phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa pháp luật và thực tiễn xét xử tại tòa án

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (4.17 MB, 107 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

--- ∞0∞---

TRẦN THỊ NGỌC TRÂM

PHẠT VI PHẠM VÀ BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI TRONG HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HÓA - PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN XÉT XỬ TẠI TÒA ÁN

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2021

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anPhat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anPhat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anPhat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anPhat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anPhat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anPhat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anPhat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa an

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

--- ∞0∞---

TRẦN THỊ NGỌC TRÂM

PHẠT VI PHẠM VÀ BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI TRONG HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HÓA - PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN XÉT XỬ TẠI TÒA ÁN

Chuyên ngành: Luật kinh tế Mã số chuyên ngành: 60 38 01 07

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT KINH TẾ

Giảng viên hướng dẫn : TS. VŨ THẾ HOÀI

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2021

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:54 PM6:53:54 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:54 PM6:53:54 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:54 PM6:53:54 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH KHOA ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

GIẤY XÁC NHẬN

Tôi tên: TRẦN THỊ NGỌC TRÂM

Ngày sinh: 09/05/1980 Nơi sinh: Đồng Nai Mã học viên: 1783801070044 Lớp: MHLAW17A

Chuyên ngành: Luật Kinh Tế khóa 17 của Trường Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh. Tơi đồng ý cung cấp tồn văn thông tin luận văn tốt nghiệp hợp lệ về bản quyền cho Thư viện trường đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh. Thư viện trường đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh sẽ kết nối tồn văn thông tin luận văn tốt nghiệp vào hệ thống thông tin khoa học của Sở Khoa học và Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh.

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

Ý KIẾN CHO PHÉP BẢO VỆ LUẬN VĂN THẠC SĨ CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN

Giảng viên hướng dẫn: TS. Vũ Thế Hoài

Học viên thực hiện: Trần Thị Ngọc Trâm . Lớp: Cao học Luật kinh tế K 17(MLAW017A)

Tên đề tài: Phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa - Pháp luật và thực tiễn xét xử tại Tòa án”.

Ý kiến của giảng viên hướng dẫn về việc cho phép học viên Trần Thị Ngọc Trâm được bảo vệ luận văn trước Hội đồng:

1. Về tinh thần, thái độ nghiên cứu của học viên:

- Trong quá trình thực hiện đề tài Luận văn, học viên đã có nhiều cố gắng nỗ lực nghiên cứu đề tài, hoàn thành kế hoạch học tập của mình.

- Học viên đã hồn thành Luận văn theo đúng yêu cầu của cơ sở đào tạo quy định.

2. Khả năng nghiên cứu khoa học của học viên:

- Học viên đã sử dụng một số phương pháp nghiên cứu khoa học cụ thể, phù hợp với yêu cầu nghiên cứu thực hiện đề tài Luận văn.

- Học viên có thể nghiên cứu, mở rộng, phát triển đề tài theo hướng tiếp cận thực tiễn, từ đó đưa ra những luận cứ khoa học đóng góp vào sự phát triển của pháp luật cũng như đề xuất một số giải pháp giải quyết các vấn đề thực tiễn trong lĩnh vực nghiên cứu.

3. Hình thức và nội dung của luận văn:

Hình thức và nội dung của Luận văn thực hiện theo quy định của cơ sở đào tạo; nội dung của Luận văn có giá trị khoa học để tìm hiểu, tham khảo ứng dụng trong thực tiễn.

4. Đề nghị:

Luận văn đã hoàn thành tốt, đáp ứng được các yêu cầu về nội dung và hình thức đối với Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Luật kinh tế, kính đề nghị Khoa Đào tạo sau đại học Trường Đại học Mở TP. HCM tạo điều kiện cho học viên Trần Thị Ngọc Trâm được bảo vệ Luận văn thạc sĩ với đề tài nêu trên./.

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 08 tháng 09 năm 2021

Người nhận xét

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan rằng luận văn “Phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp

đồng mua bán hàng hóa - Pháp luật và thực tiễn xét xử tại Tịa án

” là cơng trình

khoa học của chính tơi.

Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong Luận văn, tơi cam đoan rằng tồn phần hay những phần nhỏ của Luận văn này chưa từng được công bố hoặc sử dụng để nhận bằng cấp ở nơi khác.

Khơng có nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong Luận văn này mà không được trích dẫn theo đúng quy định.

Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2021

Tác giả

123docz.net - File bi loi xin lienhe:

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Khoa Luật, Khoa Đào tạo sau đại học, Thư viện Trường cùng toàn thể quý thầy cô, cán bộ Trường Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tơi trong suốt q trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Đặc biệt, xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến TS.Vũ Thế Hoài đã hết lịng giúp đỡ, tận tình hướng dẫn, chỉ bảo và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt quá trình thực hiện việc nghiên cứu luận văn.

Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã luôn ở bên cạnh hỗ trợ, giúp đỡ và động viên tơi trong q trình học tập và thực hiện đề tài nghiên cứu của mình.

Cuối cùng, xin trân trọng cám ơn các thầy, cô trong Hội đồng chấm luận văn đã cho tôi những ý kiến đóng góp q báu để tơi hồn chỉnh luận văn này

123docz.net - File bi loi xin lienhe:

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

TĨM TẮT LUẬN VĂN

Hợp đồng mua bán hàng hóa là hoạt động thương mại nhằm mục đích tìm kiếm cơ hội, lợi nhuận. Theo đó, có thể vì lý do khác nhau mà một chủ thể cố ý hoặc vô ý dẫn đến vi phạm các thỏa thuận, các cam kết với đối tác của mình. Điều này làm ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của bên kia. Với tính chất như vậy, pháp luật nhất thiết phải có các quy định hợp lý nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bên bị vi phạm trong hợp đồng, góp phần tạo nên mơi trường kinh doanh cạnh tranh lành mạnh, minh bạch và ổn định.

Luận văn “Phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán

hàng hóa - Pháp luật và thực tiễn xét xử tại Tịa án”, là một cơng trình nghiên

cứu tổng quan, toàn diện từ cơ sở lý luận đến thực tiễn với mục tiêu làm sáng tỏ các vấn đề lý luận, pháp luật thực định và thực tiễn áp dụng pháp luật Việt Nam về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa. Từ đó, đưa ra một số đề xuất nhằm hoàn thiện pháp luật về chế tài phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa.

Tác giả đứng dưới góc độ là người làm công tác thực tiễn xét xử tại Tòa án nhân dân đối với các tranh chấp về hợp đồng mua bán hàng hóa nhằm tìm hiểu pháp luật Việt Nam về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa, thực tiễn áp dụng pháp luật và quan điểm xét xử khi giải quyết các vụ án tại Tòa án nhân dân. Từ đó, đánh giá những bất cập, khó khăn hạn chế trong áp dụng và đề xuất một số kiến nghị giải pháp nhằm tiếp tục hoàn thiện pháp luật hiện hành về vấn đề này.

Từ khoá: Phạt vi phạm, bồi thường thiệt hại, hợp đồng mua bán hàng hóa.

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

THESIS SUMMARY

Contracts for the sale and purchase of goods are commercial activities for the purpose of seeking opportunities and making profits. Accordingly, it is possible for different reasons that a subject intentionally or unintentionally violates agreements and commitments with its partners. This directly or indirectly affects the lawful rights and interests of the other party. With such nature, it is necessary for the law to have reasonable provisions to protect the legitimate rights and interests of the violated party in the contract, contributing to creating a fair and transparent competitive business environment. and stable.

