chiếc thuyền ngoài xa

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

<b>CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA-Nguyễn Minh Châu-A. MỞ BÀI CHUNG</b>

Lã Nguyên đã nói về yêu cầu của văn chương nghệ thuật và thiên chức của ngườinghệ sĩ “Nhà văn chân chính có sứ mệnh khơi nguồn cho dịng sơng văn học đổ ra đại

<i><b>dương nhân bản mênh mông”. Nguyễn Minh Châu đã ý thức được sâu sắc thiên chức ấy</b></i>

của người cầm bút trong công cuộc đổi mới văn học nên trở thành người mở đường tinhanh và tài hoa của văn học Việt Nam sau năm 1975. Đứng trước sự thay đổi của thời đại,nhận thức được nhu cầu đổi mới văn học, Nguyễn Minh Châu đã người tiên phong gieonhững hạt giống đầu tiên trên con đường đổi mới. Nếu như trong giai đoạn trước NguyễnMinh Châu sáng tác theo cảm hứng sử thi đậm nét, sau năm 1975 ông đã chuyển sang cảmhứng thế sự với những vấn đề về đạo đức và triết lý nhân sinh. Tác phẩm của NguyễnMinh Châu có sức hấp dẫn riêng biệt, nhà văn khẳng định bản sắc cá nhân nghệ sĩ bằng nétphong cách kết hợp hài hịa chất triết lí cuộc đời với chất trữ tình lãng mạn, hình tượngnhân vật được soi thấu trong quan hệ đa chiều, phức tạp và đề cao, tôn vinh những giá trịcuộc sống. Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” là truyện ngắn tiêu biểu cho sáng tác củaNguyễn Minh Châu sau năm 1975. Đây là một tác phẩm hay đậm tính nhân văn, thể hiệnmột lối tư duy mới mẻ của nhà văn về cái đẹp, nghệ thuật và số phận con người trong cuộcmưu sinh nhọc nhằn kiếm tìm hạnh phúc và hồn thiện nhân cách.

<b>B. PHÂN TÍCH ĐOẠN VĂN</b>

<b>Đoạn số 1:</b>

<i>Từ chỗ chiếc xe tăng mà tơi đang đứng …..ngã dúi xuống cát.</i>

<i>(Chiếc thuyền ngồi xa, Nguyễn Minh Châu, SGK Ngữ văn 12, NXBGD 2008, tr 72-73)</i>

<b>Phân tích phát hiện của nghệ sĩ Phùng được thể hiện ở đoạn trích trên. Từ đó,nhận xét tình huống nhận thức trong tác phẩm.</b>

<b>I. MỞ BÀI</b>

<b>- Giới thiệu tác giả, tác phẩm: Tk mở bài chung</b>

<b>- Nêu vấn đề cần nghị luận: Đoạn trích “Từ chỗ chiếc xe tăng mà tôi đang đứng…lảo đảo</b>

ngã dúi xuống cát” thuộc phần đầu của truyện đã diễn tả phát hiện của nghệ sĩ Phùng, từ đógóp phần thể hiện một tình huống truyện có tính nhận thức.

<b>II. THÂN BÀI1. Khái qt</b>

<i><b>- Khái niệm tình huống truyện: Đối với truyện ngắn, tình huống giữ vai trò là hạt</b></i>

nhân của cấu trúc thể loại, nó chính là cái hồn cảnh riêng được tạo nên bởi một sự kiệnđặc biệt khiến cho tại đó, cuộc sống hiện lên đậm đặc nhất và ý đồ tư tưởng của tác giảcũng được bộc lộ sắc nét nhất. Bên cạnh đó, từ tình huống truyện, các sự kiện, biến cố củacốt truyện được phát triển, tính cách nhân vật được bộc lộ. Nói cách khác thì tình huống

<i><b>truyện như một thứ nước rửa ảnh làm nổi hình, nổi sắc nhân vật. Việc giải quyết những</b></i>

mâu thuẫn, xung đột trong tình huống truyện sẽ bộc lộ rõ tư tưởng chủ đề của tác phẩm vàdụng ý nghệ thuật của tác giả. Việc sáng tạo nên các tình huống độc đáo biểu hiện khả

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

năng quan sát, khám phá bản chất cuộc sống, bản chất con người của nhà văn. Nhà vănNguyễn Minh Châu quan niệm “Tình huống truyện giữ vai trị là hạt nhân của cấu trúc

<i><b>thể loại, là một lát cắt của hiện thực cuộc sống, nhưng chỉ qua một lát cắt ấy thấy đượccả vòng đời thảo mộc trăm năm”. Với quan niệm như vậy nên trong truyện ngắn Chiếc</b></i>

<i>thuyền ngoài xa, Nguyễn Minh Châu đã tạo ra tình huống truyện hết sức độc đáo. </i>

<i><b>- Tính huống truyện ở đoạn trước: </b></i>

Để có thể xuất bản một bộ lịch nghệ thuật về thuyền và biển, vị trưởng phịng khótính đề nghị nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng đi thực tế chụp bổ sung một bức ảnh với cảnh biểnbuổi sáng có sương mù. Chấp nhận yêu cầu của trưởng phòng, Phùng quyết định đến vùngbiển từng là chiến trường cũ nơi anh từng chiến đấu, ở đó anh có người bạn chiến đấu làĐẩu, hiện là chánh án toà án huyện. Với tâm thế của một người nghệ sĩ chân chính khaokhát cái đẹp, Phùng đã mai phục ở bãi biển này suốt gần một tuần mà chưa chụp được bứcảnh nào ưng ý. Sau khi suy nghĩ, tìm kiếm, Phùng quyết định sẽ thu vào tờ lịch tháng bảy

<i><b>của bộ lịch năm sau cảnh thuyền thu lưới vào lúc bình minh. Và buổi sáng hôm ấy, bất ngờ</b></i>

anh lại gặp được một cảnh “đắt” trời cho, cảnh mà theo Phùng suốt đời cầm máy anh chưa

<i>gặp được một lần. Cảnh đẹp như “một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ”, một“vẻ đẹp thực đơn giản và tồn bích”, mà đứng trước cảnh tượng ấy người nghệ sĩ thấy trái</i>

tim mình thắt lại, bối rối. Thậm chí, trong giây phút hạnh phúc đến tuyệt đỉnh, Phùng

<i>tưởng như đã “khám phá ra chân lý của sự toàn thiện, khám phá ra khoảnh khắc trongngần của tâm hồn”. Đó là niềm hạnh phúc của người nghệ sĩ khi bắt gặp cái đẹp, nhận ra</i>

vai trò thực sự của nghệ thuật. Phùng đã bấm máy liên tục để thu hết vẻ đẹp tuyệt đỉnh củacảnh vật vào ống kính của mình.

<b>2. Phát hiện của Phùng trong đoạn trích: Bức tranh hiện thực đời sống nghiệt ngã</b>

Trong đoạn trích, nhà văn Nguyễn Minh Châu đã tiếp tục thể hiện những khám phá,phát hiện về nghệ thuật và đời sống, khiến tình huống truyện được phát triển. Éo le thay

<i>khi con thuyền ngư phủ đẹp như một giấc mơ trong bức tranh nghệ thuật đẹp một cáchtồn bích ấy tiến vào bờ thì bước xuống từ đó khơng phải là những con người đẹp và tồn</i>

thiện như cổ tích mà là một người đàn bà xấu xí, một người đàn ơng độc ác và một mànbạo lực gia đình khiến cho khơng chỉ Phùng mà người đọc cũng sửng sốt và đau đớn.

