: 1/ ThÅ chÁ hóa bằng pháp lt các chính sách, c¢ chÁ cąa nhà n°ßc; 2/ Quy ho¿ch tồn bá các di tích đ°āc cơng nhÁn; 3/ Phân cÃp qn lý; 4/ Xã hái hóa ho¿t đáng bÁo tån; 5/ ¯u tiên đÅu t° ngân sách; 6/ Nâng cao trình đá chun mơn và nng lăc qn lý cąa đái ngũ cán bá.

Tác giÁ Nguyßn ThÁ Hùng (2007) trong bài viÁt <Phát huy giá trị di tích phục

thãng di tích lịch sÿ - vn hóa cąa Viát Nam, theo đó sã l°āng di tích cąa cÁ n°ßc rÃt lßn, đa d¿ng và lo¿i h́nh và có giá trị to lßn và nhiÃu mặt, là ngn tài ngun vơ giá cąa đÃt n°ßc. Tuy nhiên, thăc tr¿ng ho¿t đáng bÁo tån và phát huy giá trị di tích cịn bác lá nhiÃu thiÁu sót c¢ bÁn, lúng túng trong viác xÿ lý hài hịa mãi quan há giāa bÁo tån và phát triÅn; ch°a nhÁn thćc thÁt sâu sÃc vị trí, vai trị cąa di tích trong q trình đổi mßi đÃt nòc v hỏi nhp quóc t; cú nÂi, cú lỳc v¿n tån t¿i xu thÁ th°¢ng m¿i hóa di tích, đặt các măc tiêu, dă án phát triÅn kinh tÁ cao h¢n các măc tiêu và bÁo vá di tích. Tác giÁ cũng đã đ°a ra mát sã quan điÅm, giÁi pháp nhằm nâng cao hiáu quÁ cąa công tác bÁo tån và phát huy giá trị di tích góp phÅn vào să nghiáp bÁo vá, xây dăng và phát triÅn đÃt n°ßc.

<i>Tác giÁ Nguyßn ViÁt C°áng (2014) trong Vấn đề nghiên cứu, áp dụng quy </i>

<i>định quốc tế trong thực tiễn bảo vệ vc phát huy giá trị di tích ở nước ta [50] đã xác </i>

định viác tng c°áng nghiên cću, áp dăng Cơng °ßc bÁo vá di sÁn vn hố và thiên nhiên thÁ gißi và các quy định quãc tÁ trong viác bÁo tån và phát huy giá trị di tích ã Viát Nam trong bãi cÁnh hián nay là vÃn đà cÅn đặc biát quan tâm. Qua đó s¿ góp phÅn thiÁt thăc vào viác định h°ßng hồn thián chính sách, phát huy tác dăng tích căc cąa công tác bÁo tån và phát huy giá trị các di tích ã n°ßc ta trong bãi cÁnh hián nay. Bên c¿nh đó, tác giÁ đà cÁp mơ hình qn lý các di sÁn vn hố và thiên nhiên thÁ gißi cąa UNESCO vßi đÅy đą các c¢ quan, bá phÁn, chćc nng có vai trị, vị trí và

</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">

nhiám vă đ°āc xác định că thÅ trong quy chÁ ho¿t đáng cąa các c¢ quan đó đÅ bÁo vá, bÁo tån và phát huy giá trị di sÁn ã các qc gia thành viên trên tồn thÁ gißi, trong đó, các tổ chćc xã hái nghà nghiáp có khÁ nng huy đáng các nguån lăc xã hái, t° vÃn, hß trā cho Nhà n°ßc và cáng đång trong viác bÁo tån di sÁn vn hóa và thiên nhiên, t° vÃn và nhāng vÃn đà liên quan tßi di sÁn vn hóa và thiên nhiên.

Liên quan tßi mơ hình qn lý di tích, tác giÁ An Ngßc (2014) trong bài:

<i><Thống nhất đầu mối quản lý di tích về các phịng di sản văn hóa= [166] đà cÁp nái </i>

dung đáng chú ý t¿i Công vn sã 2946/BVHTTDL-DSVH ngày 27/8/2014 cąa Bá VHTT&DL và viác kián toàn bá máy qn lý di tích gÿi các c¢ quan QLNN và UBND các tỉnh, thành phã trên cÁ n°ßc, yêu cÅu kián toàn bá máy ban quÁn lý di tích. Theo đó, các địa ph°¢ng cÅn thãng nhÃt đÅu mãi đ¢n vị QLNN và di tích và các phòng quÁn lý DSVH thuác các sã VHTT&DL. Nái dung vn bÁn này cũng cho thÃy hián nay mô hình đ¢n vị qn lý di tích ã các địa ph°¢ng rÃt đa d¿ng và cịn mát sã bÃt cÁp.

<i>Cùng ý kiÁn trên, tác giÁ Hà An (2013) có bài viÁt: <Bộ VHTTDL <siết= </i>

trong thái gian qua khiÁn nhiÃu vă viác lán xán, tùy tián tu bổ, tr°ng bày ã di tích đã dißn ra. Mơ hình tổ chćc qn lý di tích khác nhau d¿n đÁn viác quÁn lý, bÁo vá có nhiÃu bÃt cÁp, có tình tr¿ng khai thác, phát huy giá trị di tích ch°a hiáu quÁ. Hián nay viác qn lý di tích cịn tån t¿i các vÃn đà lßn nh°: tên gßi cąa các đ¢n vị qn lý di tích ch°a thãng nhÃt cú nÂi gòi l Ban qun lý di tớch, danh thÃng, n¢i là trung tâm bÁo tån di tích. Să chång chéo và chćc nng QLNN và quÁn lý nghiáp vă giāa phòng quÁn lý di sÁn và ban quÁn lý di tích trăc thuác Sã VHTT&DL, hoặc có nhāng ban qn lý di tích trăc thc UBND tỉnh, vừa có chćc nng QLNN vừa là đ¢n vị să nghiáp; mát sã ban quÁn lý di tích trăc thuác UBND tỉnh đ°āc giao quÁn lý nhiÃu di tích, nh°ng trên thăc tÁ các di tích này đã đ°āc chính quyÃn cÃp huyán trăc tiÁp quÁn lý nên vai trò cąa ban này khá má nh¿t, nhiám vă giāa ban và địa ph°¢ng l¿i chång chéo, gây khó khn, phćc t¿p trong ho¿t đáng quÁn lý.

<i><b>1.1.2. Các cơng trình nghiên cứu tiếp cận từ vai trị của các bên liên quan </b></i>

Tác giÁ Đặng Vn Bài (2007) trong bài Vấn đề quản lý nhc nước trong lĩnh

bao gåm: QuÁn lý nhà n°ßc bằng vn bÁn pháp quy (bao gåm các vn bÁn và bÁo

</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">

vá, phát huy giá trị DSVH); quyÁt định và c¢ chÁ, tổ chćc quy ho¿ch và kÁ ho¿ch phát triÅn; quyÁt định phân cÃp quÁn lý... Viác phân cÃp quÁn lý di tích, há thãng tổ chćc ngành bÁo tån, bÁo tàng và đÅu t° ngân sách cho các c¢ quan qn lý di tích là u tã có tính chÃt qut định nhằm tng c°áng hiáu quÁ quÁn lý.

Tác giÁ Bùi Hồi S¢n (2009) trong sách Quản lý lễ hội truyền thống của

<i>người Việt [117] cũng đã nhÃn m¿nh đÁn vai trị cąa nhà n°ßc trong qn lý di sÁn. </i>

Viác tổ chćc, quÁn lý mát DSVH phi vÁt thÅ nh° lß hái trun thãng, ngồi viác xây dăng ch°¢ng trình, bã trí ngn nhân lăc, tìm kiÁm ngn tài trā cịn phÁi có kÁ ho¿ch và hÁu cÅn, an ninh, y tÁ, vá sinh thăc phẩm. Do vÁy, viác quÁn lý DSVH cÅn cú ch o, hòng dn ca chớnh quyn Trung Âng và các cÃp, các ngành.

Trên t¿p chí Vn hóa Nghá thuÁt sã 388 tháng 10 nm 2016, tác giÁ Nguyòn Th

<i>PhÂng Tho cú bi vit Qun lý Nhc nước đối với các di tích quốc gia đặc biệt [129]. </i>

Trong bài viÁt, tác giÁ đã nhÃn m¿nh rằng, các di tích qc gia đặc biát ln là nái lăc mang sćc m¿nh vÁt chÃt to lßn góp phÅn thúc đẩy să phát triÅn kinh tÁ - xã hái cąa địa ph°¢ng. Tính đÁn tháng 12-2015, ã Viát Nam có 72 di tích đ°āc Thą t°ßng Chính phą xÁp h¿ng di tích quãc gia đặc biát. Mặc dù nhiÃu vn bÁn cąa Nhà n°ßc và ngành quy định và công tác quÁn lý các di tích qc gia đặc biát nh°ng trên thăc tÁ, mßi tỉnh, thành l¿i có nhāng hình thćc tổ chćc quÁn lý khác nhau đÅ phù hāp vßi điÃu kián că thÅ cąa từng địa ph°¢ng. Ngay t¿i mát sã tỉnh thành, ví dă t¿i Hà Nái, các di tích qc gia đặc biát cũng có mơ hình tổ chćc quÁn lý khác nhau. Từ đó, tác giÁ đ°a ra khuyÁn cáo rằng: dù hián nay, mßi tỉnh, thành đÃu có c¢ chÁ tổ chćc và bá máy quÁn lý khác nhau đãi vßi các di tích qc gia đặc biát, khơng n¢i nào giãng n¢i nào, tuy nhiên, trong q trình thăc hián cơng tác quÁn lý các di tích quãc gia đặc biát cÅn chú trßng đÁn cơng tác bÁo vá và phát huy các giá trị cąa di tích; să gÃn kt vòi cỏng ồng a phÂng; nõng cao nguồn lăc quÁn lý các di tích; thăc hián nghiêm túc viác quÁn lý các di vÁt, cổ vÁt, bÁo vÁt quãc gia; công tác tổ chćc các ho¿t đáng lß hái gÃn vßi di tích và đặc biát là công tác bÁo tån, tu bổ, tôn t¿o t¿i các di tích. NhiÃu di tích quãc gia đặc biát là di tích kiÁn trúc nghá thuÁt hoặc di tích lịch sÿ, kiÁn trúc nghá tht có giá trị nghá thuÁt đặc sÃc cÅn đ°āc bÁo vá nh°ng vì nhāng nguyên nhân chą quan và khách quan đang bị các nhà quÁn lý vn hóa ã địa ph°¢ng trẻ hóa. Viác tă ý tu bổ, tơn t¿o bằng các vÁt liáu xây dăng hián đ¿i đã khiÁn cho các di tích mÃt đi vẻ trÅm mặc, uy nghiêm vãn có cąa di tích [129, tr.23].

