Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (62.21 MB, 110 trang )
<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">
(Sach chuyén khao)
Về nghệ thuật hùng biện thi đã có nhiều tác gia
<small>nghiên cứu. Nhưng hùng biện va thuật hùng biện</small>
trong nghề luật su thì chưa từng có một cơng trìnhnghiên cứu chun sâu nào ngoài một số bài giảng
duci dạng chuyên đề tại Học vién Tư phap trong
các khóa đào tạo luật sư. Vi uậy, cuốn sách chun
khao nay là cơng trình khoa hoc đầu tiên ở Việt
Nam đề cập đến uấn dé học thuật hùng biện trong
nghề luật su. Cơng trình này khơng đề cập đến hoat
động của luật su noi chung, mà nhằm cung cấp chocác luật sw va ca các độc gia những cơ sở ly luậncủa thuật hùng biện học trong nghề luật sư uới
pháp luật noi chung va người hành nghề luật sưnói riêng, có thé thực hiện tốt hơn nữa trọng trách<small>cua mình voi tư cách là một chuyên gia phap lý va</small>
voi tu cách là một công đân am hiểu pHáp luộttrong viéc bao vé các quyền va lợi ích hợp pháp cuathân chủ trước tòa án các cấp. Nhận thức được tâm
quan trọng của thuật hùng biện trong nghề luật su,Tiên sĩ Luật học Phùng Trung Tệp đã uiết cuốn
sách chuyên khao Co sở thuật học hùng biện trong
nghề luật sư ngodi uiệc phân tích những cơ sở lý<small>luan của thuật hùng biện còn xác định nhận thức</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">thông nhất tâm quan trọng của thuật hùng biệntrong nghề luật su ở Việt Nam trong giai đoạn hiện
<small>nay vad mal sau. Ộ</small>
<small>Đây là cơng trình nghiên cứu vé mặt ly luận,</small>
ma khéng phai là các phương phap hùng biện. Mặcdi tác gia đã dành nhiều thời gian va tâm huyết
tdi ban cuốn sách sẽ hoàn thiện hon.
Nhà xuất ban Ha Nội trân trọng giới thiệu cuốn
sách chuyên khao Co sở thuật học hùng biện
<small>Chương I</small>
phục mạnh mẽ đối uới người nghe"). Hùng biện
một ngữ điệu khác với cách nói bình thưởng”).
thức người trình bày phải biết nói cho hay. Nói haylà một khái niệm tương đơi và có tính khả biến theochủ dé, hồn cảnh và đơi tượng được phục vụ. Đánh
gia một người nói hay hay nói khơng hay cịn phụ
thuộc vào rất nhiều yếu tố. Những yếu tố đó phải
có từ cả hai phía, phía người trình bày vấn đề hoặc<small>(1). (2) Từ điển tiếng Việt, Nxb. Da Nang. 2009. tr. 604.</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">chủ để hay câu chuyện nào đó và phía người nghe,
là đơi tượng được phục vụ, được tác động. Nói thế
nào được coi là nói hay? Đây là một vấn đề đặt ra
thật khó mà trả lời cho được thấu đáo. Tuy nhiên,
xác định một số yếu tố lên quan đến nói cho được
hay của người đó. Nói hay phụ thuộc vào rất nhiều
đến nói hay như sau:
người đó trình bày vấn dé. Tri thức có được là do cả<small>một quá trình sống, rèn luyện và nhận thức cuộc</small>
phải ln ln tỉnh táo và ý thức được những hiện
tượng và bản chất của thông tin, tri thức mình sénói đạt ở mức độ cảm nhận rõ ràng và chín mudi.
Đạt đến độ cảm nhận rõ ràng như nhìn thấy đượcnhững vấn dé mình nói. Nói cách khác, nói hay thì
người nói phải tự nhuộm mình trong phạm vi màu
được những chất liệu và bản chất của thông tin đó.Có nghĩa là người nói phải rất thật với kiến thức vàchủ động với kiến thức mà mình đang trình bày.
</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">CƠ SỞ THUẬT HỌC HÙNG BIEN TRONG NGHỀ LUẬT SƯ 9Người nói trước hết phai xác định được những
định phạm vi trình bày, thoi gian trình bày, cách
thức trình bày, lựa chọn ngơn ngữ trình bay chủ dé
đã xác định. Ngơn ngữ phai chính xác với chuyên
môn, phù hợp với ngữ cảnh, lĩnh hoạt, xúc tích,
quan tâm chú ý hàng đâu. Khơng nói nhanh. khơngnói chậm quá người nghe sẽ rất mệt. Ngôn ngữ
nói cố nói hay hay khơng nói hay do xác định đối
tượng người nghe được tác động chính xác hay
<small>khơng chính xác.</small>
Một bác đội trưởng đội sản xuất nông nghiệpsau khi được tập huấn ở huyện về, đã tập hợp bà
kiến thức canh tác nông nghiệp với những ngônngữ của người khác cho nên bác đội trưởng này
cũng phai quan tâm, chú ý xây dựng thành chiếnlược. Đột san xuất của chúng ta là một don vi thực
Bổ sung va tân trang lại hệ thống tưới tiêu; lựa
chua phèn; phai thực thi nghị quyết cua Dang bộxa, khi đó hiệu qua san xuất nông nghiệp phục vu
chiến lược an ninh lương thực quốc gia của đội ta
mới thực thi được hiệu qua kha quan”.
