ĐỀ CƯƠNG CHI TIẾT HỌC PHẦN 1 TÊN HỌC PHẦN : CƠ SỞ DI TRUYỀN HỌC (FUNDAMENTAL GENETICS) - MÃ SỐ HỌC PHẦN : CS124

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (326.78 KB, 10 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập – Tự do – Hạnh Phúc

ĐỀ CƯƠNG CHI TIẾT HỌC PHẦN

1. Tên học phần : Cơ sở Di truyền học (Fundamental Genetics) - Mã số học phần : CS124

- Số tín chỉ học phần : 03 tín chỉ

- Số tiết học phần : 30 tiết lý thuyết, 30 tiết thực hành. 2. Đơn vị phụ trách học phần:

- Bộ môn : Công nghệ Sinh học Phân tử

- Viện: Viện Nghiên cứu và Phát triển Công nghệ Sinh học, trường Đại học Cần Thơ 3. Điều kiện:

- Điều kiện tiên quyết: TN028 - Điều kiện song hành: Không 4. Mục tiêu của học phần:

4.1 Sinh viên nắm được các kiến thức cơ bản về quy luật di truyền và biến dị ở sinh vật;

Sinh viên hiểu được khái niệm hiện nay về gen ở mức độ phân tử;

Sinh viên biết áp dụng những nguyên lý cơ bản về di truyền thường được áp dụng trong việc chọn tạo và cải thiện giống cây trồng cũng như vật ni

2.1.3a 2.1.3b

4.2 Sinh viên có khả năng gắn kết giữa lý thuyết với điều kiện

4.3

Có năng lực tư duy độc lập và tinh thần làm việc nhóm; Có năng lực nghiên cứu khoa học, giải quyết được các vấn đề gặp phải trong thực tiễn.

2.2.2b 2.2.2c

4.4

Sinh viên có thái độ học tập nghiêm túc và trung thực, nâng cao phẩm chất chính trị đạo đức, ý thức và tinh thần trách nhiệm công dân;

Tuân thủ đạo đức nghề nghiệp: thể hiện sự tự tin, lịng nhiệt tình, niềm đam mê, sự thích nghi đối với sự thay đổi; Có tính hịa đồng, kiên nhẫn, năng động và sáng tạo biết

khắc phục khó khan để hoàn thành nhiệm vụ

2.3a

2.3b 2.3c

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

5. Chuẩn đầu ra học phần: CĐR

HP

CTĐT Kiến thức

CO1 Sinh viên hiểu được các kiến thức cơ bản về quy

luật di truyền và biến dị ở sinh vật;

Sinh viên nắm được khái niệm hiện nay về gen ở mức độ phân tử;

4.1 2.1.3a

CO2 Sinh viên biết áp dụng những kiến thức cơ bản về

di truyền để áp dụng trong công tác chọn tạo và

cải thiện giống cây trồng và vật nuôi

4.1 2.1.3b

Kỹ năng

CO3 Sinh viên có khả năng gắn kết giữa lý thuyết với

2.2.1a 2.2.1b

CO4 Sinh viên có khả năng giải thích các kết quả thu

được trong thực tiễn; biết tự thiết kế các thí nghiệm phân tích di truyền của sinh vật

4.2 2.2.1c 2.2.1d

CO5 Sinh viên có khả năng giải quyết các vấn đề thực

2.2.2b 2.2.2c

6. Mô tả tóm tắt nội dung học phần:

Nội dung học phần có tổng cộng 15 chương bao gồm những nguyên lý cơ bản của các quy luật di truyền và biến dị ở sinh vật. Trong đó nêu rõ cấu trúc phân tử liên quan đấn vật chất di truyền là ADN và ARN. Tính di truyền được đánh giá dựa trên các kiểu hình hay tính trạng (bao gồm tính trạng chất và số lượng) đồng thời cũng phân tích kiểu gen. Ngoài các quy luật di truyền cơ bản theo kiểu Mendel, nội dung học phần cũng đề cập đến quy luật di truyền trong quần thể liên quan tính biến dị giúp sinh vật đa dạng. Học thuyết trung tâm của di truyền học phân tử “Central Dogma” cũng được trình bày chi tiết giúp hiểu rõ được cơ chế điều hòa hoạt động và sự biểu hiện gen.