QuyÅn sách Quản lý và khai thác di sản văn hóa trong thời kỳ hội nhập [96]

</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">

là cơng trình nghiên cću tÁp hāp nhiÃu bài viÁt và thăc tr¿ng công tác quÁn lý, bÁo tån và phát huy DSVH ã Viát Nam trong giai đo¿n hián nay. QuyÅn sách tÁp trung 37 bài viÁt đ°āc quy thành bãn nái dung chính nh° sau: di sÁn và công tác quÁn lý, bÁo tàng và di tích trong hái nhÁp và phát triÅn, di sÁn vn hóa và phát triÅn du lịch, di sÁn vn hóa nhìn từ công tác bÁo tån và phát huy giá trị. Trong đó, tác giÁ Ngun Thị Thu Trang có bài viÁt Quản lý nhc nước về di sản văn hóa và vấn đề

cho rằng: Qn lý nhà n°ßc và DSVH có thÅ hiÅu là quÁn lý ho¿t đáng bÁo tån DSVH, tr°ßc hÁt, đÅ giā gìn lâu dài các giá trị vn hóa tiêu biÅu cąa đÃt n°ßc hián đang tích hāp/vÁt chÃt hóa trong các DSVH vßi t° cách là ngn thơng tin khoa hßc chân thăc, có khÁ nng cung cÃp tri thćc, hiÅu biÁt, kinh nghiám sãng, bài hßc lịch sÿ có ích cho xã hái. Bên c¿nh đó, quÁn lý ho¿t đáng bÁo tån DSVH cịn phăc vă măc tiêu giáo dăc, hình thành các nhân cách vn hóa và xây dăng mơi tr°áng xã hái lành m¿nh, là nhāng nhân tã quan trßng cho să phát triÅn bÃn vāng. Tuy nhiên, quÁn lý nhà n°ßc và vn hóa phÁi cn bÁn dăa trên măc tiêu phát huy sćc m¿nh tổng hāp cąa toàn xã hái - mỏt ch trÂng lòn ca ng v Nh nòc và xã hái hóa các ho¿t đáng vn hóa nói chung và ho¿t đáng bÁo tån DSVH nói riêng.

Trong bài viÁt Cộng đồng chủ thể của hoạt động lễ hội [85], tác giÁ Từ Thị Loan (2010) đã nghiên cću và Hái Gióng Phù Đổng x°a và nay và bài hßc từ viác phăc håi lß hái Lam Kinh, từ đó, tác giÁ rút ra kÁt lun: lò hỏi c truyn l nÂi giỳp cho các cáng đång l°u giā, kÁ thừa và phát huy mát cách tãt nhÃt các giá trị vn hóa trun thãng cąa mình. Khi ng°ái dân cịn quan tâm đÁn lß hái cổ trun, ngh*a là hß cịn quan tâm đÁn viác giā gìn vn hóa trun thãng cąa làng mình, cáng đång mình, dân tác mình. Và đó là nhân tã rÃt quan trßng đÅ góp phÅn bÁo tån và cąng cã bÁn sÃc vn hóa Viát Nam. Trong viác phăc dăng các lß hái cổ truyÃn, cÅn să h°ßng d¿n, t° vÃn cąa các nhà chuyên môn, các nhà nghiên cću vn hóa. Tuy nhiên, să d¿n dÃt này phÁi chuẩn xác, đÅy trách nhiám và l°¢ng tâm, trên c¢ sã tơn trßng các giá trị vn hóa và tâm thćc cąa ng°ái dân địa ph°¢ng. Khơng nên áp dăng mát mơ hình phăc dăng cho tÃt cÁ các loi lò hỏi, cho tt c cỏc a phÂng. Cỏng đång s¿ là ng°ái quyÁt định lß hái cąa hß nên nh° thÁ nào và phÁi xuÃt phát từ nhu cÅu đích thăc cąa hß. Từ đó, các giÁ cũng khuyÁn nghị: nên trao trÁ vai trò tă quÁn

</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">

lß hái cho cáng đång. Nhà n°ßc chỉ làm cơng tác qn lý và mặt hành chính, pháp lt, cịn viác qn lý nhân lăc, vÁt lăc, tài lăc thì nên đÅ cáng đång tă qn. Có nh° vÁy mßi khun khích đ°āc tinh thÅn tă chą, sáng t¿o cąa cáng đång.

Hai tác giÁ Quang Minh và Nguyßn Thị Thu Trang (2012) trong bài Vai

thćc và vai trò cąa cáng đång d°ßi góc đá: Cá nhân, gia đình, dịng hß, làng xã, quãc gia, dân tác, quãc tÁ. Từ nhāng phân tích và vai trị cąa cáng đång trong bÁo tån DSVH, các tác giÁ khẳng định cá nhân và cáng đång có vai trị to lßn trong să nghiáp bÁo tån và phát huy giá trị DSVH và bÁo vá và phát huy giá trị DSVH phÁi gÃn vßi phát triÅn bÃn vāng, đặc biát là phÁi phăc vă yêu cÅu phát triÅn cáng đång. ĐÅ phát huy tãi đa nguån nhân lăc cáng đång chúng ta cÅn quán triát quan điÅm tă ngun, đång thn, tă do, bình đẳng và cùng có lāi. Từ đó tác giÁ đã nhÃn m¿nh: bÁo vá và phát huy giá trị di sÁn vn hóa phÁi gÃn vßi phát triÅn bÃn vāng, đặc biát là phÁi phăc vă yêu cÅu phát triÅn cáng đång. Vßi nhÁn thćc nh° trên, ngồi să tă thân vÁn đáng cąa cáng đång, các c¢ quan quÁn lý nhà n°ßc và vn hóa có trách nhiám t¿o lÁp hành lang pháp lý, c¢ chÁ, chính sách, xây dăng quy ho¿ch và kÁ ho¿ch cũng nh° các dă án liên quan tßi ho¿t đáng bÁo tån và phát huy giá trị di sÁn vn hóa, Nhà n°ßc có thÅ t¿o điÃu kián đÅ các nhà khoa hßc h°ßng d¿n và nghiáp vă bÁo tån di tích hoặc thăc hián các ch°¢ng trình giáo dăc di sÁn= nhằm măc tiêu tuyên truyÃn, phổ biÁn kiÁn thćc và di sÁn và hiÅu biÁt và LuÁt di sÁn vn hóa giúp cho cáng đång nhÁn dián sâu sÃc h¢n nāa và giá trị DSVH mà mình đang nÃm giā. Từ đó thay đổi hành vi và xác định thái đá ćng xÿ cho đúng quy định pháp luÁt có liên quan đÁn DSVH.

Trong bài viÁt Vai trò của cộng đồng trong bảo vệ di tích lịch sử văn hóa (qua nghiên cću tr°áng hāp tỉnh BÃc Ninh) [169], tác giÁ TrÅn Đćc Nguyên (2013) cho rằng, viác Nhà n°ßc ban hành các chính sách, chą tr°¢ng nhằm huy đáng các nguån lăc từ cáng ồng l ch trÂng ỳng n v phự hp vòi hồn cÁnh đÃt n°ßc hián nay, nhằm trÁ l¿i cho cáng đång nhāng giá trị vn hóa mà hß đã t¿o nên và trao quyÃn làm chą nhāng giá trị đó cho hß. Vì l¿ đó, cáng đång s¿ quan tâm nhiÃu h¢n và ln có ý thćc bÁo vá các di tích. Nh° vÁy, vai trị cąa cáng đång tham gia vào ho¿t đáng bÁo vá

tham gia trùng tu, tu bổ di tích gåm hai d¿ng chính: Đóng góp mát phÅn kinh phí, nhân lăc, vÁt liáu& cùng vßi kinh phí cąa nhà n°ßc vòi phÂng chõm <nh nòc v nhõn

</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">

dân cùng làm= hoặc đóng góp tồn bá kinh phí, ngày cơng vào viác trùng tu, tu bổ cho các di tích. Viác tham gia cąa cáng đång đã góp phÅn bÁo tån, gìn giā đ°āc nhiÃu di tích đång thái làm cho các di tích đó gÃn vßi đái sãng vn hóa cąa cáng đång c° dân.

Tác giÁ Nguyßn Quãc Hùng (2003) cũng đã chỉ ra Vai trò của cộng đồng

t¿o ra DSVH, cáng đång cũng chính là cái nơi ni d°ÿng, chm sóc DSVH. Từ x°a, khi công tác bÁo tån và phát huy giá trị DSVH ch°a hình thành nh° mát ngành mang tính khoa hßc, các ho¿t đáng có tính chÃt bÁo tån di tích đã đ°āc cáng đång thăc hián th°áng xuyên. Tuy nhāng thao tác trun thãng đó so vßi các quy °ßc khoa hßc hián nay có thÅ có nhāng điÃu khơng phù hāp, nh°ng viác chm sóc, bÁo vá DSVH nh° ng°ái x°a đã làm v¿n rÃt đáng trân trßng. Cho đÁn ngày nay, dù trong bÃt cć hồn cÁnh nào thì vai trị cąa cáng đång đãi vßi DSVH n°ßc nhà v¿n rÃt to lßn. Vì vÁy, cÅn phÁi có nhāng c¢ chÁ chính sách thích hāp đÅ kh¢i dÁy nguån lăc tinh thÅn và vÁt chÃt cąa cáng đång cho viác bÁo tån và phát huy giá trị DSVH. CÅn đúc rút nhāng kinh nghiám, truyÃn thãng quÁn lý quý báu cąa cáng đång hàng ngàn nm qua phù hāp vßi nhāng nhÁn thćc khoa

truyÃn thãng, nh° trùng tu mã mang, xây mßi làm cho di tích khang trang hÂn, xng vòi tm quan tròng ca di tích làm biÁn d¿ng di tích, mÃt đi yÁu tã gãc cąa di tích, hoặc tâm lý muãn đ°a các u tã mßi, ngo¿i l¿i vào di tích, cÁi biên, xây dăng kịch bÁn cho lß hái truyÃn thãng... [71].