Bác đội trưởng đội sản xuất đã lạm dụng những
ngôn ngữ của người khác ở tầm vĩ mô, cho nên bác
trưởng đội sản xuất này đã trình bày thiếu nhữngnội dung cơ bản: Sửa chữa hệ thông thủy nông như
phèn (nhiễm mặn, chua) và đã xử lý chưa? Nếu đãxử lý rồi thì hiện nay vùng ruộng đó ra sao? Nghịquyết cúa Đảng bộ xã có nội dung gì liên quan đến
canh tác của toàn xã và của đội sản xuất? Chỉ tiêu
xác định mục đích, nhiệm vụ cho mỗi đội sản xuất
như thế nào về năng suất cây trồng, sản lượng
lương thực cần phải đạt được. Bác đội trưởng di họptrên huyện được nghe thông tin và được biết xã nào
trong sản xuất nơng nghiệp, cần học ở họ những
này? Những yêu cầu trên, bác đội trưởng không đạt
được, cho nên nội dung bác phổ biến cho bà con thật
CƠ SỞ THUẬT HỌC HÙNG BIEN TRONG NGHỀ LUẬT SƯ 1}xuất của bác. Nguvén nhãn chính cua that bại nàylà bác đội trưởng nói ngơn ngữ của người khác vàkhơng hiéu đối tượng mình đang truyén đạt lànhững ai? Hơn nữa, bác đội trương chưa nhuộm
tình hình san xuất nơng nghiệp trong vụ tới.
Điều kiện thứ hai của hùng biện là phải lập
nào, người điễn thuyết phải luôn luôn chú ý nhữngyếu tố sau đây:
vấn đề với nhau khơng có gì khác là chất liệu lậpluận, ngơn ngữ phù hợp có chứa đựng lượng thông
làm sáng to những vấn dé lập luận có chu đích. Lập
quanh một trục chính của vấn đề và mục đích của
lập luận. Ngơn ngữ trong lập luận phải linh hoạt
sống, vốn ngôn ngữ của người diễn thuyết. Khơng
</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">có gì chán hơn là phải nghe một người nói mà từngữ nghèo nàn, tắc ty về ý và trùng lặp quá nhiềutrong một nội dung. Lập luận phải thông qua ngôn
bày, cảm nhận được vấn đề trừu tượng nhưng phải
hình dung được that rõ phạm vi, hình khối, màu
khác nhau phù hợp với nội dung của vấn dé, tránhnói đều đều và dừng đột ngột ở những câu chưatrọn ý thì sẽ dẫn đến vơ nghĩa của thông tin muốn
vấn dé. Vấn dé được nêu ra phải có chủ để và xoay
mở ra, xếp lại nhưng vẫn phải xoay quanh một trụcchính của chủ đề và lại gói vào. Nêu vấn đề nào rathì phải giả1 quyết trọn vẹn vấn đề đó. Vấn đề được
nêu ra phải có chủ đích nhằm minh chứng một khíacạnh nào, nhằm giải quyết mục đích gì, thì người
diễn thuyết phải ln ln chú ý khơng nên bỏ sót.Có nhiều người chỉ nêu vấn đề và vấn đề này chen
lấn, chồng chéo vấn đề kia tầng tầng lớp lớp. Điều
đó sẽ dẫn đến hậu quả là các vấn để được nêu ra
như những câu hỏi không được giải dap và người
CƠ SỞ THUẬT HỌC HÙNG BIEN TRONG NGHE LUAT SU 13
và theo chủ dé nao? Khơng có gì nhạt nhéo hơn là
một người đang bình luận bóng đá nhận xét về mộtcầu thủ, trong lúc bí từ đã nhận xét phong cách củangười cầu thủ đó lại chính là phong cách của cầu
Khi lập luận thì nên tránh dùng các từ chỉ mức độ
tối đa như “hết xảy, tuyệt vời, thật hoàn hao”... vàcũng tránh dùng từ lặp hay điệp từ “rat rất... ”
Lập luận chặt chẽ cần phải có sự đối chiếu, so
định được tính cá biệt và đặc thù của vấn đề đanglập luận và trả lời được các câu hỏi: Vấn đề đó là gì?Nội dung của vấn để như thế nào? Nội dung củavấn để này trong mỗi liên hệ với nội dung của vấn
hợp và chưa phù hợp của vấn dé trong mối liên
phương pháp liên tưởng vấn dé đang trình bày với
làm rõ vấn để, không được trộn lẫn nội dung vấn đề
đang được lập luận với nội dung vấn đề chỉ có ý
nghĩa liên tưởng nhằm củng cố lập luận của mình.
