(Luận án tiến sĩ) Phát triển Hệ Thống Quỹ Hưu Trí Tự Nguyện Tại Các Doanh Nghiệp Việt Nam

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

---

<b>NGUYÞN THÀNH H¯NG </b>

<b>PHÁT TRIÞN Hị THịNG QUỵ HU TR Tỵ NGUYịN </b>

<b>TắI CC DOANH NGHIịP VIịT NAM</b>

<b>LUắN N TIắN S) KINH Tắ</b>

<b>H NÞI, THÁNG 04 NM 2024</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

---

<b>NGUYÞN THNH HNG </b>

<b>PHT TRIịN Hị THịNG QUỵ HU TR Tỵ NGUYịN </b>

<b>TắI CC DOANH NGHIịP VIịT NAMChuyờn ngnh: TI CHNH - NGN HNG </b>

<b>Mó sò: 9340201 </b>

<b>LUắN N TIắN S) KINH Tắ</b>

<b>Ngòi hòng dn: 1. PGS.TS. TRắN THÞ XN ANH </b>

<b>2. TS. NGUN THÞ CHÍNH </b>

<b>HÀ NÞI, THÁNG 04 NM 2024</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<b>LịI CAM KắT </b>

Tỏc gi cam oan danh dÿ vß cơng trình nghiên cÿu khoa hßc này cÿa mình, cÿ thß nh± sau:

Hß tên tác gi¿: Nguyßn Thành H±ng

Sinh ngày 20 tháng 08 nm 1980 t¿i Qu¿ng Ngãi, Vißt Nam Quê quán: Qu¿ng Ngãi, Vißt Nam

Là nghiên cÿu sinh khóa 24 cÿa Hßc vißn Ngân hàng

Lu¿n án: Phát trißn hß thßng quÿ h±u trí tÿ ngun t¿i doanh nghißp Vißt Nam Chun ngành: Tài chính - Ngân hàng

Mã sß: 9 34 02 01

Ng±ßi h±ßng d¿n khoa hßc: PGS.TS. Tr¿n Thß Xuân Anh và TS. Ngun Thß Chính Lu¿n án này ch±a tÿng ±ÿc trình nßp ß l¿y hßc vß ti¿n s) t¿i b¿t cÿ mßt tr±ßng ¿i hßc nào. Tơi ã ßc và hißu vß các hành vi vi ph¿m sÿ trung thÿc trong hßc thu¿t. Tơi cam k¿t b¿ng danh dÿ cá nhân lu¿n án này là cơng trình nghiên cÿu riêng cÿa tơi, do tơi tÿ thÿc hißn, k¿t qu¿ nghiên cÿu là trung thÿc, trong ó khơng có các nßi dung ã ±ÿc cơng bß tr±ßc ây ho¿c các nßi dung do ng±ßi khác thÿc hißn ngo¿i trÿ các trích d¿n ±ÿc d¿n ngn ¿y ÿ trong lu¿n án và khơng vi ph¿m u c¿u vß sÿ trung thÿc trong hßc thu¿t.

<i>Hà Nßi, ngày 15 tháng 04 nm 2024 </i>

<b>Nghiên cÿu sinh </b>

<b>Nguyßn Thành H±ng </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

<b>LịI CắM ĂN </b>

Tròc ht, tụi xin gÿi lßi tri ân chân thành và sâu s¿c tßi các Th¿y Cơ Khoa Tài chính, Khoa Sau ¿i hßc - Hßc vißn Ngân hàng vì sÿ quan tâm, h±ßng d¿n nhißt tình, t¿n tâm trong q trình hồn thành lu¿n án ti¿n s). Trß thành Nghiên cÿu sinh cÿa Hßc vißn Ngân hàng là nißm vinh dÿ, tÿ hào to lßn ßi vßi tơi. Ki¿n thÿc, kÿ nng và nng lÿc t± duy tơi nh¿n ±ÿc trong st q trình hßc t¿p và nghiên cÿu t¿i Hßc vißn là nßn t¿ng vÿng ch¿c cho cơng tác chun mơn và sÿ nghißp cÿa tơi.

¿c bißt, tơi xin bày tß t¿m lịng tri ân sâu s¿c ¿n Ng±ßi h±ßng d¿n khoa hßc là PGS.TS. Tr¿n Thß Xuân Anh 3 Tr±ßng khoa Tài chính, Hßc vißn Ngân hàng và TS. Ngun Thß Chính 3 Tr±ßng khoa B¿o hißm, ¿i hßc Kinh t¿ Qc dân. Sÿ h±ßng d¿n, hß trÿ t¿n tình, lịng kiên nh¿n chß b¿o và nhÿng lßi góp ý kßp thßi là ngn ßng viên, khích lß to lßn ßi vßi tơi, giúp tơi sáng tß v¿n ß nghiên cÿu vß m¿t lý lu¿n cing nh± thÿc tißn.

Tơi xin dành lßi c¿m ¡n chân thành ¿n b¿n bè ßng nghißp, các c¡ quan ¡n vß, nhÿng anh chß em tham gia vào q trình nghiên cÿu và hồn thành lu¿n án này. Xin trân trßng c¿m ¡n nhÿng óng góp hÿu ích tÿ góc nhìn thÿc tißn ß lu¿n án cÿa tơi thêm hồn thißn.

Ci cùng, tơi xin gÿi nhÿng lßi u th±¡ng vơ bß b¿n ¿n gia ình, ng±ßi thân - nhÿng ng±ßi ã g¿n bó, khích lß, hy sinh r¿t nhißu cho tơi ß tơi hồn thành lu¿n án này.

<i>Hà Nßi, ngày 15 tháng 04 nm 2024 </i>

<b>Nghiên cÿu sinh </b>

<b>Nguyßn Thành H±ng </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

1.1.2. Hß thßng Q h±u trí tÿ nguyßn t¿i các doanh nghißp ... 26

<b>1.2 PHÁT TRIịN Hị THịNG QUỵ HU TR Tỵ NGUYịN TắI CC DOANH NGHIịP ... 41</b>

1.2.1. Khỏi niòm, vai trũ v s c¿n thi¿t phát trißn hß thßng q h±u trí tÿ nguyßn t¿i các doanh nghißp ... 41

1.2.2. Các tiêu chí ánh giá phát trißn hß thßng quÿ h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp ... 43

1.2.3. Nhân tß tác ßng ¿n sÿ phát trißn hß thßng q h±u trí tÿ ngun t¿i cỏc doanh nghiòp ... 57

<b>1.3 KINH NGHIịM PHT TRIịN Hị THịNG QUỵ HU TR Tỵ NGUYịN TắI CC DOANH NGHIÞP Þ MÞT SÞ NịC TRấN THắ GIịI V BI HịC CHO VIịT NAM ... 64</b>

1.3.1. Kinh nghiòm phỏt trißn hß thßng q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp ß mßt sß qußc gia trên th¿ gißi ... 64

1.3.2. Bài hßc kinh nghißm ßi vßi Vißt Nam ... 72

<b>CHĂNG 2. PHĂNG PHP V Mễ HèNH NGHIấN CỵU ... 76</b>

<b>2.1 KHUNG NGHIấN CỵU ... 76</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

<b>2.2 PHĂNG PHP, Mễ HèNH NGHIấN CỵU ... 77</b>

2.2.1. PhĂng pháp, mơ hình nghiên cÿu thÿc tr¿ng phát trißn q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp Vißt Nam ... 77

2.2.2. Ph±¡ng pháp, mơ hình nghiên cÿu nhân tß ¿nh h±ßng phát trißn q h±u trí tÿ ngun t¿i cỏc doanh nghiòp Viòt Nam ... 79

<b>2.3 Dỵ LIịU NGHIấN CỵU ... 81</b>

2.5.2. Mc tiờu, òi tng, nòi dung v b¿ng hßi kh¿o sát ng±ßi sÿ dÿng lao ßng ... 90

2.5.3. Mÿc tiêu, ßi t±ÿng, nßi dung b¿ng hßi kh¿o sỏt ngòi lao òng ... 90

<b>CHĂNG 3. THỵC TRắNG PHT TRIịN Hị THịNG QUỵ HU TR Tỵ NGUYịN TắI CÁC DOANH NGHIÞP VIÞT NAM ... 92</b>

<b>3.1 GIÞI THIịU Vị Hị THịNG QUỵ HU TR Tỵ NGUYịN TắI CC DOANH NGHIịP VIịT NAM ... 92</b>

3.1.1. Hò thòng qu h±u trí t¿i Vißt Nam ... 92

3.1.2. Hß thßng q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp Vißt Nam ... 95

<b>3.2 THỵC TRắNG PHT TRIịN Hị THịNG QUỵ HU TR Tỵ NGUYịN TắI CC DOANH NGHIịP VIịT NAM ... 97</b>

3.2.1. Vß m¿t quy mơ ... 97

3.2.2. Vß m¿t ch¿t l±ÿng phát trißn q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghiòp 107<b>3.3 NH GI THỵC TRắNG PHT TRIịN Hị THịNG QUỵ HU TR Tỵ NGUYịN TắI CC DOANH NGHIịP VIÞT NAM ... 111</b>

3.3.1. Nhÿng k¿t qu¿ ¿t ±ÿc ... 111

3.3.2. Nhÿng m¿t tßn t¿i, nguyên nhân ... 112

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

<b>CHĂNG 4. CC NHN Tị ắNH HịNG ắN PHT TRIịN Hị THịNG </b>

<b>QUỵ HU TR Tỵ NGUYịN TắI CÁC DOANH NGHIÞP VIÞT NAM ... 117</b>

<b>4.1 CÁC NHN Tị KHCH QUAN ắNH HịNG ắN PHT TRIịN Hị THịNG QUỵ HU TR Tỵ NGUYịN TắI CC DOANH NGHIịP VIịT NAM ... 117</b>

<b>4.2 Mễ Tắ Dỵ LIịU KHắO ST NHN Tị CHỵ QUAN ắNH HịNG ắN PHT TRIịN Hị THịNG QUỵ HU TR Tỵ NGUYịN TắI CC DOANH NGHIịP VIịT NAM ... 119</b>

4.2.1. D liòu nghiờn cu t kho sát ng±ßi sÿ dÿng lao ßng ... 119

4.2.2. Dÿ lißu nghiên cÿu tÿ kh¿o sát ng±ßi lao ßng ... 120

<b>4.3 KắT QUắ KHắO ST NHN Tị CHỵ QUAN ắNH HịNG ắN PHT TRIịN Hị THịNG QUỵ HU TR Tỵ NGUYịN TắI CÁC DOANH NGHIÞP VIÞT NAM ... 120</b>

4.3.1. K¿t qu¿ kh¿o sát ng±ßi sÿ dÿng lao ßng ... 120

4.3.2. K¿t qu kho sỏt ngòi lao òng ... 128

<b>4.4 THắO LU¾N K¾T QU¾ KH¾O SÁT NHN Tị CHỵ QUAN ắNH HịNG ắN PHT TRIịN Hị THịNG QUỵ HU TR Tỵ NGUYịN TắI CC DOANH NGHIịP VIịT NAM ... 141</b>

4.4.1. Tho lu¿n k¿t qu¿ kh¿o sát ng±ßi sÿ dÿng lao ßng ... 141

4.4.2. Th¿o lu¿n k¿t qu¿ kh¿o sát ng±ßi lao ßng ... 142

5.2.3. Khuy¿n nghß ßi các doanh nghißp vß gi¿i pháp phát trißn hß thßng q h±u trí tÿ nguyßn t¿i các doanh nghißp Vißt Nam ... 156

5.2.4. Khuy¿n nghß ßi ng±ßi lao ßng vß q h±u trí tÿ nguyòn ti doanh nghiòp .. 175

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

<b>KắT LUắN CHUNG ... 176DANH MỵC CC CễNG TRèNH NGHIấN CỵU KHOA HịC LIấN QUAN ắN LUắN N  CễNG Bị ... 179DANH MỵC TI LIịU THAM KHắO ... 181PHỵ LỵC ... 195</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

<b>DANH MỵC Tỵ VIắT TắT </b>

BHHTTN : B¿o hißm h±u trí tÿ ngun

Bß LTB & XH

: Bß Lao ßng, Th±¡ng binh và Xã hßi

CL&CSTC : Chi¿n l±ÿc và chính sách tài chính

có nßn kinh t¿ cơng nghißp phát trißn vßi kÿ nghß tiên ti¿n trên th¿ gißi, bao gßm: Hoa Kÿ, Nh¿t B¿n, ÿc, Pháp, Ý và Canada

Group of Seven

GoC : Chính phÿ Cßng hồ Croatia Government of The Republic of Croatia

hßi thußc Bß Lao ßng, Th±¡ng binh và Xã hßi

Institute of Labour Science and Social Affairs

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

<i><b>Tÿ vi¿t t¿t Nguyên ngh)a ti¿ng Vißt Ngun ngh)a ti¿ng Anh </b></i>

NDC : óng góp xác ßnh theo danh ngh)a Notional Defined Contribution

Cooperation and Development PAYG : Hß thßng h±u trí mà qun lÿi h±u

trí cÿa nhÿng ng±ßi nghß h±u ±ÿc chi tr¿ tÿ ngn óng góp cÿa chính hß khi cịn ang làm vißc.

Pay As You Go

PAYG DB : Hß thßng chi tr¿ vßi mÿc h±ßng ±ÿc xác ßnh tr±ßc

Pay As You Go 3 Defined Benefit

Chÿ ngh)a Vißt Nam

DN QLQ : Doanh nghißp qu¿n lý quÿ

SSC : ban Chÿng khốn Nhà n±ßc State Securities Commission of Vietnam

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

<i><b>Tÿ vi¿t t¿t Nguyên ngh)a ti¿ng Vißt Nguyên ngh)a ti¿ng Anh </b></i>

Tßng LL VN

: Tßng Liên ồn Lao ßng Vißt Nam

TPB : Lý thuy¿t hành vi theo dÿ ßnh Theory of Planned Behaviour

UTAUT : Lý thuy¿t hÿp nh¿t vß ch¿p nh¿n và sÿ dÿng cơng nghß

Unified Theory of Acceptance and Use of Technology

UNFPA : Quÿ dân sß Liên Hißp Qußc United Nation Fund Population Agency UNDP : Ch±¡ng trình phát trißn Liên

Hißp Qc

United Nations Development Programme

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

<b>DANH MỵC BắNG BIịU </b>

Bng 1.1: So sỏnh hò thòng hu trớ b¿t bc và hß thßng h±u trí tÿ ngun ... 22

B¿ng 1.2: So sánh ißm khác nhau giÿa quÿ h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp và q b¿o hißm h±u trí bß sung ... 29

B¿ng 1.3: Mơ hình phân tích S.W.O.T ... 57

B¿ng 2.1: Các chß tiêu ánh giá thÿc tr¿ng và các nhân tß ¿nh h±ßng ¿n phát trißn q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp ... 77

B¿ng 2.2: Ph±¡ng pháp, mơ hình nghiên cÿu chß tiêu ánh giá thÿc tr¿ng ... 78

B¿ng 2.3: Ph±¡ng pháp, mơ hình nghiên cÿu nhân tß ¿nh h±ßng ... 79

B¿ng 2.4: Tßng hÿp các doanh nghißp b¿o hißm nhân thß/Cơng ty qu¿n lý q có ang qu¿n lý q h±u trí tÿ ngun trong m¿u nghiên cÿu ... 83

B¿ng 2.5: Các nhóm tiêu chí kh¿o sát ng±ßi sÿ dÿng lao ßng ý ßnh tham gia q h±u trí tÿ ngun t¿i doanh nghißp ... 84

B¿ng 2.6: Các nhóm tiêu chí kh¿o sát ng±ßi lao ßng ý ßnh tham gia q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp ... 88

B¿ng 2.7: Phân lo¿i câu hßi theo nßi dung kh¿o sát ng±ßi lao ßng ... 91

B¿ng 3.1: Các s¿n ph¿m b¿o hißm h±u trí tÿ ngun cÿa các doanh nghißp ... 97

b¿o hißm nhân thß t¿i Vißt Nam ... 97

B¿ng 3.2: Các q h±u trí tÿ ngun cÿa các doanh nghißp qu¿n lý quÿ t¿i Vißt Nam ... 98