Bạo lực gia đình lại diễn ra ngay sau chiếc xe rà phá mìn của Mĩ trên bãi cát, và gãđàn ơng đánh vợ bằng chiếc thắt lưng da của lính Ngụy. Phải chăng cái ác mà Mĩ Ngụygieo xuống đất nước ta cịn khơng khủng khiếp bằng cuộc chiến giữa cái thiện với cái áctrong cuộc sống hịa bình. Hay đó là hậu quả của cuộc chiến tranh vẫn hiện hữu ngay cảkhi hịa bình lập lại. Tưởng rằng cuộc chiến đấu giành độc lập tự do ta đã giải quyết đượctrọn vẹn, mang lại niềm vui cho mọi người. Nhưng sau khi miền Nam hồn tồn giảiphóng cịn biết bao vấn đề đặt ra: Đói kém, bệnh tật, bạo lực gia đình … Dấu tích củachiến tranh để lại khơng chỉ là mấy cái xe hỏng mà hơn nữa là cuộc sống đói nghèo, lạchậu của những người như hai con người bất hạnh kia. Người đàn bà từ dáng vẻ đến hànhđộng đều thể hiện sự bất lực, buông xuôi và cam chịu thể hiện qua cánh tay buông thõng,

<i>đôi mắt nhìn xuống dưới chân khi “đưa một cánh tay lên có lẽ định gãi hay sửa lại mái tócnhưng rồi lại bng thõng xuống, đưa cặp mắt nhìn xuống chân”. </i>

Tiếp đó, Phùng lần lượt chứng kiến những cảnh tượng vơ cùng đau lịng. Lão đàn

<i>ơng hàng chài ra sức đánh người vợ khốn khổ một cách tàn bạo. Với môt vẻ “hùng hổ, mặt</i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<i>đỏ gay”, lão đàn ơng dùng chiếc thắt lưng lính ngụy ngày xưa để đánh vợ “chẳng nóichẳng rằng lão trút cơn giận như lửa cháy bằng cách dùng chiếc thắt lưng quật tới tấpvào lưng người đàn bà”. Trong cơn giận dữ như lửa cháy, lão vừa nghiến răng ken két vừa</i>

dùng hết sức lực để dùng chiếc thắt lưng quất tới tấp vào người đàn bà. Không chỉ đánh vợtàn độc mà lão đàn ơng cịn ra sức chửi rủa. Mỗi nhát quất xuống là một câu nguyền rủa

<i>đầy nghiệt ngã dành cho vợ con: “Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết hết đi choông nhờ!”. Nhưng kì lạ là trước trận địn như với kẻ thù của người đàn ông, người đàn bà</i>

chỉ im lặng, nhẫn nhục chịu đựng, không chống trả cũng không chạy trốn.

<i>Phùng chưa hiểu nổi những gì đang xảy ra trước mắt, sau vài phút đứng há mồm ramà nhìn, anh chỉ kịp vứt máy ảnh định chạy đến can thiệp, Nhưng cũng chưa kịp làm gì để</i>

giúp đỡ người đàn bà thì lại chứng kiến màn bạo lực gia đình đau lịng hơn. Thằng Phác, làcon trai của lão đàn ông và người đàn bà chạy tới như một mũi tên và giật chiếc thắt lưngtừ tay cha nó, vung chiếc khóa sắt quật vào giữa khn ngực trần của cha để che chở cho

<i>người mẹ đáng thương. Lão đàn ơng từ chỗ đánh vợ thì giờ chuyển sang đánh con “Lãođàn ông định giằng lại chiếc thắt lưng nhưng chẳng được nữa, liền dang thẳng cánh chothằng bé hai cái tát khiến thằng nhỏ lảo đảo ngã dúi xuống cát”. </i>

Có thể nhận thấy trong đoạn văn là một tấn bi kịch gia đình đầy đau đớn. Trong giađình ấy có một người chồng độc ác, đánh vợ một cách tàn độc, nguyền rủa vợ con bằngnhững lời lẽ nặng nề, nghiệt ngã nhất; có một người vợ chỉ biết cam chịu trước những trậnđịn vơ cớ của người chồng; có một đứa con vì thương mẹ nên căm ghét và đánh lại cả bố.Nghệ sĩ Phùng là người chứng kiến câu chuyện gia đình ấy và từ đây trong anh có thêmnhững phát hiện, nhận thức về hiện thực đời sống. Chỉ có điều, phát hiện lần này của anhđầy bất ngờ và trớ trêu như trị đùa qi ác của cuộc sống mà trong đó, cuộc đời thực hiệnlên thật trần trụi, đau đớn biết bao. Hóa ra, cuộc sống khơng chỉ tồn tại cái đẹp mà cịn cóbao nhiêu điều nghịch lí, đau lịng. Nếu như trước đó, cảnh tượng hiện ra trước mắt anh là

<b>bức tranh nghệ thuật đầy lãng mạn, đẹp tuyệt đỉnh thì màn bạo lực gia đình liên hồnmà anh vừa chứng kiến chính là bức tranh hiện thực đời sống đầy nghiệt ngã. Tất cả</b>

những sự việc ấy diễn ra khiến cảm giác, cảm xúc trong Phùng hoàn toàn thay đổi. Khơngcịn thấy hạnh phúc tràn ngập tâm hồn nữa mà thay vào đó là ngạc nhiên, đau đớn. Đằngsau bức tranh nghệ thuật đẹp, lãng mạn mà anh tưởng là tồn thiện, tồn mĩ kia hóa ra lạiẩn chứa một hiện thực đời sống đầy nghiệt ngã, đáng sợ. Và đó là chính là tính hai mặt củahiện thực đời sống.

<b>3. Ý nghĩa của phát hiện (Nhận xét về tình huống nhận thức trong tác phẩm)</b>

Những khám phá, phát hiện của nghệ sĩ Phùng trong đoạn trích và tác phẩm đã bộclộ một tình huống truyện vơ cũng độc đáo, có tính nhận thức về đời sống và nghệ thuật.Thông điệp nhận thức được thể hiện sâu sắc khi giúp người đọc nhận ra:

Cuộc sống hóa ra vốn chứa đầy những nghịch lí giữa trong và ngồi, phải và trái, xavà gần… nhiều khi trong cùng một sự vật, một sự việc, một con người cũng chứa đầynhững mâu thuẫn, đối lập. Bởi vậy con người không được nhìn cuộc đời bằng cái nhìn đơngiản, một chiều mà cần có cái nhìn đa diện, nhiều chiều để khám phá ra bản chất thật củađời sống.

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

Những khám phá, phát hiện ấy còn giúp ta nhận thức được mối quan hệ giữa hiệnthực đời sống và nghệ thuật. Con thuyền nghệ thuật thì lãng mạn, lung linh huyền ảonhưng ở rất xa, còn cuộc đời đôi khi rất nghiệt ngã lại ở rất gần. Người nghệ sĩ chân chínhkhơng chỉ phải có cái nhìn đa diện nhiều chiều để phát hiện ra bản chất thật của đời sốngmà cịn phải đừng vì nghệ thuật mà quên cuộc đời. Bởi nghệ thuật chân chính là cuộc đờivà vì cuộc đời. Người nghệ sĩ biết rung động trước cái đẹp trước hết phải là người biết vuibuồn, yêu ghét trước cuộc đời.