</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">Nội dung của vấn để đang được lập luận là hạt
nhân, là trục chính và mọi sự so sánh, liên tưởng,
làm lu mờ vấn đề chính. Những liên tưởng, so sánh
chỉ được xem như những ngọn nến nhỏ, bông hoa
đang được lập luận. Gia vị rất cần thiết cho món ănnào đó nhất là món ăn tinh thần, nhưng đã là giavị thì chỉ có tác dụng kích thích làm cho thức ăn
chứng vấn đề chính đang được lập luận thì vơ hình
thờ cúng vấn dé chính đã bị triệt tiêu khi lập luận.
luận hay hơn, thuyết phục hơn và vững hơn. Một
vàng, hồng xanh hay hồng đen và giá cả của mỗi
trong năm thì được bán như thế nào, giá bán buôn
</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">CƠ SỞ THUẬT HỌC HÙNG BIỆN TRONG NGHỀ LUẬT SƯ 15
ra sao, giá bán le ra sao và trao hoa ở đâu thì khơngnói. Người này lại mơ tả cách trồng hoa như thế<small>nào, chăm bón hoa ra sao và hoa tươi giữ được</small>
trong thời hạn bao lâu. Người lập luận về hợp đồng
ban hoa nhưng đã đánh mất chủ dé bán hoa, mà lạimô tả về loài hoa. Người này đã lập luận lạc đề chonên thiếu chặt chẽ.
Tuy nhiên, nếu đề cập đến vấn đề và quan hệ
được mục đích, mà khơng quan tâm đến nội dung
thường như trong lĩnh vực tình cảm, tình u đơi<small>lứa. Một cặp trai gái mới quen nhau và cậu con trai</small>
gặp trong quán cà phê hoặc ghế đá công viên. Câu
chuyện của họ thường khơng có chủ đề hoặc có rất
nhiều chủ đề và cách trình bày của họ rất khơnglogic và đan xen nhiều vấn để khác nhau. Nhưngcuối cùng ý đồ của một phía hoặc cả hai phía cũng
<small>đạt được một cách mỹ mãn - tình u.</small>
Một chàng trai mn yêu một cô gái, nhưng
anh ta không đặt vấn đề như các cụ đã từng thựchiện theo cách hoi và tra lời: “Bay giờ man mới hoi
rằng, bố mẹ anh ta sinh được hai anh em, anh là
con ca, đưới anh là cô em gái học lớp 11. Bố mẹ anh
</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">là nông dân. được cấp mấy sào ruộng khốn. Mecủa anh làm hàng xáo, có nghĩa là mua thóc về xay
<small>nhà anh không nuôi lợn.</small>
Thông tin đơn giản như vậy, nhưng đã hàmchứa nhiều vấn đề rất quan trọng mà một cô gáithường rất quan tâm khi làm quen người bạn khácgiới có ý mn u và lấy mình làm vợ. Thơng tinthật day du: Số lượng thành viên trong gia đình;
cha mẹ đều là nông dân; mẹ rất dam đang và quantrọng nhất là gia đình khơng ni lợn, do vậy néu
cám nửa đêm. Và họ đã yêu nhau. Mục đích của
người con trai là mn được cơ gái u, nhưng
rất thật, rất khách quan những gì anh ta chứng
trong quan hệ cần phải biện luận, lập luận chặt chẽ
mình thì phải vẽ ra bối cảnh trong tương lai huyhồng. Ngược lại, cơ gái muốn cậu con trai yêu
mình thì phải bịa ra các quan hệ của bản thân
<small>trong quá khứ. Nhưng trong câu chuyện này, cậu</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">CƠ SỞ THUẬT HỌC HUNG BIEN TRONG NGHỀ LUẬT SU 5627
con trai lại không hề biết bia, mà chi phan ánh hiện
thực và chính nội dung phan ánh này đã có một
thơng tin về tương lai cho cơ gái, là gia đình anh ta
không chăa nuôi cho nên cô gái sẽ không phải vất
va gì. Tink phù hợp ở đây là quan trọng hơn moi
biện luận. Thông qua câu chuyện này, tác giả mnnhấn mạnh tình u có ngơn ngữ riêng và có lý của
nó. Lý ở đây chính là con người đã phản ánh tất cả,hiện hữu và rõ ràng, không cần biện luận gì thêm.<small>Cịn trong tinh u mà biện luận thì cũng tương tựnhư gia vi thơi, cai chính là món ăn gì mới đóng vai</small>
dẫn và giảm ngon, nhưng vẫn cung cấp cho người<small>ăn một lượng dinh dưỡng nào đó. Cịn gia vị là vật</small>
chất thật cần thiết nhưng cũng thật vơ nghĩa, khinó chỉ tồn tại độc lập. Biện luận phải có hồn cảnh,
có biện luận. Có những quan hệ tự nó đã là chân lý,
khơng cần biện luận thêm. Tố Hữu đã từng viết:
“Dễu một cây chong trừ giặc Mỹ; / Hơn ngùn trang
phù hợp và cần thiết phải biện luận hay khơng cần
nó đã là chân lý rồi và chớ có bàn gì thêm. Như nhà
thơ Chế Lan Viên rất yêu thơ của Pháp với nhữngAragon, Guil-levic song ơng cũng có lần chê thơ của
Pháp là buồn. “Cac nha thơ Phúp tả hồng hơn thi
</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16"><small>kéu me oi mặt trời moc’),</small>
Tuy nhiên, lập luận chặt chẽ rất cần thiết trong
hùng biện của luật sư, nếu thiếu di tính chất của
hùng biện trong tranh tụng, trong việc bảo vệ thân
chủ thì hiệu quả và mục đích đặt ra của cơng việcsẽ khơng cao, thậm chí thất bại. Vì khơng tìm ra
định những yếu tố không hợp pháp luật, trái daođức xã hội mà không phải trong mọi trường hợp con
người đều phát hiện ra một cách dễ dàng.