The thesis "Punishment for violations and compensation for damage in goods sale and purchase contracts - Law and practice in court", is an overview and comprehensive research work from theoretical basis to practice. adjudicating at the Court in dispute cases about goods sale and purchase contracts with the aim of clarifying theoretical issues, practical laws and practical application of Vietnamese law on penalties for violations and compensation. damages in the contract of sale of goods.

The author stands from the perspective of a person who practices trial at the People's Court for disputes over goods sale and purchase contracts in order to learn Vietnamese law on penalties for violations and compensation for damage in contracts. goods purchase and sale agreement, practice of applying the law and adjudication perspective when settling cases at the People's Court. The author has focused on analyzing the topic on two contents corresponding to 02 chapters:

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

compensation for damage in goods sale and purchase contracts according to the law. Vietnam law. Chapter 2. Practical application of the law on penalties for violations and compensation for damage in goods sale and purchase contracts

On that basis, analyze and evaluate the practical application of legal provisions on fines for violations and compensation for damage in goods sale and purchase contracts. Assess the limitations in the provisions of the law on sanctions for violations and compensation for damage. From there, propose directions and some solutions to amend the provisions of Vietnamese law on sanctions for violations and compensation for damage in goods sale and purchase contracts. The analysis and evaluation during the research process helped the author come to some conclusions as follows:

- Firstly, sanctions for violations and compensation for damage are very commonly applied. Especially when there is a breach in the contract of sale of goods, it is applied by the parties to deter and compensate for losses caused by the violation. - Second, a number of provisions on sanctions for violations and compensation for damage in the Commercial Law are still problematic and unreasonable, so it is necessary to review and amend these regulations to make the Commercial Law more suitable. with Vietnam's development practice.

The above content is given by the author from a theoretical perspective combined with practical analysis, and also points out the shortcomings of the law in providing for penalties for violations and compensation for damage such as: solution to improve the law: solution to amend the provisions of the Commercial Law (on

sanctions for violations, legislators should remove the ceiling of 8% under the 2005

Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anPhat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anPhat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anPhat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa an

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

should stipulate that the infringing party's fault element is one of the grounds for claiming fines and compensation for damage; General agreement on the application, change, termination and arising of two types penalties for violations and compensation on the basis of developing existing advantages in the two laws of LTM and Civil Code. Dispute resolution services for judges; awareness of enterprises in signing contracts; propaganda and dissemination of commercial law to traders. individuals and entities entering into a contractual relationship for the sale of goods. The author hopes that with the above recommendations, it will contribute to perfecting the provisions of the law and improving the efficiency of dispute resolution about fines for violations and compensation for damage in goods sale and purchase contracts in the near future. .

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ... i

LỜI CẢM ƠN ... ii

TÓM TẮT LUẬN VĂN ... iii

MỞ ĐẦU ... 1

1. Lý do lựa chọn đề tài ... 1

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ... 2

3. Mục tiêu nghiên cứu ... 3

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ... 4

5. Câu hỏi nghiên cứu ... 4

6. Phương pháp nghiên cứu ... 5

7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ... 5

8. Kết cấu dự kiến của Luận văn ... 6

Chương 1: LÝ LUẬN VÀ QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ PHẠT VI PHẠM VÀ BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI TRONG HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HÓA ... 7

1.1 Khái quát về hợp đồng mua bán hàng hóa và các hình thức trách nhiệm pháp lý do vi phạm hợp đồng mua bán hàng hóa. ... 7

1.1.1 Khái niệm hợp đồng mua bán hàng hóa ... 7

1.1.2 Đặc điểm, phân loại hợp đồng mua bán hàng hóa ... 8

1.1.3 Các hình thức trách nhiệm pháp lý do vi phạm hợp đồng mua bán hàng hóa. 91.2 Khái quát về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa ... 14

1.2.1 Khái niệm, đặc điểm của phạt vi phạm trong hợp đồng mua bán hàng hóa ... 14

1.2.2 Khái niệm, đặc điểm của bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa ... 16

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

1.2.3 Mối quan hệ giữa phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa ... 191.2.4 Ý nghĩa pháp lý của phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa ... 221.3. Quy định về phạt vi phạm trong hợp đồng mua bán hàng hóa theo Luật thương mại 2005 ... 231.3.1. Điều kiện áp dụng phạt vi phạm trong hợp đồng mua bán hàng hóa ... 241.3.2. Mức phạt vi phạm trong hợp đồng mua bán hàng hóa ... 301.4. Quy định về bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa theo Luật thương mại 2005, ... 341.4.1. Điều kiện áp dụng bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa 341.4.2. Mức bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa ... 371.4.3. Mức bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa tại một số quốc gia trên thế giời ... 38

Chương 2: THỰC TIỄN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ PHẠT VI PHẠM VÀ BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI TRONG HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HÓA VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT ... 42

2.1. Thực tiễn giải quyết tranh chấp về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa tại Tịa án trên địa bàn Tp. Hồ Chí Minh ... 422.1.1. Thực tiễn giải quyết tranh chấp về phạt vi phạm trong hợp đồng mua bán hàng hóa tại Tịa án ... 422.1.2. Thực tiễn giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa tại Tòa án. ... 492.2. Những tồn tại, hạn chế của pháp luật về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa ... 582.3. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa ... 66

KẾT LUẬN CHUNG ... 71 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ... 73

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

for the International Sale of Goods (Vienna Convention 1980) Công ước của Liên Hợp Quốc về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế (Cơng ước Viên 1980)

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 14<div class="page_container" data-page="14">

MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài

Pháp luật về hợp đồng ở nước ta có quá trình phát triển qua từng giai đoạn, phù hợp với hoàn cảnh kinh tế, chính trị, xã hội. Trong đó, một trong những mốc lịch sử quan trọng là Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng năm 1986, đại hội đã thành công và thổi một làn gió mới vào tư duy kinh tế của chúng ta bằng việc đề ra công cuộc đổi mới nền kinh tế. Đảng chủ trương xóa bỏ cơ chế quản lí kinh tế quan liêu bao cấp cũ, xây dựng nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường với sự quản lí của nhà nước, định hướng xã hội chủ nghĩa. Từ đó, hàng loạt các văn bản pháp luật mới được ra đời điều chỉnh lĩnh vực hợp đồng.

Hiện nay, khi đất nước đang phát triển nền kinh tế thị trường, đặc biệt là

càng phát triển mạnh mẽ. Những giao dịch, hợp tác mà các tổ chức, cá nhân tham gia ký kết ngày càng nhiều, những hợp đồng trong và ngoài nước ngày càng được ký kết một cách đa dạng hơn. Mua bán hàng hóa là hoạt động chính trong các hoạt động thương mại, là cầu nối giữa sản xuất và tiêu dùng. Từ năm 2005, khi Luật Thương mại (2005), Bộ luật Dân sự (2005) và đến nay là Bộ luật Dân sự (2015) được ban hành, pháp luật đã quy định rõ nghĩa vụ của các bên trong việc thực hiện các điều khoản đã thỏa thuận trong hợp đồng. Nếu một bên có hành vi vi phạm gây thiệt hại cho bên kia thì phải gánh chịu những hậu quả pháp lý bất lợi. Các vụ việc vi phạm hợp đồng mua bán hàng hóa xảy ra càng nhiều, dẫn đến số tranh chấp hợp đồng giữa các doanh nghiệp cũng tăng theo,

1 Tổ chức Thương mại Thế giới (World Trade Organization).

2 Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương gọi tắt là Hiệp định CPTPP, là một hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới, gồm 11 nước thành viên là: Ốt-xtrây-li-a, Bru-nây, Ca-na-đa, Chi-lê, Nhật Bản, Ma-lai-xi-a, Mê-hi-cô, Niu Di-lân, Pê-ru, Xinh-ga-po và Việt Nam.