Vậy là Phùng đã nhận ra một điều mà có lẽ từ đó sẽ thay đổi cái nhìn của anh về laođộng nghệ thuật và khẳng định quan niệm nghệ thuật vị nhân sinh. Nghệ thuật trước hếtphải gắn liền với cuộc sống, phải phản ánh chân thật cuộc sống. Nghệ thuật đích thựckhơng thể xa rời cuộc đời, dù cuộc đời đó có đau đớn, trần trụi bao nhiêu. Vì nghệ thuật sẽ

<i><b>khơng là gì nếu nó khơng phục vụ cho cuộc sống và làm cho nó tốt hơn lên. Nghệ thuậtchỉ có thể sống được và xanh tươi khi nó thực sự bám rễ vào cuộc đời. Nói như Biêlinxkithì văn học “trước hết là cuộc đời, sau đó mới là nghệ thuật”. Chi tiết Phùng vứt bỏ chiếc</b></i>

máy ảnh mà lao vào giúp đỡ người đàn bà đã khẳng định rõ thêm điều này.

<b>3. Đánh giá</b>

Trong “Chiếc thuyền ngoài xa” nhà văn Nguyễn Minh Châu đã tạo nên một tìnhhuống truyện khá độc đáo. Nghệ thuật xây dựng tình huống truyện đặc sắc kết hợp với cốttruyện hấp dẫn, nghệ thuật khắc họa nhân vật sắc sảo, ... Điểm nhìn linh hoạt bởi truyệnđược kể ở ngôi thứ nhất xưng "tơi", và người kể chuyện chứng kiến lại tồn bộ câu chuyệntừ đầu đến cuối, ít có sự tham gia của các nhân vật khác. Người kể chuyện mang đặc điểmcủa người nghệ sĩ đang đi tìm cái đẹp theo một chủ đề: sự hài hòa trong yên tĩnh của conngười và thiên nhiên khiến người đọc nhận ra nhiều điều về cuộc sống và mối quan hệ giữacuộc sống và nghệ thuật. Bức tranh người nghệ sĩ chụp được tưởng là bức tranh tĩnh vật thìnó lại rất động với trạng thái phức tạp, nhức nhối của nó. Tình huống truyện giúp ta hiểu rõhơn về các nhân vật, làm cho câu chuyện thêm hấp dẫn và chứa đựng giá trị hiện thực vàgiá trị nhân đạo sâu sắc:

<i>+ Giá trị hiện thực: Sau khi đất nước hịa bình thống nhất, cuộc sống đã tốt đẹp hơn</i>

rất nhiều nhưng đâu đó vẫn cịn những khoảng tối hoặc tranh sáng tranh tối. Cuộc sống đóinghèo lạc hậu tăm tối là nguyên nhân dẫn tới nạn bạo hành gia đình. Cuộc chiến đấu bảovệ quyền sống của cả dân tộc trải qua bao hy sinh gian khổ nhưng cuộc đấu tranh bảo vệquyền sống của từng con người còn đầy cam go, lâu dài, cần có sự quan tâm của các cấpchính quyền và cộng đồng.

<i>+ Giá trị nhân đạo: Sự chia sẻ cảm thông của tác giả với những số phận đau khổ tủi</i>

nhục của những người lao động vô danh đông đảo trong xã hội. Lên án, đấu tranh với cáixấu, cái ác vẫn còn tồn tại trong từng gia đình. Phát hiện, ngợi ca những phẩm chất tốt đẹpcủa người lao động và hướng đến một cuộc sống tốt đẹp hơn.

<b>Đoạn số 2</b>

<b>Phân tích số phận và vẻ đẹp khuất lấp của nhân vật người đàn bà hàng chàiđược nhà văn Nguyễn Minh Châu thể hiện trong đoạn trích sau:</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

<i>Người đàn bà hướng về phía Đẩu, tự nhiên chắp tay lại vái lia lịa:…..cái việc của cácngười làm ăn lam lũ, khó nhọc...</i>

(Trích Chiếc thuyền ngồi xa, Ngữ văn 12, Tập hai,NXB Giáo dục Việt Nam 2020, tr. 74)

<b>I. MỞ BÀI</b>

<b>- Giới thiệu tác giả, tác phẩm: Tk mở bài chung</b>

<b>- Nêu vấn đề cần nghị luận: Đoạn trích “Người đàn bà…khó nhọc” đã giúp người đọc</b>

hiểu thêm về nhân vật người đàn bà, từ đó thấy được vẻ đẹp khuất lấp của nhân vậy và gópphần thể hiện giá trị nhân đạo sâu sắc của tác phẩm.

<b>II. THÂN BÀI1. Khái quát</b>

- Nhà văn Nguyễn Minh Châu quan niệm “Tình huống truyện giữ vai trị là hạt

<i><b>nhân của cấu trúc thể loại, là một lát cắt của hiện thực cuộc sống, nhưng chỉ qua mộtlát cắt ấy thấy được cả vòng đời thảo mộc trăm năm”. Với quan niệm như vậy nên trong</b></i>

<i>truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa, Nguyễn Minh Châu đã tạo ra tình huống truyện hết</i>

sức độc đáo. Để trong tình huống ấy, các nhân vật phải bộc lộ cách ứng xử, tính cách vàphẩm chất.

Tình huống truyện trong “Chiếc thuyền ngồi xa” là để có thể xuất bản một bộ lịchnghệ thuật về thuyền và biển, vị trưởng phịng khó tính đề nghị nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng đithực tế chụp bổ sung một bức ảnh với cảnh biển buổi sáng có sương mù. Chấp nhận yêucầu của trưởng phòng, Phùng quyết định đến vùng biển từng là chiến trường cũ nơi anhtừng chiến đấu, ở đó anh có người bạn chiến đấu là Đẩu, hiện là chánh án toà án huyện.Sau gần một tuần mai phục, buổi sáng hôm ấy, bất ngờ anh lại gặp được một cảnh “đắt”trời cho, cảnh mà theo Phùng suốt đời cầm máy anh chưa gặp được một lần. Cảnh đẹp như

<i>“một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ”, một “vẻ đẹp thực đơn giản và tồnbích”, mà đứng trước cảnh tượng ấy người nghệ sĩ thấy trái tim mình thắt lại, bối rối.Thậm chí, trong giây phút hạnh phúc đến tuyệt đỉnh, Phùng tưởng như đã “khám phá rachân lý của sự toàn thiện, khám phá ra khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn”. Đó là niềm</i>

hạnh phúc của người nghệ sĩ khi bắt gặp cái đẹp, nhận ra vai trò thực sự của nghệ thuật.Phùng đã bấm máy liên tục để thu hết vẻ đẹp tuyệt đỉnh của cảnh vật vào ống kính củamình. Nhưng éo le thay khi con thuyền ngư phủ đẹp như một giấc mơ trong bức tranh

<i>nghệ thuật đẹp một cách tồn bích ấy tiến vào bờ thì bước xuống từ đó khơng phải là</i>

những con người đẹp và tồn thiện như cổ tích mà là một người đàn bà xấu xí, một ngườiđàn ơng độc ác và một màn bạo lực gia đình khiến cho không chỉ Phùng mà người đọccũng sửng sốt và đau đớn. Lão đàn ông hàng chài ra sức đánh người vợ khốn khổ một cáchtàn bạo. Trong cơn giận dữ như lửa cháy, lão vừa nghiến răng ken két vừa dùng hết sứclực để dùng chiếc thắt lưng quất tới tấp vào người đàn bà. Không chỉ đánh vợ tàn độc màlão đàn ơng cịn ra sức chửi rủa. Mỗi nhát quất xuống là một câu nguyền rủa đầy nghiệt