6. Cấu trúc nội dung học phần:

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

6.1. Lý thuyết

tiết

CĐR HP Chương 1 Giới thiệu Di truyền học cơ bản

Chương 2 Đột biến và sửa sai DNA

2.1. Các dạng đột biến và các tác động lên kiểu hình 2.2. Đột biến DNA trong quá trình tái bản

2.3. Cơ chế sửa sai DNA

3

CO1 CO2 CO6

Chương 3 Yếu tố chuyển vị (Transposable elements)

3.1. Các đặc tính cơ bản yếu tố chuyển vị 3.2. DNA chuyển vị

3.2.1. Yếu tố chuyển vị ở vi khuẩn

3.2.2. Yếu tố chuyển vị ở bắp: hệ thống Ac/Ds 3.2.3. Yếu tố chuyển vị ở ruồi dấm (Drosophila)

3.2.4. Yếu tố chuyển vị ngược ở sinh vật chân hạch (Eukaryotes)

3

CO1, CO2, CO6,

Chương 4 Con đường sinh tổng hợp, đột biến khuyết dưỡng; Phép thử bổ sung (Complementation test)

4.1. Con đường sinh tổng hợp: thí nghiệm của Beadle & Tatum 4.2. Đột biến khuyết dưỡng (Auxotrophy)

4.3. Phép thử bổ sung và đồng đối (Cis-Trans test)

CO3, CO4, CO5, CO6

Chương 5 Di truyền Vi khuẩn

5.1. Bộ gen vi sinh vật (Microorganism Genome) 5.2. Sự biến nạp (Transformation)

5.3. Sự tiếp hợp (Conjugation) 5.4. Sự tải nạp (Transduction)

CO3, CO4, CO5, CO6

Chương 6 Sự điều hòa hoạt động của Gen; Mơ hình Lac Operon và

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

Chương 7 Quá trình nguyên phân (Mitosis) & giảm phân (Meiosis)

7.1. Sự phân chia tế bào: Nguyên phân, Giảm phân 7.2. Chu kỳ tế bào (Cell Cycle)

7.3. Các tổ hợp lai di truyền đơn giản ở sinh vật lưỡng bội 7.4. Lai hai tính

7.5. Xác suất và kiểm định Chi bình phương cho tính phù hợp

3

CO2, CO3, CO4, CO5, CO6

Chương 8 Di truyền số lượng (Quantitative Genetics)

8.1. Tính trạng số lượng đối với tính trạng chất lượng

8.2. Các thơng số thống kê: Số trung bình, độ lệch chuẩn, CV% 8.3. Sự thay đổi tính trạng chất/số lượng dưới tác động của chọn lọc 8.4. Mô hình tương tác giữa kiểu gen và mơi trường (G x E)

CO3, CO4, CO5, CO6

Chương 9 Sự xác định và liên kết giới tính; Các tính trạng bị ảnh hưởng và bị giới hạn giới tính

9.1. Di truyền cơ bản về sự xác định giới tính 9.1.1. Sự biểu hiện cả hai giới trong một cá thể 9.1.2. Sự xác định giới tính ở động vật

9.2. Hệ thống nhiễm sắc thể đối với sự xác định giới tính 9.2.1. Hệ thống XX-XO ở loài châu chấu

9.2.2. Hệ thống ZZ-ZW ở chim, vài loài lưỡng thê & cá 9.2.3. Hệ thống “Haplodiploidy” ở côn trùng Hymenopteran 9.3. Liên kết giới tính

9.4. Các tính trạng bị ảnh hưởng và bị giới hạn bởi giới tính

3

CO2, CO3, CO4, CO5, CO6

Chương 10 Những bổ sung sau Mendel

10.1. Kiểu hình khơng phải luôn phản ánh kiểu gien 10.1.1. Độ thấm (Penetrance)

10.1.2. Độ biểu hiện (Expressivity)

10.2. Môi trường cũng ảnh hưởng sự phát triển kiểu hình 10.2.1. Tính trội lặn

10.2.2. Trội khơng hoàn toàn 10.2.3. Đồng trội (Codominance) 10.2.4. Át khuất (Epistasis) 10.2.5. Gen gây chết

10.3. Tương tác các Gen và sự thay đổi tỷ lệ kiểu hình

3

CO2, CO3, CO4, CO5, CO6

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

Chương 11 Biến dị nhiễm sắc thể: Cấu trúc & Số lượng

11.1. Thuật ngữ về cấu trúc nhiễm sắc thể

11.2. Các dạng biến đổi về cấu trúc nhiễm sắc thể 11.2.1. Lặp & mất đoạn

11.2.2. Thêm & đảo đoạn 11.2.3. Chuyển đoạn

11.3. Tác động di truyền & tiến hóa đối với sự tái sắp xếp NST 11.4. Biến dị số lượng nhiễm sắc thể

11.4.1. Đa bội lệch (Aneuploidy): ở người và thực vật

11.4.2. Đa bội (Polyploidy): dị đa bội (Allopolyploidy) và tự đa bội (Autopolyploidy)

