(Luận án tiến sĩ) Nghiên Cứu Thành Phần Hóa Học Và Hoạt Tính Sinh Học Của Một Số Loài Thực Vật Tại Tỉnh Kiên Giang

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (8.26 MB, 402 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

Bị GIO DC V O TắO TRõNG ắI HC CN THĂ

HUỵNH KIM YắN

LUN N TI¾N S) CÂP TR¯âNG

MÃ Sà: 9440114

NM 2024

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

Bị GIO DC V O TắO TRõNG ắI HC CN THĂ

HUỵNH KIM YắN M S NCS: P1719001

LUÂN ÁN TI¾N S) CÂP TR¯âNG

MÃ Sà: 9440114

NG¯âI H¯àNG DÀN

PGS. TS. NGUYàN TRàNG TUÂN PGS. TS. TRÄN THANH M¾N

NM 2024

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

LâI CÀM ¡N

Trong suát quá trình thc hián luÁn án, tơi ã hßc hßi thêm °ÿc rÃt nhiÃu kiÁn thc, kinh nghiám và kÿ nng chuyên môn tÿ Quý Th¿y Cụ. Vỏi tm lũng trõn tròng v bit Ân sõu sÃc, tơi xin gÿi lãi cÁm ¢n Án:

Th¿y PGS.TS. Nguyßn Trßng Tuân và PGS.TS. Tr¿n Thanh MÁn ã dành nhiÃu thãi gian, cơng sc và tÁn tình h°áng d¿n tôi trong thãi gian thc hián luÁn án và theo hòc ti tróng.

Xin c gi lói cm Ân Án Cơ PGS.TS. Bùi Thß Bÿu H, Th¿y TS. Lê Thanh Ph°ác, Cô PGS.TS. Tôn N Liên H°¢ng, Cơ PGS.TS. ái Thß Xn Trang, Th¿y PGS.TS. Ngơ Thanh Phong, Th¿y TS. Tr¿n Quang á, ã giÁng d¿y và trun ¿t kinh nghiám q báu cho tơi hồn thnh cỏc hòc phn.

Xin c gi lói cm Ân Án TS. Nguyßn Quác Châu Thanh ã hß trÿ nhiát tình và chia s¿ nhng kinh nghiám quý báu trong quỏ trỡnh hòc tp. òng thói, tụi xin cm Ân tồn thß Th¿y Cơ Khoa Khoa hßc T nhiên, tr°ãng i hòc Cn ThÂ, ó giỳp v to iu kián thn lÿi ß tơi có thß hồn thành nghiên cu.

Bên c¿nh ó, tơi xin cÁm ¢n chân thành n ThS.TrÂng Thò Tỳ Trõn, TS. Ngụ Tròng Ngha v các Th¿y Cơ Khoa Nơng Nghiáp và Phát trißn Nơng Thơn, Tr°ãng ¿i hßc Kiên Giang ã chia s¿ cơng viác và luôn t¿o iÃu kián thuÁn lÿi cho tôi n tâm hồn thành ln án. Chân thành cÁm ¢n các em ThS. Triáu Phú HÁu, ThS. Mã Hu ¿t, ThS. Cháng Kim Thiên c và các em sinh viên láp Hóa d°ÿc K43, K44, K45, K46 ã ßng hành cùng tơi trong q trình nghiên cu và thc hián ln án.

Kính gÿi lịng biÁt ¢n sâu sÃc Án Cha, M¿ ã sinh thành và nuôi d¿y con khôn lỏn nh ngy nay. Cm Ân Chòng v con gỏi ln t¿o niÃm tin giúp tơi v°ÿt qua khó khn ò hon thnh ỏc mÂ ca mỡnh. Sau cựng, gi lãi yêu th°¢ng nhÃt Án các thành viên trong gia ình ln giúp ÿ, ng hß, ßng viên tơi rÃt nhiÃu trong suát thãi gian hßc tÁp.

Xin chân thành cÁm ¢n./.

C¿n th¡, ngày 22 tháng 02 nm 2024

Nghiên cu sinh

Huÿnh Kim Y¿n

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

TÓM TÄT

Kiên Giang có há sinh thái a d¿ng vái nhiÃu loài thc vÁt °ÿc sÿ dng làm thuác. Trong nghiên cu này, 23 lồi thc vÁt thu hái t¿i mßt sá huyán ca tßnh Kiên Giang °ÿc ngâm chiÁt vái dung môi ethanol 96. Các cao chiÁt ethanol °ÿc tiÁn hành ánh giá ho¿t tính kháng oxi hóa in vitro ß chßn la lồi thc vÁt có ho¿t tính m¿nh. KÁt quÁ sàng lßc cho thÃy cây Lý (Syzygium jambos), Luân thùy cambot (Spirolobium

cambodianum) và Chùm ng (Sphaerocoryne affinis) có ho¿t tính kháng oxi hóa

m¿nh å bỏn phÂng phỏp th nghiỏm l DPPH, ABTSƯ+, RP v TAC vái giá trß EC50 trong khoÁng 4,89 2 46,33 àg/mL. TÂng t, ba loi thc vt ny cĩng thò hián ho¿t tính kháng khu¿n m¿nh vái giá trß MIC trong khoÁng 80 2 640 µg/mL và hàm l°ÿng táng polyphenol 570,36 2 857,24 mg GAE/g cao chiÁt, hàm l°ÿng flavonoid 413,18 2 798,71 mg QE/g cao chiÁt. Vì vÁy, chúng °ÿc chßn ß tiÁp tc nghiên cu thêm thành ph¿n hóa hßc và ho¿t tính sinh hßc.

Tÿ lá Lý (S. jambos) ã phân lÁp °ÿc 10 hÿp chÃt tinh khiÁt gßm stigmasterol

(SJ1), 5((8'Z,11'Z,14'Z)-heptadeca-8',11',14'-trien-1-yl) benzene-1,3-diol (SJ2),

³-sitosterol-3-O-³-D-glucopyranoside (SJ3), quercetin (SJ4), 2

-phenyl-4H-chromen-4-one (SJ5), myricetin (SJ6), gallic acid (SJ7), caffeic acid (SJ8), chavicol ³-D

-glucopyranoside (SJ9), rutin (SJ10). Trong ó ba hÿp chÃt gßm SJ2 , SJ5, SJ9 l¿n ¿u

tiên phân lÁp tÿ loài thc vÁt này. Các cao chiÁt và mßt sá hÿp chÃt nh° gallic acid, caffeic acid, quercetin, myricetin tÿ lá cây Lý (S. jambos) °ÿc ánh giá ho¿t tính cháng stress oxi hóa trên tÁ bào ¿i thc bào RAW264.7. KÁt quÁ cho thÃy cao chiÁt ethyl acetate và các hÿp chÃt có khÁ nng tng c°ãng s bißu hián ca gen kháng oxi hóa, thơng qua viác thúc ¿y con °ãng truyÃn tín hiáu Nrf2/HO-1. Ngoài ra, hÿp chÃt myricetin, quercetin cÜng thò hiỏn hot tớnh khỏng oxi húa mnh ồ phÂng phỏp DPPH, ABTSƯ+ vỏi giỏ trò EC50 trong khong 2,67 2 30,53 µg/mL.

Tÿ lá Luân thùy cambot (S. cambodianum) ã phân lÁp °ÿc 10 hÿp chÃt tinh khiÁt gßm 27-p-Z-coumaroyloxyursolic acid (SC1), lupeol (SC2), p-hydroxybenzoic acid

(SC3), ursolic acid (SC4), tectoquinone (SC5), daucosterol (SC6), asiatic acid (SC7),

-glucopyranosyl-(2S,3S,4R,9Z)-2-[(2'R)-2'-hydroxytetracosanoylamino]-octadec-9-en-1,3,4-triol (SC9), naringenin (SC8), quercetin (SC10). ¿c biát, các hÿp

chÃt này l¿n ¿u tiên °ÿc phân lÁp trong chi Spirolobium. Ngoài ra, cao chiÁt ethanol tÿ lá cây Luân thùy cambot thß hián ho¿t tính cháng stress oxi hóa in vivo trên mơ hình ri giÃm vì thc n bá sung cao chiÁt làm tng ti thß ca ri giÃm. Bên c¿nh ó, các hÿp chÃt SC2, SC4, SC7 kháng khu¿n Streptococcus agalactiae, Aeromonas

hydrophila, Aeromonas dhakensis, Edwardsiella ictaluri vái giá trß MIC là 25 2 1500

µg/mL.

Tÿ trái Chùm uông (S. affinis) ã phân lÁp °ÿc 6 hÿp chÃt tinh khiÁt gßm

pinocembrin (SA1), naringenin (SA2), p-coumaric acid (SA3), caffeic acid (SA4),

5-(E)-caffeoylquinic acid (SA5), 5-O-p-coumaroylquinic acid methyl este (SA6). T°¢ng

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

t, tÿ lá Chùm uông (S. affinis) ã phân lÁp °ÿc 7 hÿp chÃt tinh khiÁt gßm allantoin

(SAL1), (+)-catechin (SAL2), apigenin (SAL3), rutin (SAL4), isatin (SAL5), hydroxy-3-(2-oxopropyl)indolin-2-one (SAL6), nicotiflorin (SAL7). Trong ó, 11 hÿp

3-chÃt này l¿n ¿u tiên °ÿc phân lÁp trong chi Sphaerocoryne là SA2, SA3, SA4, SA5,

SA6, SAL1, SAL3, SAL4, SAL5, SAL6, SAL7. Bên c¿nh ó, cao chiÁt ethanol tÿ lá

và trái Chùm uông °ÿc ánh giá ho¿t tính stress oxi hóa in vivo (trong iÃu kián stress

oxi hóa do hydrogen peroxide 10% và paraquat 20 mM). KÁt quÁ cho thÃy tuái thß ca ri giÃm ni trong mơi tr°ãng bá sung cao chiÁt °ÿc kéo dài h¢n so vái mơi tr°ãng ái chng.

Các kÁt quÁ nghiên cu này góp ph¿n cung cÃp thờm cÂ sồ khoa hòc cho cỏc nghiờn cu sõu hÂn ò to ra cỏc sn phm ng dng trong l¿nh vc hóa d°ÿc. Tÿ ó cung cÃp c¢ så khoa hßc ßnh h°áng cho viác khai thác sÿ dng và bÁo tßn ngußn tài nguyên thc vÁt mßt cách hÿp lý.

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

ABSTRACT

Kien Giang province, Vietnam, has a diverse ecosystem with many plant species used as medicine. In this study, 23 plant species collected in this province were extracted by using ethanol 96. The extracts were evaluated for in vitro antioxidant activity to select plant species with strong antioxidant activity. The results showed that the extract

of Syzygium jambos, Spirolobium cambodianum and Sphaerocoryne affinis had strong

antioxidant activities in four assays (DPPH, ABTS¦+, RP and TAC) with EC50 values of 4.89 2 46.33 µg/mL. Similarly, these extracts also showed strong antibacterial activity

(Streptococcus agalactiae, Aeromonas hydrophila, Aeromonas dhakensis, Edwardsiella ictaluri) with MIC values in the range of 80 2 640 µg/mL. Total polyphenol and flavonoid content of these extracts were 570.36 2 857.24 mg GAE/g extract and 413.18 2 798.71 mg QE/g extract, respectively. Therefore, they were selected for further research on their chemical composition and biological activities.

Ten compounds have been isolated from S. jambos leaves including stigmasterol

(SJ1), 5((8'Z,11'Z,14'Z)-heptadeca-8',11',14'-trien-1-yl) benzene-1,3-diol (SJ2), sitosterol-3-O-³-D-glucopyranoside (SJ3), quercetin (SJ4), 2-phenyl-4H-chromen-4-

³-one (SJ5), myricetin (SJ6), gallic acid (SJ7), caffeic acid (SJ8), chavicol

³-D-glucopyranoside (SJ9), rutin (SJ10). Three compounds, namely heptadeca-8',11',14'-trien-1-yl) benzene-1,3-diol (SJ2), 2-phenyl-4H-chromen-4-one

5((8'Z,11'Z,14'Z)-(SJ5), chavicol ³-D-glucopyranoside (SJ9) were isolated for the first time from this

plant species. Extracts (ethanol and ethyl acetate extract from leaves) and some

compounds from S. jambos leaves, namely quercetin (SJ4), myricetin (SJ6), gallic acid

(SJ7) and caffeic acid (SJ8), were evaluated for their anti-oxidative stress activity on

RAW264.7 macrophage cells. The results showed that ethyl acetate extract and all compounds had the ability to enhance the expression of antioxidant genes, through promoting the Nrf2/HO-1 signaling pathway. In addition, myricetin and quercetin compounds also showed strong antioxidant activity in DPPH and ABTS¦+ assays with EC50 values of 2.67 2 30.53 µg/mL.