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 15<div class="page_container" data-page="15">

nhất là trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố đơ thị thương mại, dịch vụ lớn nhất trong cả nước. Khi một hợp đồng được xác lập và có hiệu lực pháp luật thì quyền và nghĩa vụ của các bên thỏa thuận trong hợp đồng luôn được nhà nước thừa nhận, bảo vệ. Việc vi phạm các nghĩa vụ trong hợp đồng (như không thực hiện nghĩa vụ hoặc có thực hiện nghĩa vụ nhưng thực hiện không đúng, không đầy đủ) sẽ làm xâm hại các quyền, lợi ích hợp pháp của đối tác hợp đồng. Các giao dịch thương mại, nếu chỉ dựa vào sự tin tưởng lẫn nhau mà khơng có những trách nhiệm ràng buộc thực hiện sẽ chỉ là các cam kết sng. Vì vậy, việc đặt ra các quy định pháp lý để xử lý vi phạm hợp đồng sẽ góp phần bảo vệ trật tự, kỉ cương pháp luật, có như thế quan hệ hợp đồng mới có thể tồn tại được. Hai trong số các quy định trách nhiệm pháp lý nên được các bên tham gia kí kết hợp đồng lưu ý và cần thiết đưa vào hợp đồng cũng như là phải nghiên cứu kĩ về nó trong luật để tránh xung đột dẫn đến tranh chấp là phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại.

Chính vì vậy, Tác giả đã chọn đề tài “ Phạt vi phạm và bồi thường thiệt

hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa - Pháp luật và thực tiễn xét xử tại Tòa án” với mong muốn tập trung làm rõ việc pháp luật Việt Nam quy định như thế

nào về vấn đề phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa, thực tiễn áp dụng pháp luật và quan điểm xét xử tại TAND, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa.

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài

Đối với khía cạnh phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại, ở Việt Nam đã có nhiều cơng trình nghiên cứu thuộc các cấp độ khác nhau như: Ngô Văn Hiệp (2007), Chế tài bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng kinh doanh, thương mại, Luận văn Thạc sỹ Luật học, Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Lê Thành Tín (2013), Phạt vi phạm hợp đồng xây dựng theo pháp luật Việt Nam

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 16<div class="page_container" data-page="16">

hiện nay, Luận văn Thạc sỹLuật học, Học viện Khoa học xã hội; Nguyễn Thị Nhàn (2013), Phạt vi phạm hợp đồng theo pháp luật thương mại Việt Nam hiện nay, Luận văn Thạc sỹ Luật học, Học viện Khoa học xã hội; Nguyễn Thị Thúy (2013), Chế tài trong thương mại theo pháp luật thương mại Việt Nam, Luận văn Thạc sỹ Luật học, Học viện Khoa học xã hội…

Nghiên cứu đề tài “Phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng

mua bán hàng hóa - Pháp luật và thực tiễn xét xử tại Tòa án”, Tác giả đứng

dưới góc độ là người làm cơng tác thực tiễn xét xử tại Tòa án nhân dân đối với các tranh chấp về hợp đồng mua bán hàng hóa nhằm tìm hiểu pháp luật Việt Nam về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa, thực tiễn áp dụng pháp luật và quan điểm xét xử khi giải quyết các vụ án tại Tòa án nhân dân. Từ đó, đánh giá những bất cập, khó khăn hạn chế trong áp dụng và đề xuất một số kiến nghị giải pháp nhằm tiếp tục hoàn thiện pháp luật hiện hành về vấn đề này.

3. Mục tiêu nghiên cứu

Mục đích: Làm sáng tỏ các vấn đề lý luận, pháp luật thực định và thực tiễn áp dụng pháp luật Việt Nam về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa. Từ đó, đưa ra một số đề xuất nhằm hoàn thiện pháp luật về chế tài phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa.

Nhiệm vụ nghiên cứu:

- Phân tích các vấn đề lý luận và pháp luật về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa.

- Phân tích, đánh giá thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa.

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 17<div class="page_container" data-page="17">

- Đánh giá các điểm hạn chế trong quy định của pháp luật về chế tài phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại. Từ đó đề xuất phương hướng và một số giải pháp sửa đổi các quy định của pháp luật Việt Nam về chế tài phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu trong luận văn này là thực tiễn áp dụng pháp luật về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa tại Tịa án nhân dân theo Luật thương mại năm 2005.

Phạm vi nghiên cứu của Luận văn là lý luận và thực tiễn áp dụng hai vấn đề này này trong phạm vi Luật thương mại năm 2005.

Phạm vi nghiên cứu về không gian là thực tiễn xét xử tại Tòa án nhân dân trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.

Phạm vi nghiên cứu về thời gian: từ năm 2015 đến năm 2020.

5. Câu hỏi nghiên cứu

Để giải quyết những vấn đề thuộc đối tượng nghiên cứu của Luận văn, đạt được mục đích nghiên cứu. Một số câu hỏi nghiên cứu cơ bản được đặt ra trong

quá trình nghiên cứu như sau:

1- Các quy định pháp luật về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa theo Luật thương mại năm 2005 quy định như thế nào?

2- Thực tiễn áp dụng pháp luật về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa tại Tịa án theo Luật thương mại năm 2005 đang gặp phải những vướng mắc, khó khăn gì? Những ngun nhân gây ra khó khăn, vướng mắc đó là gì?

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 18<div class="page_container" data-page="18">

3- Cần có những giải pháp nào để nhằm nâng cao hiệu quả về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa?

6. Phương pháp nghiên cứu

Để thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn, tác giả đã áp dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể, phù hợp với từng nội dung nghiên cứu như sau:

Phương pháp hệ thống hóa nhằm hệ thống hóa các quy định của pháp luật, thống kê các hành vi vi phạm hợp đồng phổ biến hiện nay...

Phương pháp phân tích, tổng hợp được dùng trong việc tổng hợp các quy định, thông tin, dữ liệu liên quan đến đề tài.

Phương pháp phân tích tình huống pháp lý: nghiên cứu, phân tích một số

trong hợp đồng mua bán hàng hóa được xét xử sơ thẩm, phúc thẩm, giám đốc thẩm tại Tịa án.

Bên cạnh đó, Tác giả sử dụng phương pháp phân tích để phân tích, làm rõ các quy định pháp luật, phân tích thực trạng áp dụng pháp luật... và đặc biệt là sử dụng phương pháp so sánh để tìm ra những vấn đề khác nhau giữa thực tiễn và quy định của pháp luật thực định.

7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

Thông qua đề tài nghiên cứu, tác giả làm sáng tỏ các vấn đề lý luận, pháp luật và thực tiễn áp dụng Luật thương mại năm 2005 về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa. Từ đó, tác giả đưa ra các đề xuất nhằm hồn thiện pháp luật về vấn đề phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa ở Việt Nam trong thời gian tới.

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 19<div class="page_container" data-page="19">

Những phân tích, đánh giá trong đề tài mang ý nghĩa lý luận và thực tiễn trong việc giao kết hợp đồng và hạn chế phòng ngừa rủi ro pháp lý, tranh chấp trong việc thực hiện hợp đồng mua bán hàng hóa, nhằm giúp các cá nhân, thương nhân, tổ chức hiểu và áp dụng tốt hơn pháp luật trong quá trình giao kết và thực hiện hợp đồng mua bán hàng hóa trong thực tiễn.

8. Kết cấu dự kiến của Luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của Luận văn được chia thành 2 Chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận và quy định pháp luật về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa theo theo Luật thương mại năm 2005.

Chương 2: Thực tiễn giải quyết tranh chấp về phạt vi phạm và bồi thường

thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa và một số kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật.