B¿ng 3.3: Tßng tài s¿n q h±u trí tÿ ngun t¿i mßt sß qußc gia OECD ... 99

B¿ng 3.4: C¡ c¿u ng±ßi tham gia q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp so vßi tßng sß ng±ßi trong ß tußi lao ßng và so vßi tßng sß ng±ßi có BHXH ... 100

B¿ng 3.5: Tÿ lß tÿng lo¿i chi tr¿ trên tßng chi tr¿ quyßn lÿi giai o¿n 2016 - 2022 .. 103

B¿ng 3.6: Tÿ lß chi tr¿ quyßn lÿi tÿ quÿ h±u trí tÿ ngun trên tßng GDP ... 104

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

B¿ng 4.2: ¿c ißm cÿa ng±ßi ±ÿc kh¿o sát ... 120

B¿ng 4.3: ßa bàn, ngành nghß, s¿n ph¿m dßch vÿ chính ... 121

các doanh nghißp kh¿o sát ... 121

B¿ng 4.4: Quy mơ vßn chÿ sß hiu, quy mơ tßng tài s¿n các doanh nghißp ±ÿc kh¿o sát 122B¿ng 4.5: Hình thÿc các ch¿ ß h±u trí cho NL và lý do tham gia cÿa NSDL .... 123

B¿ng 4.6: Nhu c¿u vß q h±u trí cÿa chính doanh nghißp và ng±ßi lao ßng ... 124

B¿ng 4.7: Nh¿n thÿc vß t¿m quan trßng cÿa q dÿ trÿ tài chính cá nhân ng±ßi lao ßng 125B¿ng 4.8: Nhÿng rÿi ro tißm ¿n cÿa doanh nghißp ßi vßi q h±u trí tÿ ngun ... 127

B¿ng 4.9: Thơng tin c¡ b¿n vß m¿u nghiên cÿu ... 128

B¿ng 4.10: ß ti, thu nh¿p, trình ß cÿa ng±ßi lao ßng trong các doanh nghißp kh¿o sát 129B¿ng 4.11: Lßch sÿ tham gia b¿o hißm xã hßi và các ch¿ ß h±u trí ... 131

B¿ng 4.12: Quy¿t ßnh s¿ tham gia ch±¡ng trình h±u trí tÿ nguyên trong thßi gian tßi cÿa ng±ßi lao ßng ... 132

B¿ng 4.13: Mÿc ß thi¿t thÿc vißc tích liy tài chính cho k¿ ho¿ch h±u trí ... 134

B¿ng 4.14: ¾nh h±ßng và sÿ ÿng hß cÿa ng±ßi thân ßi vßi vißc tham gia b¿o hißm h±u trí cÿa ng±ßi lao ßng ... 135

B¿ng 4.15: ánh giá vß nhÿng rÿi ro cÿa ch±¡ng trình BHHTTN ... 137

cÿa ng±ßi lao ßng ... 137

B¿ng 4.16: Trách nhißm ¿o lý ßi vßi b¿n thân và gia ình khi tham gia b¿o hißm h±u trí tÿ nguyßn ... 139

B¿ng 4.17: K¿t qu¿ ánh giá ß tin c¿y theo hß sß Cronbach9s Alpha ... 143

B¿ng 4.18: Hß sß t¿i cÿa ma tr¿n thành ph¿n quay ... 145

B¿ng 5.1 Lß trình, mÿc tiêu và chÿ thß thÿc hißn ph±¡ng h±ßng phát trißn q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp Vißt Nam ¿n nm 2050 ... 151

B¿ng 5.2: Các c¿p ß ¿u t± cÿa quÿ h±u trí tÿ ngun ... 164

B¿ng 5.3: C¡ c¿u danh mÿc ¿u t± gÿi ý ... 165

B¿ng 5.4: Nguyên t¿c ßnh giá các lo¿i tài s¿n ... 166

B¿ng PL2.1 Mơ hình h±u trí a trÿ cßt cÿa Ngân hàng Th¿ gißi (WorldBank) ... 197

B¿ng PL3.1 Q trình ra quy¿t ßnh ... 202

B¿ng PL3.2: Nhÿng y¿u tß ¿nh h±ßng ¿n hành vi tiêu dùng ... 202

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

B¿ng PL6.1. Sÿ thay ßi trong chi tiêu l±¡ng h±u trong GDP tÿ nm 2000 ¿n nm

2017 và óng góp tÿ các y¿u tß khác nhau, tính theo ißm %. ... 218

B¿ng PL6.2 Tÿ lß tài s¿n h±u trí tÿ ngun nghß nghißp trên GDP. ... 219

B¿ng PL6.3 Tÿ lß tài s¿n h±u trí tÿ ngun cá nhân trên GDP. ... 220

B¿ng PL6.4 Tÿ lß óng góp vào q h±u trí tÿ nguyßn trên tßng GDP ... 221

B¿ng PL6.5 Tÿ lß chi tr¿ qun lÿi tÿ q h±u trí tÿ ngun trên tßng GDP ... 222

B¿ng PL8.1 Tßng hÿp danh sách và ý ki¿n chuyên gia: ... 230

B¿ng PL11.1 K¿t qu¿ ho¿t ßng cÿa Quÿ V)nh An (thành l¿p tháng 4/2021) ... 240

B¿ng PL11.2 K¿t qu¿ ho¿t ßng cÿa Quÿ Phúc An (thành l¿p tháng 4/2021) ... 241

B¿ng PL11.3 K¿t qu¿ ho¿t ßng cÿa Quÿ Thßnh An (thành l¿p tháng 4/2021) ... 242

B¿ng PL12.1: Phân bß tài s¿n q h±u trí tÿ nguyßn t¿i mßt sß qußc gia OECD ... 243

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

<b>DANH MỵC HèNH ắNH </b>

Hỡnh 1.1: CĂ ch¿ ho¿t ßng cÿa q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp ... 34

Hình 1.2: Mơ hình qu¿n lý q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp ... 35

Hình 2.1: Khung phân tích thÿc tr¿ng và nhân tß phát trißn q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp ... 76

Hình 2.2: Quy trình kh¿o sát ... 89

Hình 3.1: Hß thßng h±u trí t¿i Vißt Nam ... 94

Hình 3.2: Thßi ißm hình thành các quÿ h±u trí tÿ nguyßn t¿i các doanh nghißp Vißt Nam ... 95

Hình 3.3: Tài s¿n quÿ h±u trí tÿ nguyßn t¿i các doanh nghißp Vißt Nam giai o¿n 2016 3 2022 ... 98

Hình 3.4: Tÿ trßng tng tr±ßng tài s¿n q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp Vißt Nam giai o¿n 2016 - 2022 ... 99

Hình 3.5: ß bao phÿ và mÿc ß gia tng ß bao phÿ q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp Vißt Nam giai o¿n 2016 - 2022 ... 101

Hình 3.6: Doanh thu KTM cÿa q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp Vißt Nam giai o¿n 2016 3 2022 (tÿ ßng) ... 102

Hình 3.7: Chi ti¿t sß lißu chi tr¿ cÿa q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp Vißt Nam giai o¿n 2016 - 2022 ... 102

Hình 3.8: So sánh dißn bi¿n xu th¿ chi tr¿ vßi xu th¿ doanh thu tham gia mßi cÿa q h±u trí tÿ nguyßn t¿i các doanh nghißp Vißt Nam giai o¿n 2016-2022 ... 103

Hình 3.9: Tÿ lß phân bß tài s¿n cÿa q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp ... 105

Vißt Nam giai o¿n 2016 - 2022 ... 105

Hình 3.10: Hißu qu¿ phân bß tài s¿n cÿa quÿ h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp Vißt Nam giai o¿n 2016 - 2022 ... 105

Hình 3.11: So sánh tÿ su¿t lÿi nhu¿n vßi l¿m phát cÿa q h±u trí tÿ nguyßn t¿i các doanh nghißp Vißt Nam giai o¿n 2016 - 2022 ... 108

Hình 3.12: Tÿ lß giá trß hồn tr¿ trên tßng giá trß chi tr¿ giai o¿n 2016-2022 ... 110

Hình 3.13: Doanh thu KTM và tßng doanh thu giai o¿n 2016-2022 (tÿ ßng) ... 110

Hình 4.1: Tình hình tng tr±ßng GDP và chß sß l¿m phát cÿa Vißt Nam ... 117

</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">

giai o¿n 2016 - 2022 ... 117

Hình 4.2: Tình hình thu chi cÿa B¿o hißm Xã hßi Vißt Nam giai o¿n 2016 - 2021 . 118Hình 4.3: Quy mơ Sß l±ÿng nhân viên cÿa các doanh nghißp ±ÿc kh¿o sát ... 122

Hình 4.4: ¿u t± ngân sách, chi phí cho ch±¡ng trình h±u trí (%) ... 124

Hình 4.5: Thâm niên làm vißc cÿa ng±ßi lao ßng ±ÿc kh¿o sát (nm) ... 130

Hình 4.4: Mong ÿi vß k¿ ho¿ch tích lÿ tài chính khi vß già cho cá nhân cÿa ng±ßi lao ßng (%) ... 131

Hình 4.7: Tÿ lß s¿ tham gia b¿o hißm h±u trí tÿ ngun theo trình ß hßc v¿n ... 133

Hình 4.8: Quy¿t ßnh s¿ tham gia b¿o hißm theo nhóm thu nh¿p (%) ... 133

Hình 4.9: Tÿ lß ng±ßi thân tham gia b¿o hißm ... 134

Hình 4.10: Quy¿t ßnh s¿ tham gia ch±¡ng trình b¿o hißm h±u trí vßi vißc có ng±ßi thân ang tham gia b¿o hißm ... 136

Hình 4.11: ánh giá vß nhÿng rÿi ro cÿa ch±¡ng trình b¿o hißm h±u trí tÿ ngun cÿa ng±ßi lao ßng ... 137

Hình 4.12: Mong mn có qun truy c¿p vào tài kho¿n h±u trí và có c¡ quan giám sát khi tham gia quy¿t ßnh ¿u t± ... 138

Hình 4.13: Lý do tham gia b¿o hißm h±u trí tÿ ngun cÿa ng±ßi lao ßng (%) ... 140

Hình PL2.1 Mơ hình hß thßng h±u trí cÿa OECD ... 196

<i>Hình PL2.2. Mơ hình hß thßng h±u trí cÿa ILO ... 199</i>

Hình PL3.1: Mơ hình TRA ... 206

Hình PL3.2. Mơ hình TPB ... 208

Hình PL6.1. Tÿ lß sß ng±ßi ti già so vßi sß ng±ßi ti lao ßng ... 217

Hình PL6.2. Tÿ lß tußi già so vßi tußi lao ßng ... 217

</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17">

<b>Mị ắU </b>

<b>1. TNH CắP THIắT CỵA ị TI </b>

Viòt Nam cing ang bòc vo thòi k già hố dân sß vßi tßc ß ngày càng nhanh, tÿ lß ng±ßi cao tußi tÿ 60 tußi trß lên tng tÿ 9,4% (nm 2010) lên 11,58% (nm 2015) và dÿ báo là 16,04% nm 2029; 20,41% tính ¿n nm 2039 (GSO, 2019). ißu này vÿa là thành tÿu cÿa q trình phát trißn kinh t¿ - xã hßi, cùng nhÿng thành tÿu vß y t¿, chm sóc sÿc kho¿ cßng ßng, tÿ ó gia tng ti thß bình qn cho ng±ßi dân; nh±ng cing ¿t ra thách thÿc khơng nhß ßi vßi nßn kinh t¿, ¿c bißt là v¿n ß an sinh xã hßi. Báo cáo ILO (2022) cho th¿y ngn thu nh¿p chính cÿa ng±ßi cao ti ß Vißt Nam chÿ y¿u ¿n tÿ hß trÿ cÿa con cái (kho¿ng 38%), trong khi các ngußn thu nh¿p tÿ l±¡ng h±u, trÿ c¿p xã hßi chß áp ÿng ±ÿc tÿ 10% ¿n 15% nhu c¿u chi tiêu. ây là <rÿi ro tr±ßng thß= khi ti thß bình qn ngày càng cao nh±ng ng±ßi cao tußi ch±a chu¿n bß ¿y ÿ, s¿n sàng ngn tài chính ß ¿m b¿o cho thßi gian sßng kéo dài h¡n sau khi vß h±u.

BHXH t¿i Vißt Nam, là hß thßng h±u trí mà qun lÿi h±u trí cÿa nhÿng ng±ßi nghß h±u ±ÿc chi tr¿ tÿ ngn óng góp cÿa chính hß khi cịn ang làm vißc (PAYG<small>1</small>), ang có nguy c¡ bß c¿n kißt ngn chi tr¿ và tài chính q BHXH thi¿u tính bßn vÿng. Hß thßng tài chính h±u trí Vißt Nam, b¿t ¿u hình thành tÿ nm 1962 vßi ch¿ ß b¿o hißm xã hßi (BHXH), tr¿i qua quá trình phát trißn, ¿n nay ã có nhÿng trÿ cßt c¡ b¿n là trÿ cßt 1- BHXH b¿t bußc 3 là trÿ cßt chính, trÿ cßt 3 - BHHTTN - ang ±ÿc hình thành do các DN BHNT và cơng ty QLQ cung c¿p, ch±a có hß thßng phúc lÿi xã hßi tồn dân (L±u H¿i Vân, 2014); trong khi ó ch±a có mßt hành lang pháp lý ¿y ÿ, thßng nh¿t, tồn dißn cing nh± ch±a có hß thßng q HTTN do chính các doanh nghißp tÿ tß chÿc. Sÿ bßn vÿng vß m¿t tài chính cÿa hß thßng h±u trí Vißt Nam chßu tác ßng

<i>cÿa r¿t nhißu nhân tß. Thÿ nh¿t, tÿ lß phÿ thußc dân sß cÿa hß thßng ang có xu h±ßng </i>

gia tng nhanh, ¿n nm 2020, v¿n còn g¿n 70% lÿc l±ÿng lao ßng trong ß ti ch±a

<i>ti¿p c¿n chính sách BHXH (ILO, 2022). Thÿ hai, tÿ lß óng góp hißn t¿i th¿p h¡n so vßi </i>

tÿ lß chi tr¿ BHXH (hay cịn gßi là tÿ lß chi phí PAYG) d¿n ¿n q có thß bß c¿n kißt; tÿ lß sß ng±ßi óng BHXH so vßi sß ng±ßi h±ßng BHXH ang gi¿m d¿n, nm 2011, cÿ 9,4 ng±ßi tham gia óng BHXH ß chi tr¿ cho 1 ng±ßi h±ßng thì ¿n nm 2016 gi¿m cịn 8 ng±ßi và ¿n nm 2020 tÿ lß này ti¿p tÿc gi¿m cịn 7,8 ng±ßi (ILO và ILSSA,

<i>2022). Thÿ ba, tÿ lß tham gia có xu h±ßng gi¿m xußng do (i) sÿ thu h¿p cÿa khu vÿc </i>

nhà n±ßc, ¿c bißt là các doanh nghißp nhà n±ßc; (ii) sÿ dßch chuyßn cÿa NL s¿p x¿p <small>1 PAYG: hß thßng h±u trí mà qun lÿi h±u trí cÿa nhÿng ng±ßi nghß h±u ±ÿc chi tr¿ tÿ ngußn óng góp cÿa chính hß khi cịn ang làm vißc. </small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18">

l¿i tÿ khu vÿc nhà n±ßc sang khu vÿc t± nhân nh±ng l¿i không tham gia BHXH, (iii) tÿ lß tham gia cÿa khu vÿc t± nhân còn quá th¿p và (iv) sÿ gia tng cÿa sß ng±ßi h±ßng BHXH mßt l¿n ¿nh h±ßng nghiêm trßng ¿n nß lÿc mß rßng ph¿m vi bao phÿ cÿa BHXH, m¿t khác tác ßng tiêu cÿc ßi vßi NL trong duy trì ngn thu nh¿p ßn ßnh cußc sßng khi g¿p ph¿i nhÿng rÿi ro, cú sßc nh± th¿t nghißp, tai n¿n, ßm au, tußi già.

