bài giảng biện chứng lục kinh
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (683.54 KB, 42 trang )
<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">
<b>BIỆN CHỨNG LỤC KINH</b>
ThS.BS. Võ Thanh Phong
<b>1</b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2"><b>Nội dung</b>
<b>1. Đại cương</b>
<b>2. Quy luật truyền biến3. Biện chứng lục kinh4. Nghiên cứu về THL5. Kết luận</b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3"><b>Chương 1</b>
<b>Đại cương</b>
<b>3</b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4"><b>Trương Trọng Cảnh (AD 150–219)</b>
“Từ niên hiệu Kiến An, chưa đầy mười năm chết hai phần ba, bệnh thương hàn mười phần chiếm đến bảy”.
<b>Nội kinh đã bàn đến nguyên nhân, điều trị bệnh do ngoại cảm.</b>
<b>Thương hàn luận tài liệu lâm sàng đầu tiên hệ thống hoàn chỉnh lý </b>
<b>pháp phương dược điều trị bệnh ngoại cảm.</b>
Đường Tôn Hải trong Trung tây y học hối thông: “Thương hàn luận lực sinh vì trăm thứ bệnh mà tiết ra, chứ khơng phải vì một bệnh cảm hàn”.
<b>Hồn cảnh ra đời</b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">Bệnh chứng thiên biến vạn hóa 🡪 chẩn đốn chính xác, điều trị cơng hiệu cần:
• Theo dõi bệnh
• Tìm ra quy luật chuyển biến của bệnh
• Quy nạp thành các loại hình để biện chứng luận trị
Trong nhiều thế kỷ, Trung y cho rằng đa phần bệnh ngoại cảm là do phong hàn, mặc dù Thương hàn luận có bàn về phong nhiệt.
Cuối Minh, đầu Thanh, trường phái mới xuất hiện “Ôn bệnh” chú trọng hơn về nguyên nhân phong nhiệt.
<b>Hoàn cảnh ra đời</b>
<i>Source: Trần Thúy, Nguyễn Nhược Kim và Vũ Nam (2016), Thương hàn luận, NXB Y Học.</i>
Giovanni Maciocia, The foundation of Chinese medicine – a comprehensive text, Elsevier. 2015.
</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">Nội kinh: “Bệnh phát nhiệt ngày nay đều là bệnh thương hàn”.
Nạn kinh: “Thương hàn có năm cách là trúng phong, thương hàn, thấp ôn, nhiệt bệnh và ôn bệnh”.
<b>Ý nghĩa thương hàn</b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">Thương hàn luận
<b> các hội chứng lâm sàng tùy theo</b>
• Sự xâm nhập của tà khí• Sức chống đỡ của cơ thể• Ảnh hưởng điều trị
<b>Dương chứng: chính khí mạnh, thực và nhiệtÂm chứng: chính khí suy, hư và hàn</b>
<b>Nội dung cốt yếu</b>
<i>Source: Trần Thúy, Nguyễn Nhược Kim và Vũ Nam (2016), Thương hàn luận, NXB Y Học.</i>
Giovanni Maciocia, The foundation of Chinese medicine – a comprehensive text, Elsevier. 2015.
</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8"><b>Thái dương: chính khí đấu tranh bệnh tà ở bì maoThiếu dương: chính tà đấu tranh khoảng ngực sườnDương minh: chính tà đấu tranh ở dạ dày, ruột</b>
<b>Thái âm: bệnh biến ở hệ tiêu hóaThiếu âm: bệnh biến ở hệ tuần hoànQuyết âm: bệnh biến ở hệ thần kinh</b>
<b>Nội dung cốt yếu</b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9"><b>Chương 2</b>
<b>Quy luật truyền biến</b>
<b>9</b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10"><b>Lục kinh truyền biến</b>
<b>Lục kinh truyền biến</b>
•Chính khí thịnh – suy•Tà khí thịnh – suy•<sub>Điều trị đúng – sai</sub>
3 kinh
</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11"><b>Quy luật truyền biến:</b>
Truyền kinhTrực trúng
Lý chứng chuyển biểuHợp bệnh
Tính bệnh
<b>Tổng quát</b>
<i>Source: Trần Thúy, Nguyễn Nhược Kim và Vũ Nam (2016), Thương hàn luận, NXB Y Học.</i>
Giovanni Maciocia, The foundation of Chinese medicine – a comprehensive text, Elsevier. 2015.