Sức mạnh và hiệu quả của ngôn ngữ hùng biện
thuyết phục trong hùng biện phải là sự kết hợp hàihòa của nhiều yếu tế: Sự thật khách quan của vụviệc, trình độ chun mơn của luật sư, ngơn ngữ,
phương pháp trình bày vấn để, tình và lý phải hòaquyện với nhau trong lập luận và người diễn thuyếtphải có được cảm xúc và lý trí biết ta, biết người. Sự
thuyết phục trong hùng biện tách rời địa vị xã hội
nhân của sức thuyết phục trong hùng biện, mà luật
<small>(1) An ninh Thé giới cuôi tháng, số 112, thang 11-2010, tr. 15</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17">CƠ SỞ THUẬT HỌC HUNG BIEN TRONG NGHỀ LUẬT SƯ 19
<small>Nhân day tỏi muon liên hệ một chút đến su thé</small>
hiện và kinh ngalệm thuyết phục của tiền nhân,
<small>đặng độc gia liêr. hệ.</small>
Theo tác gia Trần Trọng Kim trong cuốn Nhogiáo thì Tuân Tu vốn là một nhà luận thuyết,
nhưng theo ơng thì người luận thuyết phải nói
những điều ham chứa đạo nghĩa thì mới thuyết
phục được người nghe. Tuân Tử đã nhận định rất
<small>đúng: “Phàm lời nói mà khơng hợp đạo tiên vương,</small>khơng thuận lễ nghĩa thì gọi là lời nói gian, tuy nói
Ø1Ĩ1, người qn tu khơng nghe. Nói đạo tiên vương
thuận lễ nghĩa. thân thiện với kẻ học giả, thế mà
khơng thích giảng thuyết, khơng vui về giảngthuyết thì khơng phải là kẻ sĩ thành thực mến điềulành vậy. Cho nên người quân tử đối với sự đàm
và việc mình làm, u về điều mình nói, mình vui
mà nói. Bởi vậy người qn tử rất là hay đàm
điều mình đã mến chuộng, mà người qn tử lại
thích hơn hết”.
Người qn tử biện thuyết là vì mình biết có
<small>hạ. Khi nói phải thích hợp với đạo nhân ái, chứ</small>khơng thì thà im lặng cịn hơn. Tn Tử nói: “T?ếunhân biện, ngơn hiểm; qn tử biện, ngơn nhân
</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18">bất nhược ky mặc giã, ky biện bất nhược ky nội
những điều nhân ái. Nói mà khơng hợp với nghĩa
“Tam hợp với đạo, thuyết hợp với tam, từ hợpvới thuyết. Nghe thì hợp văn, biện luận thì hợp lẽ,<small>làm cho ngay chính cai đạo mà biện biệt rõ cái gian,</small>
loạn được, mà bách gia cũng không giấu giếm<small>được”(),</small>
phục được người khác thì luật sư phải tự mình rènluyện mình. Lấy trách nhiệm và danh dự nghề
thì mới có đủ kiến thức, vốn văn hóa chung, chun
mơn sâu, vững và biết kết hợp với hoàn cảnh diễn
<small>thu phục nhân tâm.</small>
<small>(1) Trần Trọng Kim. Nho giáo (trọn bộ). Nxb. Văn học, Hà Nội, 2001.</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">CƠ SỞ THUẬT HỌC HÙNG BIỆN TRONG NGHỀ LUẬT SƯ 21
liên quan đến người that, việc thật để độc gia liên
<small>hệ và phát hiện ra nghệ thuật trình bày, nghệthuật lập luận và nghệ thuật khái quát của những</small>
ra cái hay, cái đẹp, von văn hóa và khả năng kháiquát nhanh, nhạy và linh hoạt của các câu trả lờiliên quan đến hùng biện.
Câu chuyện thứ nhát, theo lời nhà văn Bùi
<small>trà say sưa tranh luận với nhà văn Nam Tu quanh</small>
<small>Pháp, trong đó có những đoạn thật mạnh mẽ: “Có</small>
nhiên không cứu được thế giới và không cứu được
ca thi sĩ. Trong tâm hồn phức tạp của thi nhân, yếu
bên ngồi, của lịch sử, tiêng nói ấy dội vang vào
tâm hồn tác giả nhiều khi khép kín bịt bùng. Nếulần với tiếng nói ấy lại có ca nhiều tạp âm chợ búathì cũng chả có gì là lạ ca. Nhà thơ cần có lỗ tai tinh<small>tường mà phân biệt lấy thơi”.</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">Câu chuyện thứ hai: Năm 1979 Chế Lan Viêncùng đoàn cán bộ Việt Nam sang Brussels (Bz). Khicả đồn vừa tới nơi thì được biết cách nơi đồn ởkhơng xa, có một nhạc sĩ người Việt sống lưu vong
kích, thóa mạ dân tộc. Mọi người trong đồn đều
rat bất bình, Chế Lan Viên khi đó đã rất bình tĩnhnhắn tin sang cho họ với nội dung: “Mọi người có
Nhưng Tổ quốc Mẹ của chúng ta đang ốm. Hàng
triệu trai bom cua dé quốc, Mẹ đã vuct qua. Nhưng
một cái ho của chúng ta cũng làm hại đến sức khỏe
giảm bớt sự cơng kích Việt Nam.