<i>ngã dành cho vợ con: “Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết hết đi cho ơng nhờ!”.</i>

Nhưng kì lạ là trước trận đòn như với kẻ thù của người đàn ông, người đàn bà chỉ im lặng,nhẫn nhục chịu đựng, không chống trả cũng không chạy trốn. Phùng cũng chưa kịp làm gìđể giúp đỡ người đàn bà thì lại chứng kiến màn bạo lực gia đình đau lịng hơn. Thằng Pháclà con trai của lão đàn ơng và người đàn bà vì thương mẹ nên căm ghét và lao vào đánh lại

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

cả bố để rồi lão đàn ông tát cho thằng bé hai cái khiến nó ngã dúi xuống cát rồi bỏ đi. Vìmuốn giúp đỡ người đàn bà nên chánh án Đẩu đã gọi chị đến tịa án và trong hồn cảnh ấyvẻ đẹp của nhân vật người đàn bà được bộc lộ rõ nét.

<b>2. Số phận và vẻ đẹp khuất lấp của nhân vật người đàn bà hàng chài qua đoạn trích</b>

<i><b>2.1. Số phận: </b></i>

Đọc đoạn trích cũng như đọc hết câu truyện người đọc vẫn không biết tên của ngườiđàn bà là gì, tác giả đã gọi một cách phiếm định: khi thì gọi là người đàn bà hàng chài, lúclại gọi mụ, khi thì gọi chị....như một sự xóa mờ tên tuổi nhằm tô đậm thêm số phận củachị. Chị là người vơ danh, là hình ảnh tiêu biểu cho cuộc đời nhọc nhằn, lam lũ như baongười phụ nữ khác không hiếm gặp trên những miền quê Việt Nam. Điều đó chỉ ra mộtthực tế rằng, người đàn bà không phải là hiện tượng cá biệt và cũng khơng phải q phổbiến nhưng ta có thể bắt gặp đâu đó trong cuộc đời.

Trong suốt tác phẩm, người đọc có thể cảm nhận dường như mọi sự bất hạnh củacuộc đời đều trút cả lên người đàn bà: xấu, nghèo khổ, lam lũ, ít học, lại phải thườngxuyên chịu những trận đòn roi của chồng vũ phu, tổn thương, đau xót cho các con phảinhìn cảnh bố đánh mẹ… Số phận, cuộc đời của chị được tác giả tái hiện với đầy sự cảmthông, chia sẻ và càng hiện ra rõ nét hơn khi chị đến toà án huyện.

Vì lạc hậu, ít học, nghèo khổ và hơn nữa có thể do bị bạo hành thường xuyên nênngười đàn bà xuất hiện ở tòa án trong dáng vẻ và hành động đầy tự ti, rụt rè đến tội nghiệp.

<i>Chị xưng là con, gọi chánh án Đẩu là quý tịa, thậm chí cịn có hành động chắp tay lại váilia lịa. Khi nhận ra Phùng là người đã chứng kiến câu chuyện, chị nhấp nhổm xoay mình</i>

trên chiếc ghế như bị kiến đốt. Có lẽ, chị nghĩ rằng tịa sắp xếp Phùng đến đây làm nhânchứng.

<i><b>2.2. Vẻ đẹp khuất lấp</b></i>

Ai đó đã từng nói “Tác phẩm nghệ thuật chân chính bao giờ cũng là sự tơn vinh

<i><b>con người qua những hình thức nghệ thuật độc đáo”. Phải chăng vì vậy mà ta có thể bắt</b></i>

gặp nhiều nghệ sĩ có phong cách hồn tồn khác nhau trên cùng một giao lộ của hành trìnhkiếm tìm và khám phá vẻ đẹp tâm hồn con người. Nhà văn Nguyễn Minh Châu trong đoạntrích cũng như trong tác phẩm đã khám phá, phát hiện ra vẻ đẹp khuất lấp của nhân vậtngười đàn bà. Vẻ đẹp của chị không dễ nhận thấy vì bị ẩn mình trong bề ngồi thơ kệch,xấu xí nhưng rất đáng trân trọng và ngợi ca.

Người đàn bà hàng chài có vẻ ngồi xấu xí, ít học, lam lũ và cuộc đời đầy bất hạnh ấyhóa ra bên trong lại ẩn chứa nhiều phẩm chất tốt đẹp. Điều đó thể hiện rõ qua cách ứng xửcủa chị trước bi kịch gia đình. Khi biết hồn cảnh gia đình của người đàn bà, cách giải

<i>quyết của chánh án Đẩu là cho gọi người đàn bà tới và khẳng định: “Chị không sống nổivới lão vũ phu ấy đâu”. Phùng và Đẩu cho rằng người đàn bà chỉ có cách duy nhất là từ bỏ</i>

gã chồng tàn ác và chắc chắn sẽ chấp nhận sự giúp đỡ của mình nhưng trái với điều họmong đợi người đàn bà đã kiên quyết từ chối. Người đàn bà thậm chí cịn van lạy để đừng

<i>bắt chị bỏ chồng “Quý toà bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏnó…”. Câu trả lời cũng như phản ứng cuả người đàn bà làm cho căn phòng “lồng lộng gióbiển tự nhiên bị hút hết khơng khí trở nên ngột ngạt”. Hóa ra, cách giải quyết của Phùng và</i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

Đẩu tuy đứng về phía người đàn bà nhưng rất thiếu thực tế. Họ chỉ nghĩ giúp đỡ người đànbà mà chưa nghĩ đến việc những đứa trẻ rồi sẽ ra sao? Những người làm ăn lam lũ khónhọc ra khơi lao động cần phải có bàn tay của người đàn ông. Người đàn ông là trụ cộttrong nhà. Người đàn bà ấy và cả chục đứa trẻ vô tội ngây thơ kia sẽ sống ra sao khi trênthuyền khơng cịn bàn tay lao động chủ đạo của người đàn ơng?...

- Vậy vì sao người đàn bà khơng chịu bỏ chồng. Đó là vì:

<i><b>+ Thương con: Quyết định không bỏ chồng của người đàn bà chủ yếu là vì chị</b></i>

thương con. Chị nhận thấy rằng, các con là cuộc sống, lẽ sống, là tất cả những gì chị cótrong cuộc đời của mình. Vì thương con nên chị cần có người đàn ơng để chèo chống lúcsóng gió phong ba, để cùng ni dạy đàn con trên dưới mười đứa. Chị đã nói rằng đàn bàhàng chài không sống như trên đất được mà phải sống vì con, phải gánh lấy cái khổ đểni con khơn lớn. Lịng thương con của chị khiến chị chấp nhận hi sinh bản thân, camchịu những trận đòn vũ phu của chồng, không kêu van, không trốn chạy. Thậm chí, chị coiviệc mình bị đánh đập như một phần đã rất quen thuộc của cuộc đời, là chuyện đươngnhiên. Trong khổ đau, bất hạnh chị vẫn trân trọng, nâng niu những hạnh phúc hiếm hoi vàniềm hạnh phúc nhất của chị là khi được nhìn đàn con ăn no. Tình mẫu tử của chị như mộtbản năng mãnh liệt ngàn đời của người phụ nữ được bộc lộ một cách cảm động và sâu sắcnhất, vút lên trên cái nền của cuộc sống cơ cực, ngang trái, đau đớn đầy xót xa của chị. Vìcó những phụ nữ như chị nên nếu ai đó có ví cơng lao của người mẹ như biển Thái Bình thìthiết nghĩ cũng thật dễ hiểu.