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 20<div class="page_container" data-page="20">

1.1.1. Khái niệm hợp đồng mua bán hàng hóa

Sự ra đời của LTM năm 2005 là khởi đầu hình thành một khái niệm mới trong thực tiễn kinh doanh - khái niệm “hợp đồng thương mại”. Trong khoa học pháp lý, cũng có ý kiến cho rằng khơng nên sử dụng khái niệm này do lo ngại dẫn đến hệ quả khơng cần thiết, đó là sự mất cơng tìm kiếm điểm khác biệt giữa hợp đồng thương mại và hợp đồng dân sự. Song trong thực tiễn kinh doanh hiện nay, khái niệm này vẫn được sử dụng khá phổ biến với ý nghĩa là “ hợp đồng trong hoạt động thương mại”. Có thể thấy rằng, hợp đồng thương mại vẫn tồn tại trong đời sống kinh tế, pháp lý với ý nghĩa là hợp đồng hình thành trong lĩnh

Các văn bản pháp luật hiện hành ở Việt Nam khơng có định nghĩa cụ thể về hợp đồng mua bán hàng hóa. Hợp đồng mua bán hàng hóa là một trong những loại hợp đồng thương mại. Về lí luận, hợp đồng thương mại là một dạng

3TS. Nguyễn Thị Dung (chủ biên), Kiến thức pháp lý và kỹ năng cơ bản trong đàm phán, soạn thảo và ký kết

hợp đồng trong lĩnh vực thương mại (sách chuyên khảo), Nxb. Chính trị - Hành chính, Hà Nội, 2012.

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 21<div class="page_container" data-page="21">

cụ thể của hợp đồng dân sự và hợp đồng mua bán hàng hóa trong thương mại cũng là một dạng hợp đồng mua bán tài sản. Tuy nhiên, hợp đồng thương mại nói chung và hợp đồng mua bán hàng hóa trong thương mại nói riêng có những đặc thù riêng biệt khác với hợp đồng dân sự và hợp đồng mua bán tài sản. Như vậy, chúng ta có thể dựa trên các khái niệm chung về hợp đồng dân sự, hợp

năm 2005 “Mua bán hàng hóa là hoạt động thương mại, theo đó bên bán có

nghĩa vụ giao hàng, chuyển quyền sở hữu hàng hóa cho bên mua và nhận thanh tốn;bên mua có nghĩa vụ thanh toán cho bên bán, nhận hàng và quyền sở hữu hàng hóa theo thỏa thuận” có thể đưa ra khái niệm về hợp đồng mua bán hàng

hóa như sau:

“Hợp đồng mua bán hàng hóa là sự thỏa thuận của các bên theo đó bên bán có nghĩa vụ giao hàng, chuyển quyền sở hữu hàng hóa cho bên mua và nhận thanh tốn; bên mua có nghĩa vụ thanh toán cho bên bán, nhận hàng và quyền sở hữu hàng hóa theo thỏa thuận”.

Cách hiểu về hợp đồng mua bán hàng hóa như trên cũng đã có những điểm tương đồng với một số nước khác. Ví dụ: Theo Luật của Pháp, hợp đồng mua bán là một thỏa thuận theo đó một bên có nghĩa vụ giao vật và bên kia có nghĩa vụ trả tiền cho vật ấy hoặc Luật của Anh quy định hợp đồng mua bán là hợp đồng theo đó người bán chuyển giao hoặc đồng ý chuyển giao quyền sở hữu

1.1.2 Đặc điểm, phân loại hợp đồng mua bán hàng hóa (i) Đặc điểm hợp đồng mua bán hàng hóa

Theo quy định tại khoản 1 Điều 3 LTM năm 2005 thì “Hoạt động thương

4Theo Điều 385 BLDS năm 2015 thì hợp đồng dân sự là sự thỏa thuận của các bên về việc xác lập, thay đổi hay chấm dứt quyền và nghĩa vụ dân sự. Điều 430: Hợp đồng mua bán tài sản là sự thỏa thuận của các bên, theo đó bên bán chuyển quyền sở hữu tài sản cho bên mua và bên mua trả tiền cho bên bán.

5Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam, Cẩm nang hợp đồng thương mại, Hà Nội, 2007.

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 22<div class="page_container" data-page="22">

mại là hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động nhằm mục đích sinh lời khác”. Như vậy, hoạt động mua bán hàng hóa là hoạt động thương mại thuộc về bản chất, được thực hiện nhằm mục đích sinh lợi, vậy nên hợp đồng mua bán hàng hóa - với tính chất là sự thỏa thuận giữa các bên để thực hiện hoạt động mua bán hàng hóa có những đặc điểm sau:

Thứ nhất, Chủ thể của hợp đồng mua bán hàng hóa chủ yếu là thương

nhân;

Thứ hai, Mục đích chủ yếu của các bên trong hợp đồng mua bán hàng

hóa là sinh lợi;

Thứ ba, Đối tượng của hợp đồng mua bán hàng hóa là hàng hóa.; Thứ tư, Hình thức của hợp đồng mua bán hàng hóa.

Điều 24 LTM 2005 quy định: “Hình thức hợp đồng mua bán hàng hố” trong đó: “1. Hợp đồng mua bán hàng hố được thể hiện bằng lời nói, bằng văn bản hoặc được xác lập bằng hành vi cụ thể. 2. Đối với các loại hợp đồng mua bán hàng hoá mà pháp luật quy định phải được lập thành văn bản thì phải tuân theo các quy định đó”. Như vậy, hợp đồng mua bán hàng hóa có thể được thể hiện dưới hình thức lời nói, bằng văn bản hoặc bằng hành vi cụ thể của các bên giao kết.

(ii) Phân loại hợp đồng mua bán hàng hóa:

Mua bán hàng hóa vốn là hoạt động thương mại truyền thống chủ đạo và phổ biến, không chỉ phạm vi quốc gia mà cả phạm vi quốc tế. Hợp đồng mua bán hàng hóa có thể phân loại thành hợp đồng mua bán hàng hóa thơng thường và hợp đồng mua bán hàng hóa được giao kết thơng qua Sở giao dịch hàng hóa

1.1.3 Các hình thức trách nhiệm pháp lý do vi phạm hợp đồng mua bán hàng hóa.

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 23<div class="page_container" data-page="23">

(i) Khái niệm trách nhiệm pháp lý do vi phạm hợp đồng mua bán hàng hóa.

Trong đời sống xã hội, sản xuất kinh doanh tồn tại rất nhiều mối quan hệ xã hội. Quan hệ giữa người với người, giữa cá nhân với tổ chức, giữa các tổ chức với nhau. Các mối quan hệ này rất đa dạng, trong đó các chủ thể có những quyền và nghĩa vụ cụ thể với nhau, việc thực hiện hay khơng thực hiện nghĩa vụ đó không cần sự đảm bảo của Nhà nước bằng pháp luật. Nhưng khi các nghĩa vụ đó được các quy phạm pháp luật điều chỉnh thì chúng trở thành nghĩa vụ bắt buộc – nghĩa vụ pháp lý, nghĩa là những hành vi mà chủ thể của quan hệ pháp luật nhất định bắt buộc phải thực hiện và thực hiện đó được đảm bảo bằng sức mạnh cưỡng chế của Nhà nước. Lúc này, trách nhiệm được hiểu theo nghĩa chung và khi có sự vi phạm nghĩa vụ thì phát sinh một loại trách nhiệm là trách nhiệm pháp lý.

Trách nhiệm pháp lý có thể được hiểu là hậu quả bất lợi đối với chủ thể vi phạm pháp luật, tương ứng với hành vi vi phạm pháp luật gây ra, phù hợp với chế tài của pháp luật.