<i>Thÿ t±, mÿc h±ßng ±ÿc chß sß hố theo mÿc l±¡ng tßi thißu v¿n cịn lßn, g¿n lißn vßi </i>

thßi gian h±ßng dài do ng±ßi h±ßng lÿi nghß h±u sßm và ti thß có xu h±ßng tng lên. Phát trißn hß thßng h±u trí nh¿m h±ßng ¿n mÿc tiêu ßn ßnh tài chính, duy trì sÿ cơng b¿ng giÿa các th¿ hß tr±ßc sÿc ép dân sß già hố cing là v¿n ß cÿa nhißu qc gia trên th¿ gißi. ißn hình, t¿i New Zealand, tÿ lß sß ng±ßi già trên 65 tußi trên tßng sß dân tng tÿ 13% nm 2009 ¿n trên 20% vào nm 2020, dÿ ốn nm 2050 cÿ 4 ng±ßi dân có 1 ng±ßi già trên 65 ti; ißu ó ¿t gánh n¿ng r¿t lßn lên quÿ h±u bßng t¿i New Zealand; do ó, quÿ HTTN ã thành l¿p lên c¡ ch¿ Save As You Go<small>2</small> cho phép có sÿ chu¿n bß vß m¿t tài chính, gi¿m thißu áp lÿc thÿc hißn ngh)a vÿ h±u trí cho ng±ßi dân trong t±¡ng lai (Tr¿n Thß Xuân Anh và cßng sÿ, 2018). T¿i ¾n ß, mßt qußc gia ang phát trißn, 71% dân sß khơng tham gia b¿t kì mßt ch±¡ng trình h±u trí nào (Ernst and Young, 2013), chß có d±ßi 12% NL hißn ang tham gia các k¿ ho¿ch h±u trí b¿t bc (Swarup, 2013), thu nh¿p h±u trí cÿa NL, chÿ y¿u dÿa trên các k¿ ho¿ch ti¿t kißm và ¿u t± cá nhân, ho¿c trÿ c¿p tÿ con cháu; xut phỏt t thc tiòn ny, ắn ò triòn khai ch±¡ng trình HTTN do các ¡n vß t± nhân t¿o l¿p và qu¿n lý.

<i>Nm 1994, trong báo cáo <Averting the Old Age Crisis=, Ngân hàng Th¿ gißi </i>

(WorldBank - WB) ã gißi thißu hß thßng hß trÿ tài chính h±u trí gßm ba (03) trÿ cßt, và sau ó bß sung thêm hai (02) trÿ cßt vào nm 2005 nh¿m tách b¿ch và hồn thißn các mÿc tiêu cÿa hß thßng an sinh xã hßi. Nm (05) trÿ cßt cÿa hß thßng hß trÿ tài chính h±u

<i>trí theo WB bao gßm: Trÿ cßt 0 bao gßm các Quÿ trÿ c¿p xã hßi, chÿ y¿u hình thành tÿ </i>

NSNN, t¿p trung vào vißc xóa ói, gi¿m nghèo và các mÿc tiêu tái phân phßi, nh¿m ¿m

<i>b¿o cho ng±ßi già có mÿc trÿ c¿p tßi thißu; Trÿ cßt I là Q h±u trí b¿t bc do nhà </i>

n±ßc qu¿n lý, ±ÿc hình thành chÿ y¿u tÿ ngn óng góp cÿa NSDL, NL và có thß

<i>±ÿc bß sung thêm tÿ NSNN; Trÿ cßt II là Q h±u trí b¿t bc do t± nhân qu¿n lý, </i>

±ÿc hình thành chÿ y¿u tÿ ngn óng góp cÿa NSDL và tÿ NL, chßu sÿ ißu chßnh,

<i>qu¿n lý, giám sát ch¿t ch¿ bßi c¡ quan qu¿n lý nhà n±ßc; Trÿ cßt III là Quÿ HTTN, chÿ </i>

y¿u do NL óng góp, cing có thß có óng góp thêm tÿ NSDL, do NL quy¿t ßnh vß mÿc óng góp, chßu sÿ ißu chßnh bßi các quy ßnh pháp lu¿t và c¡ quan qu¿n lý <small>2 Save As You Go: ng±ßi tham gia quÿ h±u bßng óng góp vào q và tài s¿n q s¿ ±ÿc sÿ dÿng ß chi tr¿ lÿi ích cho chính ng±ßi tham gia q khi hß vß h±u </small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">

<i>gißng nh± các Quÿ ¿u t±; Trÿ cßt IV là các kho¿n óng góp tÿ ngun, trÿ c¿p khơng </i>

hình thành Q l±¡ng h±u, ví dÿ nh± các hình thÿc vißn trÿ, các q tÿ thißn...

Qua nghiên cÿu thÿc tißn, mơ hình q HTTN ang trß thành xu h±ßng chung và phß bi¿n t¿i nhißu qußc gia trên th¿ gißi, ¿c bißt là các qußc gia ang phát trißn và kém phát trißn, các quÿ HTTN ã và ang kh¿ng ßnh vai trị quan trßng cÿa quÿ trong vißc trß thành kênh cung c¿p ngußn trÿ c¿p h±u trí bß sung cho NL khi vß h±u bên c¿nh các kênh hß trÿ tài chính h±u trí khác. T¿i Vißt Nam, hß thßng h±u trí tÿ ngun t¿i Vißt Nam ã ±ÿc hình thành và có q trình phát trißn g¿n 10 nm nh±ng hißn nay mßi chß có hai mơ hình chính gßm: q HTTN ±ÿc qu¿n lý bßi DN BHNT và quÿ HTTN ±ÿc qu¿n lý bßi doanh nghißp qu¿n lý quÿ qu¿n lý, ngồi ra, NL ngồi tham gia BHXH thì có thêm ch±¡ng trình BHXH tÿ ngun. Hß thßng q HTTN t¿i các doanh nghißp Vißt Nam ang trên à phát trißn, tuy nhiên v¿n cịn tßn t¿i nhÿng h¿n ch¿: các quÿ HTTN do các DN BHNT s¿n ph¿m và qu¿n lý v¿n ang trong giai o¿n hình thành và phát trißn s¡ khai, chß mßi có 06 trong 18 DN BHNT trißn khai BHHTTN, các doanh nghißp trong n±ßc ã tham gia BHHTTN nh±ng sß l±ÿng v¿n cịn h¿n ch¿ và chß t¿p trung vào các doanh nghißp có quy mơ nhân sÿ ơng; mßi chß có các q HTTN do ba CT QLQ cung c¿p, các q mßi chính thÿc i vào ho¿t ßng trong thßi gian r¿t ng¿n, quy mơ ng±ßi tham gia r¿t th¿p; ßng thßi t¿i Vißt Nam, ch±a có hình thÿc q HTTN t¿i các doanh nghißp do chính doanh nghißp, hißp hßi, nghißp ồn, cơng ồn thành l¿p, cung c¿p và qu¿n lý.

Cing nh± b¿t kÿ nßn kinh t¿ nào, vßi Vißt Nam, vißc ßn ßnh tài chính và duy trì sÿ cơng b¿ng giÿa các th¿ hß trong hß thßng h±u trí tr±ßc sÿc ép dân sß già hố nhanh chóng thơng qua phát trißn hß thßng h±u trí tÿ ngun vßi mơ hình các q HTTN ln quan trßng và c¿p thi¿t. Hß thßng quÿ HTTN Vißt Nam v¿n ang trong giai o¿n hình thành và phát trißn s¡ khai, các DN trong n±ßc ã tham gia BHHTTN nh±ng sß l±ÿng v¿n cịn h¿n ch¿ và chß t¿p trung vào các DN có quy mơ nhân sÿ ơng, qua ó cho th¿y khái nißm q HTTN v¿n cịn t±¡ng ßi mßi, trong khi ó các c¡ ch¿ khuy¿n khích và hß trÿ cho q HTTN cịn ch±a áng kß, ch±a t¿o ßng lÿc cho thß tr±ßng phát trißn. Do ó, Vißt Nam c¿n nhanh chóng có nhÿng chính sách; cân nh¿c, xem xét trißn khai v¿n hành mơ hình q HTTN phù hÿp vßi nhÿng ißu kißn kinh t¿ - xã hßi nh¿m chÿ ßng ßi phó vßi nhÿng thách thÿc trong dài h¿n, em l¿i nhÿng óng góp tích cÿc trong vißc tng c±ßng an tồn tài chính cho hß thßng h±u trí. Trong khn khß lu¿n án ti¿n sÿ vßi vißc t¿p trung nghiên cÿu, hß thßng hố lý lu¿n chung vß hß thßng h±u trí, vß trí và vai trị cÿa hß thßng HTTN trong hß thßng h±u trí a trÿ cßt; ßng thßi vißc phát trißn hß thßng quÿ HTTN t¿i các doanh nghißp ß Vißt Nam là c¿n thi¿t và có vai trị quan trßng

</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">

trong vißc tng c±ßng an tồn tài chính và sÿ phát trißn cÿa hß thßng h±u trí Vißt Nam,

<i><b>góp ph¿n ßn ßnh kinh t¿ - chính trß - xã hßi ß phát trißn ¿t n±ßc, ß ti <PHT TRIịN </b></i>

<b>Hị THịNG QUỵ HU TR Tỵ NGUYịN TắI CC DOANH NGHIịP VIịT </b>

<i><b>NAM= c chòn lm ò ti lun ỏn tin s. </b></i>

<b>2. TịNG QUAN NGHIấN CỵU </b>

<b>2.1. Các nghiên cÿu vß hß thßng h±u trí và hß thßng h±u trí tÿ ngun trên th¿ gißi và Vißt Nam </b>

<i><b>2.1.1. Các nghiên cÿu trên th¿ gißi </b></i>

(1) OliviaS. Mitchell và GaryS.Fields (1995), trong nghiên cÿu <Designing Pension Systems for Developing Countries= ã chß ra vai trị c¡ b¿n cÿa hß thßng h±u trí ±ÿc thi¿t k¿ trong bßi c¿nh các qc gia ang phát trißn ó là cung c¿p sÿ ¿m b¿o tài chính cho NL do các hß thßng tài cính trÿ giúp ti già hißn có t¿i nhißu qc gia ngày nay khơng ¿t ±ÿc mÿc tiêu này. Nghiên cÿu chß ra hß thßng h±u trí c¿n ±ÿc thi¿t k¿ ß chßng l¿i nm (5) rÿi ro (cá nhân, NSDL, ¿u t±, qußc gia và qußc t¿) mà NL ¿n tußi nghß h±u ph¿i ßi m¿t. Mßt hß thßng l±¡ng h±u ±ÿc thi¿t k¿ tßt s¿: mang tính b¿t bc; duy trì mßi liên hß ch¿t ch¿ giÿa lÿi ích và óng góp, c¿ ß c¿p ß cá nhân và th¿ hß; các kho¿n óng góp ±ÿc ¿u t± vào mßt danh mÿc ¿u t± a d¿ng; hß thßng ±ÿc tài trÿ ¿y ÿ; chß tr¿ trÿ c¿p cho ng±ßi vß h±u và chi tr¿ qun lÿi h±u trí theo niên kiêm thay vì tr¿ mßt l¿n.

(2) Robert Holzmann và cßng sÿ (2005), trong báo cáo nghiên cÿu <Old-Age Income Support in the 21st Century An International Perspective on Pension Systems and Reform= ã ß xu¿t hß thßng h±u trí a trÿ cßt bao gßm sÿ k¿t hÿp nào ó cÿa nm y¿u tß c¡ b¿n: (a) khơng óng góp ho¿c <khơng trÿ cßt= cung c¿p mÿc ß b¿o vß tßi thißu; (b) hß thßng óng góp <trÿ cßt ¿u tiên= ±ÿc liên k¿t ß các mÿc ß khác nhau vßi thu nh¿p và tìm cách thay th¿ mßt ph¿n thu nh¿p; (c) mßt <trÿ cßt thÿ hai= b¿t bußc vß c¡ b¿n là mßt tài kho¿n ti¿t kißm cá nhân nh±ng có thß ±ÿc xây dÿng theo nhißu cách khác nhau; (d) các thßa thu¿n <trÿ cßt thÿ ba= tÿ ngun có thß có nhißu hình thÿc (cá nhân, NSDL tài trÿ, lÿi ích xác ßnh, óng góp xác ßnh) nh±ng vß c¡ b¿n là linh ho¿t; và (e) các ngußn hß trÿ tài chính và phi tài chính khơng chính thÿc trong nßi bß gia ình ho¿c giÿa các th¿ hß cho ng±ßi cao tußi, bao gßm c¿ vißc ti¿p c¿n dßch vÿ chm sóc sÿc khße và nhà ß.

(3) Báo cáo nghiên cÿu <Pensions at a Glance - Public Policies Across OECD Countries= cÿa OECD (2005) cho th¿y hß thßng h±u trí có hai mÿc tiêu chính: ¿u tiên là phân phßi l¿i thu nh¿p theo h±ßng ng±ßi h±u trí có thu nh¿p th¿p và ngn ngÿa nhÿng

</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">

khó khn vß tài chính ß ti già; thÿ hai là giúp NL duy trì mÿc sßng trong thßi gian nghß h±u b¿ng cách thay th¿ ß mßt mÿc ß phù hÿp so vßi thu nh¿p trong giai o¿n cịn làm vißc. OECD ã phát trißn và ß xu¿t hß thßng h±u trí có hai t¿ng b¿t bußc: mßt ph¿n phân phßi l¿i và mßt ph¿n b¿o hißm. Trong ó, ph¿n phân phßi cÿa hß thßng h±u trí ±ÿc thi¿t k¿ ß ¿m b¿o cho ng±ßi h±ßng l±¡ng h±u ¿t ±ÿc mßt mÿc sßng tßi thißu nào ó khi vß h±u, ph¿n b¿o hißm cÿa hß thßng h±u trí ±ÿc thi¿t k¿ ß NL ¿t ±ÿc mßt sß mÿc sßng mong mußn khi nghß h±u so. T¿ng h±u trí tÿ ngun là t¿ng thÿ ba, có thß là do cá nhân ho¿c NSDL cung c¿p.

(4) Tài lißu nghiên cÿu <Social protection for older persons: Policy trends and statistics 2017-19= cÿa ILO (2018) ã cung c¿p mßt cái nhìn tßng quan tồn c¿u vß vißc tß chÿc các hß thßng h±u trí và óng góp cÿa chúng vào các Mÿc tiêu Phát trißn Bßn vÿng (SDG). Báo cáo phân tích các xu h±ßng và các chính sách g¿n ây ß 192 qußc gia, bao gßm c¿ vißc mß rßng ph¿m vi bao phÿ và tính hißu qu¿ ß ph¿n lßn các qc gia có mÿc thu nh¿p th¿p và trung bình, thơng qua sÿ k¿t hÿp giÿa hß thßng h±u trí có óng góp và hß thßng h±u trí khơng có óng góp.

(5) Peijie Wang và cßng sÿ (2014) ã xem xét và ánh giá so sánh các mơ hình hß thßng h±u trí trong báo cáo <Retirement, Pension Systems and Models of Pension Systems=. Báo cáo ã xem xét, so sánh và bình lu¿n vß mơ hình cÿa hß thßng h±u trí cÿa ba tß chÿc qußc t¿ hàng ¿u là WB, ILO và GA, nhÿng ißm gißng và khác nhau trong l±¡ng h±u thi¿t k¿ mơ hình giÿa chúng, giúp nghiên cÿu sâu h¡n trong l)nh vÿc này vßi các hàm ý chính sách, sau ó, báo cáo ±a ra các khuy¿n nghß trong vißc thi¿t k¿ và c¿i cách hß thßng l±¡ng h±u. Báo cáo chß ra r¿ng là c¿n ph¿i bß sung các trÿ cßt hß thßng h±u trí hißn nay, có thß là h±u trí nhà n±ßc ho¿c h±u trí nghß nghißp, theo hình thÿc DB ho¿c DC; ây là trÿ cßt thÿ hai và trÿ cßt thÿ ba cÿa mơ hình h±u trí cÿa WB và cÿa ILO, tuy nhiên, có mßt sß khác bißt: thÿ nh¿t, mơ hình cÿa WB ã tn theo mơ hình ILO b¿ng cách bß sung mßt trÿ cßt chßng ói nghèo - trÿ cßt <khơng=, khác bißt vßi mơ hình GA; thÿ hai, c¿ hai mơ hình cÿa WB và mơ hình GA ßu mß rßng mơ hình cÿa hß lên ß mang l¿i trÿ cßt thÿ t±, trong khi ILO thì khơng có ißu này; thÿ ba, m¿c dù mơ hình WB và mơ hình GA ã thêm mßt trÿ cßt thÿ t± vào mơ hình cÿa hß, nh±ng hß ß xu¿t các trÿ cßt thÿ t± khác nhau - trÿ cßt tr±ßc ây sÿ dÿng ¿n hß trÿ gia ình, chm sóc sÿc khße và qun sß hÿu nhà và sau ó t¿p trung vào vißc mß rßng linh ho¿t cc sßng cơng vißc ho¿c vißc làm ti¿p tÿc cÿa nhÿng ng±ßi vß h±u.