Ten compounds have been isolated from S. cambodianum leaves including

p-Z-coumaroyloxyursolic acid (SC1), lupeol (SC2), p-hydroxybenzoic acid (SC3), ursolic

acid (SC4), tectoquinone (SC5), daucosterol (SC6), asiatic acid (SC7), 1-O-³-

glucopyranosyl-(2S,3S,4R,9Z)-2-[(2'R)-2'-hydroxytetracosanoylamino]-octadec-9-en-1,3,4-triol (SC9), naringenin (SC8), quercetin (SC10). Interestingly, all of these

compounds were isolated for the first time in Spirolobium genus. Ethanol extract from S. cambodianum leaves showed anti-oxidative stress activity in vivo in a fruit fly model.

Lupeol (SC2), ursolic acid (SC4) and asiatic acid (SC7) were antibacterial against

Streptococcus agalactiae, Aeromonas hydrophila, Aeromonas dhakensis, Edwardsiella ictaluri with MIC values of 25 2 1500 µg/mL.

Six compounds have been isolated from S. affinis fruits including pinocembrin

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

caffeoylquinic acid (SA5), 5-O-p-coumaroylquinic acid methyl este (SA6). Seven compounds were isolated from S. affinis leaves including allantoin (SAL1), (+)-catechin

(SAL2), apigenin (SAL3), rutin (SAL4), isatin (SAL5), oxopropyl)indolin-2-one (SAL6), nicotiflorin (SAL7). There were 11 compounds, namely SA2, SA3, SA4, SA5, SA6, SAL1, SAL3, SAL4, SAL5, SAL6 and SAL7, were

3-hydroxy-3-(2-isolated for the first time in Sphaerocoryne genus. Ethanol extracts from S. affinis leaves and fruits were evaluated for oxidative stress activity in vivo using fruit fly model. The

results showed that the lifespan of fruit flies increased in the treatments supplemented with the extracts as compared the control one (without the extracts).

The results obtained from this study provide scientific information for further research and development of products to improve human health. In addition, it provides a scientific basis to guide the reasonable exploitation, use and conservation of natural plant resources.

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

1.2 Mc tiêu ca luÁn án --- 2

1.3 Nßi dung nghiên cu --- 2

1.4 Ph¿m vi và ái t°ÿng nghiên cu --- 2

1.4.1 ái t°ÿng nghiên cu --- 2

1.4.2 Ph¿m vi nghiên cu --- 3

1.5 Ý ngh¿a khoa hßc và ý ngh¿a thc tißn ca nghiên cu --- 3

1.5.1 Ý ngh¿a khoa hßc --- 3

1.5.1 Ý ngh¿a thc tißn --- 3

1.6 Tính mái ca ln án --- 4

CH¯¡NG 2. TàNG QUAN TÀI LIàU --- 5

2.1 Mßt sá loài thc vÁt °ÿc sÿ dng trong nghiên cu sàng lßc --- 5

2.1.1 Acanthus ebracteatus (Ơ rơ) --- 6

2.1.2 Acorus calamus (Thy xÂng bò) --- 7

2.1.3 Ananas comosus (Khóm) --- 8

2.1.4 Artemisia vulgaris (NgÁi cu) --- 9

2.1.5 Bidens pilosa (XuyÁn chi) --- 9

2.1.6 Costus speciosus (Cát lßi) --- 10

2.1.7 Combretum quadrangulare (Trâm b¿u) --- 11

2.1.8 Glycosmis citrifolia (B°åi bung) --- 11

2.1.9 Lumnitzera littorea (Cóc ß) --- 12

2.1.10 Lumnitzera racemosa (Cóc trÃng) --- 13

2.1.11 Lycopodiella cenua (Thơng Ãt) --- 14

2.1.12 Marsilea quadrifolia (Rau bÿ) --- 14

2.1.13 Mimosa pigra (Mai d°¢ng) --- 15

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

2.1.14 Pandanus tectorius (Da gai) --- 16

2.1.15 Pistia stratiotes (Bèo cái) --- 16

2.1.16 Pouzolzia zeylanica (Bß mÃm) --- 17

2.1.17 Rhizophora apiculata (°ác ôi) --- 18

2.1.18 Senna alata (Mng trâu) --- 18

2.1.19 Stachytarpheta jamaicensis (i cht) --- 19

2.1.20 Volkameria inermis (Ngßc n bißn) --- 19

2.2 Táng quan vÃ chi Syzygium và loài Syzygium jambos --- 20

2.2.1 Giái thiáu vÃ chi Syzygium --- 20

2.2.2 Táng quan vÃ Syzygium jambos --- 29

2.3.1 Giái thiáu vÃ chi Spirolobium --- 34

2.3.2 Táng quan vÃ Spirolobium cambodianum --- 35

2.4 Táng quan vÃ chi Sphaerocoryne và loài Sphaerocoryne affinis --- 36

2.4.1 Giái thiáu vÃ chi Sphaerocoryne --- 36

2.4.2 Táng quan vÃ Sphaerocoryne affinis --- 39

2.5 Rußi giÃm và sÿ dng mơ hình ri giÃm trong nghiên cu khoa hßc --- 46

2.5.1 Rußi giÃm --- 46

2.5.2 Sÿ dng mơ hình ri giÃm trong nghiên cu khoa hßc --- 48

2.6 Táng quan vÃ tình hình sÿ dng thc vÁt trong thy sÁn --- 49

2.6.1 Mßt sá vi khu¿n gây bánh trên ßng vÁt thy sÁn --- 49

2.6.2 Tình hình nghiên cu sÿ dng thc vÁt trong iÃu trß bánh cho ßng vÁt thy sÁn --- 50

2.7 Táng quan vÃ kháng oxi hóa --- 51

2.7.1 Khái quát vÃ gác t do --- 51

2.7.2 ChÃt kháng oxi hóa--- 52

2.7.3 Stress oxi hóa --- 52

2.7.4 Táng quan vÃ mßt sá mơ hình kháng oxi hóa --- 52

CH¯¡NG 3. PH¯¡NG PHÁP NGHIÊN CU VÀ THC NGHIàM --- 56

3.1 Ph°¢ng pháp nghiên cu --- 56

3.1.1 M¿u thc vÁt, hóa chÃt và thiÁt bß --- 56

3.1.2 Ph°¢ng pháp iÃu chÁ 24 lo¿i cao táng --- 57

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

3.1.7 Ph°¢ng pháp xÿ lý sá liáu --- 65

3.2 Thc nghiám --- 66

3.2.1 Sàng lßc các ái t°ÿng nghiên cu theo h°áng kháng oxi hóa in vitro --- 66

3.2.2 Phân lÁp tinh chÁ các chÃt tÿ cây Lý --- 67

3.2.3 Phân lÁp tinh chÁ các chÃt tÿ cây Luân thùy cambot --- 73

3.2.4 Phân lÁp tinh chÁ các chÃt tÿ cây Chùm uông --- 79

CH¯¡NG 4. KÀT QUÀ VÀ THÀO LUÀN --- 86

4.1 KÁt quÁ sàng lßc ho¿t tính kháng oxi hóa ca 23 lồi thc vÁt --- 86

4.1.1 KÁt q sàng lßc ho¿t tính kháng oxi hóa ca 23 lồi thc vÁt --- 86

4.1.2 KÁt q ánh giá ho¿t tính kháng khu¿n ca 23 lồi thc vÁt --- 88

4.1.3 KÁt q ßnh tính thành ph¿n hóa hßc ca 23 lồi thc vÁt --- 90

4.1.4 KÁt quÁ ßnh l°ÿng táng hàm l°ÿng polyphenol và flavonoid ca 23 loài thc vÁt --- 91

4.2 ánh giá ho¿t tính sinh hßc và xác ßnh cÃu trúc các hÿp chÃt tÿ cây Lý --- 93

4.2.1 Ho¿t tính kháng oxi hóa ca cao phân o¿n tÿ lá Lý --- 93

4.2.2 Ho¿t tính cháng stress oxi hóa trên mơ hình ¿i thc bào --- 94

4.2.3 ßnh tính và ßnh l°ÿng thành ph¿n hóa hßc ca cây Lý --- 97

4.2.4 CÃu trúc các hÿp chÃt ã phân lÁp tÿ cây Lý --- 98

4.3 ánh giá ho¿t tính sinh hßc và xác ßnh cÃu trúc các hÿp chÃt tÿ cây Luân thùy cambot --- 112

4.3.1 Ho¿t tính kháng oxi hóa ca cao phân o¿n tÿ lá Luân thùy cambot --- 112

4.3.2 Ho¿t tính cháng stress oxi hóa ca Ln thùy cambot trên mơ hình ri giÃm Drosophila melanogaster --- 113

4.3.3 Ho¿t tính kháng khu¿n ca mßt sá hÿp chÃt phân lÁp °ÿc --- 114

4.3.4 ßnh tính và ßnh l°ÿng thành ph¿n hóa hßc ca cây Luân thùy cambot --- 114

4.3.5 CÃu trúc các hÿp chÃt ã phân lÁp ca Luân thùy cambot --- 115

4.4 ánh giá ho¿t tính sinh hßc và xác ßnh cÃu trúc các hÿp chÃt tÿ cây Chùm uông --- 134

4.4.1 Ho¿t tính kháng oxi hóa ca cao phân o¿n tÿ Chùm ng --- 134

4.4.2 Ho¿t tính cháng stress oxi hóa ca Chùm ng trên mơ hình ri giÃm Drosophila melanogaster --- 134

4.4.3 ßnh tính và ßnh l°ÿng thành ph¿n hóa hßc ca cây Chùm ng --- 136

4.4.4 CÃu trúc các hÿp chÃt ã phân lÁp tÿ cây Chùm uông --- 137

4.6 NhÁn xét chung --- 157

CH¯¡NG 5. KÀT LUÀN VÀ Â XUÂT --- 162

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

5.1 KÁt luÁn --- 162

5.2 KiÁn nghß --- 163

DANH MC CÁC CƠNG TRÌNH Ã CƠNG Bà CA LUÀN ÁN --- 164

TÀI LIàU THAM KHÀO --- 165

PH LC --- 192

Ph lc 1: KÁt quÁ tháng kê phân tích hàm l°ÿng TPC và TFC --- 192

Ph lc 2: KÁt quÁ tháng kê kháng oxi hóa in vitro --- 195

Ph lc 3: Các phá ca hÿp chÃt SJ1 (stigmasterol) --- 201

Ph lc 4: Các phá ca hÿp chÃt SJ2 (5((8'Z,11'Z,14'Z)-heptadeca-8',11',14'-trien-1-yl) benzene-1,3-diol) --- 204

Ph lc 5: Các phá ca hÿp chÃt SJ3 (³-sitosterol-3-O-³-D-glucoside) --- 213

Ph lc 6: Các phá ca hÿp chÃt SJ4 (quercetin)--- 216

Ph lc 7: Các phá ca hÿp chÃt SJ5 (2-phenyl-4H-chromen-4-one) --- 218

Ph lc 8: Các phá ca hÿp chÃt SJ6 (myricetin) --- 223

Ph lc 9: Các phá ca hÿp chÃt SJ7 (gallic acid) --- 225

Ph lc 10: Các phá ca hÿp chÃt SJ8 (caffeic acid) --- 227

Ph lc 11: Các phá ca hÿp chÃt SJ9 (chavicol ³-D-glucopyranoside) --- 229

Ph lc 12: Các phá ca hÿp chÃt SJ10 (rutin) --- 231

Ph lc 13: Các phá ca hÿp chÃt SC1 (27-p-Z-coumaroyloxyursolic acid) --- 234

Ph lc 14: Các phá ca hÿp chÃt SC2 (Lupeol) --- 246

Ph lc 15: Các phá ca hÿp chÃt SC3 (p-hydroxybenzoic acid) --- 254

Ph lc 16: Các phá ca hÿp chÃt SC4 (ursolic acid) --- 259

(1-O-³-D-glucopyranosyl-(2S,3S,4R,9Z)-2-Ph lc 22: Các phá ca hÿp chÃt SC10 (quercetin) --- 313