Trách nhiệm pháp lý được thể hiện qua chế tài của pháp luật và gắn liền với sự cưỡng chế của Nhà nước. LTM năm 2005 quy định trách nhiệm pháp lý tại chương VII và sử dụng thuật ngữ “chế tài trong thương mại” ở phần đề mục. Trong khoa học pháp lý, chế tài là thuật ngữ có lịch sử lâu đời. Thuật ngữ chế tài bắt nguồn từ tiếng La tinh là Sanctico (phán quyết nghiêm khắc nhất), theo nghĩa nguyên thủy là hình thức trừng phạt nghiêm khắc nhất dành cho người vi phạm luật lệ. Ngày nay, thuật ngữ chế tài được sử dụng rộng rãi trong khoa học pháp lý. Hiểu theo nghĩa rộng, chế tài là biện pháp cưỡng chế nhà nước đối với việc thực thi các quy phạm pháp luật, là phản ứng của nhà nước trước các hành vi vi phạm pháp luật. Hiểu theo nghĩa hẹp, chế tài là một bộ phận cấu thành của

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 24<div class="page_container" data-page="24">

quy phạm pháp luật, dự kiến những biện pháp được áp dụng đối với các chủ thể

Cũng cần bàn thêm trước việc không thực hiện đúng hợp đồng. Bộ luật

sự” như “trách nhiệm dân sự bồi thường thiệt hại do vi phạm nghĩa vụ” tại Điều 360. Hoặc “trách nhiệm dân sự do không thực hiện nghĩa vụ giao vật” tại Điều 356. Hoặc “trách nhiệm dân sự do không thực hiện hoặc không được thực hiện một công việc” tại Điều 358. Bên cạnh đó “phạt vi phạm” không được coi là một loại chế tài, mà coi đó như là một nội dung của hợp đồng. Đối với cùng một vấn để có bản chất giống nhau trong cùng một hệ thống pháp luật, có văn bản sử dụng thuật ngữ “trách nhiệm dân sự”, có văn bản sử dụng thuật ngữ “chế tài”. Điều này cho thấy, việc sử dụng thuật ngữ “ trách nhiệm dân sự” hay thuật ngữ “chế tài” ở đây theo các nhà làm luật dường như không thật sự quan trọng mà điều quan trọng cần quan tâm chính là các bên có thể làm gì khi xảy ra việc

Như vậy, có thể thấy trách nhiệm pháp lý do vi phạm hợp đồng mua bán hàng hóa theo pháp luật thực định của Việt Nam là chế tài do vi phạm hợp đồng trong thương mại, xác định những hậu quả pháp lý bất lợi của bên có hành vi vi phạm hợp đồngmua bán hàng hóa. Việc vi phạm các nghĩa vụ theo hợp đồng mua bán là việc một bên không thực hiện, thực hiện không đầy đủ hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ theo thỏa thuận giữa các bên hoặc theo quy định của pháp luật (khoản 12 Điều 3 LTM năm 2005) sẽ dẫn đến bên vi phạm phải chịu những chế tài do pháp luật quy định. Dưới đây, tác giả sử dụng thuật ngữ chế tài

6 Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình lí luận nhà nước và pháp luật (tái bản lần 6), GS.TS. Lê Minh Tâm,

PGS.TS. Nguyễn Minh Đoan (chủ biên), Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 2015, tr.134.

7 Đỗ Văn Đại ( 2010). Các biện pháp xử lý việc không thực hiện đúng hợp đồng trong pháp luật Việt Nam, Nxb.

Chính trị quốc gia Sự thật, tr.39.

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 25<div class="page_container" data-page="25">

trong thương mại theo nghĩa mà LTM năm 2005 quy định là chế tài do vi phạm hợp đồng mua bán hàng hóa trong thương mại.

(ii) Các hình thức của chế tài do vi phạm hợp đồng mua bán hàng hóa.

Theo Điều 292 LTM 2005, các chế tài do vi phạm hợp đồng mua bán hàng hóa bao gồm: Buộc thực hiện đúng hợp đồng; Phạt vi phạm; Buộc bồi thường thiệt hại ; Tạm ngừng thực hiện hợp đồng; Đình chỉ thực hiện hợp đồng; Hủy bỏ hợp đồng; Các biện pháp khác do các bên thoả thuận không trái với nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam, điều ước quốc tế mà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên và tập quán thương mại quốc tế. Các hình thức chế tài do vi phạm hợp đồng thương mại được quy định cụ thể tại Mục I, chương VII, của LTM 2005.

Tùy từng trường hợp, mức độ vi phạm khác nhau mà các chủ thể có thể phải chịu những loại chế tài khác nhau sau đây:

+ Buộc thực hiện đúng hợp đồng (Điều 297, Điều 298 và Điều 299 LTM 2005): Buộc thực hiện đúng hợp đồng là việc bên bị vi phạm yêu cầu bên vi

phạm thực hiện đúng hợp đồng hoặc dùng các biện pháp khác để hợp đồng được thực hiện và bên vi phạm phải chịu chi phí phát sinh. Trong thời gian áp dụng chế tài này bên bị vi phạm có thể yêu cầu bồi thường thiệt hại và phạt vi phạm nhưng không được áp dụng các chế tài khác. Trường hợp bên vi phạm không thực hiện chế tài này trong thời gian do bên bị vi phạm ấn định thì bên bị vi phạm có quyền áp dụng chế tài khác để bảo vệ quyền lợi của mình.

+ Phạt vi phạm (Điều 300; 301 LTM 2005): Phạt vi phạm là việc bên bị

vi phạm yêu cầu bên vi phạm trả một khoản tiền phạt do vi phạm hợp đồng nếu trong hợp đồng có thỏa thuận, trừ các trường hợp miễn trách nhiệm quy định tại điều 294 của Luật này. Mức phạt đối với vi phạm nghĩa vụ hợp đồng hoặc tổng mức phạt đối với nhiều vi phạm không vượt quá 8% giá trị phần nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm.

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 26<div class="page_container" data-page="26">

+ Bồi thường thiệt hại (Điều 302; 303 và Điều 307 LTM 2005): Bồi

thường thiệt hại là việc bên vi phạm bồi thường những tổn thất do hành vi vi phạm hợp đồng gây ra cho bên bị vi phạm. Nếu các bên khơng có thỏa thuận phạt vi phạm thì bên bị vi phạm chỉ có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại. Nếu các bên có thỏa thuận phạt vị phạm thì bên bị vi phạm có quyền áp dụng cả 2 chế tài bồi thường thiệt hại và phạt vi phạm.

+ Tạm ngừng thực hiện hợp đồng (điều 308, điều 309 LTM 2005): Là

hình thức chế tài theo đó 1 bên tạm thời khơng thực hiện nghĩa vụ trong hợp đồng. Căn cứ áp dụng là khi xảy ra hành vi vi phạm mà các bên đã thỏa thuận hành vi vi phạm này là điều kiện để tạm ngừng thực hiện hợp đồng, một bên vi phạm cơ bản nghĩa vụ hợp đồng. Khi hợp đồng bị tạm ngừng thì hợp đồng vẫn cịn hiệu lực, bên bị vi phạm có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại. Bên tạm ngừng thực hiện hợp đồng phải báo cho bên kia biết về việc tạm ngừng. Trường hợp không thông báo mà gây thiệt hại cho bên kia thì phải bồi thường thiệt hại cho bên kia.