(6) Waldo Tapia (2008), trong nghiên cÿu <Description of Private Pesion Systems= chß ra r¿ng vai trị cÿa hß thßng h±u trí t± nhân trong vißc cung c¿p thu nh¿p h±u trí ã tng lên áng kß trong hai th¿p kÿ qua, ph¿n ánh nß lÿc cÿa nhißu qußc gia

</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">

nh¿m c¿t gi¿m các kho¿n trÿ c¿p PAYG khơng bßn vÿng. Vai trị cÿa vißc hß thßng h±u trí t± nhân cung c¿p thu nh¿p h±u trí có thß th¿y rõ ß các qc gia có ch±¡ng trình h±u trí t± nhân có lÿi ích DB, cing nh± ß các qußc gia ã ±a ra mßt trÿ cßt trong hß thßng h±u trí là h±u trí t± nhân b¿t bc nh± mßt ph¿n cÿa c¿i cách hß thßng h±u trí. Báo cáo so sánh vß quy ßnh cÿa các hß thßng h±u trí t± nhân ß nhißu qc gia, ¿c bißt t¿p trung vào các hß thßng h±u trí ß các qußc gia G7, Mÿ Latinh và Ca-ri-bê, Trung và ơng Âu, cing nh± mßt sß qc gia OECD có thu nh¿p cao. Báo cáo gßm hß s¡ riêng l¿ cÿa tÿng qc gia, cung c¿p thơng tin chi ti¿t vß hß thßng h±u trí t± nhân cÿa mßi qc gia, bao gßm thơng tin vß các thành viên tham gia, tÿ lß góp vßn, qu¿n lý tài s¿n, quy ch¿ ¿u t±, ßnh giá tài s¿n, quy ßnh hồn vßn ¿u t± và các thơng tin khác.

(1) UNFPA (2011), báo cáo <Già hố dân sß và ng±ßi cao tußi Vißt Nam - Thÿc tr¿ng, dÿ báo và mßt sß khuy¿n nghß chính sách= chß ra r¿ng do tÿ su¿t sinh và tÿ su¿t ch¿t gi¿m cùng vßi tußi thß tng, dân sß cao tußi Vißt Nam ang tng lên nhanh chóng c¿ vß sß l±ÿng và tÿ lß so vòi tòng dõn sò. Theo ỵy ban Kinh t và Xã hßi khu vÿc châu Á - Thái Bình D±¡ng cÿa Liên hÿp qußc (UNESCAP), dân sß mßt n±ßc s¿ b±ßc vào thßi kÿ già hóa khi tÿ lß ng±ßi cao tußi chi¿m h¡n 10% tßng dân sß. Gißng nh± vißc gia tng dân sß, dân sß già hóa cing gây ra nhißu thách thÿc cho tng tr±ßng kinh t¿ cing nh± h¿ t¿ng c¡ sß và các dßch vÿ an sinh xã hßi. Bên c¿nh ó, nghiên cÿu cịn chß ra r¿ng dân sß già hóa cịn tác ßng m¿nh ¿n mßi quan hß gia ình, lßi sßng, hß thßng an sinh xã hßi, ¿c bißt là hß thßng h±u trí qc gia. Báo cáo ß xu¿t c¿i cách theo lß trình ß chun ßi d¿n hß thßng h±u trí vßi mÿc h±ßng ±ÿc xác ßnh tr±ßc (PAYG DB) sang hß thßng h±u trí tài kho¿n cá nhân thơng qua b±ßc chun ßi là hß thßng tài kho¿n cá nhân t±ÿng tr±ng (NDC) nh¿m ¿m b¿o sÿ công b¿ng, ßn ßnh và phát trißn quÿ và phù hÿp vßi tình hình phát trißn thß tr±ßng tài chính ß Vißt Nam. Ngồi vißc ¿m b¿o mßi quan hß óng và h±ßng sát thÿc h¡n thì vißc chun ßi c¡ ch¿ ho¿t ßng cÿa hß thßng h±u trí s¿ c¿i thißn cân b¿ng q h±u trí mßt cách áng kß, ¿c bißt vißc ¿u t± q h±u trí ±ÿc chú trßng và có hißu qu¿ h¡n. G¿n lißn vßi chính sách này, c¿n a d¿ng hóa lo¿i hình b¿o hißm nh¿m tng c±ßng kh¿ nng ti¿p c¿n cÿa các nhóm dân sß, ¿c bißt chú trßng ¿n mß rßng hß thßng b¿o hißm tÿ nguyßn vßi thi¿t k¿ linh ho¿t, phù hÿp vßi kh¿ nng óng góp và chi tr¿ cÿa ßi t±ÿng và có kh¿ nng liên thơng vßi các lo¿i hình b¿o hißm khác.

(2) ILO (2023), trong báo cáo <Hß thßng h±u trí a t¿ng ß Vißt Nam: ¿c ißm và các ph±¡ng án thi¿t k¿= mơ t¿ vß sÿ t±¡ng tác giÿa h±u trí xã hßi khơng óng góp (T¿ng 1) và l±¡ng h±u tÿ hß thßng BHXH có óng góp (T¿ng 2). Ch±¡ng trình tÿ ngun (T¿ng 3) r¿t khó có thß lÿa chßn là chính sách ±u tiên ß ¿m b¿o h±u trí tho¿

</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">

áng cho ph¿n ơng dân sß. Trong các c¿u trúc h±u trí a t¿ng, h±u trí tÿ ngun th±ßng là t¿ng bß sung cho các ch¿ ß b¿t bußc (bao gßm c¿ BHXH và h±u trí xã hßi), ißu này có ngh)a là NL có thß óng góp và h±ßng lÿi ßng thßi tÿ c¿ hai t¿ng b¿t bußc và tÿ nguyßn. ißu này khác vßi ch¿ ß BHXH tÿ nguyßn ß Vißt Nam ±ÿc cung c¿p nh± là mßt gi¿i pháp thay th¿ cho ch¿ ß BHXH b¿t bc, và do ó BHXH tÿ ngun khơng thß k¿t hÿp vßi ch¿ ß b¿t bußc.

(3) Liên quan ¿n hß thßng BHXH b¿t bußc, Nguyßn Thß Hào (2015), trong lu¿n án <¿m b¿o tài chính cho b¿o hißm xã hßi Vißt Nam ã hß thßng hóa nhÿng v¿n ß lý lu¿n vß BHXH, tài chính BHXH và lu¿n gi¿i vß ¿m b¿o tài chính cho BHXH và ã ß xu¿t ti¿p tÿc mß rßng ßi t±ÿng tham gia BHXH, tng d¿n dißn b¿o vß c¿ vß lo¿i hình và ch¿ ß BHXH, nâng cao hißu qu¿ ho¿t ßng ¿u t± quÿ, c¿i cách thÿ tÿc hành chính, ti¿p tÿc hồn thißn bß máy qu¿n lý, nâng cao nng lÿc và trình ß chun mơn cho ßi ngi cán bß làm cơng tác BHXH. Ngun Thß Lê Thu (2015), trong nghiên cÿu <An tồn q b¿o hißm xã hßi Vißt Nam= ã khuy¿n nghß các gi¿i pháp ß ¿m b¿o an tồn q b¿o hißm xã hßi Vißt Nam, bao gßm: kéo dài thßi gian óng BHXH (kéo dài tußi nghß h±u), cân nh¿c gi¿m tÿ lß h±ßng l±¡ng h±u, có ch¿ tài xÿ lý nghiêm ßi vßi các tr±ßng hÿp trßn óng BHXH và nÿ BHXH, phát trißn ch±¡ng trình h±u trí tÿ ngun bß sung, có chính sách ¿u t± hÿp lý quÿ BHXH, rong dài h¿n, c¿n nghiên cÿu ß thay ßi, ho¿c c¿i thißn hß thßng thÿc thanh thÿc chi vßi mÿc h±ßng xác ßnh tr±ßc hißn nay ß hß thßng BHXH tng tính ßc l¿p vß tài chính giÿa các th¿ hß. Ngun Thß Chính (2010), trong lu¿n án <Hồn thißn hß thßng tß chÿc và ho¿t ßng chi tr¿ các ch¿ ß b¿o hißm xã hßi ß Vißt Nam= ã phân tích thÿc tr¿ng hß thßng và tß chÿc ho¿t ßng chi tr¿ các ch¿ ß BHXH ß Vißt Nam, tÿ ó ±a ra các gi¿i pháp hồn thißn hß thßng tß chÿc và ho¿t ßng chi tr¿ các ch¿ ß BHXH ß Vißt Nam trong thßi gian tßi, gßm: hồn thißn hß thßng tß chÿc chi tr¿, ßi mßi cơng tác l¿p k¿ ho¿ch chi tr¿, hồn thißn ph±¡ng thÿc chi tr¿, qu¿n lý ch¿t ch¿ ngn kinh phí chi tr¿, tng c±ßng ph±¡ng tißn phÿc vÿ cơng tác chi tr¿, kißn tồn cơng tác cán bß, tng c±ßng kißm tra thanh tra trong các khâu chi tr¿, qu¿n lý ch¿t ch¿ chi tr¿ các ch¿ ß BHXH ng¿n h¿n, tng lß phí chi tr¿ và mßt sß gi¿i pháp khác

(4) Stephen Kidd và cßng sÿ, ILO (2018) trong báo cáo <Dÿ ốn tác ßng cÿa ch¿ ß h±u trí xã hßi< và báo cáo tóm t¿t <Xây dÿng hß thßng h±u trí tồn dißn cho Vißt Nam= cho r¿ng dân sß Vißt Nam ang già hố, hißn nay có 12% dân sß trong ß tußi tÿ 60 trß lên, tÿ lß này ±ÿc dÿ báo s¿ tng lên 18% vào nm 2030 và 23% vào nm 2040. Do ó c¿n g¿p rút xây dÿng mßt hß thßng h±u trí hißu qu¿, n¿u khơng thÿc hißn ±ÿc ißu này thì ¿n mßt thßi ißm nào ó ng±ßi cao ti s¿ trß thành mßt gánh n¿ng lßn do sÿ phân bß khơng ßng ßu trong xã hßi, nhÿng ng±ßi nghèo nh¿t s¿ ph¿i ßi m¿t vßi

</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">

thách thÿc lßn nh¿t khi ph¿i chm lo cho nhÿng ng±ßi thân cÿa hß khi vß già và ißu ó ¿nh h±ßng ¿n sÿ phát trißn bßn vÿng cÿa qußc gia. Hß thßng h±u trí s¿ góp ph¿n gi¿m nh¿ áng kß gánh n¿ng này. Báo cáo ±a ra khuy¿n nghß khi nßn kinh t¿ thß tr±ßng ±ÿc mß rßng, hß thßng h±u trí tồn dißn s¿ ±ÿc coi là u c¿u thi¿t y¿u tÿ góc ß xã hßi, kinh t¿ và chính trß ßi vßi mßi qc gia.

(5) Richard Jackson, Tobias Peter, Vißn Lão hóa tồn c¿u (2015), trong báo cáo <Cân b¿ng truyßn thßng và hißn t¿i: T±¡ng lai h±u trí ß ơng Á, Bi¿n thách thÿc thành c¡ hßi: K¿t qu¿ Kh¿o sát vß H±u trí t¿i khu vÿc ơng Á, giai o¿n 2= chß ra r¿ng nhß có các chính sách trÿ c¿p l±¡ng h±u khá rßng rãi cÿa chính phÿ và sÿ hß trÿ to lßn tÿ gia ình, h¿u h¿t nhÿng ng±ßi nghß h±u ß Vißt Nam hißn ang có mßt cußc sßng khá tho¿i mái. Tuy nhiên có thß do sÿ phÿ thc q nhißu vào chính phÿ và con cái, nhÿng ng±ßi nghß h±u th±ßng khá lo l¿ng vß v¿n ß làm th¿ nào ß ¿m b¿o phúc lÿi h±u trí. Nhÿng ng±ßi lao ßng hißn t¿i cing ang có nhÿng nßi lo t±¡ng tÿ vß phúc lÿi h±u trí cÿa mình sau này và hß có lý do chính áng khi lo l¿ng nh± v¿y. Trong khi mÿc chi cho trÿ c¿p h±u trí ±ßc tính s¿ tng lên trong thßi gian tßi ß h¿u h¿t các n±ßc ơng Á, t¿i Vißt Nam, tÿ lß này có thß gi¿m xng. Hißn nay chß có 1/5 sß ng±ßi ang làm vißc hy vßng s¿ có thu nh¿p tÿ tài s¿n tài chính khi nghß h±u vì th¿ các kho¿n ti¿t kißm cá nhân s¿ khơng thß bù ¿p cho sß cịn l¿i. K¿t qu¿ kh¿o sát cÿa báo cáo cing chß rõ, khi ±ÿc hßi <ơng bà có tin vào các cơng ty dßch vÿ tài chính và cho phép các cơng ty này hß trÿ mình chu¿n bß cho giai o¿n nghß h±u sau này hay khơng?= thì sß ng±ßi ßng ý ho¿c hồn tồn ßng ý cao g¿p ơi sß ng±ßi khơng ßng ý ho¿c hồn tồn khơng ßng ý (43% so vßi 19%). Bên c¿nh ó, mßt chính sách mà h¿u h¿t ng±ßi Vißt Nam ßu ßng ý ó là sáng ki¿n ti¿t kißm cho nghß h±u do chính phÿ khßi x±ßng. a sß ng±ßi ±ÿc phßng v¿n ßu ßng ý c¿i cách b¿ng vißc khuy¿n khích ng±ßi lao ßng ti¿t kißm h¡n ß dÿ phịng cho t±¡ng lai sau này khi nghß h±u (chi¿m 89%) ho¿c ßng ý vßi sáng ki¿n <yêu c¿u ng±ßi lao ßng ph¿i làm nh± v¿y= (88%) bßi vì hß hißu ±ÿc r¿ng khi xã hßi phát trißn và hißn ¿i hóa cùng vßi thÿc tr¿ng dân sß ang già hóa, vißc dÿa q nhißu vào trÿ c¿p theo hình thÿc <óng bao nhiêu h±ßng b¿y nhiêu= ho¿c dÿa vào hß trÿ tÿ gia ình ¿n chÿa sÿ rÿi ro.

<b>2.2. Mßt sß nghiên cÿu vß hß thßng q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp trên th¿ gißi và Vißt Nam </b>

(1) Báo cáo cÿa OECD (2005) ±a ra khái nißm q h±u trí tÿ ngun t¿i doanh nghißp chính là mßt hình thÿc cÿa hß thßng h±u trí, tßn t¿i d±ßi d¿ng ßnh ch¿ tài chính

</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">

giúp qu¿n lý tißn cÿa các ch±¡ng trình h±u trí, có t± cách pháp nhân (mßt q thác, q ho¿c d±ßi d¿ng mßt cơng ty) ho¿c mßt q ßc l¿p khơng có t± cách pháp nhân ±ÿc qu¿n lý bßi mßt nhà qu¿n lý chun nghißp (cơng ty qu¿n lý quÿ h±u trí).

(2) Theo Edward A. Glickman (2014), q h±u trí tÿ ngun t¿i thu tißn tÿ ng±ßi sÿ dÿng lao ßng và ng±ßi lao ßng ß tài trÿ cho các ngh)a vÿ h±u trí cÿa ng±ßi lao ßng.