Ph lc 23: Các phá ca hÿp chÃt SA1 (pinocembrin) --- 315

Ph lc 24: Các phá ca hÿp chÃt SA2 (naringenin) --- 318

Ph lc 25: Các phá ca hÿp chÃt SA3 (p-coumaric acid) --- 321

Ph lc 26: Các phá ca hÿp chÃt SA4 (caffeic acid) --- 327

Ph lc 27: Các phá ca hÿp chÃt SA5 (5-(E)-caffeoylquinic acid) --- 329

Ph lc 28: Các phá ca hÿp chÃt SA6 (5-O-p-coumaroylquinic acid methyl este) -- 336

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

Ph lc 29: Các phá ca hÿp chÃt SAL1 (allantoin) --- 342

Ph lc 30: Các phá ca hÿp chÃt SAL2 ((+)-catechin) --- 346

Ph lc 31: Các phá ca hÿp chÃt SAL3 (apigenin) --- 354

Ph lc 32: Các phá ca hÿp chÃt SAL4 (rutin) --- 357

Ph lc 33: Các phá ca hÿp chÃt SAL5 (isatin) --- 364

Ph lc 34: Các phá ca hÿp chÃt SAL6 ((S)-3-hydroxy-3-(2-oxopropyl)indolin-2-one) --- 369

Ph lc 35: Các phá ca hÿp chÃt SAL7 (nicotiflorin) --- 375

</div>Trang 14<div class="page_container" data-page="14">

DANH SÁCH BÀNG

BÁng 2. 1: Danh sách 23 loài thc vÁt °ÿc thu hái t¿i Kiên Giang --- 6

BÁng 2. 2: Danh sách mßt sá lồi thc chi Syzygium å n°ác ta --- 21

BÁng 2. 3: Danh sách mßt sá lồi thc chi Sphaerocoryne --- 37

BÁng 3. 1: ßnh tính thành ph¿n hóa hßc ca các cao chiÁt --- 57

BÁng 3. 2: Trình t o¿n mßi sÿ dng trong phÁn ng PCR --- 64

BÁng 3. 3: Danh sách các cao chiÁt ethanol táng thu °ÿc --- 66

BÁng 4. 1: KÁt quÁ ánh giá ho¿t tính kháng oxi hóa in vitro ca các cao chiÁt --- 86

BÁng 4. 2: KhÁ nng kháng khu¿n (MIC ½g/mL) ca các cao chiÁt --- 89

BÁng 4. 3: KÁt q ßnh tính thành ph¿n hóa hßc ca các cao chiÁt --- 90

BÁng 4. 4: Táng hàm l°ÿng polyphenol (TPC) và flavonoid (TFC) ca 24 cao chiÁt - 92 BÁng 4. 5: KÁt quÁ ánh giá ho¿t tính kháng oxi hóa ca các cao phân o¿n tÿ lá Lý và mßt sá hÿp chÃt phân lÁp °ÿc --- 94

BÁng 4. 6: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SJ1 và sá liáu tham khÁo --- 99

BÁng 4. 7: So sánh d liáu phá ca hÿp chÃt SJ2 vái tài liáu tham khÁo --- 101

BÁng 4. 8: So sánh d liáu phá ca hÿp chÃt SJ3 vái tài liáu tham khÁo --- 102

BÁng 4. 9: So sánh d liáu phá ca hÿp chÃt SJ4 vái tài liáu tham khÁo --- 104

BÁng 4. 10: So sánh d liáu phá ca hÿp chÃt SJ5 vái tài liáu tham khÁo --- 105

BÁng 4. 11: So sánh d liáu phá ca hÿp chÃt SJ6 vái myricetin --- 107

BÁng 4. 12: So sánh d liáu phá ca hÿp chÃt SJ7 vái tài liáu tham khÁo --- 108

BÁng 4. 13: So sánh d liáu phá ca hÿp chÃt SJ8 vái tài liáu tham khÁo --- 109

BÁng 4. 14: So sánh d liáu phá ca hÿp chÃt SJ9 vái tài liáu tham khÁo --- 110

BÁng 4. 15: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SJ10 và sá liáu tham khÁo --- 111

BÁng 4. 16: KÁt quÁ ánh giá ho¿t tính kháng oxi hóa ca các cao phân o¿n tÿ lá Luân thùy cambot --- 112

BÁng 4. 17: Giá trß MIC ca mßt sá hÿp chÃt phân lÁp ái vái các chng vi khu¿n gây bánh trên ßng vÁt thy sÁn --- 114

BÁng 4. 18: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SC1 và sá liáu tham khÁo --- 117

BÁng 4. 19: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SC2 và sá liáu tham khÁo --- 119

BÁng 4. 20: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SC3 và sá liáu tham khÁo --- 121

BÁng 4. 21: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SC4 và sá liáu tham khÁo --- 122

BÁng 4. 22: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SC5 và sá liáu tham khÁo --- 124

BÁng 4. 23: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SC6 và sá liáu tham khÁo --- 125

BÁng 4. 24: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SC7 và sá liáu tham khÁo --- 127

BÁng 4. 25: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SC8 và sá liáu tham khÁo --- 129

</div>Trang 15<div class="page_container" data-page="15">

BÁng 4. 26: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SC9 và sá liáu tham khÁo --- 131

BÁng 4. 27: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SC10 và sá liáu tham khÁo --- 133

BÁng 4. 28: KÁt q ánh giá ho¿t tính kháng oxi hóa ca các cao phân o¿n tÿ cây Chùm uông --- 134

BÁng 4. 29: Hiáu quÁ cháng stress oxi hóa ca gallic acid và các cao chiÁt (SA, SAL) trong iÃu kián PQ 20 mM --- 135

BÁng 4. 30: Hiáu quÁ cháng stress oxi hóa ca gallic acid và các cao chiÁt (SA, SAL) trong iÃu kián H2O2 10% --- 135

BÁng 4. 31: ßnh tính các nhóm hÿp chÃt trong cao chiÁt Chùm uông --- 136

BÁng 4. 32: Hàm l°ÿng táng polyphenol và flavonoid ca cao chiÁt lá và trái Chùm uông --- 136

BÁng 4. 33: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SA1 và tài liáu tham khÁo --- 138

BÁng 4. 34: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SA2 và tài liáu tham khÁo --- 139

BÁng 4. 35: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SA3 và tài liáu tham khÁo --- 140

BÁng 4. 36: So sánh d liáu phá ca hÿp chÃt SA4 vái tài liáu tham khÁo --- 141

BÁng 4. 37: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SA5 và tài liáu tham khÁo --- 143

BÁng 4. 38: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SA6 và tài liáu tham khÁo --- 145

BÁng 4. 39: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SAL1 và tài liáu tham khÁo --- 146

BÁng 4. 40: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SAL2 và tài liáu tham khÁo --- 148

BÁng 4. 41: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SAL3 và tài liáu tham khÁo --- 149

BÁng 4. 42: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SAL4 và sá liáu tham khÁo --- 150

BÁng 4. 43: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SAL5 và sá liáu tham khÁo --- 152

BÁng 4. 44: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SAL6 và sá liáu tham khÁo --- 154

BÁng 4. 45: Các d liáu phá NMR ca hÿp chÃt SAL7 và sá liáu tham khÁo --- 156

</div>Trang 16<div class="page_container" data-page="16">

DANH SÁCH HÌNH

Hình 2. 1: BÁn ß hành chính tßnh Kiên Giang --- 5

Hình 2. 2: ¿c ißm hình thái ca Acanthus ebracteatus (Ơ rơ) --- 7

Hình 2. 3: ¿c ißm hỡnh thỏi ca Acorus calamus (Thy xÂng bò) --- 8

Hình 2. 4: ¿c ißm hình thái ca Ananas comosus (Khóm) --- 8

Hình 2. 5: ¿c ißm hình thái ca Artemisia vulgaris (NgÁi cu) --- 9

Hình 2. 6: ¿c ißm hình thái ca Bidens pilosa (Xun chi) --- 10

Hình 2. 7: ¿c ißm hình thái ca Costus speciosus (Cát lßi) --- 10

Hình 2. 8: ¿c ißm hình thái ca Combretum quadrangulare (Trâm b¿u) --- 11

Hình 2. 9: ¿c ißm hình thái ca Glycosmis citrifolia (B°åi bung) --- 12

Hình 2. 10: ¿c ißm hình thái ca Lumnitzera littorea (Cóc ß) --- 13

Hình 2. 11: ¿c ißm hình thái ca Lumnitzera racemosa (Cóc trÃng) --- 13

Hình 2. 12: ¿c ißm hình thái ca Lycopodiella cenua (Thơng Ãt) --- 14

Hình 2. 13: ¿c ißm hình thái ca Marsilea quadrifolia (Rau bÿ) --- 15

Hình 2. 14: ¿c ißm hình thái ca Mimosa pigra (Mai dÂng) --- 15

Hỡnh 2. 15: c iòm hỡnh thỏi ca Pandanus tectorius (Da gai) --- 16

Hình 2. 16: ¿c ißm hình thái ca Pistia stratiotes (Bèo cái) --- 17

Hình 2. 17: ¿c ißm hình thái ca Pouzolzia zeylanica (Bß mÃm) --- 17

Hình 2. 18: ¿c ißm hình thái ca Rhizophora apiculata (°ác ơi) --- 18

Hình 2. 19: ¿c ißm hình thái ca Senna alata (Mng trâu) --- 18

Hình 2. 20: ¿c ißm hình thái ca Stachytarpheta jamaicensis (i cht) --- 19

Hình 2. 21: ¿c ißm hình thái ca Volkameria inermis (Ngßc n bißn) --- 20

Hình 2. 22: Mßt sá hÿp chÃt flavonoid phân lÁp tÿ chi Syzygium --- 24

Hình 2. 23: Mßt sá hÿp chÃt glycoside phân lÁp tÿ chi Syzygium --- 25

Hình 2. 24: Mßt sá hÿp chÃt terpenoid phân lÁp tÿ chi Syzygium --- 26

Hình 2. 25: Mßt sá hÿp chÃt phenolic phân lÁp tÿ chi Syzygium --- 27

Hình 2. 26: Mßt sá hÿp chÃt steroid phân lÁp tÿ chi Syzygium --- 27

Hình 2. 27: Mßt sá hÿp chÃt tanin phân lÁp tÿ chi Syzygium --- 28

Hình 2. 28: ¿c ißm hình thái ca Lý (S. jambos) --- 29

Hình 2. 29 Mßt sá hÿp chÃt phân lÁp tÿ S. jambos --- 34

Hình 2. 30: ¿c ißm hình thái ca Ln thùy cambot --- 36

Hình 2. 31: Mßt sá hÿp chÃt °ÿc phân lÁp tÿ S. gracilis --- 38

Hình 2. 32: ¿c ißm hình thái ca Chùm ng (Sphaerocoryne affinis) --- 39

Hình 2. 33: Mßt sá hÿp chÃt phân lÁp tÿ cây Chùm uông --- 46

</div>Trang 17<div class="page_container" data-page="17">

Hình 2. 34: Vịng ãi ca ri giÃm (D. melanogaster) å 25°C --- 47

Hình 2. 35: PhÁn ng trung hịa gác t do DPPH ca chÃt kháng oxy hóa --- 53

Hình 2. 36: PhÁn ng hình thành gác t do ABTSƯ+ --- 54

Hỡnh 2. 37: CÂ ch phÁn ng kali ferricyanide --- 54

Hình 2. 38: C¢ chÁ phÁn ng phosphomolypden --- 55

Hình 3. 1: S¢ ß iÃu chÁ các cao chiÁt phân o¿n tÿ lá cõy Lý --- 67

Hỡnh 3. 2: SÂ ò phõn lÁp các hÿp chÃt tÿ cao SJH (Cao n-hexane) --- 69

Hỡnh 3. 3: SÂ ò phõn lp cỏc hp chÃt tÿ cao SJE (Cao ethyl acetate) --- 70

Hình 3. 4: SÂ ò iu ch cỏc cao chit phõn o¿n tÿ lá cây Luân thùy cambot --- 73

Hình 3. 5: SÂ ò phõn lp cỏc hp cht t cao SCH (Cao n-hexane) --- 74

Hình 3. 6: S¢ ß phân lÁp các hÿp chÃt tÿ cao SCE (Cao ethyl acetate) --- 75

Hỡnh 3. 7: SÂ ò iu chÁ các cao chiÁt phân o¿n tÿ trái cây Chùm uụng --- 79

Hỡnh 3. 8: SÂ ò iu ch các cao chiÁt phân o¿n tÿ lá cây Chùm uông --- 80

Hỡnh 3. 9: SÂ ò phõn lp cỏc hÿp chÃt tÿ cao SAE (Cao ethyl acetate) --- 81

Hỡnh 3. 10: SÂ ò phõn lp cỏc hp cht tÿ cao SALE (Cao ethyl acetate) --- 82

Hình 4. 1: Ành h°ång ca các cao chiÁt tÿ Lý Án s sáng ca tÁ bào RAW264,7 --- 95

Hình 4. 2: Ành h°ång ca cao chiÁt SJ và SJE Án quá trình sÁn xuÃt ROS và NO -- 95