Câu chuyện thứ ba: Cũng tại một hội nghị bàntròn về thơ ở Liên Xơ (cũ), khi có hai phái nêu ý
kiến khác nhau về đường lối văn nghệ của Đảng ta
Viên đã lập luận rất giàu hình ảnh, nhưng cũng rấthiện thực, rất nhân văn: “Chúng tôi sống ở một đất
người ba sào đất mà lại thiên tai, hạn han. Viện trợ
quốc tế đâu cho mình, đâu cho bạn, dau là của hơm
phải tính, cười cũng phải tính. Thơ khơng tính tốn
nhưng rồi cũng phải tính tốn. Trong thơ có 4 vấn
dé: cơ bản, cần thiết, có ích, dễ chịu. Dang chúng tôi
lo cho viên dan ban đúng kẻ tht: nhưng cũng lo cho
</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">CƠ SỞ THUẬT HỌC HÙNG BIEN TRONG NGHỀ ,UẬT SƯ 23
người yêu hôn không nhầm negudi u, nếu ở nhà
trong từng câu chữ mềm mại nhưng kiên quyết, có
biết. phân biệt giữa bạn và ke thù. giữa những tấm
lòng yêu quý Việt Nam và tâm địa thật hơi hợt
trước những đau thương, mất mát của Việt Nam
luyện những con người đẹp nhat/ Biết cam thù va
biết yêu thương .
Một trải nghiệm của Tuân Tử đã dạy chúng ta,đại ý khi tâm đã chính, ý đã thành thì tự nhiên cái
lương tri lương năng của mình, tức là cái minh đức
của mình thành ra mẫn nhuệ, xem xét điều gì cũng
những yếu tố đó.
gọn. Vào khoang năm đầu sau khi Cách mạngtháng Mười Nga thành công (1917), Stalin là mộtlãnh tụ có uy tín trong Đảng Cộng sản Bơnsêvích
</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">Nga. Một lần một nhà báo nước ngoài đã phỏng vấn
trường phái tư tưởng hữu khuynh và tả khuynh,
cua mình phải là trung tâm của mơi đồn kết trong
Dang Cộng san Nga.
Câu chuyện thứ năm: Khi bà Gandhi I. (Indira
lần thứ nhất (1966 - 1977), một nhà báo nước ngoài
đã hỏi bà:
năm nay có bao nhiêu vấn dé cần phải giải quyết?”.
Bà Gandhi đã trả lời thật thơng minh:
giải quyết”.
700 triệu người. Câu tra lời của Thủ tướng Cộng hịa
quan tâm đến từng cá nhân của nước Cộng hịa. Ơi!Câu trả lời thật thơng minh và hùng biện biết bao.Nội dung hùng biện không những có ý trực tiếp từ
ngơn từ, mà cịn có ý tại ngơn ngoại, ý ngồi lời nữa.
</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">CƠ SỞ THUẬT HỌC HÙNG BIỆN TRONG NGHỀ LUẬT SƯ 25Với những phân tích nội dung của nói hay, lậpluận chặt chẽ, có sức thuyết phục mạnh mẽ đến
<small>hiện như sau: Hùng biện là một phương pháp được</small>
nhận thức của mình về một vấn đề nhất định; đồng
tưởng, tình cảm, trình độ chuyên môn theo một chủ
lượng thông tin nhất định đến người nghe thông
<small>qua ngôn ngữ được chọn lọc kỹ lưỡng và được lập</small>
nham đạt được.
cuốn về một vấn đề nào đó là hùng biện. Tuy nhiên,thuật hùng biện trong nghề luật sư là ngồi những
tính chất chung của hùng biện, cịn có tính chất
riêng mang tính chun ngành. Nói về một chủ đề
chuyện như vậy, cả người nghe và người biện luậnkhông bị vướng bận về những quan hệ khác phát
</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">sinh từ buổi hùng biện. Khơng có thắng thua trong
Nhưng hùng biện trong nghề luật sư có những đặc
có quyền, lợi ích đang có tranh chấp. Do vậy, luậtsư là người khi biện luận đều phải có các chứng cứ
cách có cơ sở pháp lý, chặt chẽ và logic. Biết rằng,quyền và lợi ích hợp pháp của thân chủ không do
luật sư muốn biện luận như thế nào là tùy thuộcvào ý chí của luật sư, nhưng những quan hệ phát
cái nhìn tồn diện trước khi quyết định. Như vậy,
khi biện luận, luật sư luôn luôn phải căn cứ vào sựkiện, vào tính khách quan của sự kiện và dùng lý
này của thuật hùng biện trong nghề luật sư là đặc
Cịn biện luận trong một số lĩnh vực văn hóa, xã
hội, sinh hoạt văn nghệ mang tính giải trí thì người
<small>biện luận tự do tung hồnh ngơn ngữ trong phạmvi nội dung rộng hơn và do đó khơng mấy bị ràng</small>
CƠ SỞ THUẬT HỌC HÙNG BIỆN TRONG NGHỀ LUẬT SƯ 27
1. Căn cứ vào tính chất của sự kiện và giới
hạn về thời gian
Luật sư với vai trò là ngươi bao vệ các quyền và
lợi ích chính đáng của thân chu trong những tranhchấp về dân sự, thương mại. lao động, tài chính,hành chính, vụ án hình sự... Cho nên nội dung của<small>các sự kiện không do luật sư xác định, mà nội dung</small>
các tranh chấp và những hành vi thuộc đổi tượng
cách khách quan và đang cần được giải quyết. Vì
vậy, luật sư phải tư duy theo những sự kiện đã diễnra cần được giải quyết tại tòa án nhân dân. Căn cứ
vào nội dung sự kiện đang cần được giải quyết
tình huống theo ý chí tưởng tượng của mình. Với
hùng biện của mình chỉ trong một thời gian nhất
vào sự đồng ý của hội đồng xét xử một phiên tòacủa tòa án.