3

CO2, CO3, CO4, CO5, CO6

Chương 12 Liên kết và Tái tổ hợp ở sinh vật chân hạch

12.1. Định nghĩa về Liên kết và tái tổ hợp 12.2. Liên kết: hồn tồn và khơng hồn tồn 12.3. Sự tái tổ hợp

CO3, CO4, CO5, CO6

Chương 13 Di truyền học Người và phân tích phả hệ

13.1. Phân tích phả hệ đối với các tính trạng đơn gen 13.1.1. Tính trạng trội ở nhiễm sắc thể thường 13.1.2. Tính trạng lặn ở nhiễm sắc thể thường 13.1.3. Tính trạng lặn liên kết với nhiễm sắc thể X 13.1.4. Tính trạng trội liên kết với nhiễm sắc thể X 13.1.5. Các tính trạng liên kết với nhiễm sắc thể Y 13.2. Hầu hết các tính trạng ở người là phức tạp

3

CO2, CO3, CO4, CO5, CO6

Chương 14 Di truyền học quần thể

14.1. Tổng quan về di truyền học quần thể và tiến hóa 14.1.1. Biến dị di truyền tồn tại ở 3 mức

14.1.2. Cả hai di truyền quần thể và di truyền tiến hóa chủ yếu tập trung vào nhóm hơn là cá thể

14.2. Số lượng biến dị di truyền trong một quần thể co thể được mô tả thông qua các tần số của các alen và các kiểu gien. 14.3. Định luật Hardy-Weinberg

14.4. Các yếu tố làm thay đổi các tần số gien

3

CO2, CO3, CO4, CO5, CO6

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

Chương 15 Di truyền tế bao chất

15.1. Các đặc điểm cơ bản của bộ gen ty và lạp thể và sự phân chia của hai thể này.

15.1.1. Các thể này ở dạng đa bội, dưới nhiều mức độ khác nhau 15.1.2. Sự phân chia các thể theo kiểu phân đôi

15.1.3. DNA của các thể này phân chia một cách ngẫu nhiên vào các tế bào con.

15.2. Các đặc điểm hiện đại của hai thể này phản ánh nguồn gốc cộng sinh của chúng

15.3. Các hệ thống di truyền của hai thể này 15.4. Các quy luật di truyền tế bào chất

3

CO2, CO3, CO4, CO5, CO6

7. Phương pháp giảng dạy:

- Giảng và giải thích các quy luật di truyền và biến dị ở sinh vật.

- Cung cấp các nguồn tài liệu bổ sung cũng như các phương tiện khác.

8. Nhiệm vụ của sinh viên:

Sinh viên phải thực hiện các nhiệm vụ như sau: - Tham dự lớp ít nhất 80% số giờ giảng ở lớp; - Thảo luận các câu hỏi được nêu ra ở lớp; - Tham dự kiểm tra giữa học phần.

- Tham dự thi kết thúc học phần.

- Chủ động tổ chức thực hiện giờ tự học và thảo luận.

9. Đánh giá kết quả học tập của sinh viên: 9.1. Cách đánh giá

Sinh viên được đánh giá tích lũy học phần như sau:

- Điểm học phần là tổng điểm của tất cả các điểm đánh giá thành phần của học phần và được nhân bởi trọng số tương ứng. Điêm học phần theo thang điểm 10 và làm tròn đến số một chữ số thập phân, sau đó được quy đổi sang điểm chữ

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

và điểm số theo thang điểm 4 theo quy định về công tác học vụ của Trường.

10. Tài liệu học tập:

Thông tin về tài liệu Số đăng ký cá biệt

[1] Cơ sở di truyền học / Phạm Thành Hổ.- Tp. HCM:

Trường Đại học Tổng hợp Tp. HCM, 1993; 105tr..- 576.5/ H450

NN.006284

[2] Cơ sở di truyền học / Lê Đình Lương, Phan Cự Nhân.- Hà Nội: Giáo dục, 1994.- 204 tr. - PL chuyển về số 576.5 (QĐ).- 576.5/ L561

MOL.013441,MON.105149, SP.007951,SP.007954, MOL.013437,SP.007957, MOL.013440,MOL.013439, MON.105893,MOL.013438, MON.012814

[3]. Di truyền học quần thể/ Đỗ Lê Thăng. ĐHQG, 2001; 235tr, 576.58 / Th116

MOL.014824, MOL.014825

MON.105920, TS.000075 TS.000076

11. Hướng dẫn sinh viên tự học:

(tiết)

Thực hành (tiết)

