bài giảng thuốc tả hạ

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (4.18 MB, 61 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

THUỐC TẢ HẠ

ThS. Võ Thanh Phong

1

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

Nội dung

1. Đại cương2. Công hạ

3. Nhuận hạ4. Trục thuỷ

2

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

Chương 1

Đại cương

3

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

Thơng đại tiểu tiện bài trừ tích trệ

Thanh nhiệt tả hoả: tà khí gây thực nhiệt tích trệ thơng qua tả hạ bài trừ ra ngồi

Trục thuỷ: thuỷ thấp ứ trệ theo đường đại tiểu tiện bài xuất ra ngoài  trừ ẩm, giảm phù thũng

Tác dụng

Source: Trần Quốc Bảo (2011), Thuốc y học cổ truyền và ứng dụng lâm sàng, NXB Y Học. 5

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

Đại tiện táo, vị trường tích trệThực nhiệt nội kết

Thuỷ ẩm nội đình

Chỉ định

Source: Trần Quốc Bảo (2011), Thuốc y học cổ truyền và ứng dụng lâm sàng, NXB Y Học. 6

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

Nhuận hạCông hạTrục thuỷ

Phân loại

Source: Trần Quốc Bảo (2011), Thuốc y học cổ truyền và ứng dụng lâm sàng, NXB Y Học. 7

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

So sánh tác dụng

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

Tên latinTên VNMức độ

Euphorbiae kansui radix Cam toại

Pharbitidis semen Khiên ngưu tử

Sennae folium Phan tả diệp

Aloe folii extractus Lô hội

Cannabis semen Hỏa ma nhân

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

Lý thực kiêm biểu tà: trước giải biểu sau công lý, tránh biểu tà nội hãm

Lý thực chính hư: phối thuốc bổ, công bổ kiêm thi, công tà không tổn thương chính khí

Cơng hạ, trục thuỷ có tác dụng mạnh, có độc tính, dễ tổn thương chính khí và tỳ vị  người già, yếu thận trọng

Cấm dùng phụ nữ có thai, kinh nguyệt

Đạt hiệu quả thì ngừng thuốc, tránh tổn thương chính khí

Lưu ý

Source: Trần Quốc Bảo (2011), Thuốc y học cổ truyền và ứng dụng lâm sàng, NXB Y Học. 9

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

Chương 2

Công hạ

10

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

Thuốc công hạ

- Đắng lạnh, trầm giáng- Quy kinh vị, đại trường

- Tác dụng thông tiện tả hạ mạnh, thanh nhiệt tả hoả

Đại cương

Source: Trần Quốc Bảo (2011), Thuốc y học cổ truyền và ứng dụng lâm sàng, NXB Y Học. 11

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

Chỉ định chung

Đại tiện phân khơ cứng do thực nhiệt tích trệ hoặc hàn bếThanh nhiệt tả hoả mạnh: sốt cao, hôn mê, phát cuồngHoả nhiệt thăng bốc: đau đầu, mắt đỏ, sưng đau họngHoả nhiệt tích thịnh: nơn ra máu, chảy máu cam

Lỵ giai đoạn đầu

Đại cương

Source: Trần Quốc Bảo (2011), Thuốc y học cổ truyền và ứng dụng lâm sàng, NXB Y Học. 12

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

Tên: Aloe vera, A. perryi Baker, A. Ferox

</div>Trang 14<div class="page_container" data-page="14">

Lô hội

Aloe folii extractus

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 15<div class="page_container" data-page="15">

Lô hội

Aloe folii extractus

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and 15

Tác dụng YHCTMức độ

Tả hoảChóng mặt, đau đầu, ù tai, kích thích, táo

bón, sốt, co giật chi Tiết nhiệtTáo bón, chóng mặt, mắt đỏ, kích thích,

khơng n, mất ngủ Tiêu tíchTáo bón, nhiệt bế, đau đầu, kích thích, ù

Thơng trườngTáo bónKhư trùng

</div>Trang 16<div class="page_container" data-page="16">

Lơ hội

Aloe folii extractus

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

Chống chỉ định Hành kinh, xuất huyết trực tràng, tỳ vị hư

</div>Trang 17<div class="page_container" data-page="17">

Tên: Sodium sulfate, Na2SO4

Mang tiêuNatrii sulfas

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

</div>Trang 18<div class="page_container" data-page="18">

Mang tiêuNatrii sulfas

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 19<div class="page_container" data-page="19">