Trong tham luÁn Bảo tồn và phát huy giá trị di sản ở Phú Thọ nhìn từ cộng

<i>đồng (in trong Kỷ yếu Hội thảo khoa học Bảo tồn - phát huy giá trị di sản văn hóa ở </i>

lý luÁn từ các khuyÁn nghị cąa UNESCO và vai trị cąa cáng đång trong cơng tác bÁo tån và phát huy giá trị DSVH đã đ°a ra nguyên tÃc áp dăng cho công tác bÁo tån và phát huy giá trị DSVH đång thái đà xuÃt 4 giÁi pháp bÁo tån và phát huy giá trị DSVH tiÁp cÁn từ quÁn lý cąa cáng đång: 1/ Cáng đång phÁi đ°āc tham gia bÁo tån, lên kÁ ho¿ch bÁo tån và phát huy giá trị DSVH; 2/ Cáng đång phÁi đ°āc tham gia thăc hián ho¿t đáng bÁo tån và phát huy giá trị DSVH; 3/ Cáng đång phÁi đ°āc tham gia vào quá trình đánh giá hiáu quÁ cąa ho¿t đáng bÁo tån và phát huy giá trị DSVH; 4/ Cáng đång

</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">

phÁi đ°āc lāi từ viác bÁo tån và phát huy giá trị DSVH. Trong bài viÁt, tác giÁ cũng nhÃn m¿nh: Phát huy vai trò cąa cáng đång đãi vßi viác bÁo tån và phát huy giá trị di sÁn không chỉ là mát giÁi pháp mà còn là mát nguyên tÃc [120].

TiÁp cÁn từ DSVH phi vÁt thÅ, vãn d* th°áng gÃn bó mÁt thiÁt vßi DSVH vÁt thÅ, tác giÁ Nguyßn Thị HiÃn (2017) đã xuÃt bÁn cuãn sách Quản lý Nhc nước và

Trên c¢ sã lý luÁn và qn lý nhà n°ßc và vai trị cáng đång trong bÁo vá và phát huy giá trị vn hóa phi vÁt thÅ, tác giÁ đã nêu rõ thăc tr¿ng qn lý nhà n°ßc và vai trị cáng đång cũng nh° nêu lên nhāng định h°ßng và giÁi pháp nhằm nâng cao hiáu

vÁt thÅ. Theo tác giÁ:

Trên thăc tÁ, mãi quan há giāa quÁn lý nhà n°ßc và vai trị cąa cáng đång trong cơng tác bÁo vá và phát huy di sÁn vn hóa phi vÁt thÅ khơng đ¢n giÁn và nh° nhau đãi vßi mßi di sÁn. Qn lý di sÁn vn hóa nói chung theo định h°ßng và thăc hián chą trÂng, chớnh sỏch ca ng v Nh nòc theo HiÁn pháp và pháp lt. Tuy nhiên đơi khi cịn phă thuác nhiÃu vào tính chÃt cąa di sÁn, vào c¢ chÁ tă qn, vai trị cąa các tổ chćc phi quan ph°¢ng, să cã kÁt cáng đång, vÃn đà quÁn lý truyÃn thãng, luÁt tăc, ý thćc cąa ng°ái dân ã từng địa ph°¢ng. Nhāng bên tham gia quÁn lý và thăc hành t¿o nên há thãng vÁn hành mát cách hāu hiáu; và trên c só qun lý hòn hp vòi s tham gia cąa các bên cùng vßi ngh*a vă và trách nhiám đ°āc quy định bằng luÁt cũng nh° să phãi hāp hài hịa vßi măc đích tãi th°āng đÁm bÁo sćc sãng và să hián tån cąa di sn ói vòi hiỏn ti v tÂng lai, khụng làm hąy ho¿i đÁn di sÁn [59, tr.227].

n°ßc vßi să điÃu hành, tham gia trăc tiÁp vào thăc hành di sÁn; 2) QuÁn lý nhà n°ßc vßi să chỉ đ¿o, định h°ßng, kiÅm tra, giám sát; 3) quÁn lý nhà n°ßc vßi să tham gia chą đáng, tích căc cąa cáng đång. Dăa trên HiÁn pháp và các vn bÁn luÁt dù là ph°¢ng thćc nào thì să qn lý cąa nhà n°ßc v¿n đóng vai trị quan trßng, să khác nhau là să tham gia trăc tiÁp hay gián tiÁp cąa há thãng quÁn lý vào quá trình thăc hành di sÁn. Nhà n°ßc chỉ đ¿o, định h°ßng, hß trā, giám sát; cịn cáng đång thăc hián vßi vai trị chą đáng, tích căc, phát huy quyÃn tă chą, tă quyÁt định. GiÁi quyÁt

</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">

đ°āc mãi quan há theo đúng ph°¢ng thćc này thì cơng tác bÁo vá, phát huy DSVH phi vÁt thÅ s¿ đ°āc thăc hián tãt và đÁm bÁo sćc sãng cąa di sÁn trong hián t¿i, giÁm thiÅu nhāng rąi ro cho tÅm nhìn cąa di sÁn trong t°¢ng lai.

<i><b>1.1.3. Các cơng trình nghiên cứu về di tích Bc Triệu vc Lam Kinh </b></i>

tích Lam Kinh đã đ°āc đà cÁp đÁn trong mát sã cơng trình.

nhìn nhÁn là mát vùng đÃt <non n°ßc hāu tình=. Các tác giÁ đã mơ tÁ các thÃng tích tiêu biÅu cąa xć Thanh nh°: chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh, danh thÃng núi Nhåi, Thành Tây Đô, Hàm Rång kỳ tú - Hàm Rång anh hùng, ĐÃn Đång Cổ& trong đó có lng, đÃn thá Bà Triáu và Lam S¢n địa linh nhân kiát.

Tác giÁ Nguyßn Vn HÁo, Lê Thị Vinh (2003) vßi Di sản văn hóa xứ Thanh [56], đã gißi thiáu và há thãng các cơng trình di tích và danh thÃng tiêu biÅu cąa tỉnh Thanh Hóa, trong đó có đà cÁp đÁn khu di tích lịch sÿ đÃn Bà Triáu và khu di tích Lam Kinh. Mặc dù chỉ vßi dung l°āng khiêm tãn, song đây là cơng trình giúp ng°ái đßc hình dung đ°āc bćc tranh chung nhÃt và các DSVH xć Thanh.

Nm 2005, Ban nghiên cću và biên so¿n lịch sÿ Thanh Hóa cho ra đái cuãn

thãng trị dißn Xn PhÁ, làng Xn PhÁ, xã Xn Tr°áng, huyán Thß Xuân (liên quan mÁt thiÁt vßi Di tích Lam Kinh); nghà ch¿m khÃc đá thą cơng làng Nhåi, hun Đơng S¢n; Tín ng°ÿng Thánh L°ÿng Ngũ Vị và lß hái đÃn M°ng; Tăc lá <lm chá kin chiêng bc may= t¿i làng Rốc rm, xã Xuân Phúc, huyán Nh° Thanh.

Nm 2006, Sã Khoa hßc - Cơng nghá tỉnh Thanh Hóa cho phép Tr°áng Cao

<i>đẳng Vn hoá - Nghá thuÁt Thanh Hoá triÅn khai đà tài khoa hßc <Nghiên cứu Di sản </i>

<i>văn hố truyền thống Thanh Hóa loại hình kiến trúc vc điêu khắc= [143]. ĐÃ tài đi </i>

sâu khai thác, phân lo¿i, đánh giá giá trị cąa lo¿i hình di tích kiÁn trúc và điêu khÃc trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, trong đó có đà cÁp đÁn mát sã di tích trong khu di tích Bà Triáu (đÃn Bà Triáu, Đình Phú ĐiÃn). Đà tài đã góp phÅn đ°a ra mát sã giÁi pháp c¢ bÁn trong viác bÁo tån, phát huy giá trị cąa các di tích. Cùng h°ßng đà tài này, tác

<i>đá truyền thống ở Thanh Hóa [126]. Tác giÁ đã đi sâu nghiên cću và c¢ sã hình thành </i>

cũng nh° chÃt liáu đá và mát sã đà tài trong ch¿m khÃc đá truyÃn thãng ã Thanh Hóa.

</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26">

Trong cuãn<Văn hóa dân gian Thanh Hóa= [141], tác giÁ Hồng Minh T°áng (2007) đã đà cÁp đÁn mát sã lß hái mùa xuân và viác phát huy nhāng giá trị vn hóa trun thãng cąa lß hái, gißi thiáu mát sã lß hái tiêu biÅu ã các a phÂng.

<i>i sõu hÂn vo hòng nghiờn cu lò hái, các tác giÁ tiÁp tăc cho ra đái cuãn <Lễ </i>

Thanh Hóa, trong đó có lß hái đÃn Bà Triáu và vÃn đà phát huy giá trị cąa lß hái cổ truyÃn xć Thanh. Bên c¿nh đó, cuãn sách <Lễ hội xứ Thanh= cąa Ban quÁn lý di tích và danh thÃng Thanh Hóa [13] cũng đã gißi thiáu b°ßc đÅu và lß hái truyÃn thãng tiêu biÅu cąa các địa ph°¢ng và trong <Địa chí Thanh Hóa=, TÁp II [138] cũng có đà cÁp đÁn các lß hái nổi tiÁng cąa xć Thanh.

Tác giÁ Lê Vn T¿o (2011) vßi cuãn sách Di sản văn hóa, nguồn lực đặc biệt

kích thích du khách khám phá, tìm hiÅu là să khác l¿ và vn hóa và să thiêng liêng trong tín ng°ÿng, tơn giáo t¿i các điÅm du lịch. Đây là thÁ m¿nh Thanh Hóa có đ°āc ã tÃt cÁ các điÅm du lịch tiÃm nng nh°: SÅm S¢n, Hàm Rång, Lam Kinh, Thành Nhà Hå, Suãi cá Cẩm L°¢ng, Cÿa ThÅn Phù - Đáng Từ Thćc, Pù Hu - Pù Luông... Các điÅm du lịch này đÃu có xuÃt xć từ các m¿ch nguån vn hóa tâm linh đác đáo. Các DSVH th°áng đóng vai trị là điÅm nhÃn trong các khơng gian du lịch, do vÁy viác đÅu t° cho vn hóa phÁi đång ngh*a vßi đÅu t° trong du lịch và ng°āc l¿i. Làm thÁ nào đÅ DSVH không biÁn d¿ng và b°ßc vào dịng chÁy cąa thị tr°áng du lịch nh°

nh° trên, cuãn sách là nguån cung cÃp thông tin, là nhāng gāi ý và mãi quan há giāa viác khai thác DSVH trong du lịch và viác bÁo tån DSVH trong bãi cÁnh mßi.