Hình 4. 3: Ành h°ång ca SJE Án s bißu hián ca marker sinh hßc khi kích thích LPS --- 96

Hình 4. 4: Các hÿp chÃt tÿ SJE ã thúc ¿y q trình kích ho¿t Nrf2/HO-1 --- 97

Hình 4. 5: CÃu trúc d oán ca hÿp chÃt SJ1 --- 99

Hình 4. 6: CÃu trúc d ốn và các t°¢ng quan HMBC ca hÿp chÃt SJ2 --- 101

Hình 4. 7: CÃu trúc d oán ca hÿp chÃt SJ3 --- 102

Hình 4. 8: CÃu trúc d ốn ca hÿp chÃt SJ4 --- 104

Hình 4. 9: CÃu trúc d ốn và các t°¢ng quan HMBC ca hÿp chÃt SJ5 --- 105

Hình 4. 10: CÃu trúc d ốn ca hÿp chÃt SJ6 --- 106

Hình 4. 11: CÃu trúc d ốn ca hÿp chÃt SJ7 --- 107

Hình 4. 12: CÃu trúc d oán ca hÿp chÃt SJ8 --- 108

Hình 4. 13: CÃu trúc d ốn ca hÿp chÃt SJ9 --- 110

Hình 4. 14: CÃu trúc d ốn ca hÿp chÃt SJ10 --- 111

Hình 4. 15: Hiáu quÁ kháng oxi hóa in vivo ca cao chiÁt SC --- 113

Hình 4. 16: CÃu trúc d ốn và các t°¢ng quan HMBC ca hÿp chÃt SC1 --- 117

Hình 4. 17: CÃu trúc d ốn ca hÿp chÃt SC2 --- 118

Hình 4. 18: CÃu trúc d ốn ca hÿp chÃt SC3 --- 120

Hình 4. 19: CÃu trúc d oán ca hÿp chÃt SC4 --- 122

</div>Trang 18<div class="page_container" data-page="18">

Hình 4. 20: CÃu trúc d ốn và các t°¢ng quan HMBC ca hÿp chÃt SC5 --- 124

Hình 4. 21: CÃu trúc d ốn ca hÿp chÃt SC6 --- 125

Hình 4. 22: CÃu trúc d ốn và các t°¢ng quan HMBC ca hÿp chÃt SC7 --- 127

Hình 4. 23: CÃu trúc d ốn ca hÿp chÃt SC8 --- 129

Hình 4. 24: CÃu trúc d ốn và các t°¢ng quan HMBC ca hÿp chÃt SC9 --- 131

Hình 4. 25: CÃu trúc d ốn ca hÿp chÃt SC10 --- 133

Hình 4. 26: CÃu trúc d oán ca hÿp chÃt SA1 --- 138

Hình 4. 27: CÃu trúc d ốn ca hÿp chÃt SA2 --- 139

Hình 4. 28: CÃu trúc d ốn ca hÿp chÃt SA3 --- 140

Hình 4. 29: CÃu trúc d oán ca hÿp chÃt SA4 --- 141

Hình 4. 30: CÃu trúc d ốn ca hÿp chÃt SA5 --- 142

Hình 4. 31: CÃu trúc d ốn và các t°¢ng quan HMBC ca hÿp chÃt SA6 --- 144

Hình 4. 32: CÃu trúc d ốn và các t°¢ng quan HMBC ca hÿp chÃt SAL1 --- 146

Hình 4. 33: CÃu trúc d ốn và các t°¢ng quan HMBC, NOESY ca hÿp chÃt SAL2 --- 147

Hình 4. 34: CÃu trúc d oán ca hÿp chÃt SAL3 --- 149

Hình 4. 35: CÃu trúc d ốn ca hÿp chÃt SAL4 --- 150

Hình 4. 36: CÃu trúc d ốn và các t°¢ng quan HMBC ca hÿp chÃt SAL5 --- 151

Hình 4. 37: CÃu trúc d ốn và các t°¢ng quan HMBC ca hÿp chÃt SAL6 --- 153

Hình 4. 38: CÃu trúc d ốn và các t°¢ng quan HMBC ca hÿp chÃt SAL7 --- 156

</div>Trang 19<div class="page_container" data-page="19">

DANH MC CÁC KÝ HIâU, CH VI¾T TÄT

ABTS 2,29-azino-bis(3-ethylbenzo

thiazoline-6-sulphonic acid)

13C-NMR Carbon (13) Nuclear Magnetic Resonance

Phá cßng h°ång tÿ h¿t nhân carbon 13

COSY Correlation Spectrocopy Phá COSY 1D-NMR one-Dimensional Nuclear

Magnetic Resonance

Phá cßng h°ång tÿ h¿t nhân 1 chiÃu

2D-NMR two-Dimensional Nuclear Magnetic Resonance

Phá cßng h°ång tÿ h¿t nhân 2 chiÃu

HMBC Heteronuclear Multiple Bond Correlation

Phỏ tÂng tỏc dò ht nhõn qua nhiu liờn kt

</div>Trang 20<div class="page_container" data-page="20">

Ký hiãu Ti¿ng Anh Dián giÁi

HR-ESI-MS High Resolution Electrospray Ionization Mass Spectrum

Phá khái l°ÿng phun mù ián phân giÁi cao

HSQC Heteronuclear Single Quantum Coherence

Phỏ tÂng tỏc dò ht nhõn trc tiÁp HLC

Rf Retention factor RP Reducing power

RNS Reactive nitrogen species Phn t hot òng cha nitÂ ROS Reactive oxygen species Ph¿n tÿ ho¿t ßng cha oxi

</div>Trang 21<div class="page_container" data-page="21">

Ký hiãu Ti¿ng Anh Dián giÁi

AH Proton chemical shift ß dßch chun hóa hßc ca proton (ppm)

AC Carbon chemical shift ß dßch chun hóa hßc ca carbon (ppm)

UV-Vis Ultraviolet - visible spectroscopy Phá tÿ ngo¿i khÁ kiÁn

</div>Trang 22<div class="page_container" data-page="22">

CH¯¡NG 1 GIàI THIâU

1.1 ¿t vÃn Á

Thc vÁt v¿n là mái quan tâm hàng ¿u trong nhiÃu l¿nh vc nghiên cu, ¿c biát là thành ph¿n hóa hßc và ho¿t tính sinh hßc ang °ÿc chú ý, iÃu này s¿ giúp ích rÃt nhiÃu trong viác phát hián ra các lo¿i thuác mái trong iÃu trß bánh. Ngồi ra, thc vÁt là ngn cung cÃp dßi dào các hÿp chÃt có ho¿t tính kháng oxi hóa có tác dng quét s¿ch gác t do ROS và RNS. NhiÃu cơng trình nghiên cu tÁp trung vào viác sÿ dng các kÿ thuÁt thÿ nghiám ß xác ßnh các chÃt kháng oxi hóa t nhiên tÿ thc vÁt ß nh¿m táng hÿp và iÃu trß các bánh båi <stress oxi hóa= gây ra nh° các bánh vÃ tim m¿ch, ái tháo °ãng, alzheimer, ung th°,..[1]. Do ó, viác tìm kiÁm, nghiên cu và sÿ dng các hÿp chÃt chiÁt xuÃt tÿ thc vÁt có khÁ nng kháng oxi hóa khơng gây tác dng ph cho sc khße là la chßn hàng ¿u. Các hÿp chÃt này có thß là alkaloid, terpenoid, steroid, saponin v polyphenol, giỳp cÂ thò thc vÁt t bÁo vá khßi các tác nhân ơ nhißm mơi tr°ãng, tia cc tím, stress, h¿n hán và s tÃn cơng ca m¿m bánh [2]. Ngồi ra, chúng cịn có các ho¿t tính sinh hßc q ái vái ßng vÁt và con ng°ãi nh° kháng oxi hóa, kháng ung th°, kháng khu¿n, kháng viêm và kích thích há tháng mißn dßch [3].

Hián nay, viác nâng cao nng suÃt kÁt hÿp vái iÃu kián biÁn ái khí hÁu ã làm gia tng tình hình dßch bánh. Vì thÁ, các nghiên cu tìm ra các hÿp chÃt kháng oxi hóa, kháng khu¿n có ngn gác tÿ thc vÁt là giÁi pháp giúp tng c°ãng há mißn dßch là iÃu c¿n thiÁt. Bên c¿nh ó, thc vÁt vái nhiÃu °u ißm nh° r¿, dß chu¿n bß, hiáu q phịng bánh cao do dß hÃp thu, ít tác dng ph trong q trình iÃu trß bánh và khơng Ánh h°ång Án mơi tr°ãng cÜng nh° khơng nguy hißm Án ái t°ÿng sÿ dng [4]. ßng thãi, thc vÁt cha các hÿp chÃt chun hóa th cÃp ngn cÁn q trình oxi hóa b¿ng cách khÿ các gác t do, kìm hãm s oxi hóa. Các hÿp chÃt th cÃp này °ÿc tìm thÃy trong tÃt cÁ các bß phÁn nh° lá, q, h¿t, rß, thân và vß ca các lồi thc vÁt [5].

T¿i Viát Nam, viác nghiên cu và sÿ dng thc vÁt ã °ÿc tiÁn hành tÿ rÃt sám, vái thÁm thc vÁt phong phú và a d¿ng trên mßi miÃn Ãt n°ác. Kiên Giang °ÿc xem nh° mßt Viát Nam thu nhß có ßa hình rÃt a d¿ng vái nhiÃu há sinh thái khác nhau. Khu d tr sinh quyßn Kiên Giang cha ng s phong phú, ¿c sÃc vÃ a d¿ng thành ph¿n lồi thc vÁt, có cÁ nhng lồi ang n¿m trong Sách ß Viát nam. Chúng có giá trß vơ cùng lán vÃ m¿t bÁo tßn, nghiên cu và chiÁt xt các hÿp chÃt có ho¿t tính sinh hßc. Mßt sá lồi thc vÁt có ho¿t tính kháng oxi hóa m¿nh °ÿc nghiên cu å Kiên Giang

nh° Dây mß qu¿ [6], Bí kư nam [7], ... Bên c¿nh ó, mßt sá lồi nh° cây Lý (S. jambos), Luân thùy cambot (S. cambodianum), Chùm uông (S. affinis) cÜng °ÿc sÿ dng làm

thuác cho ßng vÁt và con ng°ãi. Nhng kÁt quÁ nghiên cu vÃ cây Lý, Chùm uông trên thÁ giái phát hián nhiÃu ho¿t tính sinh hßc nh° kháng oxi hóa, gây ßc tÁ bào ung th°, kháng khu¿n, kháng viêm,& Tuy nhiên, thành ph¿n hóa hßc và ho¿t tính sinh hßc

</div>Trang 23<div class="page_container" data-page="23">

ca hai lồi này ch°a có nhiÃu cơng trình nghiên cu t¿i Viát Nam. Ngồi ra, Ln thùy cambot là loài duy nhÃt trong chi Spirolobium phân bá giái h¿n å Viát Nam và

Campuchia. Hián nay ch°a có bÃt kư nghiên cu nào vÃ thành ph¿n hóa hßc cÜng nh° ho¿t tính sinh hòc ca loi ny.

Trờn cÂ sồ ú, tài tiÁn hành sàng lßc ho¿t tính kháng oxi hóa ca cỏc loi thc vt bng phÂng phỏp DPPH, ABTSƯ+, RP và TAC. Bên c¿nh ó, Ã tài tiÁp tc phõn lp (phÂng phỏp sc ký còt), xỏc ònh cu trúc (da trên phân tích phá NMR) và ánh giá ho¿t tính cháng tress oxi hóa ca các hÿp chÃt cụ lp, lm cÂ sồ khoa hòc cho viỏc s dng thc vÁt ho¿c phát hián ra nhng ho¿t tính mái. Qua ó, Ã tài góp ph¿n nâng cao giá trß và kiÁn nghß bÁo tßn lồi thc vÁt này t¿i Kiên Giang.