Mang tiêuNatrii sulfas

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and 19

</div>Trang 20<div class="page_container" data-page="20">

Mang tiêuNatrii sulfas

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

Độc tính Gây giữ muối nước

Chống chỉ định Tỳ vị hư, người già, sau sinh, hành kinh

</div>Trang 21<div class="page_container" data-page="21">

Tên: Rheum palmatum, R. officinale, etc

</div>Trang 22<div class="page_container" data-page="22">

Đại hoàng

Rhei rhizoma

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 23<div class="page_container" data-page="23">

Đại hoàng

Rhei rhizoma

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and 23

Thanh nhiệt Táo bón. Tiêu chảy do nhiệt, sốt, ra mồ

Thanh thấp

nhiệt Vàng da, tiểu khó, bụng đầy, lỵ Thơng phủ Táo bón hoặc tiêu chảy do nhiệt Tả hoả Máu trong phân, trĩ xuất huyết, chảy

Tán kết Vơ kinh, tích khối ở bụng, huyết ứ vùng chậu, tụ máu sau chấn thương, trường ung

Tiêu độc Dùng tại chỗ và uống trong bỏng, loét,

</div>Trang 24<div class="page_container" data-page="24">

Đại hoàng

Rhei rhizoma

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

Sử dụng

Liều lượng 5-12 gThời gian sắc 10 phút

Độc tính Co thắt ruột. Khơng dùng khi cho con bú, hành kinh, sau sinh, trẻ em dưới 12 tuổi

Chống chỉ định Khí huyết hư, tỳ vị hư hàn, sau sinh, cho con bú

</div>Trang 25<div class="page_container" data-page="25">

Tên: Cassia angustifolia, C. acutifolia

Họ: Caesalpiniaceae

Phan tả diệpSennae folium

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

</div>Trang 26<div class="page_container" data-page="26">

Phan tả diệpSennae folium

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 27<div class="page_container" data-page="27">

Phan tả diệpSennae folium

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and 27

</div>Trang 28<div class="page_container" data-page="28">

Phan tả diệpSennae folium

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

Sử dụng

Liều lượng 3-9 gThời gian sắc 25 phút

Độc tính Quá liều: co thắt bụng, nôn, tê miệng, chi, co rút cơ. Không dùng lâu do gây mất điện giải, tiểu máu, tiểu albumin, ức chế nhu động ruột, yếu cơ.

Chống chỉ định Thai, cho con bú, hành kinh, táo bón mạn, trĩ

</div>Trang 29<div class="page_container" data-page="29">

Chương 3

Nhuận hạ

29

</div>Trang 30<div class="page_container" data-page="30">

Thường là hạt và nhân hạt, vị ngọt, tính nhuận, quy tỳ, đại trường

Chỉ định: táo bón ở người già tân dịch hư, sản hậu huyết hư, nhiệt bệnh thương tân và các chứng mất huyết

</div>Trang 31<div class="page_container" data-page="31">

Tên: Cannabis sativa

</div>Trang 32<div class="page_container" data-page="32">

Hoả ma nhân

Cannabis semen

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 33<div class="page_container" data-page="33">

Thanh nhiệt Dùng trong và ngoài để điều trị loét, rộp 

Hoạt huyết Táo bón người già, sau sinh 

</div>Trang 34<div class="page_container" data-page="34">

Hoả ma nhân

Cannabis semen

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

Sử dụng

Liều lượng 9-15 gThời gian sắc 20 phút

Độc tính Quá liều gây nơn, tiêu chảy, nhịp nhanh, tê chi, kích thích, múa vờn, hôn mê, tử vongChống chỉ định

</div>Trang 35<div class="page_container" data-page="35">

Tên: Prunus japonica, P. Humulis

Họ: Rosaceae

Úc lý nhânPruni semen

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

</div>Trang 36<div class="page_container" data-page="36">

Úc lý nhânPruni semen

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 37<div class="page_container" data-page="37">

