một số giải pháp bảo tồn lễ hội đánh cá của người mường bi và mường vang ở tỉnh hòa bình

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (684.78 KB, 9 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

Người hướng dẫn: Nguyễn Thị Thanh Mai – GV Địa lý

2. Tên dự án: MỘT SỐ GIẢI PHÁP BẢO TỒN LỄ HỘI ĐÁNH CÁ CỦANGƯỜI MƯỜNG BI VÀ MƯỜNG VANG Ở TỈNH HỊA BÌNH

3. Lĩnh vực nghiên cứu: Khoa học xã hội và hành vi4. Lí do chọn đề tài:

- Hịa Bình là một trong những cái nôi của dân tộc Mường, với sự phong phú về

cảnh quan, môi trường đã làm nên một đời sống văn hóa dân gian rất phong phú: lễ hội,phong tục, tập quán, thơ ca, tín ngưỡng,...tất cả đều chứa đựng rất nhiều nét đẹp văn hóagiản dị và triết lí nhân sinh. Trong đó nổi bật nhất với nhóm tác giả đó là Lễ hội đánh cácủa người Mường.

- Lễ hội đánh cá bắt nguồn từ trước đây khi cịn chế độ nhà Lang với mục đích đánhbắt những chú cá to, đẹp đem cúng thần linh để cầu mưa thuận gió hịa, mùa màng bộithu. Phương thức sau trở thành một bản sắc văn hóa riêng chứa đựng nhiều nét đẹp vănhóa truyền thống cần được bảo tồn. Tuy nhiên dưới sự tác động của nền kinh tế thịtrường sự tăng cường giao lưu hội nhập và sự thay đổi nhu cầu hưởng thụ đang làm chocác nét đẹp văn hóa này dần bị mai một.

- Bản thân nhóm tác giả chúng em là người con dân tộc Mường sinh sống tại tìnhHịa Bình, chúng em nhận thấy rằng: mặc dù lễ hội đánh cá đã được người dân bản địacông nhận là một bản sắc văn hóa của người Mường nhưng sự nhận thức và các hoạtđộng nhằm bảo tồn nét đẹp văn hoá này một cách hiệu quả của đa số người dân còn hạnchế. Vì vậy, nhóm tác giả đã nghiên cứu đánh giá thực trạng vấn đề bảo tồn nét đẹp văn

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

- Công tác tuyên truyền về Lễ hội còn hạn chế, hiệu quả chưa cao.

- Các hoạt động tổ chức duy trì lễ hội những năm gần đây không được tổ chức doảnh hưởng của dịch Covid-19.

- Do những vùng miền này, điều kiện kinh tế cịn gặp nhiều khó khăn, người dâncịn mải lo sinh kế nên tinh thần bảo vệ các nét đẹp văn hố của người dân tại các vùngmiền cịn hạn chế, ảnh hưởng sâu sắc đến việc bảo tồn các nét đẹp dân gian của lễ hội.

6. Phương pháp nghiên cứu đề tài

Quá trình nghiên cứu dự án của nhóm chúng em đã trải qua 2 giai đoạn:

* Giai đoạn 1 (2/2022 - 8/2022): Nghiên cứu lý luận, chuẩn bị phương pháp,công cụ nghiên cứu

- Xác định cơ sở lý luận để nghiên cứu tập trung vào vấn đề bảo tồn các nét đẹp vănhóa trong Lễ hội đánh cá.

- Xác định các khái niệm liên quan đến đề tài nghiên cứu, xây dựng các tiêu trí đánhgiá về nhận thức của khách thể đối với đổi tượng nghiên cứu.

- Nhóm tác giả sử dụng nhóm phương pháp quan sát, khảo sát, phân tích, tổng hợp,hệ thống hóa, khái qt hóa,...dưới hình thức đọc sách báo, nghiên cứu tài liệu, thamkhảo ý kiến chuyên gia.