<i><b>+ Thấu hiểu chồng và có tấm lịng bao dung, vị tha, nhân hậu: Bị chồng đánh tàn</b></i>

độc với ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng nhưng người đàn bà khơng hề ốntrách chồng. Chị hiểu nguyên nhân sâu xa lão đàn ông trở nên vũ phu là do nghèo đói.Cuộc mưu sinh của gia đình hơn chục người như dồn hết gánh nặng lên đôi vai của ngườiđàn ông đã biến người chồng hiền lành của chị trở thành ác độc. Chị thấu hiểu nỗi khổ củachồng nên vì thế mà chị ln bảo vệ chồng trước những đứa con và khi nói chuyện với

<i>Phùng và Đẩu “Lòng các chú tốt, nhưng các chú đâu có phải là người làm ăn... cho nêncác chú đâu có hiểu được cái việc của các người làm ăn lam lũ, khó nhọc...”. Thấu hiểu</i>

chồng phải làm ăn lam lũ, khó nhọc như vậy nên chị thậm chí cịn nhận hết trách nhiệm, lỗi

<i>lầm về mình, sẵn sàng chấp bị bắt tội, phạt tù để không phải bỏ chồng.</i>

<i><b>- Từng trải, sắc sảo, thấu hiểu lẽ đời và rất tinh tế: Bên trong vẻ ít học, lạc hậu của</b></i>

chị là sự sắc sảo, từng trải, thấu hiểu lẽ đời và rất tinh tế. Trong đoạn trích, người phụ nữđáng thương đã khiến cho Phùng và Đẩu đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác. Chị

<i>không những khơng bỏ chồng mà cịn nói: "Đây là chị nói thành thực, chị cám ơn các chú.Lòng các chú tốt, nhưng các chú đâu có phải là người làm ăn... cho nên các chú đâu cóhiểu được cái việc của các người làm ăn lam lũ, khó nhọc...". Trong lời nói này ta thấy</i>

người đàn bà bỗng chốc trở nên nhanh nhẹn và sắc sảo khơng ngờ. Chị nói về cuộc đời vớinhững lí lẽ riêng của mình, chủ động thay đổi cách xưng hơ từ "con"- q tịa" sang "chị -các chú". Dưới góc nhìn ngơn ngữ có thể thấy người phụ nữ khốn khổ ấy đã khéo léochuyển từ mối quan hệ thứ bậc (con - quý tòa) trong đó người đàn bà ở vai dưới sang quanhệ thân sơ (chị - chú), người đàn bà trở thành vai trên. Chị khen người ta trước "lòng các

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

chú tốt" rồi mới phê bình người ta "các chú đâu có hiểu được cái việc của các người làmăn lam lũ, khó nhọc..." là cách hữu hiệu để buộc Phùng và Đẩu phải tiếp nhận câu chuyệnở một vị thế khác, chỉ cho họ thấy được những khuyết điểm của mình là sự thiếu từng trải,va vấp. chỉ biết nhìn cuộc đời qua một mớ lí thuyết, sách vở. Để từ đó Đẩu và Phùng phảivỡ lẽ và “ngộ” ra bao điều về cuộc sống.

<b>3. Đánh giá</b>

<i><b>3.1. Nghệ thuật</b></i>

Bức chân dung của người đàn bà hàng chài trong đoạn trích được tác giả xây dựngbằng nghệ thuật đậm nét sự sáng tạo. Nguyễn Minh Châu đã xây dựng được tình huống màở đó bộc lộ mọi mối quan hệ, bộc lộ khả năng ứng xử, thử thách phẩm chất, tính cách, tạora những bước ngoặt trong tư tưởng, tình cảm và cả trong cuộc đời nhân vật. Tình huốngtruyện mang ý nghĩa khám phá, phát hiện đời sống. Ngôn ngữ người kể chuyện thể hiệnqua nhân vật Phùng, sự hóa thân của tác giả. Chọn người kể chuyện như thế đã tạo ra mộtđiểm nhìn trần thuật sắc sảo, tăng cường khả năng khám phá đời sống, lời kể trở nên kháchquan, chân thật, giàu sức thuyết phục. Ngôn ngữ nhân vật phù hợp với đặc điểm tính cách.Lời văn giản dị mà sâu sắc, đa nghĩa.

<i><b>3.2. Ý nghĩa của đoạn văn và vài trò của nhân vật người đàn bà</b></i>

Thông qua vẻ đẹp khuất lấp của nhân vật người đàn bà, đoạn văn cũng như tác phẩmtác phẩm đã bộc lộ giá trị nhân đạo, nhân văn sâu sắc. Đó là ca ngợi vẻ đẹp của con ngườigiữa cuộc đời đầy sóng gió. Người đàn bà tiêu biểu cho biết bao nhiêu phụ nữ sống nghèokhổ, bất hạnh và tiêu biểu cho những người phụ nữ Việt Nam có nhiều phẩm chất cao quýnhư tảo tần, lam lũ, chịu thương chịu khó, thương chồng thương con, giàu đức hi sinh vàlòng vị tha cao thượng. Với nhân vật người đàn bà, nhà văn Nguyễn Minh Châu đã tiếp tụccuộc hành trình đi tìm hạt ngọc ẩn sâu trong tâm hồn con người Việt Nam. Từ đó khiếnchúng ta rút ra rằng khơng thể nhìn đời, nhìn người bằng một cái nhìn đơn giản, một chiềumà phải nhìn đời, nhìn người bằng cái nhìn đa diện nhiều chiều để khám phá được cái đẹpvề bản chất nhiều khi ẩn rất sâu trong bề ngồi thơ nhám.

<b>Đoạn số 3Đọc đoạn trích sau:</b>

<i>“Người đàn bà bổng chép miệng, …chúng nó được ăn no…”</i>

(Trích“Chiếc thuyền ngồi xa” – Nguyễn Minh Châu – Sách Ngữ văn12, tập hai , NXB giáo dục Việt Nam, trang 75-76).

<b>Phân tích nhân vật người đàn bà hàng chài trong đoạn trích trên.Từ đó nhậnxét về vẻ đẹp của hình tượng người phụ nữ được thể hiện trong văn học.</b>

<b>I. MỞ BÀI</b>

<b>- Giới thiệu tác giả, tác phẩm: Tk mở bài chung</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

<b>- Nêu vấn đề cần nghị luận: Đoạn trích “Người đàn bà chép miệng…ăn no” đã giúp</b>

người đọc hiểu thêm về nhân vật người đàn bà, từ đó cảm nhận sâu sắc hơn được vẻ đẹpcủa hình tượng người phụ nữ trong văn học.

<b>II. THÂN BÀI1. Khái quát</b>

- Nhà văn Nguyễn Minh Châu quan niệm “Tình huống truyện giữ vai trò là hạt

<i><b>nhân của cấu trúc thể loại, là một lát cắt của hiện thực cuộc sống, nhưng chỉ qua mộtlát cắt ấy thấy được cả vòng đời thảo mộc trăm năm”.</b></i> Với quan niệm như vậy nên trong

<i>truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa, Nguyễn Minh Châu đã tạo ra tình huống truyện hết sức</i>

độc đáo. Để trong tình huống ấy, các nhân vật phải bộc lộ cách ứng xử, tính cách và phẩmchất. Truyện được kể lại qua lời của nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng, một người lính vừa bước ratừ cuộc chiến tranh nhiều đau thương mất mát.