Chính vì vÁy ln án <Nghiên cu thành phÅn hóa hác và ho¿t tính sinh hác ca mßt sá thc vÃt t¿i tånh Kiên Giang= °ÿc thc hián. Các kÁt quÁ ca luÁn án s¿

góp ph¿n giÁi thích vÃ bÁn chÃt hóa hßc, sinh hßc và nâng cao giá trß sÿ dng, ca các lồi thc vÁt °ÿc sÿ dng làm thuác cho ßng vÁt và con ng°ãi.

1.2 Mc tiêu ca luÃn án

Nghiên cu thành ph¿n hóa hßc và ho¿t tính sinh hßc ca mßt sá lồi thc vÁt thu hái t¿i tßnh Kiên Giang nhm gúp phn to cÂ sồ ònh hỏng cho viác nghiên cu sâu h¢n t¿o ra các sÁn ph¿m ng dng trong l¿nh vc hóa d°ÿc. Tÿ ó cung cp cÂ sồ khoa hòc ònh hỏng cho viỏc khai thác sÿ dng và bÁo tßn ngußn tài nguyên thc vÁt mßt cách hÿp lý.

1.3 Nßi dung nghiên cu

- Nßi dung 1: Sàng lßc mßt sá lồi thc vÁt có ho¿t tính kháng oxi hóa in vitro. ßng thãi, các lồi thc vÁt cÜng °ÿc ánh giá ho¿t tính kháng khu¿n (gây bánh trên ßng vÁt th sÁn) và ßnh l°ÿng hàm l°ÿng táng polyphenol, flavonoid.

- Nßi dung 2: Phân lÁp và xác ßnh cÃu trúc hóa hßc ca các hÿp chÃt phân lÁp

°ÿc tÿ cây Lý (S. jambos). ánh giá ho¿t tính sinh hßc ca các cao chiÁt phân o¿n và

mßt sá hÿp chÃt phân lÁp °ÿc vái hàm l°ÿng lán.

- Nßi dung 3: Phân lÁp và xác ßnh cÃu trúc hóa hßc ca các hÿp chÃt phân lÁp

°ÿc tÿ Luân thùy cambot (S. cambodianum). ánh giá ho¿t tính sinh hßc ca các cao

chiÁt phân o¿n và mßt sá hÿp chÃt phân lÁp °ÿc vái hàm l°ÿng lán.

- Nßi dung 4: Phân lÁp và xác ßnh cÃu trúc hóa hßc ca các hÿp chÃt phân lÁp

°ÿc tÿ Chùm ng (S. affinis). ánh giá ho¿t tính sinh hßc ca các cao chiÁt phân

o¿n và mßt sá hÿp chÃt phân lÁp °ÿc vái hàm l°ÿng lán.

1.4 Ph¿m vi và ái t°ÿng nghiên cu 1.4.1 ái t°ÿng nghiên cu

Hai m°¢i ba lồi thc vÁt gßm Ơ rơ (Acanthus ebracteatus), Thy xÂng bò (Acorus calamus), Khóm (Ananas comosus), NgÁi cu (Artemisia vulgaris), XuyÁn chi

</div>Trang 24<div class="page_container" data-page="24">

(Bidens pilosa), Cát lßi (Costus speciosus), Trâm b¿u (Combretum quadrangulare), B°åi bung (Glycosmis citrifolia), Cóc ß (Lumnitzera littorea), Cóc trÃng (Lumnitzera racemosa), Thơng Ãt (Lycopodiella cenua), Rau bÿ (Marsilea quadrifolia), Mai d°¢ng (Mimosa pigra), Da gai (Pandanus tectorius), Bèo cái (Pistia stratiotes), Bß mÃm (Pouzolzia zeylanica), °ác ơi (Rhizophora apiculata), Mng trâu (Senna alata), Chùm uông (Sphaerocoryne affinis), Ln thùy cambot (Spirolobium cambodianum), i cht (Stachytarpheta jamaicensis), Lý (Syzygium jambos), Ngßc n bißn (Volkameria inermis) °ÿc thu hái t¿i mßt sá hun An Biên, An Minh, Châu Thành, Gị Quao, Hịn Ãt, Phú Qc, Kiên L°¢ng, U Minh Th°ÿng ca tßnh Kiên Giang.

1.4.2 Ph¿m vi nghiên cu

Nghiên cu tÁp trung xác ßnh thành ph¿n hóa hßc và ánh giá ho¿t tính sinh hßc ca mßt sá lồi thc vÁt (3 lồi) °ÿc chßn da theo h°áng sàng lßc ho¿t tính kháng oxi

hóa in vitro thu hái t¿i tßnh Kiên Giang.

1.5 Ý ngh¿a khoa hác và ý ngh¿a thc tißn ca nghiên cu 1.5.1 Ý ngh¿a khoa hác

- Cung cÃp thêm các thông tin vÃ thành ph¿n hóa hßc và ho¿t tính sinh hßc ca cây

Lý (S. jambos), Luân thùy cambot (S. cambodianum) và Chùm uông (S. affinis), làm

giàu thêm kho tàng hÿp chÃt thiên nhiên ca thÁ giái nói chung và Viát Nam nói riêng. - KÁt quÁ ca nghiên cu này là c¢ så cho viác nghiên cu phân lÁp các hÿp chÃt có ho¿t tính sinh hßc tÿ các lồi thc vt khỏc ca òa phÂng.

1.5.1 í ngha thc tián

- KÁt quÁ nghiên cu góp ph¿n vào viác tìm kiÁm các hÿp chÃt t nhiên có khÁ nng cha bánh tÿ các lồi thc vÁt s¿n có å òa phÂng, l mòt minh chng khoa hòc hỏng tỏi nghiên cu các sÁn ph¿m t nhiên an toàn, hiáu q.

- KÁt q ca nghiên cu cịn là c¢ så khoa hßc ß h°áng Án nghiên cu hồn thián các quy trình sÁn xt sÁn ph¿m ng dng có ngußn gác tÿ thc vÁt.

- KÁt quÁ ca nghiên cu l cÂ sồ khoa hòc vng chc ò thc hián các nghiên cu tiÁp theo, là minh chng khoa hßc cho các lồi thc vÁt sÿ dng làm thc, óng góp vào viác khai thác bÁo tßn ngn thc vÁt tßnh Kiên Giang mßt cách có ßnh h°áng và khoa hßc.

- KÁt quÁ nghiên cu là tài liáu tham khÁo phc v giÁng d¿y cho sinh viên ngành Hóa hßc, Sinh hßc, Y d°ÿc; góp ph¿n bßi d°ÿng nng lc nghiên cu khoa hßc, kÿ nng nghiên cu ca các giÁng viên.

- Góp ph¿n khai thác hÿp lý và sÿ dng hiáu quÁ các loài thc vÁt ca òa phÂng mang li hiỏu qu kinh t cao.

</div>Trang 25<div class="page_container" data-page="25">

1.6 Tính mái ca luÃn án

LÅn Åu tiên ß Viãt Nam, lá cây Lý °ÿc nghiên cu vÃ thành ph¿n hóa hßc và

ho¿t tính sinh hßc. KÁt q cho thÃy ngồi các thành ph¿n hóa thc vÁt ¿c tr°ng cho

chi và lồi, loài S. jambos å Kiên Giang cÜng xuÃt hián 3 hÿp chÃt mái trong lồi. ßng

thãi, l¿n ¿u tiên thÿ nghiám ho¿t tính kháng khu¿n gây bánh trên ßng vÁt thy sÁn và ho¿t tính cháng stress oxi hóa å mc tÁ bào RAW264.7 ca cao chiÁt. Trong ó, các cao chiÁt và hÿp chÃt phân lÁp tÿ cây Lý có khÁ nng tng c°ãng s bißu hián ca gen kháng oxi hóa, thơng qua viác thúc ¿y con °ãng truyÃn tín hiáu Nrf2/HO-1. Các kÁt quÁ cung cÃp thờm cÂ sồ khoa hòc cho cỏc nghiờn cu sõu hÂn ò khai thỏc giỏ trò gia tng ca cõy Lý nh¿m ng dng trong y d°ÿc và ni trßng thy sÁn.

LÅn Åu tiên ß Viãt Nam và trên th¿ giái thành ph¿n hóa hßc và ho¿t tính sinh

hßc ca Luân thùy cambot (S. cambodianum) °ÿc nghiên cu. Tÿ lá ca cây Luân thùy cambot ã phân lÁp và xác ßnh cÃu trúc ca 10 hÿp chÃt tinh khiÁt, l¿n ¿u tiên °ÿc phân lÁp trong chi Spirolobium. Cao chiÁt và các hÿp chÃt phân lÁp tÿ Luân thùy cambot có ho¿t tính kháng khu¿n gây bánh trên ßng vÁt thy sÁn, kháng oxi hóa in vitro và cháng stress oxi hóa in vivo trên mơ hình ri giÃm.

LÅn Åu tiên ß Viãt Nam thành ph¿n hóa hßc và ho¿t tính sinh hßc nh° kháng oxi

hóa in vitro, cháng stress oxi hóa in vivo trên mơ hình ri giÃm ca cây Chùm ng (S. affinis) °ÿc nghiên cu. ã phân lÁp và xác ßnh cÃu trúc ca 13 hÿp chÃt, trong ó

có 11 hÿp chÃt tinh khiÁt l¿n ¿u °ÿc phân lÁp tÿ chi này.

</div>Trang 26<div class="page_container" data-page="26">

CH¯¡NG 2

TàNG QUAN TÀI LIâU

2.1 Mßt sá lồi thc vÃt °ÿc sÿ dng trong nghiên cu sàng lác

Kiên Giang là mßt tßnh ven bißn n¿m å phía Tây 2 BÃc vùng ßng b¿ng sơng Cÿu Long (BSCL) và vÃ phía Tây Nam ca tá qc, có ph¿n hÁi Áo n¿m trong vßnh Thái Lan, có dián tích t nhiên 6348,50 km2, vái h¢n 200 km bã bißn. Trong ó, Phú Qc có dián tích 567 km² và là Áo lán nhÃt Viát Nam (Hình 2.1). Kiên Giang có khí hÁu nhiát ái gió mùa, nóng ¿m quanh nm; nhiát ß trung bình hàng tháng tÿ 27 2 27,5oC; l°ÿng m°a trung bình hàng nm khoÁng 1600 2 2000 mm å Ãt liÃn và 2400 2 2800 mm å vùng Áo Phú Quác. Khí hÁu å ây rÃt thuÁn lÿi cho s sinh tr°ång và phát trißn ca nhiÃu lồi thc vÁt và ßng vÁt. ßa hình Kiên Giang rÃt a d¿ng, vÿa có ßng b¿ng, ßi núi và bißn Áo. ßa hình ph¿n Ãt liÃn t°¢ng ái b¿ng ph¿ng có h°áng thÃp d¿n tÿ h°áng phía ơng BÃc xng Tây Nam so vái m¿t bißn [8].

H¿u hÁt các há sinh thái nhiát ái Ãu có m¿t å Kiên Giang nh° há sinh thái bißn há sinh thái ven bã, rÿng ngÁp m¿n, hÁi Áo, r¿n san hô, ¿m l¿y, rÿng tràm ngÁp n°ác theo mùa và nhng cánh rÿng nhiát ái nguyên sinh và th sinh trên Áo Phú Quác, rÿng trên núi á vơi Hịn Chơng cịn l¿i duy nhÃt å miÃn Nam. Kiên Giang hián có khu d tr sinh quyòn hÂn 1,1 triỏu ha cha ng s phong phỳ a d¿ng sinh hßc ca các lồi thc vÁt, có giá trß lán vÃ m¿t nghiên cu [8].

Hình 2. 1: BÁn ß hành chính tßnh Kiên Giang (Ngn: Cc tháng kê tßnh Kiên Giang nm 2013)

</div>Trang 27<div class="page_container" data-page="27">

Kiờn Giang l nÂi cú nguòn thc vt rt a d¿ng và phong phú, có nhiÃu lồi thc

vÁt có tác dng cha bánh nh° Trâm b¿u (Comretum quadrangulare), NgÁi cu (Artemisia vulgaris), Chùm uông (Sphaerocoryne affinis), & ây chính là ngn thc

vÁt có tác dng cha bánh theo kinh nghiám ca ng°ãi dân. Hai m°¢i ba loài thc vÁt °ÿc thu hái t¿i Kiên Giang gßm các bß phÁn nh° lá, thân, vß, trái sÿ dng trong nghiên cu thß hián å BÁng 2.1.