Mô tả về Lễ hội:

- Tại Lạc Sơn

Lễ hội chỉ diễn ra 3 năm 1 lần tại sơng Khoang Khạ. Khi vào mùa cạn thì những cồncát sẽ mọc ra những cây thủy sinh tại sông Khoang Khạ này, sông Khoang Khạc là mộtđoạn sống nhỏ trên sông Bưởi và cách với đền Trường Khạ 200m về phía Tây. Phía bờ Tâycủa sơng là bãi bồi phù sa, cịn về phía bờ Đơng Bắc lại có địa hình dốc xuống phía dướisơng. Cùng đó là chế độ hải lưu đặc biệt tạo điều kiện sinh trưởng cho các loài thủy sản

Thời xưa nhà Lang cấm người dân không được đánh cá tại khúc sông này và chỉ cóthể đánh cá vào tháng 3 âm lịch. Khi đánh cá lên để dâng hương cho nhà đền nhà Lang,phần còn lại người dân khi đánh bắt cá được bao nhiêu thì người dân sẽ được hưởng bấynhiêu.

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

- Tại Tân Lạc

Huyện Tân Lạc, nơi đây được thiên nhiên ưu đãi có suối Cái dài hơn 6km chảy qua;là nơi hội tụ nhiều nhánh suối của vùng Mường Bi nên suối sâu và rộng, dịng nước sạch,mát lành thuận lợi cho các lồi cá sinh sôi phát triển. Từ bao đời nay, hàng năm vàotháng 3 âm lịch, người Mường nơi đây tổ chức Lễ hội đánh bắt cá suối truyền thống vớisự tham gia hào hứng của mọi người.

Lễ hội đánh bắt cá tháng 3 được tổ chức gồm hai phần: Phần lễ diễn ra trang trọngtại miếu thờ xóm Tân Vượng. Thầy Mo làm lễ cúng các thần linh phù hộ cho một nămmưa thuận gió hịa, mùa màng bội thu, người dân mạnh khỏe, nhà nhà may mắn. Sau đóbốn thanh niên khỏe mạnh khiêng bè ra suối, người đại diện cho xóm, xã thực hiện quăngmẻ chài đầu tiên.

Phần hội được diễn ra tại hai khoang suối lớn là khoang nhà Lang và khoang nhàdân của suối cái xã Lỗ Sơn với nhiều nội dung phong phú như: thi đua bè mảng, thiquăng chài trong khuôn, thi quăng cài tự do, thi đánh bắt cá và trưng bày ẩm thực vớinhiều sản phẩm nông sản của địa phương.

Lễ hội đánh cá suối tháng ba tại xã Lỗ Sơn được tổ chức hàng năm là dịp để ngườidân bày tỏ sự tơn kính các vị thần linh nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá truyềnthống. Đồng thời là dịp để người dân vui chơi, tăng cường tình đồn kết cộng đồng.Ngồi ra, đây cịn là hoạt động mang ý nghĩa tuyên truyền sâu rộng tới người dân việcbảo vệ môi trường sinh thái, tài nguyên thiên nhiên; cấm các hình thức đánh bắt cá như;nổ mìn, sung điện, có tính chất huỷ diệt mơi sinh…

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

Mỗi vùng có một đặc thù riêng biệt nhưng lại có điểm chung là bảo vệ nguồn thủysản, cùng chung một tín ngưỡng gìn giữ và bảo vệ mơi trường, tránh sử dụng các hìnhthức đánh bắt gây hủy diệt đến nguồn lợi thủy sản.

Sau khi kết thúc phần hội, người dân sẽ đem cá giống thả lại vào khúc sông vừađánh bắt để chuẩn bị cho mùa lễ hội sau. Điều đó cho thấy ngay từ xa xưa, ơng cha ta đãcó ý thức bảo vệ môi trường, bảo tồn nguồn lợi thủy sản cùng với tình yêu sâu sắc củacon người đối với thiên nhiên.

* Giai đoạn 2 (8/2022 – 11/2022)

- Nhóm tác giả đã khảo sát 500 người bao gồm những người đang sinh sống, làm

việc và học tập tại địa bàn huyện Tân Lạc và Lạc Sơn (bao gồm cả học sinh người TânLạc, Lạc Sơn đang học tập tại trường DTNT THPT tỉnh Hịa Bình)

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

Phiếu khảo sát sự hiểu biết và quan tâm của người dân về Lễ hội đánh cá của dân tộc Mường

- Dựa trên thực tế này, cùng với q trình nghiên cứu, nhóm tác giả đã thống nhấtvà tiến hành đưa ra các giải pháp:

* Giải pháp 1: Lập CLB Giới thiệu và Bảo tồn Bản sắc văn hóa Mường Hịa Bình

- Thiết kế: Phối hợp với các cấp chính quyền địa phương, làm đơn đề nghị thành lậpCLB Giới thiệu và Bảo tồn Bản sắc văn hóa Mường thí điểm tại huyện Tân Lạc và huyệnLạc Sơn. Kêu gọi đông đảo người dân tham gia, đặc biệt là học sinh. Tổ chức sinh hoạtCLB vào mỗi tối thứ 7 hàng tuần tại thơn, xóm, khu dân cư…

- Mục đích: Nhằm tạo khơng gian văn hóa cho việc truyền đạt, trao đổi, tìm hiểu,phục dựng lại các nét đẹp văn hóa của người Mường Hịa Bình. Tạo cơ sở cho việc thựchiện các giải pháp bảo tồn chung và nghiên cứu sự thay đổi về nhận thức, thái độ hành vicủa khách thể đối với vấn đề nghiên cứu. Trong đó có Lễ hội đánh cá

- Chúng em sử dụng Page này để cung cấp những hình ảnh, video, thơng tin, tư liệuliên quan đến Lễ hội đánh cá tại tỉnh Hịa Bình đến với tất cả mọi người bằng một hìnhthức độc đáo có sức lan toả.

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

- Thơng qua Page, nhóm tác giả sẽ cố gắng tìm kiếm, huy động những tổ chức hoặcnhững cá nhân có cùng mục đích muốn bảo tồn và phát huy giá trị các nét đẹp văn hóacủa lễ hội tại địa phương để tổ chức gặp mặt, trao đổi. Từ đó đưa ra những biện pháp tốiưu nhất để thực hiện mục đích trên vừa nhằm mục đích bảo tồn, lưu giữ các hình ảnh,thơng tin; vừa là phương tiện để tuyên truyền, quảng bá các nét đẹp dân gian của lễ hộ tạitỉnh Hòa Bình cho tất cả mọi người, trước tiên là một bộ phận giới trẻ sử dụng Facebook.

* Giải pháp 2: Tuyên truyền vào trường học.

- Thiết kế: với mục đích nâng cao ý thức và nhận thức của học sinh trung học vớivấn đề nghiên cứu.

- Hoạt động: xin phép Ban giám hiệu, phối hợp với Đoàn thanh niên các trườngtrung học trong huyện lồng ghép nội dung vào các buổi ngoại khóa, các hoạt động trảinghiệm hướng nghiệp cho học sinh của môn học giáo dục địa phương; giáo viên hướngdẫn cho học sinh triển khai cần có sự tương tác và phối hợp, giúp đỡ tích cực của phụhuynh.

* Giải pháp 3: Tổ chức các buổi sinh hoạt chung nhằm tuyên truyền về lễ hội tạiđịa phương

-Thiết kế: với mục đích tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức cho người dân về lễhội.

- Hoạt động: phối hợp cùng UBND xã, Hội phụ nữ, Hội người cao tuổi, Đồn thanhniên,... để có những buổi sinh hoạt cộng đồng với mục đích nâng cao sự quan tâm bảo tồnnét đẹp văn hóa lễ hội cho người dân tại địa phương.

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

7. Mục đích của đề tài

- Bảo tồn lễ hội đánh cá – nét đẹp văn hoá của người Mường.

- Bảo tồn nguồn lợi thủy sản hiện nay đang dần bị cạn kiệt, các hệ sinh thái nướcngọt đang bị phá hủy dần. Do ảnh hưởng của mơi trường sống, tình trạng đơ thị hóa cùngdân số tăng mạnh khiến cho nguồn lợi thủy sản bị khai thác triệt để bằng những hình thứctận diệt như sử dụng đánh bả, xung điện, nổ mìn...

- Thơng qua việc bảo tồn và phát huy có hiệu quả giá trị truyền thống của lễ hội, lễhội đánh cá sẽ là điểm nhấn thu hút du khách, góp phần đẩy mạnh phát triển du lịch, pháttriển kinh tế - xã hội, quảng bá hình ảnh của hai Mường là Mường Vang và Mường Bi.

- Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, hệ sinh tháinước ngọt thông qua việc ngăn cấm các hình thức khai thác tận diệt. Chính tín ngưỡngtâm linh dân tộc, tình yêu thiên nhiên sâu sắc, mối quan hệ gắn bó mật thiết trong cộngđồng đã tạo nên nền móng để duy trì lễ hội.

- Nhóm tác giả mong muốn có thể nhân rộng mơ hình lễ hội đánh cá ra những địaphương khác trên địa bàn của tỉnh, sau đó sẽ tuyên truyền ra những tỉnh khác nhằm nângcao ý thức bảo vệ nguồn tài nguyên thủy sản cho người dân.

- Đây sẽ là nguồn tài liệu tham khảo cho giáo viên và học sinh khi giảng dạy và họctập bộ môn giáo dục địa phương theo chươn trình giáo dục phổ thơng mới.

8. Tính mới, tính sáng tạo:

- Khác với các đề tài nghiên cứu khác về văn hóa dân tộc Mường mang tính kháiquát, đề tài này tập trung nghiên cứu, đánh giá sâu về thực trạng vấn đề bảo tồn Lễ hộiđánh cá của người Mường Hịa Bình

- Việc phát huy vai trò của học sinh trong việc nghiên cứu đánh giá, bảo tồn các nét

nét đẹp văn hóa dân tộc Mường cũng chính là việc đổi mới hoạt động dạy và học phù hợpvới định hướng đổi mới của ngành giáo dục.

- Các giải pháp trong đề tài như lập CLB Giới thiệu và bảo tồn Lễ hội đánh cá củangười Mường Hịa Bình, xây dựng Page miễn phí trên nền tảng Facebook sẽ lần đầu được

đề xuất và áp dụng phổ biến tại địa bàn nghiên cứu.

9. Cơ sở khoa học:

9.1. Cơ sở lý luận: Căn cứ vào những tài liệu: sách, báo,văn kiện, đề tài nghiêncứu…

- Văn hóa là một sản phẩm của quá trình tồn tại và phát triển của con người, có vai

trị quan trọng đối với cuộc sống con người.

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

- Nét đẹp văn hóa có thể được xem là một biểu hiện của bản sắc văn hóa - là một

khía cạnh đáng được tôn trọng, ngợi ca trong đời sống văn hóa.

- Bảo tồn văn hóa dân tộc có thể được hiểu là các hoạt động nhằm gìn giữ và phát

huy những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc đó.

- Lễ hội là một sự kiện văn hóa được tổ chức mang tính cộng đồng.

10. Phạm vi nghiên cứu:

- Phạm vi nghiên cứu của dự án: tại hai huyện Tân Lạc và Lạc Sơn tỉnh Hịa Bình- Kết quả ứng dụng dự án: Có thể ứng dụng bảo tồn các nét đẹp văn hóa của các lễhội khác. Cùng với đó là tuyên truyền biện pháp bảo vệ nguồn lợi thủy sản thơng qua tínngưỡng tâm linh.

11. Dự kiến thời gian hoàn thành đề tài: Dự kiến hoàn thành trong 09 tháng.12. Kiến nghị

* Đối với các cấp Ủy, chính quyền địa phương

- Lập đề tài bảo tồn, phục dựng Lễ hội đánh cá trình các cấp có thẩm quyền phê duyệtvà triển khai thực hiện dự án sau khi đã được phê duyệt với nguồn kinh phí được nhà nướccấp theo chương trình mục tiêu quốc gia về và nguồn kinh phí xã hội hố.

* Đối với Hội người cao tuổi, Hội Liên hiệp phụ nữ…

- Tích cực kể lại, truyền dạy đến con, cháu của mình; song song với đó là phát huy vaitrị của Hội người cao tuổi tại địa phương trong việc góp ý và tham gia vào các giải pháp đểviệc thực hiện giải pháp đạt hiệu quả.

* Đối với học sinh Trung học

- Học hỏi, tiếp thu và tuyên truyền giới thiệu các nét đẹp văn hóa dân tộc Mường ở địaphương đến đông đảo bạn bè, người thân, người dân trong làng.

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

- Cần chủ động và có thái độ nghiêm túc đối với việc tham gia vào các hoạt động trên.Giới thiệu, tuyên truyền các nét đẹp văn hóa dân tộc Mường ở Tân Lạc trên mạng xã hội haytrên các diễn đàn.