</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">Chứng hậu kinh này truyền biến thành chứng hậu kinh khác
<b>vào sâu</b>
<b>Có thể khơng theo tuần tự mà truyền tắt hoặc biểu lý tương truyền</b>
• Truyền tắt: Thái dương Dương minh khơng qua Thiếu dương • Biểu lý tương truyền: Dương minh vị Thái âm tỳ
<b>Truyền kinh</b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13"><b>Truyền kinh</b>
BIỂU:Thái dương biểu chứng Thiếu dương bán biểu bán lý
Dương minh chứng (LÝ)Thiếu âm chứng
Quyết âm chứngThái âm chứng
<i>Source: Phan Quan Chí Hiếu (2007), Ngoại cảm thương hàn, Bệnh học và điều trị đông y, NXB Y Học.</i>
</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">Tà trực trúng thẳng vào tam âm
Nguyên nhân: thể chất yếu, dương khí khơng đủ, chính khí suyTam âm đều có trực trúng, tuy nhiên bệnh thiếu âm nhiều hơn
<b>Trực trúng</b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">Tâm âm chuyển thành tam dương tiên lượng tốt
Do chính khí dần hồi phục
VD: Bệnh trực trúng thái âm có nơn ói, tiêu chảy sau đó chuyển thành phát sốt, miệng khát, táo bón dương khí khơi phục mà bệnh tà chưa giải,
chính khí thắng đấu tranh tà khí.
<b>Lý chứng chuyển biểu</b>
<i>Source: Trần Thúy, Nguyễn Nhược Kim và Vũ Nam (2016), Thương hàn luận, NXB Y Học.</i>
Giovanni Maciocia, The foundation of Chinese medicine – a comprehensive text, Elsevier. 2015.
</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">Cùng lúc xuất hiện chứng trạng của 2 hoặc 3 kinhDo nhiều kinh bị cảm tà khí đồng thời
Hợp bệnh chia thành hai loại:
• Hợp bệnh dùng đơn phương để trị• Hợp bệnh dùng hợp phương để trị
<b>Hợp bệnh</b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17">Bệnh một kinh chưa hết mà bệnh tà chuyển sang kinh khác rất nhanh
<b>Tính bệnh</b>
<i>Source: Trần Thúy, Nguyễn Nhược Kim và Vũ Nam (2016), Thương hàn luận, NXB Y Học.</i>
Giovanni Maciocia, The foundation of Chinese medicine – a comprehensive text, Elsevier. 2015.
<b>Giống nhau</b>Đều xuất hiện chứng trạng của nhiều kinh
<b>Khác nhau</b>Khơng phân chia trước sauChứng trạng 1 kinh có trước sau đó xuất hiện chứng trạng kinh khác, chứng trạng kinh trước cịn ít
</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18"><b>Chương 3</b>
<b>Biện chứng lục kinh</b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19"><b>Tóm lược</b>
Source: Giovanni Maciocia, The foundation of Chinese medicine – a comprehensive text, Elsevier. 2015.