BÁng 2. 1: Danh sách 23 loài thc vÁt °ÿc thu hái t¿i Kiên Giang

Stt Tên khoa hác Tên thông th°ãng

ßa ißm thu mÁu

Bß phÃn nghiên cu

2 Acorus calamus Thy xÂng bò U Minh th°ÿng Lá

4 Artemisia vulgaris NgÁi cu Châu Thành Toàn cây

7 Combretum quadrangulare Trâm b¿u Châu Thành Trái

8 Glycosmis citrifolia B°åi bung Phú Quác Lá

10 Lumnitzera racemosa Cóc trÃng Kiên L°¢ng Lá

11 Lycopodiella cenua Thông Ãt Phú Quác Toàn cây

12 Marsilea quadrifolia Rau bÿ U Minh th°ÿng Toàn cây

15 Pistia stratiotes Bèo cái U Minh th°ÿng Tồn cây

19 Sphaerocoryne affinis Chùm ng Phú Quác Trái, lá

20 Spirolobium cambodianum Luân thùy cambot Phú Quác Lá

21 Stachytarpheta jamaicensis i cht Hịn Ãt Tồn cây

23 Volkameria inermis Ngßc n bißn Kiên L°¢ng Lá

2.1.1 Acanthus ebracteatus (Ơ rơ)

Acanthus ebracteatus Vahl. th°ãng °ÿc gßi Ơ rơ ho¿c Ơ rơ bißn thc hß Ơ rơ (Acanthaceae). Cây thân nhß, có chiÃu cao trung bình khoÁng 1 2 2 m. Thân cây trịn và khơng có lơng. Lá mßc ái xng, mép lá có rng c°a sÃc nhßn, phiÁn lá khơng có lơng. Hoa nå quanh nm, mßc å ¿u cành, tràng hoa màu trÃng (Hình 2.2). QuÁ nang, chiÃu

</div>Trang 28<div class="page_container" data-page="28">

dài khoÁng 2 cm, có khoÁng 4 h¿t bên trong. Cây th°ãng mßc t¿i các bãi n°ác lÿ, å bãi bißn, cÿa sơng và hai bên bã sơng g¿n bißn [9]. A. ebracteatus Vahl. là mßt lo¿i thÁo d°ÿc, có tác dng cha lành vÁt th°¢ng. Thân và rß có tác dng cha ho, sát, hen sun, viêm gan và ung th° h¿ch. Ngồi ra, cây cịn °ÿc sÿ dng làm thuác t¿y và cháng viêm trong bánh viêm kháp. Dßch chiÁt tÿ A. ebracteatus có khÁ nng gây ßc ái vái nm dịng tÁ bào ung th°, kháng oxi hóa và kháng khu¿n. Theo nghiên cu ca

Kanchanapoom et al. (2001) ã phân lÁp °ÿc 27 hÿp chÃt, trong ó có 5 hÿp chÃt mái

trong loài và 22 hÿp chÃt ã °ÿc cơng bá tr°ác ó [10 3 12].

Hình 2. 2: ¿c ißm hình thái ca Acanthus ebracteatus (Ơ rơ)

2.1.2 Acorus calamus (Thy xÂng bò)

Acorus calamus L. thóng c gòi Thy xÂng bò thuòc hò Rỏy (Acoraceae).

Loi cây này °ÿc tìm thÃy å các vùng Ãt ngÁp n°ác ôn ái và cÁn nhiát ái châu Á. Cây có thân rß mßc ngang dày khng 3 cm, mang nhiu rò con. Lỏ hỡnh gÂm cú mòt gõn chớnh, dài 50 2 150 cm, rßng 1 2 3 cm (Hình 2.3). Cm hoa hình tr dài 4 2 5 cm, trên ó có nhiÃu hoa nhß màu lc nh¿t xÁp theo °ãng xoÃn ác. QuÁ mßng màu ß nh¿t. Cây mßc hoang å ven ¿m l¿y, bã sơng, bã ao, thõn rò cĩng nh lỏ cú mựi thÂm dò chòu,

hÂi ngòt l do cha tinh du [13]. A. calamus có các ¿c tính d°ÿc lý a d¿ng nh° kháng

viêm, giÁm au và h¿ sát [14]. Rß khơ °ÿc sÿ dng trong các chÁ ph¿m thuác nh° cháng co thÃt, cháng ơng máu. Trong y hßc cá trun, thân rß ca A. calamus °ÿc sÿ dng ß cha mßt sá bánh nh° sát, hen suyßn, viêm phÁ quÁn, mÃt ng và kháng vi sinh vÁt [15]. Tÿ thân rß và tinh d¿u ca lá A. calamus ã phân lÁp °ÿc ³-asarone, @-asarone và linalool. Ngoài ra, tinh d¿u tÿ lá có s hián dián các hÿp chÃt phenolic nh° (Z)-

asarone, (Z)-methyl isoeugenol, (E)-caryophyllene, @-humulene, germacrene, linalool,

camphor và isoborneol [16].

</div>Trang 29<div class="page_container" data-page="29">

Hình 2. 3: ¿c ißm hình thái ca Acorus calamus (Thy xÂng bò)

2.1.3 Ananas comosus (Khúm)

Ananas comosus L. Merr. th°ãng °ÿc gßi Khóm hay Da thc hß Da

(Bromeliaceae). A. comosus là cây thân thÁo, mßt lá m¿m và sáng lâu nm. Cây có cÃu

trúc và hình d¿ng ßc áo. Cây tr°ång thành cao khoÁng 1 2 2 m và rßng 1 2 2 m. Cây có các bß phÁn nh° thân, lá, cng, q, ngßn, chßi và rß. Hoa l°ÿng tính, °ÿc sÃp xÁp theo hình xn ác dßc theo trc. Cây tr°ång thành có khng 68 2 82 lá, hình l°ÿi kiÁm vái chiÃu dài khoÁng 5 2 20 cm. QuÁ là s kÁt hÿp ca nhiÃu quÁ con riêng l¿. Ph¿n ngßn ca q °ÿc gßi là ßnh có chc nng nh° mơ phân sinh ngßn và có thß °ÿc sÿ dng ß nhân giáng (Hình 2.4). Các bß phÁn khác ca cây cÜng °ÿc sÿ dng ß nhân giáng nh° chßi và gác. Rß có thß lan rßng xng Ãt tái a 0,85 m, sá rß quyÁt ßnh båi trßng l°ÿng chßi. Cây thích nghi tát vái vùng nhiát ái có nhiát ß tÿ 16 2 32oC [17].

Hình 2. 4: ¿c ißm hình thái ca Ananas comosus (Khóm)

ChiÁt xt tÿ A. comosus có nhiÃu ho¿t tính sinh hòc nh chỏng kt t protein, cha lnh vt thÂng [18], cháng thÃp kháp, kháng viêm, kháng oxi hóa [19], kháng khu¿n [20], gây ßc tÁ bào ung th° HepG-2, cháng ái tháo °ãng và ông máu [21]. Theo nghiên cu cho thÃy, thân cây có s hián dián các hÿp chÃt nh° bromelain, tacorin, saponin, flavonoid, phytosterol, carbohydrate, alkaloid, glycoside tim, amino acid v protein [18]. TÂng t, vò ca cây cÜng cha các thành ph¿n có ho¿t tính sinh hßc bao gßm

</div>Trang 30<div class="page_container" data-page="30">

alkaloid, tannin, steroid, saponin, terpenoid, polyphenol, coumarin [22]. Ngoài ra, chiÁt xuÃt tÿ lá có s hián dián ca alkaloid, flavonoid, terpenoid, phytosterol, tannin, carbohydrate, glycoside, protein và saponin [23, 24].

2.1.4 Artemisia vulgaris (NgÁi cu)

Artemisia vulgaris L. th°ãng °ÿc gßi NgÁi cu thußc hß Cúc (Asteraceae). NgÁi

cu là mßt lo¿i cß sáng lâu nm, cao 0,5 2 2 m. Thân to có rãnh dßc và th°ãng phân nhánh vái mÁt ß dày ¿c. Lá mßc so le, rßng, khơng có cng (nh°ng lá phía d°ái th°ãng có cng), x¿ thùy lơng chim, màu lá å hai m¿t rÃt khác nhau, m¿t trên màu lc s¿m, m¿t d°ái màu trÃng do có nhiÃu lơng nhß (Hình 2.5). Hoa mßc thành chùy kép, gßm rÃt nhiÃu chùm hoa hình ¿u. ây là cây °a ¿m, dß trßng b¿ng cách giâm cành nhng o¿n gác thân già. Trong y hßc dân gian, ngÁi cu °ÿc biÁt Án khơng chß nh° mßt lo¿i thc vÁt dùng làm thc ph¿m (h¿u hÁt là gia vß) mà cịn dùng làm thc. NgÁi cu là mßt vß thuác cha °ÿc rÃt nhiÃu bánh nh°: iÃu kinh, giúp an thai, s¢ cu vÁt th°¢ng, trß mn, m¿n nga, au th¿n kinh tßa, au buát x°¢ng kháp, au ¿u, hoa mÃt, cÁm cúm, ho, au hßng [25]. Nghiên cu ã phân lÁp °ÿc trong lá NgÁi cu mßt sá hÿp chÃt là (+)- vulgaric acid, apigenin có tác dng cháng tng sinh tÁ bào ung th° [26]. Ngồi ra, dßch chiÁt A. vulgaris có khÁ nng kháng nhiÃu chng vi khu¿n gây bánh trên ng°ãi, cháng sát rét, kháng nÃm, cháng viêm da, h¿ sát [27, 28].

Hình 2. 5: ¿c ißm hình thái ca Artemisia vulgaris (NgÁi cu)

2.1.5 Bidens pilosa (Xuy¿n chi)

Bidens pilosa L. th°ãng °ÿc gßi XuyÁn chi hay ¢n kim thußc hß Cúc

(Asteraceae). B. pilosa là mßt lo¿i thÁo mßc, phân bá rßng khÃp rßng rãi å các vùng

nhiát ái trên thÁ giái. Cây thân tho hng nm, mòc bi, nhiu nhỏnh. Lỏ Ân mòc ái hình lơng chim, có cng, các lá ái dián màu xanh lc có rng c°a, chia thùy ho¿c x¿ dßc. Cây có hoa màu trÃng ho¿c vàng và các h¿t màu en có gân dài (Hình 2.6). Cây có thß phát trißn å vùng Ãt khơ c¿n và ít chÃt dinh d°ÿng [29, 30]. Trong y hßc cá truyÃn,

B. pilosa °ÿc sÿ dng làm thuác trß bánh rái lo¿n mißn dßch, rái lo¿n tiêu hóa, bánh trun nhißm, ung th°, kháng viêm [31 3 33]. Hián nay, nhiÃu nghiên cu cho thÃy ã

</div>Trang 31<div class="page_container" data-page="31">

phân lÁp °ÿc 201 hÿp chÃt bao gßm 70 chÃt béo, 60 flavonoid, 25 terpenoid, 19 phenylpropanoid, 13 chÃt th¢m, 8 porphyrin và 6 hÿp chÃt khác [34].

Hình 2. 6: ¿c ißm hình thái ca Bidens pilosa (XuyÁn chi)

2.1.6 Costus speciosus (Cát lßi)

Costus speciosus th°ãng °ÿc gßi Cát lßi hay Mía dị thc hß Gÿng (Zingiberaceae). Cây thân cß, mßc th¿ng, cú thò cao tỏi hÂn 2 m, cú khi phõn cành. Thân rß n¿c, mßc ngang. Lá lán hình mác, có b¿, mßc so le, lúc non xÁp thành hình xn ác, có lơng (Hình 2.7). Cm hoa hình bơng, mòc ồ ngòn thõn. Hoa mu trng cú mựi thÂm, lá bÃc màu ß. QuÁ nang, cha nhiÃu h¿t, màu en [35, 36].

Hình 2. 7: ¿c ißm hình thái ca Costus speciosus (Cát lßi)

Cây có nhiÃu ho¿t tính d°ÿc lý nh° kháng khu¿n, kháng nÃm, kháng oxi hóa và h¿ °ãng hut. Thân rß ca C. speciosus có vß Ãng, chát, tính mát, t¿y giun, h¿ sát, long ãm, cÁi thián tiêu hóa và thÁi ßc tá [36]. Thân rß ca cây có s hián dián các hÿp chÃt diosgenin, saponin, tigogenin, steroid và alkaloid [37]. Ngồi ra, mßt sá hÿp chÃt °ÿc phân lÁp tÿ cây C. speciosus nh° diosgenin, dioscin, ³-amyrin, camphene, costunolide, eremanthin, @-humulene, lupeol, zerumbone [38].