+ Đình chỉ thực hiện hợp đồng: (Điều 310, Điều 311 LTM 2005). Là việc

1 bên chấm dứt thực hiện nghĩa vụ hợp đồng. Căn cứ để áp dụng chế tài đình chỉ thực hiện hợp đồng là khi: xảy ra hành vi vi phạm mà các bên đã thỏa thuận là điều kiện để đình chỉ hợp đồng và một bên vi phạm cơ bản nghĩa vụ của hợp đồng. Khi hợp đồng bị đình chỉ thực hiện thì hợp đồng chấm dứt từ thời điểm 1 bên nhận được thơng báo đình chỉ. Các bên không phải thực hiện nghĩa vụ hợp đồng. Bên đã thực hiện nghĩa vụ có quyền yêu cầu bên kia thanh toán hoặc thực hiện nghĩa vụ đối ứng. Bên bị vi phạm có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại theo quy định của Luật Thương mại. Bên đình chỉ thực hiện hợp đồng phải thơng báo cho bên kia về việc đình chỉ.

+ Hủy bỏ hợp đồng (Điều 312 LTM 2005) Là hình thức chế tài theo đó 1

bên chấm dứt thực hiện nghĩa vụ hợp đồng làm cho hợp đồng khơng có hiệu lực

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 27<div class="page_container" data-page="27">

từ thời điểm giao kết. Căn cứ hủy bỏ hợp đồng bao gồm: xảy ra hành vi vi phạm mà các bên thỏa thuận là điều kiện hủy bỏ hợp đồng và một bên vi phạm cơ bản nghĩa vụ hợp đồng.

+ Các biện pháp khác do các bên thỏa thuận (khoản 7 điều 292 LTM

2005). Bên cạnh các chế tài được quy định nêu trên các bên thoả thuận về các

hình thức chế tài. Tuy nhiên việc thỏa thuận đó khơng trái với ngun tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam, điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên và tập quán thương mại quốc tế.

1.2 Khái quát về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa

1.2.1 Phạt vi phạm trong hợp đồng mua bán hàng hóa

Hợp đồng mua bán hàng hóa là quan hệ thương mại có thể mang lại quyền và lợi ích cho các bên, thỏa mãn ý chí và nguyện vọng mà các bên hướng tới. Tuy nhiên, quan hệ hợp đồng hiện nay luôn tiềm ẩn những rủi ro và những vi phạm của đối tác gây ra thiệt hại cho bên kia. Để hạn chế những vấn đề trên, pháp luật quy định về phạt vi phạm trong hợp đồng và cụ thể là hợp đồng mua bán hàng hóa nhằm điều chỉnh quan hệ hợp đồng, tạo theo công cụ hiệu quả cho các bên ngăn chặn hành vi phi phạm hợp đồng.

Luật thương mại năm 2005 tại Điều 300 quy định: “Phạt vi phạm là việc bên

bị vi phạm yêu cầu bên vi phạm trả một khoản tiền phạt do vi phạm hợp đồng nếu trong hợp đồng có thỏa thuận, trừ các trường hợp miễn trách nhiệm quy định tại Điều 294 của Luật này”.

Quy định này cho thấy, phạt vi phạm là một chế tài do các bên thỏa thuận có chức năng bổ sung một quyền yêu cầu về vật chất (quyền yêu cầu trả tiền phạt) của

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 28<div class="page_container" data-page="28">

bên bị vi phạm và tương ứng là một nghĩa vụ vật chất (nghĩa vụ trả tiền phạt) của

Theo quy định trên, chủ thể có quyền yêu cầu phạt vi phạm là bên bị vi phạm. Chủ thể có nghĩa vụ là bên vi phạm và khách thể trong quan hệ này mà các bên hướng đến là một khoản tiền phạt vi phạm. Phạt vi phạm chỉ có thể xảy ra trong trường hợp các bên đã có thỏa thuận cụ thể trong hợp đồng. Điều này có nghĩa phạt vi phạm là sự thỏa thuận của các bên nên một bên không thể tùy tiện yêu cầu bên kia phải chịu phạt vi phạm nếu các bên khơng có thỏa thuận trong hợp đồng về vấn đề này. Tuy nhiên thỏa thuận phạt vi phạm không được áp dụng trong

“trường hợp miễn trách nhiệm đối với hành vi vi phạm quy định tại Điều 294” của

LTM năm 2005.

Ví dụ về thỏa thuận phạt vi phạm “bên mua có nghĩa vụ thanh toán bằng

chuyển khoản cho người bán chậm nhất là 15 ngày, kể từ ngày nhận được hóa đơn giá trị gia tăng từ bên bán. Trong trường hợp thanh toán chậm, bên mua phải chịu phạt 0.5% giá trị hợp đồng/ngày chậm thanh tốn nhưng khơng q 8% giá trị hợp đồng”.

Ở Việt Nam, đây là chế tài tiền tệ được xây dựng nhằm hai mục đích: (i) răn đe, phòng ngừa vi phạm và giáo dục ý thức tuân thủ cam kết đã ghi nhận trong hợp đồng; (ii) trừng phạt bên có hành vi vi phạm hợp đồng. Quan niệm về phạt vi phạm của Việt Nam có điểm khác so với nhiều nước. Ở các nước theo dịng họ pháp luật Anh - Mỹ khơng có khái niệm phạt vi phạm mà chỉ có khái niệm bồi thường thiệt hại, vốn mang tính đền bù chứ khơng nhằm trừng phạt bên có hành vi vi phạm hợp đồng. Ở Hoa Kỳ, hình thức bồi thường thiệt hại theo mức ấn định tuy gần giống chế tài phạt vi phạm của Việt Nam nhưng lại khác về mục đích. Bồi thường thiệt hại theo mức ấn định có mục đích dự kiến thiệt hại

8 Trường Đại học Luật TP. HCM, Giáo trình Pháp luật về thương mại hàng hóa và dịch vụ, Chủ biên: TS. Phan

Huy Hồng, Nxb. Hồng Đức, năm 2014, tr 423.

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 29<div class="page_container" data-page="29">

nhưng nó sẽ bị vơ hiệu nếu được sử dụng như một biện pháp trừng phạt bên vi phạm hợp đồng khi quy định số tiền q lớn, khơng hợp lí so với thiệt hại thực tế có thể xảy ra.

Các nước theo dòng họ pháp luật châu Âu lục địa lại coi phạt vi phạm là một hình thức đảm bảo thực hiện nghĩa vụ hợp đồng, ý nghĩa chính của nó là cho phép bên bị vi phạm không phải chứng minh mức độ thiệt hại trong trường hợp hợp đồng bị vi phạm. Ở các nước này, phạt vi phạm mang tính chất đền bù và có thể thay thế cho việc bồi thường thiệt hại do vi phạmhợp đồng. Pháp luật của Đức, Thụy Sỹ đều cho phép các bên quy định trong hợp đồng mức tiền phạt

Suy cho cùng dù cách hiểu có khác nhau nhưng chế tài phạt vi phạm trong hợp đồng mua bán hàng hóa được xây dựng là để đảm bảo các điều kiện bình thường cho các chủ thể tham gia giao dịch ký kết thực hiện hợp đồng.

1.2.2 Bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa

Bồi thường thiệt hại là một loại trách nhiệm pháp lý phát sinh do hành vi vi phạm hợp đồng gây thiệt hại cho các chủ thể khác, theo đó bên vi phạm hợp đồng dẫn đến gây thiệt hại phải trả một khoản tiền bồi thường cho bên bị vi phạm nhằm khơi phục lợi ích vật chất cho bên bị vi phạm.

Luật Thương mại năm 2005 tại Điều 302 quy định: “Bồi thường thiệt hại là

việc bên vi phạm bồi thường những tổn thất do hành vi vi phạm hợp đồng gây ra cho bên bị vi phạm”. Như vậy, chế tài bồi thường thiệt hại là một chế tài mang

tính tài sản, việc bồi thường thiệt hại chính là việc bồi thường những tổn thất thực tế bị mất do hành vi vi phạm hợp đồng của một bên.