</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20"><b>Thái dương</b>
<b>Thái dương kinh chứng</b>
Thái dương thương hàn
<i>Biểu thực hàn</i>
Sợ gió, sợ lạnh
Suyễn thở, hắt hơi, chảy mũi trong
Không ra mồ hôi
Mạch phù, khẩn
Đầu gáy đau
Phong hàn bó biểu, dương khí khơng đạt ra ngồi
Phế khai khiếu ra mũi, phế chủ khí, phân bố tân dịch thượng tiêu
Hàn bế, thái dương kinh trở trệ
Hàn tà bó biểu
Chính khí phù việt ra ngồi chống lại tà khí, khẩn do hàn tà thu dẫnRêu trắng
Hàn tàPhát sốt nhẹ
Chính tà đấu tranh
</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">Hắt hơiRa mồ hôiMạch phù, hỗn
Đầu gáy đau
Phong bàn bó biểu, dương khí khơng đạt ra ngoài
Phế khai khiếu ra mũi
Hàn bế, thái dương kinh trở trệ
Tà vào khoảng cơ biểu
Chính khí phù việt ra ngồi chống lại tà khí, hỗn do tân hao
Rêu trắng mỏng
Hàn tàPhát sốt nhẹ
Chính tà đấu tranh
<i>Source: Trần Thúy, Nguyễn Nhược Kim và Vũ Nam (2016), Thương hàn luận, NXB Y Học.</i>
Giovanni Maciocia, The foundation of Chinese medicine – a comprehensive text, Elsevier. 2015.
</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22"><b>Thái dương</b>
<b>Thái dương kinh chứng</b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">Uống nước nônMạch phù, sác
Biểu tà chưa giải hết
Tà thủy ứ đọng 🡪không dung nạp được nước
Chính khí phù việt ra ngồi chống lại tà khí, sác nhiệt vào phần khíKhát nước, bứt
rứt, tiểu không thông
Trọc thủy không giáng, thanh thủy không thăng
<i>Source: Trần Thúy, Nguyễn Nhược Kim và Vũ Nam (2016), Thương hàn luận, NXB Y Học.</i>
Giovanni Maciocia, The foundation of Chinese medicine – a comprehensive text, Elsevier. 2015.
</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">Tinh thần bứt rứt không yên, phát cuồng
Lưỡi đỏ, không rêu, mạch trầm sác
Uất nhiệt và ứ ở hạ tiêu và Bàng quang
Huyết là phủ của thần, nhiệt và ứ quấy rối thần
Nhiệt và huyết ứTiểu có máu
Nhiệt ở huyết phần Bàng quang
</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">Source: Giovanni Maciocia, The foundation of Chinese medicine – a comprehensive text, Elsevier. 2015.
<b>Thái dương</b>
<b>Thái dương phủ chứng</b>
<b>25</b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26"><b>Thiếu dương</b>
Thiếu dương chứng
<i>Bán biểu bán lý</i>
Hàn nhiệt vãng lai
Không muốn ăn
Miệng đắng, họng khơ, mắt hoa
Mạch huyềnTâm
phiền hay nơn
Chính tà đấu tranh qua lại
Can, tỳ, vị ở khoảng ngực sườn, bị ảnh hưởng nhiệt độc thiếu dương
Hỏa hướng thượng
Đởm nhiệt
ĐởmRêu trắng
mỏng một bên
Hàn tàNgực sườn
đầy tức
Kinh đởm
</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">mặt đỏ
Mạch hồng sác, đại sác
Nhiệt phát triển lên cao
NhiệtLưỡi đỏ rêu
NhiệtKhát, uống
nhiều, bứt rứt
Tân dịch hao tổn
<i>Source: Trần Thúy, Nguyễn Nhược Kim và Vũ Nam (2016), Thương hàn luận, NXB Y Học.</i>
Giovanni Maciocia, The foundation of Chinese medicine – a comprehensive text, Elsevier. 2015.
Tứ đại: đại hãn, đại nhiệt, đại khát, đại mạch
</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28"><b>Dương minh</b>
Dương minh phủ chứng
<i>Nhiệt ở vị trường</i>
Sốt cao, tăng về
Bụng đầy đau
Khát, tiểu vàng
Mạch trầm sác thựcTáo bón,
phân khơ
Nhiệt vào
lý<sup>Phân khơ </sup><sub>tích ở bụng</sub><sup>Nhiệt </sup><sub>thương </sub>tân
Nhiệt thương tân
Nhiệt ở lýLưỡi đỏ, rêu
vàng dày khô
Nhiệt thương tânTự hãn, ra
mồ hôi chi
Nhiệt vào lý
</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">Source: Giovanni Maciocia, The foundation of Chinese medicine – a comprehensive text, Elsevier. 2015.