<i>Nm 2015, Trung tâm bÁo tån di sÁn vn hóa xuÃt bÁn sách: Di sản văn hóa </i>

bÁo tån, phát huy giá trị vn hóa biÅn đÁo; các di tích và danh thÃng că thÅ nh°: hå Cÿa Đ¿t, hang Con Moong, thành nhà Hå, khu di tích Lam Kinh, làng nghà đá An Ho¿ch, lß hái chā Chuáng&

<i>Nm 2019, Ban Tuyên giáo Tỉnh Thanh Hóa biên so¿n sách: Di sản văn hóa </i>

Thanh Hóa, trên c¢ sã đó lăa chßn nhāng di tích tiêu biÅu phân lo¿i theo thć tă xÁp h¿ng đÅ mô tÁ. Trong nhāng DSVH thÁ gißi và di tích qc gia đặc biát, khu di tích Lam Kinh đ°āc trình bày từ trang 37 đÁn trang 46, khu di tích đÃn Bà Triáu đ°āc

</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">

mô tÁ từ trang 47 đÁn trang 50. Vßi măc đích gißi thiáu chung há thãng các DSVH nên phÅn trình bày các di tích t°¢ng đãi khái l°āc. TiÁp đó, các tác giÁ gißi thiáu chung và thăc tr¿ng cơng tác bÁo tån và phát huy giá trị DSVH tỉnh Thanh Hóa.

trị tãt đẹp cąa há thãng DSVH xć Thanh.

Triáu và khu di tích Lam Kinh mát cách s¢ l°āc, nh°ng đÃu cho thÃy mát cái nhìn tổng quan và các DSVH cũng nh° quÁn lý DSVH cąa xć Thanh. Do vÁy, mßi cơng trình đÃu có ý ngh*a nhÃt định, góp phÅn tiÁp cÁn vÃn đà nghiên cću cąa đà tài luÁn án này.

quát Khu di tích Bà Triáu ã ph°¢ng dián vị trí địa lý, lịch sÿ hình thành. Tác giÁ Mai Thị Hoan (2005) vßi Lệ Hải Bc Vương vc đền thờ Bà Triệu [63] đã trình bày

lß hái trun thãng t¿i đÃn Bà Triáu.

Nm 2019, Trung tâm bÁo tån di sÁn vn hóa Thanh Hóa đã xuÃt bÁn cuãn sách <Anh hwng dân tộc Triệu Thị Trinh vc Khu di tích lịch sử kiến trúc nghệ thuật

và cuác khãi ngh*a Bà Triáu, khu di tích và lß hái đÃn Bà Triáu. Đây đ°āc coi là tài liáu giúp khách thÁp ph°¢ng có cái nhìn tồn cÁnh và khu di tích quãc gia đặc biát cąa xć Thanh.

Bên c¿nh các t° liáu trên còn có mát sã bài viÁt có liên quan đ°āc đng tÁi trên các t¿p chí Vn hóa đái sãng và t¿p chí Du lịch và các trang Website,& song nái dung chỉ vßi măc đích qng bá và gißi thiáu tổng quan và các khu di tích qc gia đặc biát.

<i>Đãi vßi Khu di tích Lam Kinh, tr°ßc hÁt có thÅ kÅ đÁn cn sách Di tích </i>

thiáu phăc vă du khách đÁn tham quan Khi di tích Lam Kinh, do vÁy tác giÁ gißi

đßc. Ng°ái đßc có thÅ nhÁn ra nhāng phác hßa và đÃt dăng nghiáp cąa nhà Lê, và quá trình lịch sÿ vßi Đ¿i cáo bình Ngơ, và khu Lam Kinh - đián cổ thành x°a, và lng các vua và hồng hÁu triÃu Lê, và các bài th¢ và truyÃn thuyÁt liên quan đÁn cuác khãi ngh*a. Tuy khơng bàn đÁn viác qn lý khu di tích này, nh°ng cuãn sách

</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28">

cũng gāi mã mát sã hiÅu biÁt và vai trị, vị trí cąa vùng đÃt Lam Kinh trong lịch sÿ dân tác, cũng nh° Lam Kinh trong đái sãng cáng đång c° dõn nÂi õy.

<i>Cựng hòng nghiờn cu nh tỏc gi Trịnh Ngā, nm 2016, cuãn sách Khu di </i>

đã gißi thiáu nhāng nét khái quát và địa danh, nhân vÁt lịch sÿ và nhāng di tích hián

h°ßng đÁn cąa cơng trình này.

Khu di tích Lam Kinh là di tớch gn lin vòi vÂng triu Hu Lờ huy hong trong lịch sÿ dân tác. Vì vÁy, các cơng trình viÁt và vua, hồng hÁu và các cơng thÅn thái Lê s¢ cũng nh° dÃu tích nhāng di sÁn liên quan t¿i Lam Kinh đ°āc nhiÃu tác giÁ bá cơng sćc tìm hiÅu, có thÅ kÅ đÁn các cơng trình nh°: Các vua và hồng hậu

<i>Túc Vương Lê Lai cąa Ban quÁn lý di tích lịch sÿ Lam Kinh [9]& </i>

Nhìn chung, kÅ từ khi Khu di tích Bà Triáu và Khu di tích Lam Kinh đ°āc Thą t°ßng Chính phą xÁp h¿ng di tích qc gia đặc biát, đã có mát sã cơng trình nghiên cću chuyên biát và hai di tích này. Nhāng cơng trình đó chą u tÁp trung nghiên cću và lịch sÿ hình thành di tích, să kián, nhân vÁt lịch gÃn vßi di tích hoặc gißi thiáu và không gian cÁnh quan, các h¿ng măc công trình hián có trong di tích..., cịn ít cơng trình nghiên cću d°ßi góc đá qn lý di tích (hián chỉ dừng l¿i ã góc đá các khố luÁn tãt nghiáp, luÁn vn Th¿c s*), và nhÃt là ch°a có các nghiên cću tiÁp cÁn quÁn lý d°ßi góc đá đánh giá să tham gia cąa các bên liên quan.

<i><b>1.1.4. Đánh giá kết quả nghiên cứu, xác định nội dung tập trung nghiên cứu </b></i>

QuÁn lý DSVH nói chung, qn lý di tích nói riêng là vÃn đà đ°āc nhiÃu nhà nghiên cću quan tâm tìm hiÅu. Do vÁy, đã có khơng ít các bài viÁt, cơng trình nghiên cću trên cÁ hai ph°¢ng dián lý luÁn cũng nh° các ho¿t đáng thăc tißn t¿i các địa ph°¢ng că thÅ. Các tác giÁ cũng đ°a ra kinh nghiám quÁn lý DSVH cąa mát sã n°ßc trên thÁ gißi đÅ tham khÁo, áp dăng vào thăc tiòn qun lý ó Viỏt Nam trờn c só so sánh mát sã điÅm t°¢ng đång. Các cơng trình cũng đã tổng kÁt từ thăc tißn quÁn lý nhng nguy c e dòa n cụng tỏc bo tồn và phát huy giá trị di sÁn, phân tích nguyên nhân, dă báo các khuynh h°ßng phát triÅn và đà ra nhāng bián pháp

</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">

nhằm nâng cao hiáu quÁ công tác quÁn lý DSVH trong thái gian tßi. Các nghiên cću đó là nguån tài liáu tham khÁo hāu ích trong quá trình thăc hián đà tài luÁn án này

khi nghiên cću thăc tÁ t¿i Khu di tích Bà Triáu và Khu di tích Lam Kinh.

Trong mát sã cơng trình nghiên cću, vai trị cąa Nhà n°ßc và cáng đång trong quÁn lý DSVH đã đ°āc đà cÁp và đã chỉ ra rằng: ĐÅ thăc hián vai trị cąa Nhà n°ßc trong qn lý DSVH cÅn phÁi thiÁt lÁp c¢ chÁ, chính sách qn lý đúng đÃn trong cÁ n°ßc và có mát há thãng tổ chćc thích hāp, đą khÁ nng hián thăc hóa các chą tr°¢ng, chính sách đó cũng nh° cÅn tổ chćc đÅ các ho¿t đáng quÁn lý thăc să trã thành să nghiáp cąa toàn dân.

Khi bàn và vai trò cąa cáng đång trong bÁo tån và phát huy giá trị DSVH, hÅu hÁt các nhà nghiên cću đÃu thãng nhÃt nhìn nhÁn vai trị quan trßng cąa cáng đång trong lịch sÿ bÁo tån và phát huy giá trị DSVH, vì cáng đång là chą nhân sáng t¿o, gìn giā và trao truyÃn các giá trị DSVH trong suãt chiÃu dài lịch sÿ cąa dân tác. Tuy nhiên, có thÅ nhÁn thÃy rằng, sã l°āng các cơng trình tiÁp cÁn nghiên cću từ vai trò cąa cáng đång trong qn lý DSVH v¿n cịn khá khiêm tãn so vßi các ho¿t đáng đang dißn ra th°áng ngày. ĐiÃu này xuÃt phát từ thăc tÁ nghiên cću và mãi quan há giāa các bên liên quan trong quÁn lý vn hóa v¿n cịn đ°āc coi là mát vÃn tÂng ói mòi m; v, bờn cnh ú, cũng có nhāng nái dung nghiên cću thăc chÃt là có đà cÁp đÁn mãi quan há giāa các bên liên quan, song, vì cơng trình đà cÁp đÁn nhiÃu vÃn đà liên quan khác nên tên cąa cơng trình đó khơng thÅ đà cÁp chi tiÁt và vÃn đà này.