Để có thể xuất bản một bộ lịch nghệ thuật về thuyền và biển, vị trưởng phịng khótính đề nghị nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng đi thực tế chụp bổ sung một bức ảnh với cảnh biểnbuổi sáng có sương mù. Chấp nhận u cầu của trưởng phịng, Phùng quyết định đến vùngbiển từng là chiến trường cũ nơi anh từng chiến đấu, ở đó anh có người bạn chiến đấu làĐẩu, hiện là chánh án toà án huyện. Sau gần một tuần mai phục, buổi sáng hôm ấy, bất ngờanh lại gặp được một cảnh “đắt” trời cho, cảnh mà theo Phùng suốt đời cầm máy anh chưa

<i>gặp được một lần. Cảnh đẹp như “một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ”, một“vẻ đẹp thực đơn giản và tồn bích”, mà đứng trước cảnh tượng ấy người nghệ sĩ thấy trái</i>

tim mình thắt lại, bối rối. Thậm chí, trong giây phút hạnh phúc đến tuyệt đỉnh, Phùng

<i>tưởng như đã “khám phá ra chân lý của sự toàn thiện, khám phá ra khoảnh khắc trongngần của tâm hồn”. Đó là niềm hạnh phúc của người nghệ sĩ khi bắt gặp cái đẹp, nhận ra</i>

vai trò thực sự của nghệ thuật. Phùng đã bấm máy liên tục để thu hết vẻ đẹp tuyệt đỉnh củacảnh vật vào ống kính của mình. Nhưng éo le thay khi con thuyền ngư phủ đẹp như một

<i>giấc mơ trong bức tranh nghệ thuật đẹp một cách tồn bích ấy tiến vào bờ thì bước xuống</i>

từ đó khơng phải là những con người đẹp và tồn thiện như cổ tích mà là một người đàn bàxấu xí, một người đàn ơng độc ác và một màn bạo lực gia đình khiến cho không chỉ Phùngmà người đọc cũng sửng sốt và đau đớn. Lão đàn ông hàng chài ra sức đánh người vợ khốnkhổ một cách tàn bạo. Trong cơn giận dữ như lửa cháy, lão vừa nghiến răng ken két vừadùng hết sức lực để dùng chiếc thắt lưng quất tới tấp vào người đàn bà. Không chỉ đánh vợtàn độc mà lão đàn ơng cịn ra sức chửi rủa. Mỗi nhát quất xuống là một câu nguyền rủa

<i>đầy nghiệt ngã dành cho vợ con: “Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết hết đi chng nhờ!”. Nhưng kì lạ là trước trận đòn như với kẻ thù của người đàn ông, người đàn bà</i>

chỉ im lặng, nhẫn nhục chịu đựng, không chống trả cũng không chạy trốn. Phùng cũngchưa kịp làm gì để giúp đỡ người đàn bà thì lại chứng kiến màn bạo lực gia đình đau lịnghơn. Thằng Phác là con trai của lão đàn ơng và người đàn bà vì thương mẹ nên căm ghétvà lao vào đánh lại cả bố để rồi lão đàn ông tát cho thằng bé hai cái khiến nó ngã dúi xuốngcát rồi bỏ đi. Vì muốn giúp đỡ người đàn bà nên chánh án Đẩu đã gọi chị đến tịa án vàtrong hồn cảnh ấy vẻ đẹp của nhân vật người đàn bà được bộc lộ rõ nét.

<b>2. Nhân vật người đàn bà hàng chài qua đoạn trích</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

<i><b>2.1. Số phận bất hạnh: </b></i>

<i><b>- Khơng có tên tuổi, xấu xí: Đọc đoạn trích cũng như đọc hết câu truyện người đọc</b></i>

vẫn không biết tên của người đàn bà là gì, tác giả đã gọi một cách phiếm định: khi thì gọilà người đàn bà hàng chài, lúc lại gọi mụ, khi thì gọi chị....như một sự xóa mờ tên tuổinhằm tơ đậm thêm số phận của chị. Chị là người vơ danh, là hình ảnh tiêu biểu cho cuộcđời nhọc nhằn, lam lũ như bao người phụ nữ khác không hiếm gặp trên những miền quêViệt Nam. Điều đó chỉ ra một thực tế rằng, người đàn bà không phải là hiện tượng cá biệtvà cũng khơng phải q phổ biến nhưng ta có thể bắt gặp đâu đó trong cuộc đời.

Trong suốt tác phẩm, người đọc có thể cảm nhận dường như mọi sự bất hạnh củacuộc đời đều trút cả lên người đàn bà: xấu, nghèo khổ, lam lũ, ít học, lại phải thường xuyênchịu những trận đòn roi của chồng vũ phu, tổn thương, đau xót cho các con phải nhìn cảnh

<i>bố đánh mẹ… Từ nhỏ chị đã là một đứa con gái xấu, lại rỗ mặt sau một bận lên đậu mùa .</i>

Vì xấu nên khơng ai lấy, chị có mang với người con trai nhà hàng chài hay đến mua bả vềđan lưới rồi thành vợ chồng, được anh ta mang theo xuống sống dưới thuyền. Cứ ngỡtưởng có một cuộc sống gia đình thì sẽ có hạnh phúc và ấm êm nhưng cuộc sống mưu sinhtrên biển cực nhọc, vất vả, lam lũ, bấp bênh, đau khổ càng làm cho diện mạo chị trở nênxấu xí và thơ kệch, thể hiện rõ qua hình ảnh lưng áo bạc phếch, gương mặt tái ngắt nhưbuồn ngủ vì thức trắng đêm kéo lưới, nửa thân dưới ướt sũng...Số phận, cuộc đời của chịđược tác giả tái hiện với đầy sự cảm thông, chia sẻ và càng hiện ra rõ nét hơn trong câuchuyện của chị với Phùng và Đẩu ở toà án huyện.

<i><b>- Nghèo khổ: Nghèo khổ, làm ăn khó nhọc lại cịn đơng con, cả gia đình hàng chài</b></i>

<i>trên dưới mười người phải sống chung trên con thuyền chật chội. Theo lời chị “từ ngàycách mạng về đã đỡ đói khổ chứ trước kia vào các vụ bắc, ông trời làm động biển suốthang tháng, cả nhà vợ chồng con cái toàn ăn cây xương rồng luộc chấm muối…”</i>

<i><b>- Bị bạo hành: Không chỉ bị cái xấu, cái nghèo đói, lam lũ đeo đuổi mà người đàn bà</b></i>

cịn thường xuyên bị chồng đánh đập, hành hạ. Như chánh án Đẩu nhận xét trước đó thì

<i>“Ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng. Cả nước khơng có một người chồng nàonhư hắn”. Còn theo lời người đàn bà thì Bất kể lúc nào thấy khổ quá là lão xách tôi rađánh, cũng như đàn ông thuyền khác uống rượu…Giá mà lão uống rượu… thì tơi cịn đỡkhổ… Nếu như ở các đoạn văn trước, người đọc chỉ thấy người đàn bà bị chồng đánh tàn</i>

độc thì qua lời người đàn bà trong đoạn trích đã biết thêm việc chị bị chồng đánh là hồntồn vơ lí. Chị khơng có lỗi lầm gì nhưng lão đàn ơng vẫn có thể đánh chị bất cứ lúc nào.Có lẽ, người đàn bà bị đánh nhiều đến mức khiến chị nghĩ việc chị bị chồng đánh là lẽđương nhiên như những đàn ông hàng chài khác uống rượu, bị chồng đánh như một phầnquen thuộc của cuộc đời.