Ví dụ về bồi thường thiệt hại “thương nhân A (bên mua) và thương nhân

B (bên bán) tiến hành ký kết hợp đồng mua bán nông sản. Thực hiện hợp đồng,

9 Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình luật thương mại Việt Nam, đồng chủ biên: PGS.TS. Nguyễn Viết Tý,

TS. Nguyễn Thị Dung, Nxb.Tư pháp, năm 2019, tr 296,297

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 30<div class="page_container" data-page="30">

bên mua đã ứng trước 30% giá trị hợp đồng cho bên mua, đến hạn giao hàng, bên bán không thực hiện nghĩa vụ giao hàng cho bên mua. Điều này đã ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của bên mua như số tiền đã ứng trước, cơ hội làm ăn với các đối tác khác, quan trọng là bên mua đã thiệt hại khi phải hủy hợp đồng giao hàng với bên thứ 3 và phải bồi thường cho bên thứ 3. Trường hợp này bên A có quyền yêu cầu bên B bồi thường thiệt hại do không thực hiện nghĩa vụ giao hàng, theo đó bên A cần chứng minh thiệt hại thực tế xảy ra và thiệt hại này phát sinh trực tiếp từ việc vi phạm hợp đồng của bên B”.

Sự vi phạm nghĩa vụ gây thiệt hại của một bên trong quan hệ hợp đồng sẽ làm ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích vật chất của bên kia. Do đó, bên vi phạm gây thiệt hại phải có trách nhiệm bù đắp những lợi ích vật chất đủ để cho phép khơi phục lại tình trạng trước khi vi phạm gây thiệt hại và thỏa mãn những quyền lợi chính đáng mà bên kia đáng lẽ phải được hưởng.

Mục đích của yêu cầu trả tiền bồi thường thiệt hại là bù đắp cho bên bị vi phạm, chứ không phải là để trừng phạt bên vi phạm trong quan hệ hợp đồng. Cụ

thể tại khoản 2 Điều 302 LTM năm 2005 quy định rõ: “Giá trị bồi thường thiệt

hại bao gồm giá trị tổn thất thực tế, trực tiếp mà bên bị vi phạm phải chịu cho bên vi phạm gây ra và khoản lợi trực tiếp mà bên bị vi phạm đáng lẽ được hưởng nếu khơng có hành vi vi phạm”. Tiếp theo ví dụ trên thì bên A có quyền

yêu cầu và có nghĩa vụ chứng minh bên B gây thiệt hại các khoản sau:

+ Giá trị tổn thất thực tế, trực tiếp mà bên bị vi phạm phải chịu cho bên vi phạm gây ra: Số tiền mà bên B đã bị phạt hoặc bồi thường cho bên thứ 3 khi khơng có hàng để giao cho bên thứ 3

+ Khoản lợi trực tiếp mà bên bị vi phạm đáng lẽ được hưởng nếu khơng có hành vi vi phạm: Số tiền chênh lệch mà bên A mua của bên B, sau đó bán lại cho bên thứ 3 mà bên A có thể được hưởng nếu khơng có hành vi vi phạm không giao hàng của bên B.

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 31<div class="page_container" data-page="31">

Như vậy LTM năm 2005 chỉ cho phép các bên xác định thiệt hại trên cơ sở thiệt hại đã xảy ra và ảnh hưởng trực tiếp đến bên bị vi phạm khi hợp đồng đang được thực hiện. Vì thế mức bồi thường phải được tính tốn đầy đủ, bao gồm tổn thất thực tế mà bên bị vi phạm gánh chịu do hành vi vi phạm hợp đồng của bên kia và khoản lợi nhuận bị bỏ lỡ mà bên bị vi phạm có thể được nhận nếu bên kia thực hiện đúng các nghĩa vụ của mình. Do mang tính bù đắp nên số tiền bồi thường khơng thể vượt quá số tiền thiệt hại thực tế.

Pháp luật các nước điển hình của hai dịng họ civil law và common law đều thống nhất quan điểm này và ghi nhận trong các văn bản pháp luật (Điều 1149 BLDS Pháp, Điều 250 BLDS Đức, khoản 2 Điều 2-708 Bộ luật Thương mại thống nhất Hoa Kỳ). Ở Việt Nam, chế tài này được quy định trong BLDS năm 2015, LTM năm 2005 và nhiều văn bản pháp luật chuyên ngành khác như: Luật hàng không dân dụng Việt Nam năm 2006 và Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật hàng không dân dụng năm 2014; Bộ luật Hàng hải Việt Nam năm 2015; Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2000 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật kinh doanh bảo hiểm năm 2010, Luật số 42/2019/QH14 ngày 14 tháng 6 năm 2019 của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh

Tóm lại, trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa là một loại trách nhiệm tài sản mà theo đó khi một chủ thể vi phạm nghĩa vụ pháp lý gây tổn hại cho chủ thể khác trong quan hệ hợp đồng thì phải bồi thường những tổn thất do mình gây ra. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại hướng đến mục đích quan trọng là bồi hồn hoặc bù đắp cho bên bị vi phạm.

10 Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình luật thương mại Việt Nam, đồng chủ biên: PGS.TS. Nguyễn Viết Tý,

TS Nguyễn Thị Dung, Nxb.Tư pháp, năm 2019, tr 297,298.

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 32<div class="page_container" data-page="32">

1.2.3 Mối quan hệ giữa phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa

Về mặt khái niệm, phạt vi phạm là một khoản tiền mà bên vi phạm nghĩa vụ phải trả cho bên bị vi phạm, khoản tiền này không liên quan đến tổn thất mà bên bị vi phạm phải chịu. Còn bồi thường thiệt hại là việc bồi đắp những tổn thất mà bên vi phạm nghĩa vụ phải trả cho bên bị vi phạm. Như vậy, phải có thiệt hại mới có phát sinh nghĩa vụ bồi thường thiệt hại. Còn với phạt vi phạm thì khơng có thiệt hại vẫn phát sinh nghĩa vụ trả tiền phạt vi phạm.

Về mặt mục đích, tính chất phạt vi phạm được đặt ra để răn đe bên vi phạm nâng cao ý thức tuân thủ hợp đồng, còn bồi thường thiệt hại nhằm bù đắp tổn thất mà bên bị vi phạm phải chịu. Trách nhiệm Phạt vi phạm chi phát sinh thì phải có thỏa thuận trong hợp đồng mua bán hàng hóa. Cịn với trách nhiệm bồi thường thiệt hại thì dù trong hợp đồng khơng có thỏa thuận thì vẫn phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại khi có đủ các yếu tố do pháp luật quy định như có hành vi vi phạm hợp đồng, có thiệt hại thực tế và hành vi vi phạm hợp đồng là nguyên nhân trực tiếp gây ra thiệt hại, trừ những trường hợp miễn trách nhiệm

11

.

LTM năm 2005 tại điều 307 quy định:

“1. Trường hợp các bên khơng có thỏa thuận phạt vi phạm thì bên bị vi phạm chỉ có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại, trừ trường hợp Luật này có quy định khác.

2. Trường hợp các bên có thỏa thuận phạt vi phạm thì bên bị vi phạm có quyền áp dụng cả chế tài phạt vi phạm và buộc bồi thường thiệt hại, trừ trường hợp Luật này có quy định khác”.

11 Điều 303 LTM năm 2005.