<b>Dương minh</b>
<b>Phân biệt kinh chứng và phủ chứng</b>
<b>29</b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30"><b>Thái âm</b>
Thái âm chứng
<i>Tỳ dương hư + hàn chứngLý hư hàn</i>
Bụng đầyNôn, không muốn ăn
Không khát, mệt mỏi
Mạch trầm trì nhượcTiêu
Dương hưLưỡi nhợt,
rêu trắng nhớt
Dương hưCảm thấy
Hư hàn
</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31"><b>Thái âm</b>
<b>Phân biệt thái âm vs dương minh, thiếu âm</b>
<b>Thái âmDương minh</b>
Bệnh ở trường vịHư hànThực nhiệtBụng đầyCó lúc giảm, ấn
mạnh tay khơng đau
Khơng có lúc giảm, cự án
<b>Thái âmThiếu âm</b>
Tiêu chảyTỳ hư hàn thấpThận dương hưKhátKhơngCó
<i>Source: Trần Thúy, Nguyễn Nhược Kim và Vũ Nam (2016), Thương hàn luận, NXB Y Học.</i>
Giovanni Maciocia, The foundation of Chinese medicine – a comprehensive text, Elsevier. 2015.
</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32"><b>Thiếu âm</b>
Thiếu âm hàn hóa
<i>Thận dương hư</i>
Sợ lạnh, cảm giác
ớn lạnh
Tay chân lạnh
Tiêu chảy, tiểu trong dài
Mạch trầm trì nhượcNgủ li bì
Dương
hư<sup>Dương hư</sup><sup>Dương </sup><sub>hư thần </sub>không được ôn dưỡng
Thận dương hư
khơng ơn tỳ
dương, khơng khí hóa BQ
Dương hưLưỡi nhợt,
rêu trắng ướt
Dương hưNằm co
Sợ lạnh
</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">Miệng họng khô, tiểu vàng
Tiêu vàngMạch tế sácĐạo hãn
Nội nhiệt<sub>Tân dịch </sub>hao tổn
Âm hưTân dịch hao tổn
Âm hư nội nhiệt
Lưỡi đỏ, khơng rêu
Âm hư nội nhiệt
Bứt rứt, khó ngủ
Thận âm khơng chế được tâm hỏa
<i>Source: Trần Thúy, Nguyễn Nhược Kim và Vũ Nam (2016), Thương hàn luận, NXB Y Học.</i>
Giovanni Maciocia, The foundation of Chinese medicine – a comprehensive text, Elsevier. 2015.
</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34"><b>Quyết âm</b>
Thượng nhiệt hạ hàn
Tâm phiền
Đau và nóng vùng tâm
Ĩi ra giunMạch viĐói
khơng muốn ăn
Nội nhiệt<sub>Can nghịch </sub>hợp với hỏa của tâm bào
Hoành nghịch tỳ vị
Vị trống, giun đói ngoi lên, ăn thì ói ra giun
Hư chứngTiêu chảy
Hạ tiêu hư hàn
Khí nghịch thượng xung
Thận âm không chế can phong
</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35"><b>Quyết âm</b>
<i>Source: Trần Thúy, Nguyễn Nhược Kim và Vũ Nam (2016), Thương hàn luận, NXB Y Học.</i>
Giovanni Maciocia, The foundation of Chinese medicine – a comprehensive text, Elsevier. 2015.
Quyết nhiệt thắng phục
Âm hàn thắng
Tiêu chảy, khơng ăn được
Dương khí thắng
Sốt, khơng lạnh, khơng tiêu chảy
</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36"><b>Quyết âm</b>
Quyết âm hànHuyết hư hàn chứng
Tay chấn quyết lãnh
Hàn tà vào quyết âm
Mạch tế muốn tuyệt
Quyết âm can huyết hư
</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37"><b>Quyết âm</b>
<i>Source: Trần Thúy, Nguyễn Nhược Kim và Vũ Nam (2016), Thương hàn luận, NXB Y Học.</i>
Giovanni Maciocia, The foundation of Chinese medicine – a comprehensive text, Elsevier. 2015.