giới hạn của luật chuyên ngành
hiện phụ thuộc vào tính chất phức tạp của vụ việc
hết được tính chất phức tạp của vụ việc. Hơn nữa,tính chất của sự kiện thuộc về luật chuyên ngành,
sử dụng ngôn ngữ như hùng biện trong các lĩnh vựckhác ngồi pháp luật. Ngơn ngữ của luật sư phải
bảo đảm tính trung thực và chân xác của bản chất
mình phải tuân theo nguyên tắc ngặt nghèo này
với mục đích bảo vệ được các quyền và lợi ích hợp
pháp của thân chủ.
tư hữu, có nhà nước và pháp luật thì nghề luật sư
<small>hữu, có pháp luật và có nhà nước thì các tranh chấp</small>
trong quan hệ về tài sản, về nhân thân nói riêng
được hoặc khơng được quyền hịa giai thì những
tranh chấp đang ton tại cần phải được giải quyếtbằng pháp luật.
được Luật Luật sư quy định về nguyên tắc, điều
</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">CƠ SỞ THUẬT HỌC HÙNG BIỆN TRONG NGHỀ LUẬT SƯ 29
kiện hoạt động. Về bản chất. nghề luật su phanánh tính giai cấp. Nghề luật sư phải phụ thuộc vàochế độ chính trị và bị hệ thống chính trị của một
sư ln ln có mối liên hệ hữu cơ với đạo đức, bảnlĩnh và trình độ chun mồn của người đó. Do vậy,
trong nghề luật sư, không đáp ứng được những
trị của mình một cách độc lập trong việc bảo vệquyền của bị can, bị cáo và các đương sự trước tòa
án (luật sư tranh tụng) và vai trò của luật sư trong
trong một chừng mực nhất định, thông qua hoạt
luật sư luôn tự rèn luyện mình trên mọi mặt đạođức, kiến thức, trách nhiệm, lương tâm nghề
nghề nghiệp. luật sư đã góp phần tích cực trongviệc bảo vệ pháp luật, bảo vệ pháp chế xã hội chủnghĩa trong giai đoạn phát triển mọi mặt của đất
<small>nước hôm nay.</small>
Tại sao trong nghề nghiệp thì người luật sưkhơng những phải biết hùng biện, mà còn phảiquan tâm đến thuật hùng biện. Hùng biện và thuậthùng biện là hai mặt của vấn đề hùng biện và cáinày là tiền đề của cái kia. Ủy tín, danh dự của luật
hùng biện, cũng là cách thức thể hiện ngơn ngữ
liệu của luật sư.
Trước hết về thuật trong các lĩnh vực khác
<small>thức khác nhau.</small>
được giải thích là: “Phương phap, cách thức khéo
<small>hoạt động nao do”), Cịn trong tốn học thì khơng</small>
hành giải quyết một bai toán, đặc biệt là trong tin
<small>học ”.(2)</small>
<small>(1), (2) Từ điển tiếng Việt, Nxb. Đà Nẵng, 2009, tr. 1237.</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">CƠ SỞ THUAT HỌC HÙNG BIEN TRONG NGHỀ LUAT SU 3l
Như vay, giữa thuật hùng biện của luật suthuộc về lĩnh vực xã hội có sự khác biệt với thuậtbùng biện cúa nhà toán học thuộc lĩnh vực tựnhiên. Thuật hùng biện trong nghề luật sư là thuậtsáng tạo. còn thuật hùng biện trong tốn là thuật
biến. Thuật hùng biện tác động vào tâm lý của con
người, vì ngơn ngữ có sức mạnh, sức hút mang tính
thiêng liêng và trừu tượng thơng qua sự trảinghiệm của người nghe và thơng qua hình dung từcủa người bị tác động. Sự lợi hại của ngôn ngữ được
áp dụng trong thuyết phân tâm hoc cua Sigmund
<small>Freud. Nhà phân tâm học đã nhận định: “7rong</small>
guyén lực như ngày xưa. Chi cần nói một tiếng là
thính gia. Chính những tiếng nói đã gây ra nhữngxúc động va là những phương sách mà loài người
<small>(1) Sigmund Freud, Phan tâm hoc, Nxb. Đại học quốc gia, Hà Nội.</small>
<small>2002. tr. 7</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30"><small>được tính ma lực và sức mạnh khơn lường của ngơn</small>
<small>ngữ, thơng qua đó mà lựa chọn thuật hùng biệntrong hoạt động luật sư.</small>
Sức mạnh của ngôn ngữ tác động đến tâm lý
của con người thật mạnh mẽ, vì vậy cha ơng ta đã
<small>cho vita lịng nhaưu ”. Lựa lời mà nói là một nghệ</small>
thuật phụ thuộc vào sự trai nghiệm và phơng vănhóa của người thể hiện. Một giai thoại liên quan
ngạo mạn. Chuyện rằng, ở một quốc gia nọ có một
hề có bạn và chỉ được nghe những lời ngon ngọt,đầy vẻ phục tùng và sợ hãi của người hầu, người ở.