Úc lý nhânPruni semen

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and 37

Tán kết Táo bón, khí uất trường phủ, báng bụng Sinh tân Nhuận trường, táo bón do khơ Lợi thuỷ Báng bụng, phù, tiểu lắt nhắt 

</div>Trang 38<div class="page_container" data-page="38">

Úc lý nhânPruni semen

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 39<div class="page_container" data-page="39">

Chương 4

Trục thuỷ

39

</div>Trang 40<div class="page_container" data-page="40">

Thường có tính vị đắng lạnh, có độc

Tác dụng tả hạ rất mạnh, gây tiêu lỏng ồ ạt, lợi tiểu

Thường dùng trong các chứng thủy thũng, cổ trướng, tràn dịch màng phổi, màng tim

Thuốc có độc nên không dùng kéo dài, thận trọng trên người suy nhượcCấm dùng cho phụ nữ có thai

Chú ý bào chế đúng để tránh độc tính

Đại cương

Source: Trần Quốc Bảo (2011), Thuốc y học cổ truyền và ứng dụng lâm sàng, NXB Y Học. 40

</div>Trang 41<div class="page_container" data-page="41">

Tên: Croton tiglium

</div>Trang 42<div class="page_container" data-page="42">

Ba đậu

Crotonis fructus

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 43<div class="page_container" data-page="43">

Chàm bỏng

</div>Trang 44<div class="page_container" data-page="44">

Ba đậu

Crotonis fructus

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 45<div class="page_container" data-page="45">

Tên: Euphorbia kansui

</div>Trang 46<div class="page_container" data-page="46">

Cam toại

Euphorbiae kansui radix

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 47<div class="page_container" data-page="47">

Cam toại

Euphorbiae kansui radix

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and 47

</div>Trang 48<div class="page_container" data-page="48">

Cam toại

Euphorbiae kansui radix

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

Sử dụng

Liều lượng 1.5-3 g

Thời gian sắc Tán hoà vào thuốc đã sắc

Độc tính Khơng dùng lâu; Q liều gây TDP từ 30p đến 2 giờ sau sử dụng: nôn, hồi hộp, đau bụng, tiểu máu, đau lưng, chóng mặt, đau đầu, thất điều, hạ huyết áp, động kinh

Chống chỉ định Khí, huyết, âm, dương hư, xuất huyết tiêu hoá, bệnh tim mạch

</div>Trang 49<div class="page_container" data-page="49">

Tên: Euphorbia pekinensis

</div>Trang 50<div class="page_container" data-page="50">

Đại kích

Euphorbiae pekinensis radix

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 51<div class="page_container" data-page="51">

Đại kích

Euphorbiae pekinensis radix

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and 51

</div>Trang 52<div class="page_container" data-page="52">

Đại kích

Euphorbiae pekinensis radix

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

Sử dụng

Liều lượng 1.5-3 gThời gian sắc 20 phút

Độc tính Dược liệu chưa chế độc và tác dụng mạnh,

nên chỉ dùng ngắn hạn. Chế với giấm làm giảm độc tính. TDP: sưng đỏ họng miệng, nôn (giảm khi dùng chung sinh khương, đại táo), tiêu

chảy, đau bụng, kích ứng đường tiêu hố. Q liều: ớn lạnh, chóng mặt, khơng n, khơ

miệng, mất nước, toan chuyển hoá, XHTH, động kinh, suy thận

Chống chỉ định

</div>Trang 53<div class="page_container" data-page="53">

Tên: Daphne genkwa

Họ: Thymelaceae

Nguyên hoaGenkwa flos

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

</div>Trang 54<div class="page_container" data-page="54">

Nguyên hoaGenkwa flos

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 55<div class="page_container" data-page="55">

Nguyên hoaGenkwa flos

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and 55

</div>Trang 56<div class="page_container" data-page="56">

Nguyên hoaGenkwa flos

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

Sử dụng

Liều lượng 1-3 gThời gian sắc 3 phút

Độc tính Độc tính cao; chỉ dùng thời gian ngắn. Thêm đại táo giảm độc tính. TDP: nôn (giảm với sinh khương, đại táo). Sao với giấm làm giảm độc tính. Ngộ độc: run, khó thở.