Đãi vßi vùng đÃt xć Thanh, cịn ít cơng trình nghiên cću sâu và di tích qc gia đặc biát cũng nh° viác quÁn lý các di tích này. Đa phÅn các nghiên cću và các khu di tích chỉ mang tính gißi thiáu tổng quát và nguån gãc, hián tr¿ng cąa khu di tích d°ßi góc đá lịch sÿ, khÁo cổ hßc hoặc mát sã nghiên cću chuyên sâu h¢n sÿ dăng các ph°¢ng pháp khÁo sát, điÃn dã, miêu tÁ và phân tích đÅ làm sáng tá đ°āc giá trị kiÁn trúc, di vÁt, cổ vÁt, khơng gian vn hóa, hay các lß hái. Đãi vßi Khu di tích Bà Triáu và Khu di tích Lam Kinh, phÅn lßn các cơng trình nghiên cću mßi tÁp trung ã góc đá lịch sÿ, khÁo cổ hßc. Nái dung nghiên cću và quÁn lý các khu di tích này ch°a đ°āc quan tâm đúng mćc, hoặc chą yÁu chỉ dừng l¿i ã nhāng bài viÁt nhá lẻ, hoặc đ°āc khai thác d°ßi góc đá phát triÅn du lịch DSVH mà ch°a đ°āc thÅ hián ã nhāng công trình nghiên cću mang tính chun sâu.

Có thÅ cho rằng, hián ch°a có cơng trình nào nghiên cću mát cách há thãng,

</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30">

că thÅ, chuyên sâu và mãi quan há giāa các bên liên quan trong quá trình quÁn lý Khu

liên quan đÁn đà tài cho thÃy, nhìn chung các cơng trình đã cơng bã đÃu là nhāng tài liáu quý giá, có giá trị tham khÁo đÅ tiÁp thu hoặc kÁ thừa có chßn lßc thành tău nghiên cću cąa nhāng ng°ái đi tr°ßc. Song, đánh giá mát cách khách quan cho tßi

quÁn lý di tích qc gia đặc biát t¿i Thanh Hóa nói chung, t¿i Khu di tích Bà Triáu và Khu di tích Lam Kinh nói riêng v¿n là vÃn đà cịn chýa ðýāc đà cÁp. Chính vì vÁy, khơng nhāng đà tài nghiên cću này là mát đà tài mßi và hồn tồn khơng trùng lặp

đang trong vÁn hái mßi xây dăng nÃn vn hóa tiên tiÁn, đÁm đà bÁn sÃc dân tác, cąng có mát Nhà n°ßc pháp qun cąa dân, do dân và vì dân.

vÃn đà nghiên cću, nhÁn thÃy nhāng vÃn đà cÅn tiÁp tăc giÁi quyÁt nh° sau: 1/ D°ßi góc đá xem xét mãi quan há giāa các bên liên quan trong quÁn lý di tích QGĐB t¿i Khu di tích Bà Triáu và Khu di tích Lam Kinh thì các bên liên quan đã thăc hián tãt

đang phát sinh nhāng vÃn đà gì cÅn phÁi giÁi quyÁt, khâu nào yÁu cÅn thay đổi, khâu nào m¿nh cÅn phát huy đÅ đem l¿i nhāng hiáu quÁ tãt h¢n cho cơng tác qn lý; 2/ Từ nhāng đánh giá că thÅ và mãi quan há giāa các bên liên quan có thÅ thÃy nhāng h¿n chÁ că thÅ nào và cÅn có nhāng giÁi pháp gì đÅ nâng cao hiáu quÁ phãi hāp giāa các bên liên quan trong quÁn lý di tích QGĐB ã Khu di tích Bà Triáu và Khu di tích Lam Kinh nói riêng, các di tích QGĐB khác ã Thanh Hố nói chung.

Cn cć vào lý thut các bên liên quan, NCS s¿ thiÁt lÁp khung phân tích că thÅ đÅ làm rõ nhāng vÃn đà mà các nhà nghiên cću di tr°ßc còn bá ngá. Trong ph¿m vi khÁo sát cąa ln án, có thÅ lăa chßn mát sã mãi quan há tiêu biÅu đÅ tiÁn hành nghiên cću, điÃu này s¿ đ°āc làm rõ trong c¢ sã lý luÁn cąa đà tài.

<b>1.2. C¢ så lý luÁn </b>

<i><b>1.2.1. Một số khái niệm c¡ bản </b></i>

là nhāng tài sÁn vn hóa có giá trị cąa quá khć cịn tån t¿i trong cc sãng đ°¢ng

<i>đ¿i và t°¢ng lai. Từ điển Tiếng Việt định ngh*a: Di sản là cái của thời trước để lại. </i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">

Trong Cơng °ßc BÁo vá DSVH và thiên nhiên thÁ gißi cąa UNESCO ban hành nm 1972, t¿i ĐiÃu 1 có quy định nhāng lo¿i hình s¿ đ°āc coi nh° là <di sÁn vn hoá= bao gåm: Di tích kiÁn trúc (monuments), nhóm cơng trình xây dăng (groups of buildings) và các di chỉ (sites) [46-47]. Trong mát sã từ điÅn thông dăng, khái niám di

thÅ, chẳng h¿n nh° truyÃn thãng, ngôn ngā, hoặc các tòa nhà, đã đ°āc t¿o ra trong q khć và v¿n cịn có tÅm quan trßng lịch sÿ.

Theo LuÁt Di sÁn vn hóa, thuÁt ngā <di sÁn vn hóa= chính thćc đ°āc ghi trong

<i>vn bÁn pháp quy cao nhÃt và đ°āc sÿ dăng phổ biÁn. Nm 2009, LuÁt Di sÁn vn hóa </i>

sÿa đổi, bổ sung mát sã điÃu khoÁn, theo đó DSVH bao gåm DSVH phi vÁt thÅ và DSVH vÁt thÅ, <là sÁn phẩm tinh thÅn, vÁt chÃt có giá trị lịch sÿ, vn hóa, khoa hßc, đ°āc l°u truyÃn từ thÁ há này qua thÁ há khác ã n°ßc Cáng hịa XHCN Viát Nam= [83-84].

và BÁo tån và Trùng tu di tích và di chỉ (nm 1964), t¿i ĐiÃu 1 có định ngh*a: "Di tích lịch sÿ khơng chỉ là mát cơng trình kiÁn trúc mà cịn cÁ các khu đơ thị hoặc nơng thơn trong đó đ°āc tìm thÃy bằng chćng cąa mát nÃn vn minh că thÅ, phát triÅn quan trßng hay mát să kián lịch sÿ. Khái niám này khơng chỉ áp dăng vßi nhāng cơng trình nghá tht lßn mà cÁ vßi nhāng cơng trình khiêm tãn đã hái tă đ°āc các ý ngh*a vn hóa cąa quá khć" [38].

Theo Lt Di sÁn vn hóa: <Di tích lịch sÿ - vn hóa là cơng trình xây dăng, địa điÅm và các di vÁt, cổ vÁt, bÁo vÁt quãc gia thc cơng trình, địa điÅm đó có giá trị lịch sÿ, vn hóa, khoa hßc= [83-84]. â đây, có thÅ hiÅu ráng ra các cơng trình xây dăng, địa điÅm đó là các tịa nhà, đài t°ãng niám, quÁng tr°áng, khu phã& gÃn vßi các să kián lịch sÿ, các di chỉ khÁo cổ, các địa điÅm gÃn vßi ho¿t đáng tơn giáo tín ng°ÿng&

Lt Di sÁn vn hóa nm 2001, đ°āc sÿa đổi, bổ sung nm 2009, bao gåm:

"a) Cơng trình xây dăng, địa điÅm gÃn vßi să kián đánh dÃu b°ßc chuyÅn biÁn đặc biát quan trßng cąa lịch sÿ dân tác hoặc gÃn vßi anh hùng dân tác, danh nhân tiêu biÅu có Ánh h°ãng to lßn đãi vßi tiÁn trình lịch sÿ cąa dân tác;

b) Cơng trình kiÁn trúc, nghá thuÁt, quÅn thÅ kiÁn trúc, tổng thÅ kiÁn trúc đô thị và địa điÅm c° trú có giá trị đặc biát đánh dÃu các giai đo¿n phát triÅn kiÁn trúc, nghá thuÁt Viát Nam;

</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32">

c) Địa điÅm khÁo cổ có giá trị nổi bÁt đánh dÃu các giai đo¿n phát triÅn vn hóa khÁo cổ quan trßng cąa Viát Nam và thÁ gißi;

d) CÁnh quan thiên nhiên nổi tiÁng hoặc địa điÅm có să kÁt hāp giāa cÁnh quan thiên nhiên vßi cơng trình kiÁn trúc, nghá tht có giá trị đặc biát cąa quãc gia hoặc khu văc thiên nhiên có giá trị và địa chÃt, địa m¿o, địa lý, đa d¿ng sinh hßc và há sinh thái đặc thù nổi tiÁng cąa Viát Nam và thÁ gißi= [83-84].

điÃu khiÅn ho¿t đáng cąa mát sã đ¢n vị, c¢ quan; viác trơng coi, gìn giā và theo dõi viác gì. Các nhà nghiên cću và khoa hßc quÁn lý đ°a ra khái niám că thÅ h¢n: <là să tác đáng có tổ chćc, có măc đích cąa chą thÅ qn lý tßi đãi t°āng quÁn lý nhằm đ¿t đ°āc măc tiêu đà ra= [159]. ĐÅ thăc hián công tác quÁn lý cÅn phÁi dăa vào các công că quÁn lý là các chính sách và luÁt pháp, chiÁn l°āc phát triÅn, quy ho¿ch, đà án bÁo vá và phát huy di sÁn, ngn lăc, tài chính, các cơng trình nghiên cću khoa hßc&

<i>nhằm đ¿t đ°āc các măc đích đã đà ra. </i>

cąa quÁn lý, là: Công viác cąa Nhà n°ßc đ°āc thăc hián thơng qua viác ban hành, tổ chćc thăc hián, kiÅm tra và giám sát viác thăc hián các vn bÁn quy ph¿m pháp luÁt trong l*nh văc vn hóa, đång thái nhằm góp phÅn phát triÅn kinh tÁ, xã hái cąa từng địa phÂng núi riờng, c nòc núi chung. Ngoi ra, qun lý vn hóa cịn đ°āc hiÅu là să tác đáng chą quan bằng nhiÃu hình thćc, ph°¢ng pháp cąa chą thÅ quÁn lý (các c¢ quan đÁng, nhà nòc, on th, cỏc c cu dõn s, cỏc cỏ nhân đ°āc trao

đái sãng vn hóa) nhằm đ¿t đ°āc măc tiêu mong muãn.