<i><b>- Nỗi đau về tinh thần: Ngồi nỗi khổ vì vật chất, sự đau đớn về thể xác, người đàn</b></i>

bà còn phải chịu nỗi đau về tinh thần. Thật đau đớn biết bao khi người mẹ ấy đã phải van

<i>xin chồng cho lên bờ đánh để các con khơng nhìn thấy cảnh đó “Sau này con cái lớn lên,tơi mới xin được với lão…đưa tôi lên bờ mà đánh…”. Việc những đứa con phải chứng kiến</i>

cảnh mẹ bị đánh khiến người đàn bà cảm thấy xấu hổ, nhục nhã và đau đớn. Hơn nữa, chịlo lắng liệu khi những đứa con nhìn thấy cảnh bạo lực ấy tâm hồn non nớt của chúng sẽ ra

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

sao? Chúng sẽ nghĩ gì về bố và mẹ? Sau này lớn lên liệu chúng có giống bố khơng? Chị đãcố giữ gìn một mái ấm gia đình trước mắt các con để chúng có niềm vui sống, tâm hồnchúng khơng vẩn đục nhưng chị hoàn toàn bất lực.

=> Quả thực, người đàn bà hàng chài có cả một cuộc đời cơ cực, nhọc nhằn, khốnkhổ, khơng có sự che chở u thương. Chị là nạn nhân của sự nghèo đói, thất học và lạchậu. Số phận đầy bi kịch ấy của chị được tác giả tái hiện đầy cảm thông và chia sẻ.

<i><b>2.2. Vẻ đẹp của người đàn bà trong đoạn trích</b></i>

Ai đó đã từng nói “Tác phẩm nghệ thuật chân chính bao giờ cũng là sự tôn vinh

<i><b>con người qua những hình thức nghệ thuật độc đáo”. Phải chăng vì vậy mà ta có thể bắt</b></i>

gặp nhiều nghệ sĩ có phong cách hoàn toàn khác nhau trên cùng một giao lộ của hành trìnhkiếm tìm và khám phá vẻ đẹp tâm hồn con người. Nhà văn Nguyễn Minh Châu trong đoạntrích cũng như trong tác phẩm đã khám phá, phát hiện ra vẻ đẹp khuất lấp của nhân vậtngười đàn bà. Vẻ đẹp của chị khơng dễ nhận thấy vì bị ẩn mình trong bề ngồi thơ kệch,xấu xí nhưng rất đáng trân trọng và ngợi ca.

<b>* Thấu hiểu chồng, vị tha cao thượng</b>

<i>Câu nói Bất kể lúc nào thấy khổ quá là lão lôi tôi ra đánh cho thấy người đàn bà</i>

hiểu rõ nguyên nhân mình bị chồng đánh. Chị hiểu, lão đàn ơng đánh mình khơng phải vìbản chất tàn ác, vũ phu mà là do nghèo đói. Cuộc mưu sinh của gia đình hơn chục ngườinhư dồn hết gánh nặng lên đôi vai của người đàn ông đã biến người chồng hiền lành củachị trở thành ác độc. Chị hiểu lão đàn ông đánh vợ như một cách giải tỏa đau đớn, khổ sởtrong lòng như. Chị thấu hiểu nỗi khổ của chồng nên vì thế mà chị luôn bảo vệ chồng trước

<i>những đứa con, trước Phùng và Đẩu. Khi Phùng hỏi “Lão ta trước hồi bảy nhăm có đi línhnguỵ khơng?” như muốn quy kết cho lão đàn ơng bản chất xấu xa, tàn ác thì người đàn bàđáp lời ngay “Không chú à, cũng nghèo khổ, túng quẫn đi vì trốn lính”. Thấu hiểu chồng</i>

phải làm ăn lam lũ, khó nhọc như vậy nên chị thậm chí cịn nhận hết trách nhiệm, lỗi lầm

<i>về mình cho rằng mình chính là ngun nhân đẩy người chồng tới đau khổ “Giá tơi đẻ ítđi, hoặc chúng tơi sắm được một chiếc thuyền rộng hơn” và ”nhưng cái lỗi chính là đámđàn bà ở thuyền đẻ nhiều quá, mà thuyền lại chật”. Thậm chí, chị sẵn sàng chấp bị bắt tội,phạt tù để không phải bỏ chồng.</i>

<b>* Thương con: </b>

Phùng và Đẩu cho rằng người đàn bà chỉ có cách duy nhất là từ bỏ gã chồng tàn ác vàchắc chắn sẽ chấp nhận sự giúp đỡ của mình nhưng trái với điều họ mong đợi người đàn bàđã kiên quyết từ chối. Quyết định không bỏ chồng của người đàn bà chủ yếu là vì chịthương con. Chị nhận thấy rằng, các con là cuộc sống, lẽ sống, là tất cả những gì chị cótrong cuộc đời của mình. Vì thương con nên chị cần có người đàn ơng để chèo chống lúcsóng gió phong ba, để cùng nuôi dạy đàn con trên dưới mười đứa. Chị đã nói rằng đàn bàhàng chài khơng sống như trên đất được mà phải sống vì con, phải gánh lấy cái khổ để

<i>nuôi con khôn lớn “Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ không thể sống chomình như ở trên đất được”. Lịng thương con của chị khiến chị chấp nhận hi sinh bản thân,</i>

cam chịu những trận địn vũ phu của chồng, khơng kêu van, khơng trốn chạy. Thậm chí,chị coi việc mình bị đánh đập như một phần đã rất quen thuộc của cuộc đời, là chuyện

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

đương nhiên. Cũng vì thương con, sợ con bị tổn thương nên chị mới xin chồng lên bờđánh. Tình mẫu tử của chị như một bản năng mãnh liệt ngàn đời của người phụ nữ đượcbộc lộ một cách cảm động và sâu sắc nhất, vút lên trên cái nền của cuộc sống cơ cực,ngang trái, đau đớn đầy xót xa của chị. Vì có những phụ nữ như chị nên nếu ai đó có vícơng lao của người mẹ như biển Thái Bình thì thiết nghĩ cũng thật dễ hiểu.