Chống chỉ định Hư nhược, xuất huyết, bệnh tim mạch, giảm chức năng thận

</div>Trang 57<div class="page_container" data-page="57">

Tên: Phytolacca acinosa, P. esculenta

</div>Trang 58<div class="page_container" data-page="58">

Thương lục

Phytolaccae radix

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 59<div class="page_container" data-page="59">

Thương lục

Phytolaccae radix

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and 59

</div>Trang 60<div class="page_container" data-page="60">

Thương lục

Phytolaccae radix

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

Sử dụng

Liều lượng 3-9 gThời gian sắc 20 phút

Độc tính Độc, chỉ dùng trường hợp cấp. Độc giảm khi có Lục đậu, cam thảo. Chế với giấm và nấu sôi (trên 2 giờ) làm giảm độc. Quá liều: nôn. Tiêu chảy, sốt, đau đầu, co rút cơ, nhịp nhanh, RLTG, thất điều, hôn mê

Chống chỉ định Tỳ hư

</div>Trang 61<div class="page_container" data-page="61">

CÁM ƠN ĐÃ LẮNG NGHE

61

</div>

bài giảng thuốc tả hạ

<b>THUỐC TẢ HẠ</b>

ThS. Võ Thanh Phong

<b>Nội dung</b>

<b>1. Đại cương2. Công hạ</b>

<b>3. Nhuận hạ4. Trục thuỷ</b>

<b>Chương 1</b>

<b>Đại cương</b>

<b>Tác dụng</b>

<b>Chỉ định</b>

<b>Phân loại</b>

<b>So sánh tác dụng</b>

<b>Lưu ý</b>

<b>Chương 2</b>

<b>Công hạ</b>

<b>Đại cương</b>

<b>Đại cương</b>

<b>Lô hội</b>

<b>Aloe folii extractus</b>

<b>Lô hội</b>

<b>Aloe folii extractus</b>

<b>Lơ hội</b>

<b>Aloe folii extractus</b>

<b>Mang tiêuNatrii sulfas</b>

<b>Mang tiêuNatrii sulfas</b>

<b>Mang tiêuNatrii sulfas</b>

<b>Mang tiêuNatrii sulfas</b>

<b>Đại hoàng</b>

<b>Rhei rhizoma</b>

<b>Đại hoàng</b>

<b>Rhei rhizoma</b>

<b>Đại hoàng</b>

<b>Rhei rhizoma</b>

<b>Phan tả diệpSennae folium</b>

<b>Phan tả diệpSennae folium</b>

<b>Phan tả diệpSennae folium</b>

<b>Phan tả diệpSennae folium</b>

<b>Chương 3</b>

<b>Nhuận hạ</b>

<b>Hoả ma nhân</b>

<b>Cannabis semen</b>

<b>Hoả ma nhân</b>

<b>Cannabis semen</b>

<b>Úc lý nhânPruni semen</b>

<b>Úc lý nhânPruni semen</b>

<b>Úc lý nhânPruni semen</b>

<b>Úc lý nhânPruni semen</b>

<b>Chương 4</b>

<b>Trục thuỷ</b>

<b>Đại cương</b>

<b>Ba đậu</b>

<b>Crotonis fructus</b>

<b>Ba đậu</b>

<b>Crotonis fructus</b>

<b>Cam toại</b>

<b>Euphorbiae kansui radix</b>

<b>Cam toại</b>

<b>Euphorbiae kansui radix</b>

<b>Cam toại</b>

<b>Euphorbiae kansui radix</b>

<b>Đại kích</b>

<b>Euphorbiae pekinensis radix</b>

<b>Đại kích</b>

<b>Euphorbiae pekinensis radix</b>

<b>Đại kích</b>

<b>Euphorbiae pekinensis radix</b>

<b>Nguyên hoaGenkwa flos</b>

<b>Nguyên hoaGenkwa flos</b>

<b>Nguyên hoaGenkwa flos</b>

<b>Nguyên hoaGenkwa flos</b>

<b>Thương lục</b>

<b>Phytolaccae radix</b>

<b>Thương lục</b>

<b>Phytolaccae radix</b>

<b>Thương lục</b>

<b>Phytolaccae radix</b>

<b>CÁM ƠN ĐÃ LẮNG NGHE</b>

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về