Di tích lịch sÿ - vn hóa là mát bá phÁn quan trßng cąa nÃn vn hóa dân tác, vì vÁy có thÅ hiÅu: Qn lý di tích lịch sÿ - vn hóa chính là să định h°ßng, t¿o điÃu kián tổ chćc, điÃu hành viác bÁo vá, gìn giā các di tích, làm cho các giá trị cąa di tích đ°āc phát huy, khai thác và lan táa giá trị bằng nhiÃu nhiÃu hình thćc khác nhau đÅ phăc vă con ng°ái. Viác quÁn lý di tích đ°āc thăc hián bãi các chą thÅ quÁn lý (c¢ quan quÁn lý, cáng đång có di tích&) tác đáng bằng nhiÃu cách thćc khác nhau đÁn đãi t°āng quÁn lý (các di tích) nhằm gìn giā, bÁo vá và khai thác các giá trị cąa di tích phăc vă să phát triÅn xã hái, đáp ćng nhu cÅu và vÁt chÃt và tinh thÅn cho cáng đång.

Từ nhāng quan niám nêu trên, NCS đ°a ra quan điÅm và quÁn lý di tích

</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">

chą thÅ quÁn lý trong đó bao gåm các bên liên quan chą yÁu là Nhà n°ßc và cáng đång nhằm h°ßng tßi mát măc tiêu chung là thăc hián viác quÁn lý chm sóc mát cách có há thãng đÅ bÁo vá, bÁo tån và phát huy giá trị di tích lịch sÿ-vn hóa phăc vă cho các thÁ há hián t¿i và t°¢ng lai.

nhiÃu đãi t°āng trong mát vÃn đà nào đó vßi nhau. Nh° vÁy, khi nói đÁn mãi quan há là nói đÁn să tác đáng qua l¿i song ph°¢ng hoặc a phÂng. Vớ d, khi Viỏt Nam

vòi mỏt nòc că thÅ nào đó, bên c¿nh đó cịn chịu tác đáng bãi nhāng mãi quan há vßi các n°ßc khác và giāa các n°ßc khác vßi nhau.

Xét đÁn tr°áng hāp că thÅ quÁn lý di tích quãc gia đặc biát t¿i tỉnh Thanh Hóa s¿ thÃy să tác đáng qua l¿i giāa các tổ chćc và cá nhân liên quan. UBND tỉnh Thanh Hóa tác đáng đÁn Sã VHTT&DL và ng°āc l¿i; UBND tỉnh cũng tác đáng đÁn các sã, ngành khác trong các ho¿t đáng chuyên ngành; và, să tác đáng qua l¿i giāa Sã VHTT&DL vßi các sã, ngành khác, vßi UBND tỉnh theo chiÃu ng°āc l¿i nh° đã nêu, vòi cỏng ồng... m chỳng ta cú th hiu Ân giÁn đó là mãi quan há chỉ đ¿o và phãi hāp giāa các bên liên quan.

tác đáng vào hoặc cùng chịu să tác đáng cąa mát đãi t°āng, să vÁt, hián t°āng... nào

<i>đó; chịu trách nhiám, có vai trò hoặc đ°āc h°ãng lāi từ mát ho¿t đáng nào đó. Theo </i>

Freeman (1984) thì<i>: <Các bên liên quan là mát ng°ái, nhóm hoặc tổ chćc có quyÃn lāi </i>

nhÃt định trong quá trình ra quyÁt định và các ho¿t đáng cąa mát doanh nghiáp, tổ chćc hoặc dă án. Các bên liên quan có thÅ là thành viên cąa tổ chćc mà hß có cổ phÅn hoặc hß có thÅ khơng có chi nhánh chính thćc. Các bên liên quan có thÅ có Ánh h°ãng trăc tiÁp hoặc gián tiÁp đÁn các ho¿t đáng hoặc dă án cąa mát tổ chćc. Să hß trā cąa hß

<i>th°áng là cÅn thiÁt cho să thành cơng cąa dă án và kinh doanh= [165]. </i>

Ví dă, trong các LuÁt, Bá LuÁt hay quyÁt định hành chính, t¿i nhāng điÃu khoÁn cuãi cùng th°áng phân công trách nhiám cho tổ chćc này hay cá nhân khác, đó là các bên liên quan đÁn trách nhiám thăc thi mát chính sách do LuÁt định. Xét đÁn tr°áng hāp că thÅ quÁn lý di tích quãc gia đặc biát t¿i tỉnh Thanh Hóa, các bên liên quan là các tổ chćc quÁn lý, trăc tiÁp hoặc gián tiÁp và các tổ chćc, cá nhân chịu să điÃu hành cąa tổ chćc quÁn lý.

Trong vÃn đà nghiên cću cąa luÁn án tác giÁ, các bên liên quan đ°āc xác định là các bên th°áng xuyên tham gia vào quá trình quÁn lý thuác hai ph¿m trù cn

</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34">

bÁn, là Nhà n°ßc và cáng đång. Că thÅ l cỏc c quan qun lý nh nòc t cp Trung °¢ng đÁn địa ph°¢ng từ Chính phą, Bá VHTTDL, các c¢ quan ngang Bá, UBND tỉnh Thanh Hóa, Sã VHTTDL và các c¢ quan ngang Sã, đÁn chính qun địa ph°¢ng và cáng đång dân c°.

Từ nhāng cách hiÅu trên đây, NCS cho rằng: Các bên liên quan trong ho¿t đáng quÁn lý di tích là nhāng c¢ quan, tổ chćc, cá nhân, cáng đång cùng phãi hāp

măc tiêu nhÃt định góp phÅn gìn giā và phát huy giá trị cąa di tích.

Thông qua khái niám mối quan hệ và khái niám các bên liên quan có thÅ cho rằng, mối quan hệ giữa các bên liên quan là să tác đáng qua l¿i giāa các tổ chćc và cá nhân cùng tác đáng vào, chịu să tác đáng cąa mát đãi t°āng nào đó hoặc chịu trách nhiám, h°ãng lāi từ mát ho¿t đáng nào đó. Mãi quan há, tác đáng qua l¿i này tãi thiÅu là song ph°¢ng và th°áng là đa ph°¢ng. Và, đÅ thÅ hián tính chÃt đa ph°¢ng hay song ph°¢ng đó, bao giá cũng thơng qua mát ph°¢ng thćc că thÅ, th°áng là đa d¿ng, trong nhāng tr°áng hāp că thÅ. Ví dă, khi nói đÁn mãi quan há giāa các nÃn vn minh ng°ái ta th°áng nhÃc đÁn nhāng tính chÃt nh° t°¢ng đång, khác biát và ph°¢ng thćc "hịa hāp, gÃn kÁt" hay "va ch¿m"; khi nói đÁn quan há giāa cÃp trên vßi cÃp dòi thỏng nhc n tớnh cht ch o, vòi phÂng thćc "mánh lánh", "quyÁt định/chỉ thị hành chính"; quan há giāa cÃp d°ßi vßi cÃp trên và nhāng mãi quan há đa ph°¢ng khác cũng s¿ có tính cht v phÂng thc c thự khỏc...

nh nòc luụn gÃn liÃn vßi các tÅng lßp giai cÃp. Nhà n°ßc l c quan nm gi v iu hnh mòi ho¿t đáng, quyÃn lăc, chính trị cąa xã hái, đ°a ra các quyÁt định, vÃn đà trßng yÁu cąa đÃt n°ßc và điÃu hành, chỉ đ¿o mßi ho¿t đáng cąa quãc gia. Trong luÁn án này, NCS tÁp trung nghiên cću qn lý nhà n°ßc vßi tính chÃt là mát ho¿t đáng quÁn lý xã hái. QuÁn lý nhà n°ßc đ°āc thăc hián bãi tÃt cÁ các c quan nh nòc, l ho¿t đáng chÃp hành và điÃu hành có tính tổ chćc chặt ch¿, đ°āc thăc hián trên c¢ sã pháp luÁt, đ°āc bÁo đÁm thăc hián bãi hỏ thóng cỏc c quan hnh chớnh nh nòc.

chí, nái hàm phù hāp. Trong l*nh văc bÁo vá DSVH, các chuyên gia cąa UNESCO rÃt quan tâm đÁn cáng đång, hß cho rằng: <Các cáng đång là các m¿ng l°ßi bao gåm

</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35">

mãi quan há mang tính lịch sÿ và bÃt nguån từ viác thăc hành và chuyÅn giao hoặc ràng buác vßi di sÁn vn hóa phi vÁt thÅ cąa hß= [166].

Theo tác giÁ Tơ Duy Hāp thì: <Cáng đång bao gåm các thăc thÅ xã hái có c¢ cÃu tổ chćc chặt ch¿ cho đÁn các tổ chćc ít có cÃu trúc chặt ch¿, là mát nhóm xã hái có lúc khá phân tán đ°āc liên kÁt bằng mát lāi ích chung trong mát khơng gian t¿m thái, dài hay ngÃn nh° phong trào quÅn chúng, công chúng, khán giÁ, đám đông= [66, tr.17]. â l*nh văc bÁo vá di tích lịch sÿ - vn hóa, khi đà cÁp tßi cáng đång, có thÅ cho rằng đây là tÁp hāp nhāng nhóm ng°ái có chung đặc tr°ng và vn hóa, các thành viên thuác cáng đång có chung mát niÃm tin vào các vị thÅn linh, cÅu mong să che chó, ban Ân, mang li cho hò nhng iu tót lành trong cuác sãng& Nhāng niÃm tin nh° vÁy đã t¿o să thãng nhÃt tinh thÅn, cąng cã đ¿o lý chung, đång thái góp phÅn vào nhiÃu ho¿t đáng xã hái t¿i cáng đång bằng mát thái đá mà theo các nhà nghiên cću, là mát <să dÃn thân, không vă lāi=. Mát trong nhāng ho¿t đáng đó là viác tham gia đóng góp giā gìn, bÁo vá nhāng địa điÅm thá tă cąa cáng đång - khi các di tích bị xuãng cÃp, h° háng thì các thành viên cąa cáng đång sẵn lịng góp cơng, góp cąa đÅ trùng tu, tơn t¿o. Cáng đång này có thÅ trùng khßp vßi cáng đång c° trú (làng xã, khu phã) nh°ng cũng có thÅ khơng, thÁm chí cịn ráng h¢n trên ph¿m vi cÁ n°ßc, thÁm chí là ngồi n°ßc. Cáng đång, ã đây hiÅu theo ngh*a ráng có thÅ bao gåm các c° dân, các tổ chćc phi chính phą, các doanh nghiáp& có chung ý chí cùng giā gìn, bÁo vá, tôn t¿o và phát huy các giá trị cąa di tích.