(3) Theo Rajesh Kumar (2016), q h±u trí tÿ nguyßn t¿i doanh nghißp do ng±ßi sÿ dÿng lao ßng thành l¿p dÿa trên sÿ óng góp cÿa ng±ßi sÿ dÿng lao ßng và ng±ßi lao ßng; quÿ h±u trí tÿ ngun t¿i doanh nghißp ±ÿc ißu hành bßi các tß chÿc tài chính trung gian thay m¿t cho cơng ty ho¿c các q h±u trí nßi bß cÿa cơng ty. Theo John L. Teall (2018), q h±u trí tÿ nguyßn t¿i doanh nghißp do ng±ßi sÿ dÿng lao ßng thành l¿p ß t¿o ißu kißn và tß chÿc ¿u t± q h±u trí cÿa ng±ßi lao ßng.

(4) Theo Donald DePamphilis (2011), ng±ßi sÿ dÿng lao ßng thành l¿p q h±u trí tÿ ngun t¿i doanh nghißp ß t¿o ißu kißn và tß chÿc ¿u t± quÿ h±u trí do ng±ßi sÿ dÿng lao ßng và ng±ßi lao ßng óng góp. Các q này là các nhóm tài s¿n nh¿m t¿o ra tng tr±ßng thu nh¿p ßn ßnh trong thßi gian dài ß cung c¿p l±¡ng h±u cho nhân viên khi hß nghß h±u. Thơng th±ßng, các q h±u trí ±ÿc qu¿n lý bßi dßch vÿ t± v¿n tài chính cho cơng ty và nhân viên cÿa cơng ty, m¿c dù mßt sß t¿p ồn lßn v¿n hành q h±u trí nßi bß cÿa hß.

(1) Tr¿n Nguyßn Minh H¿i (2018), trong lu¿n án <Phát trißn quÿ h±u trí tÿ ngun trên thß tr±ßng chÿng khốn Vißt Nam= ã hß thßng hóa c¡ sß lý lu¿n vß q h±u trí tÿ ngun, vß trí cÿa q h±u trí tÿ ngun trong hß thßng h±u trí qc gia theo mơ hình a trÿ cßt cing nh± tiêu chí ánh giá và các ißu kißn c¿n thi¿t phát trißn q h±u trí tÿ ngun trên TTCK. K¿t qu¿ nghiên cÿu cho th¿y (i) duy trì tßc ß tng tr±ßng kinh t¿ và tính ßn ßnh cÿa kinh t¿ v) mơ; (ii) hißn ¿i hóa c¡ sß h¿ t¿ng cÿa TTCK; (iii) hồn thißn khung pháp lý vßi các quy ßnh vß ho¿t ßng ¿u t± và phân bß tài s¿n là các ißu kißn quy¿t ßnh ß phát trißn q h±u trí tÿ ngun trên TTCK cÿa các nßn kinh t¿ thc APEC, tÿ ó rút ra bài hßc kinh nghißp ß phát trißn q h±u trí tÿ ngun trên TTCK Vißt Nam. ßng thßi, Vißt Nam c¿n (i) ti¿p tÿc thÿc hißn các c¿i cách h±u trí h±ßng tßi hß thßng h±u trí a trÿ cßt và phát trißn q h±u trí tÿ ngun theo mơ hình DC trên TTCK; (ii) tng c±ßng cơng tác tun trun và nâng cao nh¿n thÿc cÿa các cá nhân vß quÿ h±u trí tÿ ngun và tham gia q h±u trí tÿ nguyßn; (iii) nâng cao nng lÿc qu¿n lý quÿ vß mßi m¿t (tài chính và phi tài chính) cing nh± cÿng cß tính minh b¿ch và an tồn trong ho¿t ßng

</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26">

cÿa q h±u trí tÿ ngun; (iv) ¿y m¿nh phát trißn q h±u trí tÿ ngun trên TTCK Vißt Nam (trong ó bao gßm ti¿p c¿n các cá nhân có trình ß, có hißu bi¿t nh¿t ßnh vß tài chính).

(2) Tr¿n Thß Xn Anh và cßng sÿ (2018) cho r¿ng hình thÿc h±u trí tÿ ngun thơng qua q h±u bßng (Superannuation Fund), NL có c¡ hßi gia tng thu nh¿p h±ßng thÿ sau khi vß h±u là xu h±ßng phát trißn t¿i các n±ßc hißn nay nh¿m hồn thißn và phát trißn bßn vÿng hß thßng h±u trí qc gia. Theo ó, dÿa trên kinh nghißm phát trißn q h±u bßng tÿ các qußc gia nghiên cÿu ß trên, Vißt Nam có thß xem xét xây dÿng khung pháp lý và khuy¿n khích các ¡n vß sÿ dÿng lao ßng (doanh nghißp) cung c¿p ch±¡ng trình h±u trí d¿ng thÿc q h±u bßng cho NL ang làm vißc t¿i ¡n vß.

(3) Tr¿n Thß Xuân Anh và cßng sÿ (2018) ß xu¿t xây dÿng q h±u bßng gßm hai lo¿i chính: (i) Quÿ h±u bßng nghß nghißp do các ¡n vß sÿ dÿng lao ßng t¿o l¿p và cung c¿p cho ng±ßi lao ßng t¿i ¡n vß mình và (ii) q h±u bßng ¿i chúng do các cơng ty qu¿n lý q t¿o l¿p và cung c¿p cho tồn bß lÿc l±ÿng lao ßng bao gßm c¿ ng±ßi lao ßng tÿ do. Q h±u bßng theo mơ hình (i) là mßt lo¿i hình ch±¡ng trình ti¿t kißm h±u trí nghß nghißp, do NSDL t¿o l¿p và cung c¿p cho NL t¿i ¡n vß mình, ±ÿc c¿u trúc d±ßi d¿ng q t¿p hÿp các TKHTCN: mßi NL s¿ ±ÿc c¿p mßt TKHTCN, mßi kho¿n óng góp, ¿u t± q hay ngn trÿ c¿p h±u trí chi tr¿ cho NL ßu ±ÿc thÿc hißn thơng qua TKHTCN này, thêm vào ó q ±ÿc v¿n hành theo d¿ng thÿc DC.

(4) Ngơ Thß H¿ng và Ngun Thành H±ng (2021) trong bài vi¿t <Vai trị cÿa q h±u trí tÿ ngun ßi vßi thß tr±ßng chÿng khốn Vißt Nam= ã phân tích thÿc tr¿ng phát trißn cÿa q HTTN và vai trị cÿa q này ßi vßi sÿ phát trißn TTCK Vißt Nam. Tÿ ó ß xu¿t gi¿i pháp ß nâng cao ch¿t l±ÿng s¿n ph¿m ¿u t± trên TTCK Vißt Nam, cing nh± c¿i thißn thÿ h¿ng TTCK Vißt Nam, thßi gian tßi, c¿n ¿y m¿nh phát trißn các mơ hình q ¿u t±, trong ó có q HTTN trên TTCK Vißt Nam ß thúc ¿y tßc ß tng tr±ßng quy mơ vßn hóa cÿa tài s¿n quÿ HTTN trên thß tr±ßng, cing nh± quy mơ vßn hóa TTCK. Cùng vßi ó, c¿n tng c±ßng hißu bi¿t cÿa cơng chúng, nhà ¿u t± vß các mơ hình q HTTN, cing nh± hồn thißn c¡ ch¿, chính sách vß ho¿t ßng ¿u t± cÿa các quÿ HTTN trên TTCK Vißt Nam.

<b>2.3. Mßt sß nghiên cÿu vß các nhân tß ¿nh h±ßng ¿n sÿ phát trißn hß thßng q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp trên th¿ gißi và Vißt Nam </b>

(1) Lin Liyue, Zhu Yu (2006) ßnh h±ßng rõ khi nghiên cÿu gÿi ý tìm ra nhân tß ¿nh h±ßng ¿n ý ßnh tham gia b¿o hißm xã hßi tÿ nguyßn là <nh¿n thÿc vß tính an sinh xã hßi khi tham gia b¿o hißm xã hßi tÿ nguyßn=, <hißu bi¿t vß b¿o hißm xã

</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">

hßi tÿ ngun=. Lenn Art, Moen và Rundmo (2004) gÿi mß khía c¿nh giá trß tinh th¿n ßi vßi vißc tham gia b¿o hißm xã hßi tÿ nguyßn.

(2) Jannette Weir, Edward Ripley (2014) cung c¿p cái nhìn vß cách ng±ßi tiêu dùng hành xÿ khi ti¿p c¿n vißc ±a ra quy¿t ßnh vß thu nh¿p h±u trí và ißu này ã thay ßi nh± th¿ nào. Nghiên cÿu ã gi¿i quy¿t các câu hßi: lß trình nghß h±u nh± th¿ nào? làm th¿ nào ß ng±ßi tiêu dùng ±a ra quy¿t ßnh vß thu nh¿p h±u trí? ng±ßi tiêu dùng ã ±ÿc trang bß nh± th¿ nào ß ±a ra quy¿t ßnh chÿ ßng và sáng sußt? nhÿng y¿u tß ¿nh h±ßng ¿n quy¿t ßnh cÿa ng±ßi tiêu dùng? Nghiên cÿu cho th¿y các quy¿t ßnh ¿nh h±ßng bßi hành vi thành ki¿n, ho¿t ßng cÿa các cơng ty cung c¿p dßch vÿ h±u trí tác ßng ¿n hành vi cÿa ng±ßi tiêu dùng liên quan ¿n quy¿t ßnh h±u trí, nißm tin vào cơng ty dßch vÿ tài chính bß ¿nh h±ßng bßi nhÿng sÿ cß trên thß tr±ßng. ßi vßi các ch±¡ng trình h±u trí, ng±ßi tiêu dùng mong mn có thêm thơng tin và sÿ hß trÿ tÿ bên ngồi khi quy¿t ßnh vß thu nh¿p h±u trí; ng±ßi tiêu dùng mn mßt ch±¡ng trình h±u trí có k¿t hÿp y¿u tß bß sung thu nh¿p và niên kim có tính linh ho¿t, mß rßng, ±ÿc ±u ãi vß thu¿ và hß mn kißm sốt ±ÿc chúng.

(3) Orla Gough, Roberta Adami (2014) cho r¿ng sÿ c¿nh tranh khßc lißt làm nßi b¿t t¿m quan trßng cÿa sÿ hißu bi¿t hành vi cÿa ng±ßi tiêu dùng và các y¿u tß ¿nh h±ßng ¿n q trình ra quy¿t ßnh. Khi ph¿i ßi m¿t vßi các quy¿t ßnh mua hàng, ng±ßi tiêu dùng bß ¿nh h±ßng bßi gia ình và b¿n bè, thơng tin vß s¿n ph¿m th±¡ng hißu dßch vÿ thơng qua ho¿t ßng qu¿ng cáo, tâm tr¿ng, hồn c¿nh và c¿m xúc. Sÿ lÿa chßn cÿa ng±ßi tiêu dùng cá nhân có bß ¿nh h±ßng bßi các y¿u tß nh± ki¿n thÿc vß s¿n ph¿m dßch vÿ và tr¿i nghißm tr±ßc ó, nh¿n thÿc và sÿ hißu bi¿t vß ki¿n thÿc tài chính, lÿa chßn th±¡ng hißu và ß phÿc t¿p cÿa s¿n ph¿m, nh¿n thÿc và sÿ hißu bi¿t vß ki¿n thÿc tài chính; h¡n nÿa, ng±ßi tiêu dùng áp dÿng nhißu tiêu chí khác nhau vß t¿m quan trßng và sÿ ¿nh h±ßng trong vißc ánh giá các ph±¡ng án mua hàng khác nhau.

(4) Guo Wu và Jiajing Gong (2023) ã tích hÿp mơ hình FBM và UTAUT ß xây dÿng khung khái nißm và nghiên cÿu các y¿u tß quy¿t ßnh ý ßnh mua ch¿ ß l±¡ng h±u t± nhân ß Trung Qußc. Long She và cßng sÿ (2024) ã áp dÿng Lý thuy¿t hành vi có k¿ ho¿ch ß khám phá nhÿng y¿u tß góp ph¿n vào hành vi tài chính cÿa nhÿng ng±ßi tr±ßng thành ang i làm ß Malaysia.

(5) Amlan G* và Shrutikeerti K (2016) ã tìm th¿y bßn y¿u tß ¿nh h±ßng ¿n vißc tham gia vào chĂng trỡnh hu trớ úng gúp xỏc ònh ca ắn ß: C¡ sß thu nh¿p, T± v¿n tài chính, Mßi lo ng¿i trong t±¡ng lai và Kh¿ nng ch¿p nh¿n rÿi ro.

(6) Sondang Martha Samosir và cßng sÿ (2020) chß ra r¿ng hißu bi¿t vß tài chính là y¿u tß quan trßng nh¿t cÿa Indonesia trong vißc l¿p k¿ ho¿ch l±¡ng h±u cá nhân. Các

</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28">

tác gi¿ kh¿ng ßnh r¿ng vißc nâng cao ki¿n thÿc tài chính là ißu c¿n thi¿t ß nâng cao qun sß hÿu q h±u trí ß Indonesia.

Nh± v¿y, các nghiên cÿu trên ßu nß lÿc xác ßnh bao quát các nhân tß tác ßng ¿n ý ßnh mua, song các k¿t qu¿ khơng hồn tồn thßng nh¿t. Các nhân tß phß bi¿n trong các bài nghiên cÿu là: (1) Mÿc ß ¿nh h±ßng cÿa ng±ßi thân, (2) Lÿi ích ¿u t±, (3) Y¿u tß vß trun thơng, (4) Y¿u tß tâm lý, (5) Nh¿n thÿc an sinh xã hßi, (6) Thái ß và (7) Thu nh¿p.

<i><b>2.3.2. Các nghiên cÿu t¿i Vißt Nam </b></i>

(1) Nguyßn Thß Ánh Xuân (2004), trong ß tài nghiên cÿu <Nghiên cÿu các y¿u tß ¿nh h±ßng ¿n xu h±ßng mua dßch vÿ b¿o hißm nhân thß= cho th¿y vißc o l±ßng nh¿n thÿc vß dßch vÿ b¿o hißm nhân thß có bßn y¿u tß chính, gßm y¿u tß lÿi ích b¿o vß, lÿi ích ti¿t kißm, lÿi ích ¿u t± và lÿi ích tinh th¿n. Bßn y¿u tß này cùng vßi mÿc ß ÿng hß cÿa cha m¿, vÿ chßng, con cái và b¿n bè là nhÿng y¿u tß chính tác ßng ¿n xu h±ßng mua b¿o hißm nhân thß cÿa khách hàng. Mai Thß H±¡ng và cßng sÿ (2020) nghiên cÿu các y¿u tß ¿nh h±ßng ¿n hành vi mua b¿o hißm nhân thß cÿa ng±ßi dân Hà Nßi và Thành phß Hß Chí Minh, trong ó ki¿n thÿc tài chính và thái ß ßi vßi vißc mua BHNT là nhÿng bi¿n sß có ¿nh h±ßng lßn nh¿t ¿n ý ßnh mua BHNT, nhÿng ng±ßi có mÿc ß nh¿n thÿc rÿi ro cao có nhißu kh¿ nng mua BHNT h¡n.

(2) Tr±¡ng Thß Ph±ÿng (2012), trong ß tài nghiên cÿu <Các nhân tß ¿nh h±ßng ¿n ý ßnh tham gia BHXH TN cÿa ng±ßi lao ßng khu vÿc phi chính thÿc t¿i tßnh Phú Yên= ã nghiên cÿu các nhân tß ¿nh h±ßng ¿n ý ßnh tham gia BHXH TN cÿa ng±ßi lao ßng khu vÿc phi chính thÿc t¿i tßnh Phú Yên. Nghiên cÿu chß ra các nhân tß ¿nh h±ßng cing nh± ý ßnh tham gia là <truyßn thơng=, <thu nh¿p= và < nh¿n thÿc=.

(3) Ngun Bá Huy (2020), trong ß tài nghiên cÿu <V¿n dÿng lý thuy¿t hành vi ng±ßi tiêu dùng trong ho¿t ßng kinh doanh b¿o hißm phi nhân thß t¿i Vißt Nam trong giai o¿n hißn nay= chß ra quy¿t ßnh mua b¿o hißm cÿa ng±ßi tiêu dùng chßu tác ßng nhißu y¿u tß, ó là nhóm nhÿng y¿u tß vn hóa - xã hßi, nhóm y¿u tß cá nhân.