</div>Trang 32<div class="page_container" data-page="32">

2.1.7 Combretum quadrangulare (Trâm bÅu)

Combretum quadrangulare th°ãng °ÿc gßi Trâm b¿u hay Sng kê thußc hß Bàng

(Combretaceae). Cây bi ho¿c gß nhß có chiÃu cao tÿ 5 2 10 m. Thân có nhiÃu cành ngÃn rng lá giáng nh° gai. Nhng cành cịn non hình 4 c¿nh, mép có dìa mßng. Lỏ Ân mòc ỏi hỡnh elip, cuỏng ngn, ròng 3 2 8 cm và dài 6 2 16 cm. Hai m¿t lá có lơng, dày h¢n å m¿t d°ái. Hoa nhß màu vàng ngà, mßc thành bơng å k¿ lá và ¿u cành. Cm hoa thành bông å nách lá và å ngßn, l°ÿng tính, dài 5 mm. Q có 4 cánh mßng, cha mßt h¿t hình thoi (Hình 2.8). Cây mßc hoang ven kênh r¿ch ca vùng ßng b¿ng Viát Nam, Lào, Campuchia, Myanmar và Thái Lan [39, 40]. Theo tháng kê ca Roy et al. (2014), có táng sá 97 hÿp chÃt °ÿc tách chiÁt tÿ cây C. quadrangulare, trong ó có Án 75 hÿp chÃt thc nhóm triterpenoid và 19 hÿp chÃt thc nhóm flavonoid. Các hÿp chÃt này Ãu thc nhóm hÿp chÃt có ho¿t tính kháng oxi hóa, kháng khu¿n, kháng HIV, bÁo vá

gan và gây ßc tÁ bào ung th°. NhiÃu nghiên cu cÜng có thÃy, các chiÁt xuÃt tÿ cây C. quadrangulare cÜng thß hián ho¿t tính bÁo vá gan [40, 41].

Hình 2. 8: ¿c ißm hình thái ca Combretum quadrangulare (Trâm b¿u)

2.1.8 Glycosmis citrifolia (B°ßi bung)

Glycosmis citrifolia (B°åi bung) là cây gß lâu nm, có thân to khoÁng 2 2 3 cm, th°ãng phân bá å các khu rÿng nhiát ái. Khi tr°ång thành cây có thß cao tái 6 2 6,5 m. Cành non có lơng, màu Ãt sét. Lá B°åi bung khơng có lơng nhiÃu hình d¿ng khác nhau, th°ãng có mßt lá chét thon và dài khoÁng 8 2 20 cm, rßng 1,5 2 6 cm. Chùy h¿p å nách lá, ít nhánh, có khi hoa xÁp nhóm 2 2 3 cái. Hoa B°åi bung có màu trÃng, vàng nh¿t ho¿c xanh, hoa có mùi th¢m, cánh hoa khơng có lơng. Cm hoa hình chùy å nách lá ho¿c å ¿u cành, dài 5 2 14 cm và l°ÿng tính (Hình 2.9). Q mßng thßt hình c¿u ho¿c hình elip có °ãng kính 1 3 1,5 cm, trái tÿ màu trÃng vàng nht chuyòn sang mu ò tớa v hÂi hòng. Trong y hßc cá truyÃn, nha lá cây °ÿc dùng b¿ng °ãng uáng ß iÃu trß sát, các vÃn Ã vÃ gan và nh° mßt lo¿i thuác t¿y giun sán. Hoa thoa lên da cha viêm da, lå nga, nhßt ßc. N°ác sÃc rß dùng ß cha các bánh vÃ da nh° mn, gh¿, viêm da. Trái có vß ngßt và th°ãng °ÿc ng°ãi dân sÿ dng ngâm r°ÿu. Vß ca thân cây °ÿc

</div>Trang 33<div class="page_container" data-page="33">

dùng làm thuác nhai [42]. Theo nghiên cu ca Wu et al. (1983) ã phân lÁp °ÿc 7

hÿp chÃt và chia thành bán nhóm: pyranoacridone glycofoline (1a), pyranofoline (2a),

furoacridone furofoline-ll (3b), hexa-oxygenated acridone (4a) [43]. Mßt sá hÿp chÃt

°ÿc phân lÁp tÿ lá G. citrifolia gßm glychalcone A, glychalcone B, glyflavanone A,

glyflavanone B, glycothiomin A, glycothiomin B, glycocitridine [44], glycocitrin, glycocitlone A, glycocitlone B, glycocitlone C [45].

Hình 2. 9: ¿c ißm hình thái ca Glycosmis citrifolia (B°åi bung)

2.1.9 Lumnitzera littorea (Cóc ß)

Lumnitzera littorea th°ãng °ÿc gßi Cßc ß hay Cóc ß thc hß Bàng

(Combretaceae). Cây có chiÃu cao khoÁng 10 2 20 m vái °ãng kính 40 2 50 cm. Vß

cây màu nâu th¿m có vÁt nt, m¿t trong vß màu nâu ò. Lỏ Ân nguyờn, nhn búng, phn chúp hÂi lừm xuáng tÁp trung å ¿u cành. PhiÁn lá hình trng ng°ÿc có chiÃu dài 2 2 8 cm và rßng 1 2 2,5 cm ßnh trịn, gân chính nái lên m¿t d°ái. Lá khi sinh ra có màu xanh ngßc do hàm l°ÿng diáp lc trong lá ít, khi lá tr°ång thành thì l°ÿng diáp lc tá nhiÃu nên lá có màu xanh Ám. Cm hoa màu ß mßc thành chùm å ßnh cành có chiÃu dài 1,5 2 3 cm. Hoa có cuáng ngÃn vái ài hoa có 5 thùy dài 1,5 2 2 mm. Nhß có khng tÿ 5 2 10 vái chß nhß dài gÃp ơi cánh hoa (Hình 2.10). Q hình trng có chiÃu dài 3 2

4 cm [46] . L. littorea có khÁ nng bÁo vÃ gan cháng l¿i các tác nhân gây oxi hóa. Ngồi

ra, cây có khÁ nng kháng khu¿n gây bánh trên ng°ãi nh° Bacillus cereus, Pseudomonas

aeruginosa và chng nÃm men Candida albicans [47]. Theo nghiên cu ca Thuy et al.

(2019) ã phân lÁp °ÿc 10 hÿp chÃt gßm lumnitzerone, quercetin, quercitrin, myricetin,

myricitrin, naringenin, chrysoeriol, pilloin, afzelin và myricetin 3-O-(4''-O-galloyl)-

@-L-rhamnopyranoside [48].

</div>Trang 34<div class="page_container" data-page="34">

Hình 2. 10: ¿c ißm hình thái ca Lumnitzera littorea (Cóc ß)

2.1.10 Lumnitzera racemosa (Cóc trÅng)

Lumnitzera racemosa Willd th°ãng °ÿc gßi Cóc trÃng thußc hß Bàng

(Combretaceae). Cây mßc å rÿng ngÁp m¿n å trên Ãt bùn cát th°ãng phân bá å vùng

nhiát ái Châu Á. Cây gß nhÿ có thß cao Án 10 m vái °ãng kính 0,3 m. Thân có nhiÃu mÃu mßc ta nhiÃu cành v phõn nhỏnh. Lỏ Ân mòc cỏch v cha nhiu n°ác. PhiÁn lá hình thìa có chiÃu dài 3 2 7 cm v ròng 2 cm. Hoa lng tớnh hÂi nhß có màu trÃng vái cng ngÃn. Hoa l°ÿng tính ính trên b¿u vái nm cánh hoa hình thn d¿ng mác. Cánh hoa xÁp è lên nhau xen k¿ vái ài hoa (Hình 2.11). Q có 1 h¿t m¿c dù có 3 2 5 nỗn, hình trng thn dài tÿ 1 2 2 cm màu xanh nh¿t và vß cng [49]. Gß ca L. racemosa cng nên °ÿc sÿ dng làm vÁt liáu xây dng nhà cÿa và ß mÿ nghá. ßng thãi, nha ca cây °ÿc sÿ dng ß iÃu trß nga da, mn rßp và gh¿ [50].

Hình 2. 11: ¿c ißm hình thái ca Lumnitzera racemosa (Cóc trÃng)

Các nghiên cu d°ÿc lý ã chng minh cây có ho¿t tính kháng khu¿n, kháng nÃm, h¿ hut áp, kháng oxi hóa, gây ßc tÁ bào và bÁo vá gan [51]. Các thành ph¿n hóa hßc ca

L. racemosa là flavonoid, polyisoprenoid, tannin và triterpenoid [52]. Theo nghiên cu

ca Yu et al. (2018) ã phân lÁp °ÿc 8 hÿp chÃt là racelactone A, botulin,

</div>Trang 35<div class="page_container" data-page="35">

3,4,3'-tri-O-methyl ellagic acid, 3,4,3'-tri-O-methyl gallate, myricitrin, stigmasterol, kaempferol, và isoguaiacin [53].

2.1.11 Lycopodiella cenua (Thông Ãt)

L. cenua là thc vÁt có m¿ch trong hß Th¿ch tùng (Lycopodiaceae) cao 30 2 50 cm

phân nhánh nhiÃu. Lá mßc sít nhau, hình dÁi nhßn (Hình 2.12). Bơng rÃt nhiÃu nh°ng tÂng ỏi nhò treo thừng ồ u cỏc cnh nhò bên có màu nâu nh¿t. Túi bào tÿ hình c¿u có hai mÁnh vß khơng Ãu nhau. ä n°ác ta, cây mßc rÃt nhiÃu trong các rÿng th°a °a sáng và chßu °ÿc h¿n. Trong cây có cha alkaloid là cernuin và mßt l°ÿng nhß nicotin. Cây th°ãng dùng cha viêm gan cÃp tính, mÃt s°ng ß au, phong thÃp nhc x°¢ng và ho m¿n tính [54].

Hình 2. 12: ¿c ißm hình thái ca Lycopodiella cenua (Thơng Ãt)

Hß Lycopodiaceae cha nhiÃu alkaloid, flavonoid, các hÿp chÃt phenolic có ho¿t tính kháng oxi hóa và iÃu trß bánh alzheimer. Huperzine A ch yÁu tham gia vào các ho¿t

ßng cháng AChE m¿nh m¿ [55]. Theo nghiên cu ca Cruz et al. (2018) chiÁt xuÃt bß

phÁn trên m¿t Ãt ca cây Thơng Ãt (L. cernua) có hàm l°ÿng polyphenol (33,04 ± 2,82 mg GAE/g) và flavonoid (11,46 ± 7,19 àg QE/g) cao hÂn so vỏi chit xut t bß phÁn d°ái m¿t Ãt vái các giá trß 4,19 ± 0,10 mg GAE/g và 5,82 ± 5,09 µg QE/g tÂng ng. Cao chit methanol bò phn trờn v dỏi m¿t Ãt ca Thơng Ãt thß hián khÁ nng kháng oxi húa bng phÂng phỏp DPPH vỏi giỏ trò EC50 l¿n l°ÿt là 19,13 ± 0,88% và 12,21 ± 0,9% t°¢ng ng so vái 0,4 mg/ml ascorbic acid [56].

2.1.12 Marsilea quadrifolia (Rau bÿ)

M. quadrifolia th°ãng °ÿc gßi Rau bÿ ho¿c Cß bỏn lỏ thuòc hò DÂng xß (Marsileaceae). Rau bÿ là lồi cây thân thÁo thußc lo¿i cß bán thy sinh th°ãng cao tÿ 15 2 20 cm. Thân cây là lo¿i thân rß mÁnh bị ngang m¿t bùn có nhiÃu mÃu; mßi mÃu s¿ có rß và 2 lá có cng dài 5 2 10 cm. Lá cây có 4 lá mÁnh; mßi mÁnh lá là mßt hình tam giác ng°ÿc °ÿc xÁp thành hình ch thÁp, hai m¿t lá Ãu nh¿n và có màu xanh nh¿t (Hình 2.13) [54]. Cây °ÿc dùng làm thc ph¿m tát cho sc khße trong các món n nh°

</div>Trang 36<div class="page_container" data-page="36">

súp, rau ho¿c làm trà å mßt sá n°ác Châu Á [57]. ä Ân ß, lo¿i thÁo mßc này °ÿc sÿ dng trong y hßc dân gian ß iÃu trß rÃn cÃn, áp xe, ho, viêm phÁ quÁn [58]. M.

quadrifolia có khÁ nng gây ßc tÁ bào ung th° [59], kháng nÃm và kháng khu¿n [60].