Đức sơng vì người khác và đức hy sinh cho người
khác không tồn tại trong tâm hồn và suy nghĩ của
tuần, cho nên tiểu thư muốn có một người chồng
thanh niên gần nhà và sinh lòng yêu mến anh ta.Họ hẹn hò và gặp gỡ nhau tại khu vườn đầy chim
chàng trai kém cơ đến hai mươi mốt mùa tuyết rơirằng cô yêu anh, nhưng đã bị chàng trai cự tuyệt
CƠ SỞ THUAT HỌC HÙNG BIEN TRONG NGHE LUẬT SƯ 33
thư, tiêu thư đã nhiều tuôi rồi va bang chứng trên
đã nói lên điều đó”. Ma lực của câu nói của chàng
thư ốm rũ liệt giường. Các bác sĩ nội khoa, ngoại
<small>bệnh gi. Tại sao vậy? Bac sĩ, nhà phân tâm học</small>
Khi mọi người đã rời khỏi phịng, bác si Freud đã
không những đã có một mun cứt ruồi to và có mầu
<small>đen nhánh, mà cịn các mụn khác cũng đang có dấu</small>hiệu mọc tiếp trên khuôn mặt xinh đẹp của cô.
yêu cầu bác sĩ tìm cách cứu chữa cho cơ dù phải chiphí cả gia tài của bế mẹ cơ, thì cơ cũng chấp nhận
đừng quá lo, tôi sẻ chữa cho cô khoi bệnh. Nhấtđịnh thế”. Nói đoạn, bác sĩ dùng chai rượu cônhắc
ro mấy giọt vào khăn mùi soa của minh, sau đó đưa
khăn này lau lên mặt mình ba lần sang trái, ba lần
</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32">cứt ruồi sẽ biến mất khỏi khuôn mặt yêu kiều của
Freud đưa và làm theo lời chi dẫn của ơng. Sau đó,
bất kỳ một hạt sạn nào, cứt ruồi càng khơng có. Và
quyến rũ do bén lẽn trước mặt bác sĩ và vừa mới
<small>dù chưa được ai u.</small>
cơ gái có mụn ruồi trên khn mặt mình, phải thận
của bác sĩ chuyên khoa. Trong trường hợp có mụn
mạnh ghê gớm lắm các cơ ạ. Hơn nữa, theo thuật
đối chiếu thì trên khn mặt đẹp có một hoặc lớn
CƠ SỞ THUẬT HỌC HÙNG BIỆN TRONG NGHỀ LUẬT SƯ 35
<small>khn mặt là cái hồn thiện. đặt bên cạnh mụn</small>rudi là cái khơng hồn thiện thì càng lam tăng
thêm tính hồn thiện của khn mặt, có nghĩa là
vẫn đẹp.
cứt ruồi nào, nhưng tại sao cô lại buồn quá vậy?
biết nghe và nói đều sống trong một mơi trường màở đó khơng một ai dám cãi lại cơ và có quyền chê cơ.
những câu nói đầy nhạc và thơ nhưng khơng thật
nhất, cũng đỉnh! Trong mơi trường đó con người khónhận biết được mình là ai, mình là người như thế
thư gục ngã về tinh thần là đương nhiên. Vì vậy,
<small>tra xem chàng trai kia nối có đúng khơng? Với</small>
nhận biết thực trạng khn mặt mình nữa.
</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34">mơi trường sống nào mà ở đó luôn tồn tại sự giả dõi
và xu nịnh, được báo cáo sai sự thật thì con người
những gì mình được nghe thường ngày; cho nên địa
ngục sẽ đến gần và bản năng càng sum sê, rậm rạp
hiện thái độ của mình và cũng là dạy bảo chúng ta:
bởi những lời xu nịnh. Cho nên, có nhiều kẻ đã lạm
dụng mặt yếu này của người lãnh đạo nhưng lại có
lực, làm khổ người khác. Kẻ ưa nịnh không nhận
đều có mau vàng ca mà.
xếp cho một địa vị và không gian sống, nhưng là
Hình dang như mi đến nực cười
Bệt ly một khoảnh hưởng duyên ôi
Đêm. qua, ngày đến không mở miệng
CƠ SỞ THUẬT HỌC HUNG BIEN TRONG NGHE LUAT SU 37
Chim khum canh nghi tơ thêm phan,
<small>Gió trượt đương bay xóa lạt Bội.</small>
Tro ly một dong khen di tac
Miệng thé nhàn gian xót ngâm ngui.