(4) Tr¿n Ngßc Hà và Lê Thß Xuân H±¡ng (2023) nghiên cÿu thÿc tr¿ng b¿o hißm nhân thß h±u trí tÿ nguyßn ß Vißt Nam. Nghiên cÿu cho th¿y sß hÿp ßng, tÿ lß doanh thu phí cÿa b¿o hißm nhân thß h±u trí có xu h±ßng gi¿m d¿n do ba ngun nhân chính: s¿n ph¿m h±u trí cịn h¿n ch¿, nh¿n thÿc cÿa ng±ßi Vißt Nam vß ti¿t kißm h±u trí và ßng c¡ cÿa ng±ßi tham gia.

(5) Nguyßn Hßng Hà và cßng sÿ (2019) xem xét các y¿u tß ¿nh h±ßng ¿n quy¿t ßnh tham gia B¿o hißm xã hßi tÿ nguyßn (VSI) cÿa ng±ßi lao ßng Vißt Nam thơng

</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">

qua nghiên cÿu chuyên sâu trên m¿u 300 ng±ßi lao ßng t¿i tßnh Trà Vinh. Các tác gi¿ ã xây dÿng mơ hình vßi 9 y¿u tß (nh¿n thÿc vß an sinh xã hßi trong VSI, hành vi cÿa nhân viên, ki¿n thÿc vß VSI, tác ßng xã hßi, thu nh¿p, giao ti¿p, kÿ vßng cÿa gia ình, nh¿n thÿc vß sÿc khße khi vß già và trách nhißm ¿o ÿc). Nghiên cÿu tìm th¿y tác ßng tích cÿc áng kß cÿa các y¿u tß này ¿n ý ßnh tham gia cÿa VSI.

(6) Paulette Castel (2005) ã sÿ dÿng dÿ lißu tÿ cußc kh¿o sát VSIIS ±ÿc thÿc hißn t¿i 10 tßnh ß Vißt Nam, vßi m¿u là 3.412 hß gia ình, ß ißu tra mÿc ß s¿n lịng tham gia Hß thßng h±u trí tÿ ngun vßi phúc lÿi xác ßnh. Tác gi¿ xác ßnh các y¿u tß ¿nh h±ßng ¿n kh¿ nng tham gia hß thßng h±u trí tÿ nguyßn: khu vÿc sinh sßng, tÿ lß ti¿t kißm, mÿc thu¿, tÿ lß phÿ thc, trình ß hßc v¿n, ki¿n thÿc vß s¿n ph¿m h±u trí.

(7) Ninh ÿc Hi¿u và cßng sÿ (2021) ã k¿t hÿp bßn mơ hình lý thuy¿t ß xem xét các y¿u tß quy¿t ßnh ý ßnh mua B¿o hißm h±u trí tÿ ngun t¿i Vißt Nam. Nghiên cÿu này ß xu¿t mßt mơ hình khái nißm vßi nm bi¿n ßc l¿p: Thái ß ßi vßi Rÿi ro và VPF, Chu¿n mÿc chÿ quan, Nh¿n thÿc kißm sốt hành vi, Kinh nghißm trong q khÿ và Xây dÿng th±¡ng hißu doanh nghißp. Hồng Bích Hßng và cßng sÿ (2017) nh¿n th¿y trách nhißm ¿o ÿc và trun thơng là nhÿng y¿u tß tác ßng m¿nh m¿ nh¿t ¿n ý ßnh tham gia b¿o hißm xã hßi trong khu vÿc phi chính thÿc cÿa ng±ßi lao ßng. Nghiên cÿu này cing nh¿n m¿nh t¿m quan trßng cÿa giáo dÿc vì y¿u tß ó ¿nh h±ßng ¿n nh¿n thÿc vß chính sách b¿o hißm xã hßi và trách nhißm ¿o ÿc cÿa ng±ßi lao ßng.

<b>3. KHOắNG TRịNG NGHIấN CỵU </b>

Vò cĂ sò lý lun, nhng nghiên cÿu tr±ßc ây trên th¿ gißi t¿p trung vào vißc xây dÿng mơ hình h±u trí a t¿ng chung mà ch±a xét ¿n cách thÿc ß phát trißn tÿng trÿ cßt phù hÿp vßi ißu kißn kinh t¿ - xã hßi cÿa tÿng qußc gia. ßi vßi các qußc gia phát trißn, các s¿n ph¿m BHHTTN ã trß thành trÿ cßt chính trong hß thßng h±u trí a t¿ng, hß trÿ ¿c lÿc cho ngân sách nhà n±ßc trong ¿m b¿o an sinh xã hßi cho ng±ßi cao tußi. Tuy nhiên ß các n±ßc phát trißn, quÿ HTTN ¿c bißt là quÿ HTTN t¿i các doanh nghißp, ang ß giai o¿n hình thành. Do ó c¿n có thêm nhÿng nghiên cÿu vß phát trißn quÿ HTTN t¿i các doanh nghißp cho các nßn kinh t¿ ang phát trißn, trong ó có Vißt Nam.. T¿i Vißt Nam m¿c dù ±ÿc quan tâm, nh±ng h¿u h¿t các nghiên cÿu ±ÿc thÿc hißn kß tÿ sau nm 2013 và chß t¿p trung vào (i) hißn tr¿ng và thách thÿc cÿa hß thßng h±u trí trong bßi c¿nh dân sß già hóa và (ii) vai trị cÿa q h±u trí tÿ ngun trong hß thßng h±u trí a trÿ cßt; thi¿u v¿ng các nghiên cÿu ti¿n hành xem xét tồn dißn vß hß thßng hß trÿ tài chính h±u trí và thơng qua ó phát trißn hß thßng hß trÿ tài chính h±u trí tồn dißn a t¿ng, a trÿ cßt t¿i Vißt Nam, trong ó có vißc phát trißn hồn thißn hß thßng q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp Vißt Nam.

</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30">

Vß thÿc tr¿ng phát trißn cÿa hß thßng h±u trí t¿i Vißt Nam, hß thßng h±u trí cÿa Vißt Nam mßi chß dÿng l¿i trÿ cßt h±u trí BHXH và h±u trí tÿ ngun ang phát trißn s¡ khai. Hß thßng q h±u trí tÿ nguyßn t¿i các doanh nghißp Vißt Nam mßi chß có q h±u trí tÿ ngun do các doanh nghißp b¿o hißm qu¿n lý và b¿t ¿u có q h±u trí tÿ ngun do cơng ty qu¿n lý q cung c¿p. Các nghiên cÿu cing mßi chß ra các b¿t c¿p, nguy c¡ cÿa hß thßng b¿o hißm xã hßi và ß xu¿t các gi¿i pháp ß ¿m b¿o tài chính, hß thßng chi tr¿ cho b¿o hißm xã hßi; ch±a có các nghiên cÿu ti¿n hành ánh giá xem xét tßc ß phát trißn tài s¿n q h±u trí tÿ nguyßn t¿i các doanh nghißp, mÿc ß giai tng ß bao phÿ, tßc ß tng tr±ßng óng góp, chi tr¿ quyßn lÿi, phân bß tài s¿n, tÿ su¿t lÿi nhu¿n ¿u t±, các chß tiêu rÿi ro trong phát trißn q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp và sÿ hài lịng cÿa ng±ßi tham gia. Vß ý ßnh tham gia h±u trí tÿ ngun, ngày càng có nhißu nghiên cÿu vß các y¿u tß góp ph¿n vào ý ßnh tham gia vào k¿ ho¿ch h±u trí cÿa ng±ßi lao ßng. Tuy nhiên, h¿u h¿t các tài lißu ß Vißt Nam ßu nghiên cÿu hành vi mua b¿o hißm xã hßi tÿ nguyßn. Sß l±ÿng nghiên cÿu vß ch¿ ß h±u trí t± nhân ß Vißt Nam cịn t±¡ng ßi h¿n ch¿. So vßi b¿o hißm xã hßi tÿ ngun, q h±u trí tÿ ngun ịi hßi sÿ cam k¿t và kh¿ nng ch¿p nh¿n rÿi ro cÿa ng±ßi tham gia ß ßi l¿y lÿi nhu¿n cao h¡n. Nhÿng phát hißn tÿ các tài lißu hißn có cho th¿y t¿m quan trßng cÿa thơng tin trong vißc phát trißn hß thßng h±u trí tÿ ngun ß Vißt Nam.

Nh± v¿y, nhìn chung các hßc gi¿ ch±a dành sÿ quan tâm úng mÿc ¿n t¿m quan trßng và v¿n ß phát trißn trÿ cßt h±u trí tÿ ngun trong bßi c¿nh Vißt Nam, ch±a có các nghiên cÿu cung c¿p b¿ng chÿng thÿc nghißm vß phát trißn hß thßng q h±u trí tÿ ngun tồn dißn, tÿ phía cung cing nh± phía c¿u. ißu ó có ngh)a là cịn có nhißu kho¿ng trßng nghiên cÿu vß m¿t lý lu¿n cing nh± thÿc tißn vß hß thßng h±u trí tÿ nguyßn t¿i Vißt Nam, ¿c bißt là ph±¡ng h±ßng và gi¿i pháp phát trißn hß thßng q h±u trí tÿ nguyßn t¿i các doanh nghißp Vißt Nam trong giai o¿n 2020 3 2030, t¿m nhìn 2050 nh¿m thÿc hißn thành cơng các mÿc tiêu trong k¿ ho¿ch tßng thß tái c¿u trúc hß thßng h±u trí t¿i Vißt Nam, ¿m b¿o an sinh xã hßi và phát trißn kinh t òn ònh, bòn vng.

<b>4. MỵC TIấU V CU HịI NGHIấN CỵU 4.1. Mc tiờu nghiờn cu </b>

Mc tiêu nghiên cÿu chung cÿa lu¿n án là xác ßnh các tiêu chí ánh giá thÿc tr¿ng và các nhân tß tác ßng ¿n sÿ phát trißn hß thßng quÿ h±u trí tÿ ngun t¿i doanh nghißp, tÿ ó ß xu¿t mßt sß khuy¿n nghß nh¿m phát trißn hß thßng q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp Vißt Nam.

</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">

Ba là, ánh giá thÿc tr¿ng phát trißn hß thßng q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp t¿i Vißt Nam, các nhân tß ¿nh h±ßng phát trißn hß thßng q h±u trí tÿ nguyßn t¿i doanh nghißp trên c¡ sß xÿ lý dÿ lißu s¿n có và dÿ lißu tÿ kh¿o sát và phân tích, ánh giá ßnh tính và ßnh l±ÿng.

Bßn là, ß xu¿t, khuy¿n nghß ph±¡ng h±ßng phát trißn hß thßng q h±u trí tÿ ngun t¿i doanh nghißp Vißt Nam cùng vßi các gi¿i pháp ß phát trißn hß thßng q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp Vißt Nam.

<b>4.2. Câu hßi nghiên cÿu </b>

ß ¿t ±ÿc mÿc tiêu cÿ thß ß trên, lu¿n án s¿ l¿n l±ÿt tr¿ lßi các câu hßi sau: (1) Thÿc tr¿ng phát trißn hß thßng q h±u trí tÿ nguyßn t¿i doanh nghißp Vißt Nam trong thßi gian qua nh± th¿ nào?

(2) Các nhân tß tác ßng ¿n sÿ phát trißn hß thßng q h±u trí tÿ ngun t¿i doanh nghißp là gßm nhÿng nhân tß gì?

(3) C¿n có nhÿng gi¿i pháp gì nh¿m phát trißn hß thßng q h±u trí tÿ ngun t¿i doanh nghißp Viòt Nam trong thòi gian tòi?

<b>5. ịI TỵNG V PHắM VI NGHIấN CỵU 5.1. òi tng nghiờn cu </b>

Lu¿n án t¿p trung nghiên cÿu vß phát trißn hß thßng q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp.

<b>5.2. Ph¿m vi nghiên cÿu </b>

Ph¿m vi vß thßi gian: lu¿n án s¿ t¿p trung nghiên cÿu trong giai o¿n tÿ 2016 ¿n 2022.

</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32">

Ph¿m vi vß khơng gian: lu¿n án s¿ t¿p trung nghiên cÿu các cơng trình nghiên cÿu trong và ngồi n±ßc vß hß thßng q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp, cing nh± các q h±u trí tÿ ngun t¿i cỏc doanh nghiòp Viòt Nam.

<b>6. Dỵ LIịU V PHĂNG PHP NGHIấN CỵU 6.1. Vò phĂng phỏp tip cn </b>

Nghiờn cÿu ã tham kh¿o k¿t qu¿ nghiên cÿu vß mơ hình, kinh nghißm, xu h±ßng phát trißn cÿa hß thßng h±u trí trên th¿ gißi, k¿t qu¿ nghiên cÿu thÿc nghißm vß sÿ phát trißn cÿa hß thßng hß trÿ tài chính h±u trí t¿i Vißt Nam, gi¿i pháp xây dÿng hß thßng q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp.

ßi vßi ý ßnh, nhu c¿u tham gia ch±¡ng trình h±u trí tÿ ngun cÿa NSDL, NL khơng ph¿i là mßt hành vi tÿ thân mà nó chßu tác ßng bßi nhißu y¿u tß, vì v¿y nghiên cÿu ti¿p thu và k¿ thÿa t± t±ßng cÿa các lý thuy¿t liên quan ¿n vß mơ hình ra quy¿t ßnh, lý thuy¿t vß hành vi tiêu dùng là nßn t¿ng cho vißc lÿa chßn h±ßng ti¿p c¿n nghiên cÿu vß phát trißn q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp ß Vißt Nam.

<b>6.2. Vß ph±¡ng pháp thu th¿p dÿ lißu </b>

<i><b>6.2.1. ßi vßi dÿ lißu thÿ c¿p </b></i>

Nghiên cÿu dÿa trên vißc thu th¿p các dÿ lißu thÿ c¿p tÿ các ngußn tài lißu tham kh¿o tin c¿y cÿa các tß chÿc qußc t¿ nh± Liên Hißp Qußc (United Nations - UN), Ngân hàng Th¿ gißi (World Bank - WB), Tß chÿc Hÿp tác và Phát trißn kinh t¿ (Organization of Economic Cooperation and Development - OECD), Tß chÿc Lao ßng Qußc t¿ (International Labour Organization - ILO), Quÿ Tißn tß Qußc t¿ (International Money Fund - IMF), Ch±¡ng trình Phát trißn Liên Hißp Qußc (United Nations Development Program - UNDP),& cing nh± cÿa các c¡ quan, tß chÿc t¿i Vißt Nam nh± Cÿc Qu¿n lý giám sát 3 Bß Tài chính, Tßng cÿc Thßng kê 3 Bß K¿ ho¿ch và ¿u t±, Hißp hßi B¿o hißm Vißt Nam và các cơng trình nghiên cÿu ±ÿc cơng bß t¿i các ¿n ph¿m, t¿p chí chuyên ngành liên quan ¿n an sinh xã hßi, kinh t¿, tài chính, b¿o hißm trong giai o¿n tÿ 1996 ¿n nay. Các dÿ lißu thÿ c¿p ±ÿc sÿ dÿng nh¿m cÿng cß c¡ sß lý lu¿n tÿ khái nißm vß hß thßng h±u trí, hß thßng h±u trí tÿ ngun, hß thßng q h±u trí tÿ ngun t¿i doanh nghißp ±ÿc xây dÿng và gißi thißu trong hß thßng h±u trí a trÿ cßt trên th¿ gißi

<b>và q h±u trí tÿ ngun t¿i doanh nghißp. </b>

<i><b>6.2.2. ßi vßi dÿ lißu s¡ c¿p </b></i>

Bên c¿nh ó, sß lißu s¡ c¿p cing ±ÿc thu th¿p thông qua kh¿o sát trÿc tuy¿n trên m¿ng internet dành cho hai ßi t±ÿng:

</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">

- ßi vßi ng±ßi sÿ dÿng lao ßng: Nghiên cÿu nh¿n ±ÿc sß phi¿u hÿp lß là 37 trong tßng sß 37 Phi¿u kh¿o sát ph¿n hßi (chi¿m tÿ lß 100%).

- ßi vßi ng±ßi lao ßng: Nghiên cÿu nh¿n ±ÿc sß phi¿u hÿp lß là 320 trong tßng sß 350 Phi¿u kh¿o sát ph¿n hßi (chi¿m tÿ lß 91,43%).