Nh° vÁy, theo nhāng cách hiÅu trên thì NCS cũng hiÅu rằng: Cáng đång đ°āc hiÅu là tÁp hāp cąa các lo¿i tÁp thÅ nhāng ng°ái hoặc cùng sinh sãng trong mát khu văc địa lý, hoặc có nhāng điÅm chung giãng nhau, hoặc gÃn bó vßi nhau trong mát khãi/tổ chćc nào đó (nhân dân, hái nghà nghiáp, tổ chćc t° vÃn...).

<i><b>1.2.2. Lý thuyết các bên liên quan với quản lý di sản </b></i>

Lý thuyÁt các bên liên quan (Stakeholder theory) đ°āc khãi đÅu từ nghiên cću cąa Freman (1984) và quÁn trị tổ chćc và đ¿o đćc kinh doanh <QuÁn trị chiÁn l°āc: Cách tiÁp cÁn từ các bên liên quan= Strategic Management: A Stakeholder Approach [165]. Quan điÅm các bên liên quan từ Freeman (1984) đà xuÃt t° t°ãng rằng mát công ty chỉ có thÅ tån t¿i nÁu nó có khÁ nng đáp ćng nhu cÅu các bên liên quan - nhāng ng°ái có thÅ Ánh h°ãng đáng kÅ đÁn phúc lāi cąa cơng ty. Bãi vì các bên liên quan có thÅ đóng góp vào khÁ nng t¿o ra cąa cÁi cąa mát công ty, đÅ duy trì să tng tr°ãng, các cơng ty nên quan tâm đÁn lāi ích cho các bên liên quan và

</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36">

tính đÁn các quan điÅm và các ho¿t đáng cąa hß. Trong tr°áng hāp này, các bên liên quan chính là nhóm, cá nhân có qun lāi và mãi quan há vßi các cơng ty, chẳng h¿n nh° khách hàng, nhân viên, nhà cung cÃp v.v&

Lý thuyÁt này cũng cho rằng tổ chćc có ngh*a vă phÁi đãi xÿ cơng bằng giāa các bên liên quan, trong tr°áng hāp các bên liên quan có xung đát lāi ích, doanh nghiáp phÁi có ngh*a vă đ¿t đ°āc să cân bằng tãi °u giāa chúng. LÁp luÁn này có hai lý do. ĐÅu tiên, các bên liên quan cung cÃp các nguån lăc nh° vãn, lao đáng và doanh thu. NÁu các công ty hành đáng vơ trách nhiám đãi vßi nhân viên, khách hàng v xó hỏi, thỡ hò cú nguy c mt đi nhāng nguån lăc quan trßng này. Thć hai, các bên liên quan vừa là ng°ái h°ãng lāi tiÃm nng vừa là ng°ái chịu rąi ro cao. Hß th°áng xuyên phÁi đãi dián vßi nhāng rąi ro liên quan đÁn nhāng hành vi vô trách nhiám xã hái, chẳng h¿n nh° các sÁn phẩm kém chÃt l°āng, khai thác lao đáng và môi tr°áng tă

chia đÃu giāa các thành viên chịu rąi ro, bao gåm cÁ các bên liên quan. Viác phân lo¿i các bên liên quan thành quan trßng và thć yÁu cąa Metcalfe (1998) đã giúp phân định

đáng quan trßng cąa cơng ty, ví dă, khách hàng, ng°ái lao đáng và cổ đông. Các bên liên quan thć yÁu là nhāng ng°ái Ánh h°ãng hoặc bị Ánh h°ãng bãi các ho¿t đáng cąa

ph°¢ng tián trun thơng (Metcalfe, 1998).

Nh° vÁy, lý thuyÁt các bên liên quan đ°āc ra đái và ban đÅu đ°āc áp dăng chą yÁu trong nghiên cću các l*nh văc kinh tÁ, quÁn trị doanh nghiáp. Sau đó, lý thuyÁt đã đ°āc áp dăng ráng rãi trong các l*nh văc khác nh° chính sách cơng, qn lý xã hái, vn hóa& Ví dă: Phân tích các bên liên quan cũng đ°āc sÿ dăng đÅ phân tích chính sách, quÁn lý dă án và xây dăng các quy trình đa bên liên quan đÅ ra quyÁt định có să tham gia cąa cáng đång. Các tổ chćc công có thÅ quan tâm đÁn

c°áng nÃn dân chą. Tuy nhiên, trong bãi cÁnh chính sách cơng, các măc tiêu cąa phân tích và quÁn lý các bên liên quan khơng chỉ liên quan đÁn lāi ích că thÅ cąa các tổ chćc cơng mà cịn liên quan đÁn lāi ích chung và viác đ¿t đ°āc các qut định cơng bằng (ví dă: bằng cách đ°a ra các bên liên quan có tiÁng nói quan trßng). Các quy trình đa bên liên quan gÃn liÃn vßi các phong cách quÁn trị thúc đẩy tính minh b¿ch, cãi mã cao h¢n và să tham gia ráng rãi vào chính sách cơng.

</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">

Đãi vßi l*nh văc qn lý di tích, trong đó có các di tích qc gia đặc biát, viác áp dăng lý thuyÁt các bên liên quan giúp nhìn nhÁn rõ vai trị, tác đáng cąa mßi nhân tã - mßi bên liên quan cũng nh° mãi quan há giāa các thành tã đó tác đáng đÁn ho¿t đáng quÁn lý, bÁo tån, phát huy giá trị di tích. Ví dă: xét ã ngh*a ráng nhÃt, mãi quan há giāa các bên liên quan trong quÁn lý di tích là mãi quan há giāa nhà n°ßc và cáng đång, vßi các tổ chćc phi chính phą, các doanh nghiáp, các đồn thÅ xã hái v.v& có mãi t°¢ng tác và liên há vßi di tích. Trong mãi quan há đó, qn lý nhà n°ßc vßi tính chÃt là mát ho¿t đáng quÁn lý xã hái, đ°āc thăc hián bói tt c cỏc c quan nh nòc, l hot đáng chÃp hành và điÃu hành có tính tổ chćc chặt ch¿, đ°āc thăc hián trên c¢ sã pháp luÁt, đ°āc bÁo đÁm thăc hián bãi há thãng cỏc c quan hnh chớnh nh nòc.

Qun lý nhà n°ßc đãi vßi các di tích khơng chỉ có cơng tác qn lý hành chính, ho¿ch định các chiÁn l°āc, chính sách, mà cịn thăc thi nhāng chćc nng cąa mình, đó là chỉ đ¿o, phãi hāp, hß trā cáng đång và nguån lăc (tài chính, nhân lăc, vÁt lăc), và kiÅm tra giám sát... Giāa các nhân tã trong há thãng quÁn lý nhà n°ßc là quan há phãi hāp, hß trā trong thăc thi nhiám vă chung. Đãi vßi cáng đång và các bên liên quan khác, trên thăc tÁ, di tích lịch sÿ - vn hóa là nhāng n¢i l°u giā mát bá phÁn giá tr vn húa kho c, nÂi diòn ra s kián lịch sÿ quan trßng, có ý ngh*a đãi vßi dân tác, đÃt n°ßc hoặc địa ph°¢ng: nhāng địa điÅm ghi dÃu chiÁn công chãng xâm l°āc, chãng áp bćc; nhāng địa điÅm l°u niám và nhân vÁt lịch sÿ, anh hùng dân tác, danh nhân vn hóa, khoa hßc; nhāng cơng trình kiÁn trúc nghá tht có giá trị. Di tích lịch

vn hố - lịch sÿ - khoa hßc nhÃt định, phÁn ánh mát chặng đ°áng lịch sÿ cąa cáng đång dân c°, quá trình hình thành và phát triÅn xã hái qua mßi thái đ¿i. Vì vÁy, di tích và cáng đång có mãi quan há mÁt thiÁt vßi nhau, trong đó cáng đång đóng vai trị rÃt quan trßng trong q trình sáng t¿o, hình thành và tån t¿i cąa các di tích.

Trong mãi quan há giāa các bên liên quan hián nay, ã tÅm v* mơ, có thÅ hiÅu theo h°ßng nhà nòc trc tip ch o, giao cho cỏc c quan chuyên môn xây dăng các chiÁn l°āc, quy ho¿ch và chính sách và bÁo vá và phát huy các giá trị cąa di tích. Trong điÃu kián lý t°ãng, các chính sách này nÁu đ°āc cáng đång, các bên liên quan khác tham gia thăc hián thì giỏ tr thc tiòn ca chớnh sỏch s cao hÂn nhiÃu. Có thÅ nói, và c¢ bÁn, mãi quan há này t¿o điÃu kián đÅ các bên liên quan đÃu phát

pháp và xây dăng há thãng các ban ngành quÁn lý, phãi hāp cùng cáng đång thăc

</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">

hành di sÁn. Đây là mãi quan há mang tính bián chćng: Mãi quan há chỉ đ¿o và phãi hāp và hß trā từ phía nhà n°ßc đãi vßi cáng đång và các bên liên quan và viác thăc thi các chính sách, trăc tiÁp bÁo tån, phát huy các giá trị cąa di tích.