Miệng thé nhân gian xót ngâm ngùi
<small>Vui cũng vénh môi toe giong cười</small>
Ai hay cuc da trong troi dat
<small>Vac déo cũng nên một loai người.</small>
A lũ nịnh than luôn v6 sự
Người luật sư phải xác định vị trí, vai trị củamình trong xã hội và phải có bản lĩnh, khơng sợ
phịng những kẻ có tâm địa làm hại mình. Phải
quả tìm đầm mau dia, có óc vơi nghĩa tình. Luật su
cũng ln nhớ, muon hùng biện hay thì phải vừng
<small>tâm, khơng sợ kẻ xấu, bia đặt bóp méo sự thật.</small>
Suy cho cùng, các lồi vật trên trái đất này đều
sống theo bản năng và cũng chết vì chính bản năngcủa mình. Con người thì tỉnh táo hơn, có bản năng
</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36">nhưng được trí tuệ chi phối cho nên con người sống
chủ động trong nhiều hoàn cảnh. Nhà phân tâm
<small>“Con người có một trí tuệ, nhưng đừng quên con</small>người có những ban năng”. Hành nghề luật sư,
Thuật hùng biện phải có phương pháp. Dé cập
đến phương pháp là đề cập đến hệ thống các
ra những môi quan hệ trong một vụ tranh chấp nào
đó. Biết rằng lý luận quyết định phương pháp,
nhưng tự bản thân lý luận thơi thì chưa phải làphương pháp. Lý luận phải được vận dụng thành
những nguyên tắc thì khi đó lý luận mới trở thànhphương pháp. Phương pháp có thuộc tính chủ
quan, bởi vì phương pháp chỉ phát sinh từ tư duy
nhận thức, nó nằm trong sự nhận thức của con
ngồi ý thức của con người vận dụng nó trong việc
phương pháp biện chứng rất cần thiết trong thuật
hùng biện của luật sư. Phương pháp biện chứngnhằm xem xét sự vật và hiện tượng trong mối liên
CƠ SỞ THUẬT HỌC HÙNG BIỆN TRONG NGHỀ LUẬT SƯ 39
vấn để nào trước, vấn để nào sau và vấn để nàođược coi là hạt nhân xuyên suốt quá trình hùng
bại của luật sư cần phải được chú ý.
Ngôn ngữ, phông văn hóa, kinh nghiệm, sự nhạy
sâu rộng của luật sư là hạt nhân của thành công.
đập, khi lại khoan thai trong lập luận và cũng biết
ding cảm.
mạnh mẽ khiến con người hành động hoặc kháng
cự lại một cách mạnh mẽ và nghị lực phản ánh
</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">cung bậc của ý chí rất rõ. Khơng có gì nhạt nhẽo
hơn một luật sư bạc nhược về ý chí, ẻo la về điệu bộ.
chất của cảm xúc nữa. Một luật su lỗi lạc là ngườicó kha năng chế ngự được những yếu kém thuộc vềban năng của con người, chỉ có bằng sức mạnh tinh
vượt lên trên hoàn cảnh. Nghị lực của bản thân
giam cầm trong nhà lao của Tưởng Giới Thạch
cang phai cao”’.
Luật su không những cần có nghị lực vững, ma
</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39">CƠ SỞ THUẬT HỌC HÙNG BIỆN TRONG NGHỀ LUẬT SƯ 4Icon phải là người có tơ chất dũng cam. Lịng dùng
cam của một người bình thường cũng vơ cùng cần
mắt gi ca, mất lòng tin là mắt một nửa, còn mất
lòng dũng cam là mat tất ca”.
Tình thần dũng cảm của luật sư càng đặc biệtquan trọng. Trong quá trình xét xử tại tòa ấn, đến
rất rõ bản lĩnh của minh. Tại tòa án, một diễn đàn
do vậy luật sư luôn luôn phai giữ được bản lĩnh cua
vệ quyền, lợi ích của thân chủ phía bên kia và luật
mà giảm ý chí và lịng dũng cảm của mình. Phải
Việc quan tơi cứ phép cơng tơi lam’). Ngồi ra,
Trước tòa, tài hùng biện của luật sư luôn luôn
được bộc lộ rõ, cho nên các yếu tố như luận chứng,
luận cứ nêu ra phải có cơ sở và rõ ràng trong khi
<small>(1) Truyện thơ khuyết danh. Tống Tran - Cúc Hoa.</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40">và tranh thủ được cao nhất sự đồng tình của hội
đồng xét xử. Trong trường hợp phản bác, luật sư
phải căn cứ vào những chứng cứ khách quan màmình đã dự liệu, đã nêu ra, đồng thời phải khai
có lợi cho việc bảo vệ cho thân chủ hoặc bị cáo màmình đang bảo vệ thì phải biết vận dụng linh hoạt
và thậm chí là một giải pháp tình thế thì cũng nên<small>vận dụng. Trong trường hợp trước tịa, có những</small>vấn đề được nêu ra nhưng hội đồng xét xử vẫn chưaxét hỏi thì luật sư có quyền đề nghị hội đồng xét xử
<small>chứng cứ đã được xác định.</small>
<small>Hùng biện và thuật hùng biện của luật sư sẽ</small>giảm hiệu quả nếu luật sư bị sức ép nào đó màthiếu bình tĩnh như bị đã kích, bị đe dọa, bị cảnh<small>báo..., từ một cá nhân hoặc từ một nhóm người mà</small>giảm sút về nghị lực và lòng đũng cảm hoặc cãi<small>nhau hoặc cũng xúc phạm luật sư phía bên kia thì</small>điều đó thật đáng tiếc. Cho nên, trong bất kỳ hồn
cảnh nào thì luật sư vẫn phải chủ động và hiểu rõ
chơn đứng mình trước tịa án. Vì nếu khơng bình
<small>tĩnh thì luật sư tự phủ nhận cơng sức của mình đã</small>
<small>trước tòa án.</small>
</div>