Câu hßi kh¿o sát ±ÿc thi¿t k¿ d¿ng b¿t bußc ph¿i tr¿ lßi (trÿ mßt sß câu hßi phát trißn thêm ý tÿ câu tr¿ lßi cÿa câu hßi tr±ßc ó) mßi hồn thành phi¿u kh¿o sát nh¿m giúp ng±ßi tham gia kh¿o sát thÿc hißn kh¿o sát mà khơng bß sót b¿t kÿ nßi dung kh¿o sát chính nào. Nßi dung b¿ng câu hßi kh¿o sát ng±ßi sÿ dÿng lao ßng là doanh nghißp t¿i Vißt Nam gßm có 21 câu hßi (Phÿ lÿc 09) và b¿ng câu hßi kh¿o sát ng±ßi lao ßng là cơng dân Vißt Nam gßm có 29 câu hßi (Phÿ lÿc 10).

Các câu hßi ±ÿc tr¿ lßi thơng qua thi¿t bß ißn tÿ cá nhân (máy tính ß bàn, máy tính xách tay, ißn tho¿i di ßng thơng minh, máy tính b¿ng) có k¿t nßi m¿ng internet cÿa ng±ßi kh¿o sát, do ó ng±ßi tr¿ lßi (i) khơng bß ¿nh h±ßng bßi quan ißm cÿa ng±ßi kh¿o sát, (ii) khơng có c¿m giác bß áp lÿc vß thßi gian hồn thành hay bß giÿc ph¿i tr¿ lßi nhanh mà khơng cân nh¿c, suy ngh) và (iii) hồn tồn ¿n danh khi tr¿ lßi và k¿t qu¿ kh¿o sát khơng ghi danh.

<b>6.3. Vß ph±¡ng pháp xÿ lý dÿ lißu </b>

Lu¿n án sÿ dÿng các ph±¡ng pháp phân tích tßng hÿp các lý thuy¿t và nghiên cÿu tr±ßc ây cùng các tài lißu thÿ c¿p ß ¿t mÿc tiêu nghiên cÿu thÿ nh¿t là hß thßng hố các v¿n ß vß sÿ phát trißn cÿa các trÿ cßt trong hß thßng hß trÿ tài chính h±u trí nói chung và hß thßng h±u trí tÿ ngun nói riêng, làm rõ vß c¡ sß lý lu¿n vß q h±u trí tÿ nguyßn t¿i doanh nghißp, ¿c bißt các v¿n ß c¡ b¿n nh± khái nißm, vai trị, c¡ ch¿ ho¿t ßng cÿa q h±u trí tÿ ngun t¿i doanh nghißp; và nh¿m ¿t ±ÿc mÿc tiêu nghiên cÿu thÿ hai là nghiên cÿu các nhân tß ¿nh h±ßng vißc tham gia q h±u trí tÿ ngun t¿i doanh nghißp cÿa ng±ßi sÿ dÿng lao ßng và ng±ßi lao ßng, tÿ ó chß ra mßi quan hß giÿa bi¿n ßc l¿p và bi¿n phÿ thußc và phát trißn gi¿i thuy¿t nghiên cÿu.

Lu¿n án sÿ dÿng ph±¡ng pháp thßng kê, mơ t¿, so sánh và phân tích k¿t qu¿ dÿa trên các tài lißu, sß lißu, các giá trß thßng kê, phân tích ±ÿc cơng bß ß ¿t mÿc tiêu thÿ ba ánh giá thÿc tr¿ng phát trißn hß thßng h±u trí t¿i Vißt Nam, hß thßng h±u trí tÿ ngun t¿i Vißt Nam.

Lu¿n án sÿ dÿng ph±¡ng pháp kh¿o sát, sÿ dÿng thông qua kÿ thu¿t kh¿o sát, thu th¿p thơng tin b¿ng b¿ng hßi ã ±ÿc so¿n s¿n có tính c¿u trúc theo các nßi dung và câu

</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34">

hßi nghiên cÿu. Tÿ k¿t qu¿ kh¿o sát s¿ thi¿t l¿p và xÿ lý các mô hình kinh t¿ l±ÿng. K¿t qu¿ phân tích ±ÿc sÿ dÿng ß ±a ra các ánh giá, nh¿n ßnh vß thÿc tr¿ng các y¿u tß ¿nh h±ßng ¿n quy¿t ßnh tham gia BHHTTN cho ng±ßi lao ßng cÿa ng±ßi sÿ dÿng lao ßng trong các doanh nghißp, trên c¡ sß ó ß xu¿t, ki¿n nghß các gi¿i pháp, chính sách tác ßng phù hÿp. K¿t qu¿ thu th¿p ±ÿc tÿ các b¿ng hßi ±ÿc làm s¿ch, nh¿p và xÿ lý b¿ng ph¿n mßm chun dÿng trong phân tích thßng kê là SPSS phiên b¿n 20. K¿t qu¿ phân tích ±ÿc sÿ dÿng ß ±a ra các ánh giá, nh¿n ßnh vß thÿc tr¿ng các y¿u tß ¿nh h±ßng ¿n quy¿t ßnh tham gia BHHTTN cÿa ng±ßi lao ßng trong các doanh nghißp, trên c¡ sß ó ß xu¿t, ki¿n nghß các gi¿i pháp, chính sách tác ßng phù hÿp.

<b>7. NHỵNG ểNG GểP MịI CỵA LUắN N 7.1. Vò lý lu¿n: </b>

Mßt là, lu¿n án là nghiên cÿu ¿u tiên ß Vißt Nam hß thßng hố vß c¡ sß lý lu¿n vß phát trißn hß thßng quÿ h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp. Lu¿n án ã trình bày và làm rõ c¡ sß lý thuy¿t liên quan ¿n phát trißn hß thßng q h±u trí tÿ nguyßn t¿i các doanh nghißp.

Hai là, k¿ thÿa tÿ nhißu nghiên cÿu, lu¿n án xây dÿng và phát trißn các tiêu chí ánh giá sÿ phát trißn hß thßng q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp, gßm nhóm chß tiêu ph¿n ánh sÿ phát trißn vß quy mơ và nhóm chß tiêu ph¿n ánh ch¿t l±ÿng. ßng thßi, lu¿n án ã xác ßnh các nhân tß tác ßng ¿n sÿ phát trißn hß thßng quÿ h±u trí tÿ ngun t¿i doanh nghißp bao gßm các nhân tß chÿ quan tÿ ng±ßi sÿ dÿng lao ßng, ng±ßi lao ßng và các nhân tß khách quan tÿ bên ngồi.

<b>2. Vß thÿc tißn </b>

Mßt là, lu¿n án là nghiên cÿu ¿u tiên ß Vißt Nam ánh giá tßng quan tồn dißn vß hißn tr¿ng và mÿc ß phát trißn cÿa q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp ß Vißt Nam. Khác vßi các nghiên cÿu ã có chÿ y¿u ánh giá thÿc tr¿ng hß thßng h±u trí Vißt Nam ho¿c ánh giá vß hß thßng q BHXH t¿i Vißt Nam, lu¿n án này trên c¡ sß lý thuy¿t và thÿc nghißm, ã thÿc hißn ánh giá tßng quan và tồn dißn vß hißn tr¿ng phát trißn cùng vßi mÿc ß phát trißn cÿa hß thßng quÿ h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp Vißt Nam thơng qua vißc ánh giá các chß tiêu phát trißn và nhân tß tác ßng.

Hai là, ây là nghiên cÿu ¿u tiên ß Vißt Nam thÿc hißn kh¿o sát liên quan ¿n nhân tß ¿nh h±ßng ¿n sÿ phát trißn q h±u trí tÿ ngun t¿i doanh nghißp ¿y ÿ các ßi t±ÿng là ng±ßi sÿ dÿng lao ßng (nßi dung kh¿o sát theo Phÿ lÿc 09 cÿa Lu¿n án) và ng±ßi lao ßng (nßi dung kh¿o sát theo Phÿ lÿc 10 cÿa Lu¿n án). Qua phân tích ßnh tính và ßnh l±ÿng, k¿t qu¿ kh¿o sát cho th¿y ng±ßi sÿ dÿng lao ßng có nhu c¿u c¿n có

</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35">

mßt q h±u trí tÿ ngun t¿i doanh nghißp và quyßn lÿi, c¡ ch¿ v¿n hành, chính sách ¿u t± và nhÿng mßi quan tâm cÿa doanh nghißp. Cịn ßi vßi ng±ßi lao ßng có hai nhân tß tác ßng m¿nh nh¿t ßi vßi ý ßnh tham gia b¿o hißm h±u trí tÿ ngun là thái ß, trách nhißm ¿o lý và thÿ tÿc tham gia.

Ba là, tÿ k¿t qu¿ nghiên cÿu, ánh giá thÿc tr¿ng phát trißn và các nhân tß ¿nh h±ßng ¿n sÿ phát trißn, k¿t qu¿ kh¿o sát ng±ßi sÿ dÿng lao ßng và ng±ßi lao ßng, nghiên cÿu ã ±a ra các k¿t lu¿n, khuy¿n nghß chi¿n l±ÿc phát trißn q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp ¿n nm 2050 cùng vßi các khuy¿n nghß ßi vßi Nhà n±ßc, doanh nghißp, ng±ßi lao ßng vß gi¿i pháp ß phát trißn hß thßng q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp Vißt Nam nh± là hồn thißn chính sách, ßn ßnh kinh t¿ v) mơ, tng c±ßng trun thơng, chính sách hß trÿ ¿u t±, ±u ãi vß thu¿, cÿng cß và tng c±ßng hißu qu¿ cơng tác qu¿n lý, hình thành lo¿i hình q h±u trí tÿ ngun t¿i doanh nghißp do chính doanh nghißp/hißp hßi/cơng ồn/nghißp on qun lý.

<b>8. KắT CắU CỵA LUắN N </b>

Ngoi ph¿n mß ¿u và k¿t lu¿n chung cùng mÿc lÿc, danh mÿc các b¿ng bißu, hình ¿nh, tài lißu tham kh¿o và phÿ lÿc, lu¿n án ±ÿc tß chÿc thành nm ch±¡ng nh± sau:

Ch±¡ng 1: C¡ sß lý lu¿n vß phát trißn hß thßng q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp.

Ch±¡ng 2: Ph±¡ng pháp và mơ hình nghiên cÿu.

Ch±¡ng 3: Thÿc tr¿ng phát trißn hß thßng q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp Vißt Nam.

Ch±¡ng 4: Các nhân tß ¿nh h±ßng ¿n phát trißn hß thßng q h±u trí tÿ ngun t¿i các doanh nghißp Vißt Nam.

Ch±¡ng 5: K¿t lu¿n và khuyn nghò.

</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36">

<b>CHĂNG 1. CĂ Sị Lí LUắN Vị PHT TRIịN Hị THịNG QUỵ HU TR Tỵ NGUYịN TắI CC DOANH NGHIịP </b>

<b>1.1 NHỵNG VắN ị CĂ BắN Vị Hị THịNG QUỵ HU TR Tỵ NGUYịN 1.1.1. Khỏi niòm v phõn loi hò thòng qu h±u trí tÿ ngun </b>

<i><b>1.1.1.1. Hß thßng h±u trí </b></i>

Theo OECD (2005), hß thßng h±u trí là mßt ràng bc pháp lý vß ch¿ ß tr¿ thu nh¿p cho ng±ßi h¿t tußi lao ßng (gßi t¿t là thu nh¿p h±u trí) tÿ q mà ß ó có liên quan ¿n các quyßn và ngh)a vÿ xác ßnh theo hÿp ßng giÿa các bên, trong ó q chính là t¿p hÿp các tài s¿n óng góp vào ±ÿc hình thành tÿ các kho¿n ti¿t kißm theo hÿp ßng trong ch±¡ng trình h±u trí nh¿m mÿc ích tài trÿ ho¿c cung c¿p sÿ ¿m b¿o vß nhÿng lÿi ích ±ÿc hÿa h¿n, cam k¿t vß thu nh¿p h±u trí cho ng±ßi h±ßng lÿi.

Theo WB (2006), hß thßng h±u trí là tßng hÿp cÿa các thành tß, bao gßm hß thßng các c¡ quan nhà n±ßc, các tß chÿc qußc doanh ho¿c t± nhân cùng hß thßng các vn b¿n pháp lu¿t mà trên c¡ sß ó b¿o ¿m vißc chi tr¿ ßnh kÿ mßt mÿc tißn cÿ thß cho các cá nhân ã ¿t tßi ß ti theo quy ßnh, ngồi ra cịn có thß là các kho¿n chi cho ng±ßi tàn t¿t ho¿c trÿ c¿p cho các ßi t±ÿng là trÿ cßt trong gia ình theo lu¿t ßnh.

Theo ILO (2018), hß thßng h±u trí cịn ±ÿc gßi là ch¿ ß h±u trí, là mßt bß ph¿n quan trßng cÿa hß thßng an sinh xã hßi, ch¿ ß h±u trí cịn ±ÿc gßi là b¿o hißm ti già, là mßt trong các nhánh quan trßng cÿa an sinh xã hßi và t¿t c¿ các hß thßng h±u trí ßu h±ßng ¿n mÿc tiêu góp ph¿n ¿m b¿o thu nh¿p ti già.

Có nhißu ßnh ngh)a khác nhau vß hß thßng (ch¿ ß) h±u trí, trong nghiên cÿu

<i>này, hß thßng h±u trí ±ÿc ßnh ngh)a là ch¿ ß chi tr¿ l±¡ng h±u cho NL ã h¿t tußi </i>

<i>làm vißc theo quy ßnh cÿa pháp lu¿t, nh¿m ¿m b¿o ng±ßi lao ßng khi vß già có chi phí chi tr¿ cho nhÿng nhu c¿u sßng c¡ b¿n và chm sóc sÿc khße. Mÿc tiêu cÿa ch¿ ß h±u trí là nh¿m phân phßi l¿i thu nh¿p cÿa xã hßi, ¿m b¿o cc sßng. </i>

Hß thßng h±u trí có thß ±ÿc phân lo¿i theo nhißu cách khác nhau, theo ¡n vß cung c¿p s¿n ph¿m, theo thß ch¿, theo tính ch¿t cÿa ch±¡ng trình h±u trí,.. (chi ti¿t t¿i Phÿ lÿc 01). Mÿc tiêu cÿa vißc phân lo¿i các hß thßng h±u trí là ß phân lo¿i các ngun t¿c ho¿t ßng, cing nh± có thß so sánh vß tác ßng cÿa các hß thßng h±u trí trong vißc thÿc hißn các mÿc tiêu an sinh xã hßi.

Bên c¿nh khái nißm hß thßng (ch¿ ß) h±u trí, t¿i mßt sß qc gia, cịn có mßt sß thu¿t ngÿ khác nh± k¿ ho¿ch h±u trí, quÿ h±u trí và hÿp ßng h±u trí. K¿ ho¿ch h±u trí

</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">

th±ßng gßi là k¿ ho¿ch h±u trí (pension plan) ho¿c ch±¡ng trình h±u trí (pension scheme), ±ÿc coi nh± mßt hÿp ßng tài chính dài h¿n ho¿c lßi hÿa ¿m b¿o thu nh¿p cho NL khi hß vß già (Peijie Wang và cßng sÿ, 2014). Q h±u trí ±ÿc ßnh ngh)a là mßt t¿p hÿp tài s¿n ±ÿc óng góp vào quÿ nh¿m mÿc ích tài trÿ cho nhÿng lÿi ích h±u trí cÿa ng±ßi h±ßng lÿi. Q h±u trí chính là mßt hình thÿc cÿa hß thßng h±u trí, tßn t¿i d±ßi d¿ng ßnh ch¿ tài chính giúp qu¿n lý tißn cÿa các ch±¡ng trình h±u trí, có t± cách pháp nhân (mßt q thác, q ho¿c d±ßi d¿ng mßt cơng ty) ho¿c mßt q ßc l¿p khơng có t± cách pháp nhân ±ÿc qu¿n lý bßi mßt nhà qu¿n lý chuyên nghißp (cơng ty qu¿n lý q h±u trí) (OECD, 2005). Theo Impavido Gregorio (2014), quÿ h±u trí là các kho¿n ti¿t kißm ±ÿc tích liy trong st cc ßi làm vißc cÿa các cá nhân. Thu¿t ngÿ liên quan ti¿p theo là hÿp ßng b¿o hißm h±u trí là mßt hÿp ßng b¿o hißm quy ßnh các kho¿n óng góp cÿa ch±¡ng trình h±u trí cho mßt cam k¿t b¿o hißm ß ßi l¿y qun lÿi cÿa ch±¡ng trình h±u trí s¿ ±ÿc thanh tốn khi các thành viên ¿n tußi nghß h±u cÿ thß ho¿c khi các thành viên rßi khßi ch±¡ng trình h±u trí tr±ßc thßi h¿n (OECD, 2005).