<i><b>1.2.3. Xây dựng khung phân tích luận án từ lý thuyết các bên liên quan </b></i>

Nh° đã gißi thiáu t¿i tiÅu măc 1.1.2 (Các cơng trình nghiên cću tiÁp cÁn từ vai trò cąa các bên liên quan), tác giÁ Nguyßn Thị HiÃn khi bàn và quÁn lý nhà n°ßc và vai trị cąa cáng đång đã cho rằng, và c¢ bÁn có 3 ph°¢ng thćc quÁn lý: 1) QuÁn lý nhà n°ßc vßi să điÃu hành, tham gia trăc tiÁp vào thăc hành di sÁn; 2) QuÁn lý nhà n°ßc vßi să chỉ đ¿o, định h°ßng, kiÅm tra, giám sát; 3) quÁn lý nhà n°ßc vßi să tham gia chą đáng, tích căc cąa cáng đång. Có thÅ nhÁn thÃy, ph°¢ng thćc quÁn lý nhà n°ßc vßi să chỉ đ¿o, định h°ßng, kiÅm tra, giám sát ã đây chính là thơng qua ho¿t đáng cąa các c¢ quan Trung °¢ng và UBND tỉnh Thanh Hóa; ph°¢ng thćc qn lý nhà n°ßc vßi să điÃu hành, tham gia trăc tiÁp vào thăc hành di sÁn trong tr°áng hāp nghiên cću ã đây là thơng qua các đ¢n vị thc Sã VHTTDL Thanh Hóa và UBND cÃp huyán thuác tỉnh Thanh Húa; phÂng thc qun lý vòi s tham gia chą đáng, tích căc cąa cáng đång đ°āc thÅ hián thông qua ho¿t đáng cąa nhân dân sã t¿i, các tổ chćc hái nghà nghiáp từ Trung °¢ng đÁn địa ph°¢ng, tổ chćc doanh nghiáp t° vÃn (và pháp lý, khoa hßc chuyên ngành...). Theo đó, và cn cć quy định cąa pháp luÁt hián hành, có thÅ xác định các bên liên quan và b°ßc đÅu nhÁn dián bÁn chÃt mãi quan há giāa các bên liên quan trong quÁn lý Khu di tích Bà Triáu và Khu di tích Lam Kinh.

Thć nhÃt, theo quy định t¿i khoÁn 1, khoÁn 2 và khoÁn 4 ĐiÃu 55 LuÁt di sÁn vn hóa nm 2001, đ°āc sÿa đổi, bổ sung nm 2009, Chính phą thãng nhÃt quÁn lý nhà n°ßc và di sÁn vn hóa; Bá Vn hóa, ThÅ thao và Du lịch chịu trách nhiám tr°ßc Chính phą thăc hián qn lý nhà n°ßc và vn hóa; và, Ąy ban nhân dân các cÃp trong ph¿m vi nhiám vă và quyÃn h¿n cąa mình thăc hián qn lý nhà n°ßc và di sÁn vn hóa ã địa ph°¢ng theo phân cÃp cąa Chính phą.

Nh° vÁy, viác quÁn lý di sÁn vn hóa nói chung, qn lý di tích qc gia đặc biát và Khu di tích Bà Triáu, Khu di tích Lam Kinh nói riêng, ã tÅm v* mơ, đ°āc vÁn hành theo c¢ chÁ chỉ đ¿o, định h°ßng, kiÅm tra, giám sát... cąa Chính phą đãi vßi Bá VHTTDL và UBND tỉnh Thanh Hóa. Trong ba bên liên quan này, ngoài quan há chỉ đ¿o, điÃu hành vừa nêu, cịn có mãi quan há vừa có tính chÃt chỉ đ¿o vừa có tính chÃt

vßi t° cách là mát c¢ quan trăc thc Chính phą, chịu trách nhiám tr°ßc Chính phą và qn lý ngành, l*nh văc có thẩm quyÃn chỉ đ¿o ho¿t đáng quÁn lý ngành đãi vßi tỉnh.

</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39">

Đà cÁp đÁn các bên liên quan ã Trung °¢ng, khơng thÅ khơng nhÃc đÁn hai bên/nhóm bên quan tròng khỏc, ú l cỏc bỏ, c quan ngang bá, c¢ quan thc Chính phą và Hái đång Di sÁn vn hóa qc gia Các bá, c¢ quan ngang bỏ, c quan thuỏc Chớnh ph (gòi tt là C¢ quan ngang Bá) có trách nhiám qn lý nhà n°ßc và di sÁn vn hóa theo phân cơng cąa Chính phą, theo quy định t¿i khn 3 ĐiÃu 55 LuÁt DSVH. Tuy nhiên, điÃu quan trßng là, trách nhiám că thÅ cąa ho¿t đáng quÁn lý này

bÁo thãng nhÃt quÁn lý nhà n°ßc và di sÁn vn hóa. Hái đång Di sÁn vn hóa quãc gia, theo quy định t¿i ĐiÃu 56 LuÁt di sÁn vn hóa, là hái đång t° vÃn và di sÁn vn hóa cąa Thą t°ßng Chính phą (ng°ái đćng đÅu Chính phą và há thãng hành chính nhà n°ßc). Nhāng vÃn đà liên quan đÁn viác bÁo vá và phát huy giá trị di sÁn vn hóa đ°āc Hái đång thăc hián trách nhiám t° vÃn cho Thą t°ßng Chính phą vßi hai

Hái đång Di sÁn vn hóa qc gia cịn có vai trị phãi hāp vßi Bá VHTTDL và UBND tỉnh trong các ho¿t đáng phăc vă quÁn lý, nh°: thẩm định hồ s khoa hòc v di sn vn húa, tham gia xây dăng, góp ý vn bÁn quy ph¿m pháp luÁt, tham gia ý kiÁn đãi vßi nhāng vÃn đà quan trßng khác khi đ°āc Thą t°ßng Chính phą yêu cÅu hoặc các bên liên quan khác đà nghị...).

tiÁp, đ¢n vị quÁn lý trăc thuác Sã VHTTDL (c¢ quan quÁn lý ngành, l*nh văc ã địa ph°¢ng), theo quy định t¿i ĐiÃu 9 LuÁt tổ chćc chính qun địa ph°¢ng, là c¢ quan tham m°u, giúp UBND tỉnh thăc hián chćc nng quÁn lý nhà n°ßc và ngành, l*nh văc ã địa ph°¢ng. Khãi c¢ quan chun mơn này chịu să chỉ đ¿o, quÁn lý và tổ chćc, biên chÁ và công tác cąa UBND tỉnh, nh°ng đång thái chịu să chỉ đ¿o, kiÅm tra và nghiáp vă cąa c¢ quan quÁn lý nhà n°ßc và ngành, l*nh văc cÃp trên (ã đây là

Bên c¿nh đó, Chính qun địa ph°¢ng cÃp huyán, xã đ°āc phân cÃp, phân quyÃn đÅ thăc hián quÁn lý trăc tiÁp trên địa bàn theo nguyên tÃc đÁm bÁo viác quÁn lý nhà n°ßc thãng nhÃt và thÅ chÁ, chính sách, kÁt hāp chặt ch¿ giāa quÁn lý ngành vßi quÁn lý lãnh thổ và phù hāp vßi điÃu kián, đặc điÅm cąa địa bàn (theo quy định t¿i ĐiÃu 11, ĐiÃu 12 và ĐiÃu 13 LuÁt tổ chćc chính quyÃn địa ph°¢ng.

Nh° vÁy, khi chą thÅ tham gia trăc tiÁp quÁn lý Khu di tích Bà Triáu và Khu di tích Lam Kinh là Sã VHTTDL Thanh Hóa hoặc mát đ¢n vị trăc thuác UBND huyán sã t¿i, hoặc là să liên kÁt cąa cÁ hai c¢ quan này đång thái quÁn lý, thì đÃu t¿o nên nhāng mãi quan há khác nhau. Khi chą thÅ quÁn lý là Sã

</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40">

VHTTDL Thanh Hóa thì s¿ tác đáng lên Chính quyn a phÂng nÂi di tớch tòa lc thông qua viác chỉ đ¿o chuyên môn, nghiáp vă, yêu cÅu să phãi hāp cąa Chính qun địa ph°¢ng thơng qua ho¿t đáng chỉ đ¿o, h°ßng d¿n chun mơn. Khi chą thÅ quÁn lý là Chính quyÃn địa ph°¢ng thì ngồi viác thăc hián chćc nng, nhiám vă theo phân cÃp, liên quan đÁn qn lý hß cịn phÁi phãi hāp vßi Sã VHTTDL bằng các hình thćc báo cáo, giÁi trình hoặc đà xuÃt các giÁi pháp

đång thái cąa cÁ Sã VHTTDL và Chính qun địa ph°¢ng thì các mãi quan há này đan xen nhau, có thÅ t¿o nên nhāng thuÁn lāi khi phân công hāp lý trách nhiám chą tr°ßc mát ho¿t đáng că thÅ nào đó (ví dă: liên quan đÁn sÿ dăng đÃt, tài nguyên thuác di tích thì Chính qun địa ph°¢ng có trách nhiám chą trì, Sã VHTTDL có trách nhiám phãi hāp...); tuy nhiên, vì mát ngun nhân nào đó gây

t¿o nên chång chéo, thiÁu minh b¿ch trong xác định trách nhiám. Và nh° vÁy, tr°áng hāp mát di tích quãc gia đặc biát (nh° Khu di tích Bà Triáu) cÅn hÁt sćc l°u ý đÁn đặc điÅm này. Ngồi ra, trong q trình tham gia qn lý trăc tiÁp ã địa ph°¢ng, các c¢ quan đ°āc giao qun qn lý cịn chịu să tác đáng cąa c¢ quan chuyên ngành khác có liên quan, giãng nh° mãi quan há giāa phãi hāp

t¿o nên thÁ cân bằng, bình đẳng và quyÃn, lāi ích hāp pháp và đÁm bÁo thăc thi Nhà n°ßc pháp quyÃn cąa nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân theo tinh thÅn HiÁn pháp. Cáng đång, theo ngh*a chung nhÃt nh° đã nêu, bao gåm nhân dân/c°

chą đáng hay không s¿ phă thuác vào chớnh mói quan hỏ vòi c quan trc tip quÁn lý di tích. Mát mặt, và trách nhiám, cáng đång phÁi đÁm bÁo nguyên tÃc th°āng tơn pháp lt, tn theo h°ßng d¿n cąa Sã VHTTDL và Chính qun địa ph°¢ng và ho¿t đáng chuyên môn, nghiáp vă cąa ngành và và ho¿t đáng quÁn lý lãnh thổ theo đúng quy định cąa pháp luÁt.

Nh° vÁy, mćc đá trách nhiám tham gia cąa cáng đång trong ho¿t đáng quÁn lý phă thuác vào hành vi hāp pháp, hāp hiÁn cąa cáng đång. Mặt khác, và să chą đáng, cáng đång cÅn thăc hián và thÅ hián có hiáu quÁ chćc nng giám sát, phÁn bián xã hỏi ói vòi c quan qun lý, ồng thỏi cn cąng cã nng lăc t° vÃn đÅ chą đáng t° vÃn đác lÁp hoặc t° vÃn theo đà nghị cąa c¢ quÁn lý và các ph°¢ng dián

</div>