Nhiệm vụ của sinh viên 1 Chương 1. Giới thiệu Di truyền học

1.1. Khái niệm căn bản về di truyền học 1.2. Tái bản DNA

1.3. Quá trình sao mã

1.4. Mã di truyền và quá trình dịch mã

6 0 Đọc trước:

Chương 1, 12, 13, 15 [Tài liệu 2];

Phần I - Chương 1 Phần III - Chương 9, 11 [Tài liệu 3]

2 Chương 2. Đột biến & sửa sai DNA

2.1. Hậu quả của đột biến 2.2. Cơ chế sửa sai DNA

2.3. Sự khác nhau: Biến dị (Variation) và Đột biến (Mutation)

6 0 Đọc trước:

Chương 17 [Tài liệu 2]; Phần III, Chương 16 [Tài liệu 3]

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

3 Chương 3. Yếu tố chuyển vị

(Transposable elements-TE)

3.1. DNA chuyển vị

3.2. Yếu tố chuyển vị ở vi khuẩn 3.3. Yếu tố chuyển vị ở bắp: Ac/Ds 3.4. Yếu tố chuyển vị ngược chỉ có ở nhóm sinh vật chân hạch

6 0 Đọc trước:

Chương 11 [Tài liệu 2];

Phần III- Chương 10; Phần IV- Chương 17 [Tài liệu 3];

4 Chương 4. Con đường sinh tổng hợp, Đột biến Khuyết dưỡng (Auxotrophy), thí nghiệm bổ sung (Complementation)

4.1. Thí nghiệm của Beadle và Tatum 4.2. Phép thử bổ sung

6 0 Đọc trước:

Phần IV- Chương 13 [Tài liệu 3];

5 Chương 5. Di truyền Vi khuẩn

5.1. Bộ gen vi khuẩn 5.2. Hiện tượng biến nạp 5.3. Hiện tượng tiếp hợp 5.4. Hiện tượng tải nạp

6 0 Đọc trước:

Chương 8 [Tài liệu 2];

Phần III - Chương 10, Chương 11, 12 [Tài liệu 3];

6 Chương 6. Sự điều hòa hoạt động của Gen, mơ hình “Lac Operon” và “Tryptophan Operon” ở vi khuẩn

6.1. Sự biểu hiện của Gen điều hịa 6.2. Mơ hình “Lactose Operon” và Tryptophan Operon

6.3. Đột biến gen điều hòa

6 0 Đọc trước:

Phần IV- Chương 14 [Tài liệu 3];

7 Chương 7. Nguyên phân & Giảm phân

7.1. Sự phân chia nhân: Nguyên phân, Giảm phân

8 Chương 8. Di truyền số lượng

8.1. Tính trạng di truyền số lượng và chất lượng

8.2. Sự thay đổi ở các tính trạng chất lượng dưới tác động của chọn lọc 8.3. Mơ hình phân tích tương tác giữa kiểu gen và môi trường [G x E]

6 0 Đọc trước:

Chương 22 [Tài liệu 2]; Phần VI - Chương 25 [Tài liệu 3];

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

9 Chương 9. Sự xác định giới tính và Sự liên kết giới tính; các tính trạng bị ảnh hưởng và bị giới hạn giới tính

9.1. Di truyền cơ bản của sự xác định giới tính

9.2. Sự biểu hiện của cả hai giới tính trong một cá thể

9.3 Xác định giới tính ở động vật

9.4. Hệ thống nhiễm sắc thể đối với sự xác định giới tính: các hệ thống xác định giới tính XX-XO; ZZ-ZW. 9.5 Hiện tượng “Haplodiploidy” ở các loài côn trùng cánh màng như ong (Hymenopteran)

6 0 Đọc trước:

Chương 4 [Tài liệu 2];

10 Chương 10. Những bổ sung sau Mendel

10.1. Kiểu hình không phải luôn phản ánh kiểu gien: Độ thấm & độ biểu hiện 10.2. Môi trường có thể ảnh hưởng lên

11 Chương 11. Biến dị nhiễm sắc thể: Cấu trúc & Số lượng

11.1. Cấu trúc nhiễm sắc thể

11.2. Sự biến đổi cấu trúc nhiễm sắc thể 11.3. Sự tác động của Tiến hóa đối với biến đổi cấu trúc nhiễm sắc thể 11.4. Biến dị số lượng nhiễm sắc thể

6 0 Đọc trước:

Chương 9 [Tài liệu 2]; Phần II -

Chương 8 [Tài liệu 3];

12 Chương 12. Liên kết & tái tổ hợp ở sinh vật nhóm chân hạch

12.1. Định nghĩa về sự Liên kết & tái tổ hợp