<i><b>1.1.1.2. Hß thßng h±u trí tÿ ngun </b></i>

Theo Peijie Wang và cßng sÿ (2014), m¿c dù ±ÿc thi¿t k¿ khác nhau nh±ng trong các mơ hình b¿o hißm h±u trí a t¿ng trên th¿ gißi (mơ hình OECD, mơ hình WB, mơ hình ILO, mơ hình GA 3 chi ti¿t t¿i Phÿ lÿc 02) ßu có ißm chung là gßm 02 hß thßng h±u trí. Mßt là, hß thßng h±u trí b¿t bc, bao gßm t¿ng cho ng±ßi cao ti khơng có thu nh¿p nh¿m chßng ói nghèo có ß bao phÿ rßng, phÿ thußc vào ngân sách nhà n±ßc, gßi là l±¡ng h±u xã hßi và t¿ng dành cho các ßi t±ÿng ph¿i tham gia b¿t bußc (theo mơ hình PAYG ho¿c NDC) do nhà n±ßc qu¿n lý. Hai là, hß thßng h±u trí tÿ ngun ÿng ß vß trí t¿ng thÿ 2, t¿ng thÿ 3 ho¿c trÿ cßt II, trÿ cßt III trong mơ hình hß thßng h±u trí cÿa OECD, WB, ILO, GA và là hß thßng h±u trí t± nhân (private pension) do t± nhân qu¿n lý, bao gßm k¿ ho¿ch ch±¡ng trình h±u trí nghß nghißp (occupation pension) ho¿c k¿ ho¿ch/ch±¡ng trình h±u trí cá nhân (personal pension), ±ÿc tài trÿ (ho¿c hình thành ho¿c óng góp) hồn tồn dÿa vào các kho¿n óng góp tÿ ngun cÿa ng±ßi tham gia, gßm BHHT tÿ nguyßn, BHHT bß sung tÿ nguyßn và b¿o hißm th±¡ng m¿i.

Theo OECD (2005), Peijie Wang và cßng sÿ (2014):

(1) Vß mÿc ích, tính ch¿t, hß thßng h±u trí b¿t bc v¿n hành theo c¡ ch¿ PAYG có tính ch¿t b¿t bc tham gia ßi vßi ng±ßi lao ßng và ng±ßi sÿ dÿng lao ßng, khơng ±ÿc tài trÿ nh¿m phân phßi l¿i thu nh¿p, ¿m b¿o thu nh¿p tßi thißu khi nghß h±u và quyßn lÿi l±¡ng h±u theo tính ch¿t phân phßi l¿i thu nh¿p DB. Hß thßng h±u trí tÿ ngun có tính ch¿t bß sung, tÿ ngun ngồi kho¿n óng góp b¿t bc cho phép ti¿t

</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">

kißm và t¿o thu nh¿p bß sung khi nghß h±u ß tng qun lÿi h±u trí trong t±¡ng lai và theo hình thÿc DB ho¿c DC.

(2) Vß c¡ ch¿ qu¿n lý, hß thßng h±u trí b¿t bc có ngn óng góp ±ÿc qu¿n lý hồn tồn bßi nhà n±ßc trong khi ó ßi vßi ngn óng góp cÿa hß thßng h±u trí tÿ ngun ±ÿc tài trÿ bßi ng±ßi sÿ dÿng lao ßng, ±ÿc qu¿n lý bßi nhà n±ßc ho¿c do t± nhân qu¿n lý vßi sÿ giám sát cÿa nhà n±ßc.

(3) Vß hình thÿc, c¡ ch¿ và ngußn chi tr¿ quyßn lÿi. Hß thßng h±u trí b¿t bc hß trÿ, ¿m b¿o mÿc qun lÿi h±u trí tßi thißu ho¿c cß ßnh vßi c¡ ch¿ chi tr¿ có tính ch¿t phß bißn, c¡ b¿n vßi mÿc tiêu cÿ thß tÿ ngußn ngân sách ho¿c q PAYG. Hê thßng h±u trí tÿ ngun là hình thÿc ti¿t kißm theo TKCN ho¿c ti¿t kißm theo TKCN thơng qua các lo¿i hình s¿n ph¿m h±u trí bß sung do thß tr±ßng tài chính cung c¿p ho¿c s¿n ph¿m BHNT vì v¿y qun lÿi ±ÿc chi tr¿ theo hình thÿc DC vßi ngn tÿ ngn tích l trên tài kho¿n h±u trí cá nhân, bao gßm kho¿n óng góp và lÿi nhu¿n ¿u t±.

Sÿ khác nhau giÿa hß thßng h±u trí b¿t bc và hß thßng h±u trí tÿ ngun ß trên ±ÿc tóm t¿t trong b¿ng 1.1.

<b>B¿ng 1.1: So sánh hß thßng h±u trí b¿t bc và hß thßng h±u trí tÿ ngun </b>

<i><b>Tiêu chí Hß thßng h±u trí b¿t bc Hß thßng h±u trí tÿ ngun </b></i>

Mÿc ích ¿m b¿o thu nh¿p tßi thißu khi nghß h±u.

Ti¿t kißm và t¿o thu nh¿p bß sung khi nghß h±u. Tính ch¿t + Có tính ch¿t b¿t bc.

+ DB

+ Có tính ch¿t bß sung, tÿ nguyßn. + DB, DC.

C¡ ch¿ qu¿n lý

Nhà n±ßc qu¿n lý hồn tồn Nhà n±ßc qu¿n lý ho¿c t± nhân qu¿n lý d±ßi sÿ giám sát cÿa nhà n±ßc.

Hình thÿc, c¡ ch¿ chi tr¿

+ Nh¿m hß trÿ, ¿m b¿o mÿc h±u trí tßi thißu ho¿c quyßn lÿi/phúc lÿi cß ßnh.

+ Có tính ch¿t phß bi¿n, là hß thßng c¡ b¿n, có ßi t±ÿng mÿc tiêu cÿ thß.

+ DB, DC.

+ Ti¿t kißm theo tài kho¿n cá nhân ho¿c ti¿t kißm theo tài kho¿n cá nhân thơng qua các lo¿i hình s¿n ph¿m h±u trí bß sung do thß tr±ßng tài chính cung c¿p.

+ B¿o hißm nhân thß. Ngußn

chi tr¿

Tÿ ch¿ ß PAYG và ngußn ngân sách.

Tÿ ngn tích l trên tài kho¿n h±u trí cá nhân, bao gßm kho¿n óng góp và lÿi nhu¿n ¿u t±. ßi chi¿u vßi

04 mơ hình trên th¿ gißi

T¿ng 1 - OECD Trÿ cßt 0 - WB T¿ng 0 - ILO T¿ng 1 - GA

T¿ng 2 (H±u trí tÿ nhân), T¿ng 3 - OECD Trÿ cßt II - WB (H±u trí nghß nghißp) và Trÿ cßt III - WB

T¿ng 2, T¿ng 3 - ILO Trÿ cßt II, Trÿ cßt III - GA

<i>Ngußn: Tác gi¿ tÿ tßng hÿp tÿ báo cáo cÿa OECD, WB, ILO, GA </i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39">

Có nhißu khái nißm khác nhau vß hß thßng h±u trí tÿ ngun, trong nghiên cÿu này, hß thßng h±u trí tÿ ngun là hß thßng h±u trí t± nhân (do t± nhân qu¿n lý) vßi các kho¿n óng góp tÿ ngun, bß sung ngồi kho¿n óng góp b¿t bc ß tng qun lÿi h±u trí trong t±¡ng lai cho NL sau khi vß h±u. Quyßn lÿi h±u trí ±ÿc chi tr¿ tÿ ngn tích l trên tài kho¿n h±u trí cá nhân, bao gßm kho¿n óng góp và lÿi nhu¿n ¿u t±, theo hình thÿc DB ho¿c DC.

<i><b>1.1.1.3. Hß thßng q h±u trí tÿ ngun </b></i>

Theo Hans J. Blommestein (1997) và OECD (2005), khái nißm quÿ HTTN mang hàm ý vß lo¿i hình q h±u trí ±ÿc tài trÿ/óng góp hồn tồn dÿa vào các kho¿n óng góp tÿ ngun cÿa ng±ßi tham gia vào các ch±¡ng trình h±u trí t± nhân trong mßi t±¡ng quan vßi q h±u trí b¿t bc (q h±u trí b¿t bc khơng có tài trÿ và ±ÿc ißu hành bßi khu vÿc công theo c¡ ch¿ thÿc thu thÿc chi PAYG).

Hß thßng q h±u trí tÿ ngun chính là trÿ cßt III trong hß thßng h±u trí a trÿ cßt, bao gßm:

(i) Hß thßng q h±u trí nghß nghißp do NSDL óng góp (private employee/occupational voluntary funded pension funds) có thß theo mơ hình có mÿc h±ßng xác ßnh tr±ßc (Defined Benefit - DB) ho¿c theo mơ hình có mÿc óng góp xác ßnh tr±ßc (Defined Contribution - DC). Hß thßng q h±u trí nghß nghißp tÿ ngun có thß có sÿ óng góp tÿ phía NSDL và là d¿ng quÿ h±u trí theo hÿp ßng ±ÿc ký k¿t bßi cơng ty qu¿n lý q vßi NSDL ÿng ra ¿i dißn cho nhÿng NL tham gia hÿp ßng, nh±ng ng±ßi lao ßng có qun khơng tham gia và khơng có ngh)a vÿ b¿t bc ph¿i tham gia d¿ng hÿp ßng này (GoC, 1999; OECD, 2005; NBS, 2011; OECD, 2011). (ii) Hß thßng quÿ h±u trí cá nhân do ng±ßi tham gia óng góp (private personal/individual voluntary funded pension funds) theo mơ hình có mÿc óng góp xác ßnh tr±ßc (DC). Hß thßng q h±u trí cá nhân tÿ ngun ±ÿc thành l¿p bßi các tß chÿc tài chính (ch¿ng h¿n nh± ngân hàng, cơng ty b¿o hißm nhân thß) áp dÿng cho t¿t c¿ các cá nhân, ho¿t ßng trong khn khß hß thßng quy ßnh cÿa pháp lu¿t và c¡ quan qu¿n lý gißng nh± các quÿ ¿u t± trên thß tr±ßng và ±ÿc khuy¿n khích bßi chính sách ±u ãi vß thu¿ cÿa Nhà n±ßc (WB, 1994; WB, 2008).

Các q HTTN trong hß thßng q h±u trí tÿ ngun là lo¿i hình q h±u trí ±ÿc tài trÿ, quÿ thu th¿p các kho¿n óng góp và chi tr¿ qun lÿi vß thu nh¿p h±u trí. Mÿc ích cÿa quÿ HTTN là ß cung c¿p cho NL, ho¿c bên thÿ h±ßng cÿa q HTTN các lÿi ích vß thu nh¿p h±u trí bß sung thêm vào an sinh xã hßi b¿t bc. Qua ó, q HTTN ±ÿc xem nh± là mßt ph±¡ng tißn ¿u t± ±ÿc thành l¿p ß thu th¿p và ¿u t±

</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40">

các kho¿n óng góp cho thu nh¿p h±u trí vào các lo¿i tài s¿n nh¿m t¿o ra lÿi nhu¿n và gi¿m thißu rÿi ro ¿u t±, tÿ ó làm gia tng giá trß tài s¿n cÿa quÿ ß b¿o ¿m trách nhißm chi tr¿ cho các thành viên cÿa quÿ. Quÿ HTTN chÿ y¿u do khu vÿc t± nhân qu¿n lý, là các quÿ ±ÿc tài trÿ do có sÿ tham gia óng góp tÿ ngun cÿa ng±ßi tham gia theo các thßa thu¿n quy ßnh trong hÿp ßng cÿa các ch±¡ng trình h±u trí theo mơ hình DB hay DC. Sÿ phát trißn cÿa các q h±u trí tÿ ngun i cùng vßi xu h±ßng chun d¿n tÿ mơ hình DB sang mơ hình DC (WB, 1994; Blommestein, 1997; OECD, 2004; WB, 2008; Hinz, Rudolph, 2010; Antolín, Yermo, 2010; OECD, 2011; Holzmann, 2012).

So vßi các ngân hàng, các quÿ HTTN là các nhà ¿u t± tß chÿc thÿc hißn vißc qu¿n lý quÿ thay m¿t cho các thành viên và chi tr¿ các kho¿n lÿi tÿc và vßn gßc cho hß sau khi nghß h±u. Lÿi th¿ cÿa các q HTTN so vßi các ngân hàng trong vai trị nhà ¿u t± tß chÿc b¿t ngußn tÿ thÿc t¿ là các kho¿n nÿ cÿa quÿ mang tính ch¿t dài h¿n. M¿c dù các ngân hàng có dÿ trÿ và có hß thßng b¿o hißm tißn gÿi, nh±ng kh¿ nng ¿u t± quy mơ vßn lßn trong dài h¿n bß h¿n ch¿ do ¿c thù ho¿t ßng cÿa ngân hàng. Ng±ÿc l¿i, các q HTTN th±ßng có xu h±ßng ¿u t± vào tài s¿n dài h¿n h¡n ß phù hÿp vßi thßi gian áo h¿n cÿa tài s¿n và nÿ ph¿i tr¿.

So vßi các s¿n ph¿m b¿o hißm nhân thß cÿa cơng ty b¿o hißm nhân thß, m¿c dù q HTTN và các cơng ty b¿o hißm nhân thß ßu là các nhà ¿u t± tß chÿc dài h¿n nh±ng do ¿c ißm cÿa các ngh)a vÿ nÿ là khơng gißng nhau cing làm cho hành vi ¿u t± cÿa chúng cing có sÿ khác bißt. Các q HTTN vßi các ngh)a vÿ nÿ liên quan ¿n thu nh¿p ki¿m ±ÿc nên ±a thích vißc ¿u t± vào cß phi¿u h¡n, trong khi các s¿n ph¿m b¿o hißm nhân thß cÿa cơng ty b¿o hißm nhân thß có ngh)a vÿ nÿ ±ÿc tính theo giá trß danh ngh)a thì chußng ¿u t± vào trái phi¿u h¡n.

So vßi quÿ t±¡ng hß, các q HTTN cing có sÿ khác bißt do các ngh)a vÿ nÿ cÿa quÿ HTTN thì kém thanh kho¿n trong khi các ngh)a vÿ nÿ cÿa các q t±¡ng hß h¿u h¿t ßu có tính thanh kho¿n cao h¡n. Do ó kho¿ng thßi gian ¿u t± cÿa các quÿ HTTN th±ßng dài h¡n quÿ t±¡ng hß. Tuy nhiên, các q HTTN theo mơ hình DC có thß có ¿c ißm hành vi t±¡ng tÿ nh± các q t±¡ng hß vì các nhà qu¿n lý q ±ÿc khen th±ßng dÿa trên các k¿t qu¿ ng¿n h¿n (Miles, 1993; Kim, 2010).

So vßi các q h±u trí cơng ±ÿc qu¿n lý bßi Nhà n±ßc, các quÿ HTTN ±ÿc ißu hành bßi khu vÿc t± nhân ho¿t ßng tích cÿc h¡n trong chi¿n l±ÿc danh mÿc ¿u t±. Nguyên nhân là do (i) các q HTTN ít bß ràng bc trong ¿u t± bßi các mÿc tiêu xã hßi và (ii) các quÿ HTTN, ¿c bißt là các quÿ HTTN theo mơ hình tài chính DC, ph¿i c¿nh tranh vßi nhau ß có mÿc tÿ su¿t sinh lßi ±ÿc ißu chßnh theo rÿi ro cao h¡n.

</div>