<b> * Sâu sắc, thấu hiểu lẽ đời</b>

Phải nói rằng, nhà văn đã có cái nhìn đầy thương cảm và trân trọng đối với người phụnữ ấy nên mới khắc họa lên được một người đàn bà hàng chài tuy thất học nhưng khôngtăm tối, ngược lại rất thấu trải lẽ đời, rất sắc sảo. Sự trải đời ấy của người đàn bà bị che lấpsau vẻ bề ngồi thơ kệch, xấu xí. Thậm chí là những hành động tưởng như đầy lóng ngóng,bỡ ngỡ khi đặt chân vào căn phịng của chánh án Đẩu. Ẩn trong vẻ khúm núm, sợ sệt trướcthái độ của Đẩu và sự xuất hiện đường đột của Phùng. Nhưng người đàn bà ấy bỗng chốctrở nên nhanh nhẹn và sắc sảo khơng ngờ khi bà nói về cuộc đời với những lí lẽ riêng củamột con người từng trải với con mắt như đang nhìn suốt cả đời mình. Chị hiểu thiện chícủa Phùng và Đẩu khi khuyên mình bỏ người chồng vũ phu, tàn bạo. Song chị càng hiểuhơn về thực tiễn đời sống trên sông nước. Chị chắt lọc từ cuộc đời nhọc nhằn, lam lũ một

<i>chân lý mộc mạc nhưng thấm vị muối mặn của đời thường: “đám đàn bà hàng chài ởthuyền chúng tơi cần phải có người đàn ơng để chèo chống khi phong ba”. Cuộc sống thực</i>

tế cần có một người đàn ơng để làm chỗ dựa, dù đó là người chồng vũ phu tàn bạo. Chị

<i>cũng hiểu và tự hào với thiên chức của người phụ nữ: “ông trời sinh ra người đàn bà là đểđẻ con, rồi nuôi con cho đến khi khôn lớn cho nên phải gánh lấy cái khổ”. Người đàn bà</i>

quê mùa, thất học còn chỉ cho Phùng và Đẩu bất cập trong chính sách, chủ trương của của

<i>chính quyền là Làm nhà trên đất ở một chỗ đâu có được cái nghề lưới vó? Từ ngày cáchmạng về, cách mạng đã cấp đất cho nhưng chẳng ai ở, vì khơng bỏ nghề được! Để từ đó</i>

Đẩu và Phùng phải vỡ lẽ và “ngộ” ra bao điều.

<b>* Nâng niu chút hạnh phúc nhỏ nhoi đời thường. </b>

Trong khổ đau, bất hạnh người đàn bà vẫn trân trọng, nâng niu những hạnh phúc nhỏbé, hiếm hoi. Hạnh phúc của chị là những lúc trên thuyền vợ chồng con cái vui vẻ, hòa

<i>thuận với nhau. Đó chính là sức mạnh nội tâm nâng đỡ người đàn bà khiến “lần đầu tiêntrên gương mặt xấu xí của mụ chợt ửng sáng lên một nụ cười”. Nụ cười hạnh phúc hiếmhoi của chị được góp nhặt và chắt chiu trong cuộc đời đầy khổ đau, nước mắt với đòn roi,</i>

phải trả giá bằng những hành hạ, bạo tàn, từ những nỗi đau cả thể xác lẫn tinh thần. Để từđó, ta nhận ra dường niềm vui, niềm hạnh phúc lớn nhất đối với người người đàn bà chính

<i>là sự tận tụy hi sinh cho chồng con Khi Phùng hỏi chị “Cả đời chị có một lúc nào thật vuikhơng?” thì câu trả lời của người đàn bà là “Có chứ, chú ! Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàncon tơi chúng nó được ăn no…”. Điều đó, cho thấy niềm vui lớn nhất, hạnh phúc nhất của</i>

chị là khi được nhìn đàn con ăn no. Người đàn bà thật sự đã làm người đọc xúc động vìtình mẫu tử thiêng liêng. Vì các con, chị quên hết nhọc nhằn, cực khổ, chị coi những bấthạnh, khó khăn, ngọc nhằn mà chị phải gánh chịu như những hạt cát để gió thổi bay cịn

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

những hạnh phúc mà chị nhận được dù quá nhỏ nhoi nhưng chị vẫn hết sức nâng niu, trậntrọng, giữ gìn.

<b>3. Đánh giá</b>

<i><b>3.1. Nghệ thuật xây dựng nhân vật: </b></i>

Tạo tình huống truyện độc dáo mang ý nghĩa khám phá. Trong đoạn trích, nhân vậtxuất hiện trong cuộc đối thoại với Phùng và Đẩu. Ngôn ngữ đối thoại sinh động phù hợpvới tính cách nhân vật và đậm tính triết lý. Lời văn giản dị mà sâu sắc, đa nghĩa. Cách kểchuyện tự nhiên, cảm xúc. Khắc hoạ nhân vật bằng việc đi sâu vào thế giới nội tâm phứctạp và đầy mâu thuẫn trong cuộc sống thường nhật. Biện pháp đối lập giữa hồn cảnh vàtính cách, giữa ngoại hình và tâm hồn, của người đàn bà để làm nổi bật lên những phẩmchất cao thượng đáng được ngợi ca… Ngoài ra, với bút pháp hướng nội, cảm hứng thế sự,cách lựa chọn ngơi kể, điểm nhìn thích hợp đã làm cho câu chuyện trở nên gần gũi, chânthực và có sức thuyết phục.

<i><b>3.2. Nhận xét về vẻ đẹp của hình tượng người phụ nữ được thể hiện trong văn học.</b></i>

Hình tượng người phụ nữ là đề tài trở đi trở lại trong văn học. Tình yêu thương giànhcho những người phụ nữ càng sâu sắc bao nhiêu thì nỗi đau cho thân phận bất hạnh của họtrong những trang viết lại càng nhức nhối bấy nhiêu. Nỗi đau ấy từ thân phận nàng Kiều,những người chinh phụ theo dòng chảy đến với những Thị Nở, người vợ nhặt…và trở nênđầy ám ảnh trong “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu. Trong tác phẩm, tácgiả đã xây dựng thành cơng hình tượng nhân vật người đàn bà hàng chài, một người phụnữ lao động nghèo khổ, lam lũ, bất hạnh. Người phụ nữ ấy tuy số phận đầy bất hạnh nhưnglại có những phẩm chất đáng q của người phụ nữ Việt Nam, tâm hồn tỏa sáng nhữngphẩm chất cao đẹp: tảo tần, chịu thương, chịu khó, nhân hậu, bao dung, giàu đức hy sinhvà lịng vị tha, thương chồng thương con và nhất là lòng thương yêu con vô bờ bến.

<i><b>3.3. Nhận xét về cách nhìn cuộc sống và con người của nhà văn </b></i>

Nhân vật người đàn bà hàng chài tuy xấu xí, nghèo khổ nhưng mang phẩm chất tốtđẹp của người phụ nữ. Qua đó, tác giả đã nêu lên cách nhìn nhận, đánh giá con người phảicó cái nhìn tồn diện, nhiều chiều. Khơng thể nhìn nhận vẻ bề ngồi để suy ra bản chất bêntrong của một con người. Không thể nhìn nhận con người một cách dễ dãi, xi chiều. Phảiđặt trong hoàn cảnh và các mối quan hệ mới thấu hiểu được bản chất bên trong của họ.Đúng như nhà văn Nam Cao từng viết: "Chao ôi! Đối với những người ở quanh ta, nếu

<i><b>ta khơng cố tìm mà hiểu họ, thì ta chỉ thấy họ gàn dở, ngu ngốc, bần tiện, xấu xa, bỉổi . . . tồn những cớ để cho ta tàn nhẫn; khơng bao giờ ta thấy họ là những người đángthương; không bao giờ ta thương".</b></i>

Mặt khác, nhà văn còn cho ta thấy cuộc vật lộn để mưu sinh của con người đầy khónhọc. Gánh nặng của cuộc mưu sinh tác động và thậm chí có thể đe dọa hạnh phúc gia đìnhvà con người cần phải kiên cường đối diện với khó khăn, thử thách để bảo vệ hạnh phúcgia đình. Với nhân vật người đàn bà, nhà văn cũng khẳng định vai trò của người phụ nữtrong việc xây dựng và bảo vệ hạnh phúc gia đình. Một trong những phẩm chất làm nênđiều kì diệu ấy là lịng bao dung vị tha và đức hi sinh của họ. Với nhân vật người đàn bà,

</div>