Nghiên cu dßch chiÁt tÿ lá và thân ca M. quadrifolia cho thÃy s hián dián các hÿp chÃt nh° tannin, saponin, steroid, terpenoid, triterpenoid, alkaloid, carbohydrate, protein, anthroquinone, hÿp chÃt polyphenol và phytosterol [61]. Theo nghiên cu ca

Zhang et al. (2016) ã phân lÁp °ÿc bán polyphenol mái là kaempferol

3-O-(2''-O-E-caffeoyl)-³-D-glucopyranoside, 4-methy-3'-hydro-xypsilotinin,

(±)-(E)-4³-methoxy-3³,5³-dihydroxyscirpusin A và kaempferol 3-O-(3''-O-E-caffeoyl)-@-Larabinopyranoside [62].

-Hình 2. 13: ¿c ißm hình thái ca Marsilea quadrifolia (Rau bÿ)

2.1.13 Mimosa pigra (Mai dÂng)

Mimosa pigra thóng c gòi Mai dÂng hay Mt mèo thc hß Áu (Fabaceae). M. pigra là mßt lồi cõy bi mòc hoang ồ nÂi m ỏt vựng nhiỏt ái. Cây có thß cao Án

6 m vái thân, cành có gai dài 7 mm. Lá có 2 l¿n kép lơng chim xÁp l¿i khi bß kích thích ho¿c tác ßng. Hoa màu vàng ho¿c hßng, mßi phát hoa có khng 100 hoa (Hình 2.14).

Hình 2. 14: c iòm hỡnh thỏi ca Mimosa pigra (Mai dÂng)

H¿t chín có màu nâu hay xanh ơliu, thn dài 4 2 6 mm. Mßi át trái có lơng và có thß trơi nái trong n°ác do ó h¿t phát tán nhanh chóng theo há tháng sơng ngịi. Cây có khÁ tái sinh rÃt nhanh [63 3 65]. M. pigra có ho¿t tính kháng khu¿n và cho thÃy s hián dián

</div>Trang 37<div class="page_container" data-page="37">

ca flavonoid, quinon, saponin và tannin. Mßt sá flavonoid phân lÁp tÿ cây nh° quercetin có ho¿t tính kháng oxi hóa và kháng viêm [66].

2.1.14 Pandanus tectorius (Da gai)

Pandanus tectorius th°ãng °ÿc gßi Da gai hay Da d¿i thußc hß Da d¿i

(Pandanaceae). P. tectorius là d¿ng cây nhß mßc th¿ng ng cao 2 2 4 m phân nhánh å

ngßn vái rÃt nhiÃu rß ph trong khơng khí thịng xng Ãt. Lá å ngßn có chiÃu dài 1 2 2 m trên gân chính và 2 bên mộp cú gai nhòn. Hoa rt thÂm cú bụng mo cỏi Ân òc, gòm rt nhiu lỏ noón. Cm qu t¿o thành mßt khái hình trng dài 16 2 22 cm, có cng màu da cam (Hình 2.15). Cây th°ãng phân bá trên các bãi ¿m có cát, ven bißn, rÿng ngÁp m¿n và dßc theo các sơng ngịi. Trong ơng y, rß non cây da d¿i th°ãng °ÿc dùng ß cha phù thÜng, viêm °ãng tiÁt niáu, sßi thÁn, au ¿u, mÃt ng, n uáng kém sau sinh, lå loét lâu ngày, tißu ra máu [54]. Theo nghiên cu cho thÃy, cây có khÁ nng giÁm cholesterol, kháng khu¿n, kháng virus, cháng ung th°, kháng oxi hóa, cháng ái tháo °ãng và giÁm lipid máu [67 3 69]. Thành ph¿n hóa hßc ca trái gßm các hÿp chÃt

p-hydroxybenzaldehyde, syringaldehyde, (E)-ferulaldehyde, (E)-sinapinaldehyde,

vanillin và 5-hydroxymethylfurfual [70].

Hình 2. 15: ¿c ißm hình thái ca Pandanus tectorius (Da gai)

2.1.15 Pistia stratiotes (Bèo cái)

Pistia stratiotes th°ãng °ÿc gßi Bèo cái ho¿c Bèo tai t°ÿng thußc hß Ráy

(Araceae). P. stratiotes là loài thc vÁt sáng nái trên m¿t n°ác và khơng có thân. Cây

phát trißn lá tÿ rß và mßc tßa nh° hình hoa thß. Lá có thß dài tái 14 cm khơng có cn màu xanh lc nh¿t vái các gân lá song song và °ÿc che ph bng cỏc si lụng tÂ nhò, ngn (Hỡnh 2.16). Hoa mßc thành cm å gia các lá có màu trÃng. QuÁ mßng cha nhiÃu h¿t [54]. Nghiên cu cho thÃy P. stratiotes có tác dng lÿi tißu, trß ái tháo °ãng, kháng nÃm, kháng khu¿n, bÁo vá gan. ßng thãi, cây có khÁ nng hÃp th các kim lo¿i n¿ng

°ÿc sÿ dng trong xÿ lý n°ác thÁi [71, 72]. Mßt sá hÿp chÃt °ÿc phân lÁp tÿ P. stratiotes nh° lucenin, vicenin, vitexin, flavone-O-glycoside, anthocyanin, cyanidin-3-

glycoside [73].

</div>Trang 38<div class="page_container" data-page="38">

Hình 2. 16: ¿c ißm hình thái ca Pistia stratiotes (Bèo cái)

2.1.16 Pouzolzia zeylanica (Bá mÅm)

Pouzolzia zeylanica th°ãng °ÿc gßi Bß mÃm ho¿c Thc dịi thußc hß T¿m ma

(Urticaceae). Cây thân thÁo sáng nhiÃu nm có cành mÃm cao 15 2 30 cm. Lá dài mßc so le, phiÁn lá nhß hình mác, bìa ngun và có lơng å cÁ 2 m¿t (Hình 2.17). Hoa nhß màu trÃng, khơng cng. Q hình trng nhßn màu hßng tím có lơng [54]. NhiÃu nghiên cu cho thÃy, P. zeylanica thß hián ho¿t tính kháng oxi hóa, kháng khu¿n [74, 75] và kháng nÃm Aspergillus niger vái vùng c chÁ tÿ 7 2 26 mm [76]. Cây cha nhiÃu hÿp

chÃt có ho¿t tính sinh hßc khác nhau nh° alkaloid, flavonoid, tannin, isoflavone, glycoside, phyllanthin, vitexin, carotenoid và khoáng chÃt. Theo nghiên cu ca Fu et

al. (2012) ã phân lÁp °ÿc 14 hÿp chÃt là ³-sitosterol, daucosterol, oleanolic acid,

epicatechin, @-amyrin, eugenyl-³-rutinoside, 2@, 3@, 19@-trihydroxyurs-12-en-28-oic acid, scopolin, scutellarein-7-O-@-L-rhamnopyranoside, scopoletin, quercetin,

quercetin-3-O-³-D-glucopyranoside, apigenin, 2@-hydroxyursolic acid [77].

Hình 2. 17: ¿c ißm hình thái ca Pouzolzia zeylanica (Bß mÃm)

</div>Trang 39<div class="page_container" data-page="39">

2.1.17 Rhizophora apiculata (°ác ôi)

Rhizophora apiculata th°ãng °ÿc gßi °ác ho¿c °ác ơi thc hß °ác (Rhizophoraceae). Cây thân gß có chiÃu cao khoÁng 20 2 30 m vái °ãng kính 60 2 70 cm. Thân cây trịn mßc th¿ng. Vß cây dày màu nâu xám Án nâu en. Lá ¢n có cng mßc ái dày hình elip có chiÃu dài 13,7 2 14 cm và rßng 5,20 2 5,30 cm. M¿t d°ái lá có nhiÃu chÃm nhß màu en. Cm hoa hình tán khơng cng, cánh hoa màu trÃng có 10 2 12 nhò. Qu Ân giỏng qu lờ cú chiÃu dài 2 2 2,5 cm màu nâu khi chín. Cây có khÁ nng n¿y m¿m tÿ h¿t rÃt nhanh và tái sinh b¿ng chßi rÃt kho¿ (Hình 2.18) [78].

Hình 2. 18: ¿c ißm hình thái ca Rhizophora apiculata (°ác ơi)

R. apiculata có ho¿t tính kháng oxi hóa [79], kháng khu¿n [80], kháng viêm [81] và

cháng ung th° [82]. Thành ph¿n hóa hßc ca chiÁt xuÃt tÿ thân cây gßm các hÿp chÃt lyoniresinol-3@-O-³-arabinopyranoside, lyoniresinol-3@-O-³-rhamnopyranoside, afzelechin-3-O-L-rhamnopyranoside [83].

2.1.18 Senna alata (Mußng trâu)

Senna alata th°ãng °ÿc gßi Mußng trâu thußc hß Áu (Fabaceae). Cây th°ãng phân bá å các vùng nhiát ái và ¿m °át. Cây nhß cao khng 1 2 4 m, ít phân cành. Lá lán có cuáng dài 30 2 40 cm mang 8 2 10 lá ph có c¿nh trịn dài và gân lá hình lơng chim. Cm hoa bơng å nách lá gßm nhiÃu hoa màu vàng (Hình 2.19).

Hình 2. 19: ¿c ißm hình thái ca Senna alata (Mng trâu)

</div>Trang 40<div class="page_container" data-page="40">

Q d¿t có cánh å hai bên rìa hình quÁ trám. Cây ra hoa kÁt q vào mùa ơng. Cây phân bá rßng ồ nhng nÂi cú ò m cao nh nhng kờnh, mÂng v ven rng [54, 84]. Cỏc bò phn khỏc nhau ca cây có các ho¿t tính sinh hßc nh° kháng oxi hóa [85], kháng nÃm [86], cháng ái tháo °ãng [87], t¿y giun sán [88], kháng khu¿n [89] và kháng virus [90]. Mßt sá thành ph¿n hóa hßc °ÿc phân lÁp tÿ thân và lá ca S. alata là cerotic acid, glyceryl-1-hexacosanoate, copalic acid, 3-³-acetoxycopalic acid, ent-15-oxo-kaur-

16-en-19-oic acid, hßn hÿp ³-sitosterol và stigmasterol, ³-sitosterol-3-O-glucoside, campesterol, lupeol, betulinic acid, betulin, taraxerol, apigenin, luteolin, kaempferol, chrysophanol, emodin [91].

2.1.19 Stachytarpheta jamaicensis (i cht)

Stachytarpheta jamaicensis th°ãng °ÿc gßi i cht, Vịi voi thc hß Cß roi

nga (Verbenaceae). S. jamaicensis là lo¿i cây thân thÁo sáng nhiÃu nm cao Án 60 2 120 cm. Thân màu lc tím mßc ng và phân cành nhiÃu. Lá mßc ái hình trái xoan ho¿c hình trng và mép có rng. Lá bÃc hình mÜi mác có lơng; hoa nhß màu lam; tràng có áng cong, m¿t trong có lơng (Hình 2.20). Q nang h¢i dài có mùa hoa tÿ tháng 4

Án tháng 6 [54, 92]. S. jamaicensis có tính d°ÿc liáu khác nhau trong y hßc cá truyÃn

nh° kháng khu¿n, kháng nÃm, cha dß ng, ho, cÁm l¿nh, sát, táo bón, tiêu hóa và kiÁt lÿ. Lá °ÿc sÿ dng ß iÃu trß bánh lÿ và giun °ãng rt. S. jamaicensis rÃt giàu chÃt chun hóa th cÃp bao gßm các alkaloid, polyphenol, steroid, coumarin, tannin, saponin và terpenoid. Nhng hÿp chÃt ho¿t tính sinh hßc này có thß °ÿc tìm thÃy rÃt nhiÃu trong tÃt cÁ các bß phÁn ca cây [93].

Hình 2. 20: ¿c ißm hình thái ca Stachytarpheta jamaicensis (i cht)

2.1.20 Volkameria inermis (Ngác n bißn)

Volkameria inermis th°ãng °ÿc gßi Ngßc n bißn ho¿c Trùm gßng thc hß Hoa

mơi (Lamiaceae). Cây sáng phá biÁn å các n°ác ven bißn nhiát ái và tÿ lâu ã °ÿc coi là vß thuác quý cha °ÿc khá nhiÃu bánh trong dân gian. Cây bi mßc ng cao 1 2 3 m có vò mu nõu tớm v búng. Lỏ Ân mòc ỏi phiÁn ngun, có hình elip hoc mÜi mác vái kích th°ác 2,3 2 10 cm. Xim có 3 hoa màu trÃng có ài hình áng và nhß dài màu

ß tím. Q h¿ch trịn to dài 10 2 13 mm, có 4 khía trịn (Hình 2.21). V. inermis °ÿc

</div>