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 33<div class="page_container" data-page="33">

Theo LTM năm 2005, Phạt vi phạm là phải có thỏa thuận trong hợp đồng nên khi có vi phạm xảy ra mà các bên khơng có thỏa thuận phạt vi phạm thì bên bị vi phạm chỉ có thể yêu cầu bồi thường thiệt hại, không được yêu cầu phạt vi phạm. Trong trường hợp các bên có thỏa thuận phạt vi phạm thì bên bị vi phạm có quyền áp dụng cả chế tài phạt vi phạm và chế tài bồi thường thiệt hại, tác giả cho rằng đây là quy định rất hợp lý và phù hợp với các quan hệ thương mại, đặc biệt không tạo sự tùy tiện, hiểu nhầm của các cơ quan có thẩm quyền khi giải quyết các tranh chấp liên quan đến phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa. Một chế định xuất phát từ sự dự liệu về quan hệ của các bên khi tiến hành ký kết hợp đồng, còn một chế định xuất phát từ yêu cầu bù đắp tổn thất do hành vi vi phạm gây ra. Việc thỏa thuận một hoặc nhiều chế tài trong thương mại giữ chúng có mối liên hệ với nhau, đơi khi bổ trợ nhau. Vì vậy, đòi hỏi các bên khi tiến hành ký kết hợp đồng phải hiểu rõ về mối quan hệ giữa các chế tài trong thương mại cũng như mối quan hệ giữa chế tài phạt vi phạm và chế tài bồi thường thiệt hại để áp dụng cho phù hợp.

Một số tác giả cho rằng pháp luật thực định của Việt Nam có sự khơng thống nhất khi quy định về chế tài bồi thường thiệt hại giữa LTM năm 2005 và BLDS năm 2015 khi quy định tại khoản 3 Điều 418 BLDS năm 2015:

“Các bên có thể thỏa thuận về việc bên vi phạm nghĩa vụ chỉ phải chịu phạt vi phạm mà không phải bồi thường thiệt hại hoặc vừa phải chịu phạt vi phạm và vừa phải bồi thường thiệt hại.

Trường hợp các bên có thỏa thuận về phạt vi phạm nhưng không thỏa thuận về việc vừa phải chịu phạt vi phạm và vừa phải bồi thường thiệt hại thì bên vi phạm nghĩa vụ chỉ phải chịu phạt vi phạm.”

Theo đó, việc bồi thường thiệt hại chỉ đặt ra khi có thỏa thuận trong hợp đồng, chứ không phải như LTM là dù trong hợp đồng khơng có thỏa thuận thì vẫn phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại khi có đủ các yếu tố do pháp luật

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 34<div class="page_container" data-page="34">

quy định. Theo quy định của BLDS thì Phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại chỉ được áp dụng cùng nhau khi các bên thỏa thuận được áp dụng cả hai. Chúng ta nhận thấy có sự lúng túng trong cách hiểu của mối quan hệ của hai chế tài này

trong quy định của BLDS, “các bên khơng có thỏa thuận về bồi thường thiệt hại

thì bên vi phạm nghĩa vụ chỉ phải chịu phạt vi phạm”. Vậy vấn đề đặt ra là nếu

khơng có thỏa thuận phạt vi phạm thì có đương nhiên được áp dụng bồi thường thiệt hại và theo đó bồi thường thiệt hại có đương nhiên sẽ được áp dụng khi có hành vi vi phạm hợp đồng hay không. Theo quan điểm của tác giả cho rằng, khoản 3 Điều 418 BLDS năm 2015 nên hiểu đó là quy định đối với trường hợp trong hợp đồng có thỏa thuận phạt vi phạm, thì lúc đó sẽ có chế tài mối quan hệ giữa phạt vi phạm và BTTH, nếu khơng có thỏa thuận phạt vi phạm thì trách nhiệm BTTH trong Điều 360 BLDS thể hiện tại mục 4 “ trách nhiệm dân sự” sẽ phát sinh khi có đủ các yếu tố về thiệt hại thực tế… không cần có sự thỏa thuận trước trong hợp đồng.

Về vấn đề áp dụng pháp luật Việt Nam trong hợp đồng mua bán hàng hóa. Ở Việt Nam, việc áp dụng pháp luật về hợp đồng thương mại nói chung và trong hợp đồng mua bán hàng hóa nói riêng dựa trên các nguyên tắc được quy định trong BLDS năm 2015 (Điều 4, Điều 5), LTM năm 2005 (Điều 4, Điều 5) và các văn bản pháp luật chuyên ngành. Theo đó, trước hết áp dụng văn bản pháp luật chuyên ngành, nếu trong văn bản pháp luật chun ngành khơng quy định thì áp dụng LTM năm 2005 và trong trường hợp LTM năm 2005 khơng quy định thì mới áp dụng BLDS năm 2015.

Ngoài ra, hợp đồng mua bán hàng hóa cịn có thể chịu sự điều chỉnh của điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc gia nhập, luật nước ngoài và cả tập quán quốc tế. Cụ thể như các quy định điều chỉnh quan hệ hợp đồng thương mại còn được ghi nhận trong các điều ước quốc tế song phương và đa phương mà Việt Nam tham gia với tư cách là thành viên như: Hiệp định thương mại Việt

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 35<div class="page_container" data-page="35">

Nam - Hoa Kỳ (BTA), Hiệp định chung về thương mại dịch vụ của WTO (GATS), Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (FTA), Công ước Viên 1980 về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế (CISG)... những quy định trong các điều ước quốc tế trực tiếp hoặc gián tiếp điều chỉnh các quan hệ hợp đồng thương mại nói

1.2.4 Ý nghĩa pháp lý của phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa

Thực tế cho thấy rằng, các bên có thể áp dụng các biện pháp khác để đảm bảo hợp đồng được diễn ra suôn sẻ. Tuy nhiên, như áp dụng chế tài bồi thường thiệt hại thì có thể sẽ mất thời gian do cần chứng minh nhiều căn cứ (hành vi vi phạm, có thiệt hại, có mối quan hệ nhân quả), việc xác định thiệt hại là một vấn đề không đơn giản trong thực tế. Ngay cả đối với những biện pháp khác thì việc yêu cầu các bên phải có một lượng vốn dự trữ hoặc một tài sản để thế chấp, cầm cố hoặc đặt cọc nhằm đảm bảo cho việc thực hiện hợp đồng. Cho nên, việc thỏa thuận phạt vi phạm là chế tài có vai trò xử lý vi phạm nhanh và đơn giản cho các bên.

Đây là một chế tài có vai trị chính là nâng cao ý thức, trách nhiệm của các bên trong thực hiện hợp đồng. Vai trò bù đắp, bồi thường chỉ là thứ yếu đối

12 Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình luật thương mại Việt Nam, đồng chủ biên: PGS.TS. Nguyễn Viết Tý,

TS. Nguyễn Thị Dung, Nxb.Tư pháp, năm 2019, tr19.

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 36<div class="page_container" data-page="36">

với chế tài phạt vi phạm, bởi vì nếu xem vai trị bù đắp là vai trị chính của phạt vi phạm là khơng thỏa đáng vì vấn đề bù đắp thiệt hại này được quy định độc lập trong một chế tài khác trong LTM năm 2005 là chế tài bồi thường thiệt hại.

(ii) Về bồi thường thiệt hại

Bồi thường thiệt hại nhằm bù đắp tổn thất mà bên bị vi phạm phải chịu do hành vi vi phạm hợp đồng của một bên. Giá trị bồi thường thiệt hại bao gồm “tổn thất thực tế, trực tiếp” và “ khoản lợi trực tiếp mà bên bị vi phạm đáng lẽ được hưởng nếu khơng có hành vi vi phạm”. Bồi thường thiệt hại được áp dụng thực hiện sẽ lộ rõ vai trị bù đắp tổn thất của nó, tạo lại sự cân bằng về lợi ích đã bị mất của bên bị vi phạm, làm cho thiệt hại vật chất của bên bị vi phạm trở về vị trí ban đầu nếu thiệt hại được bồi thường đúng và đủ.Việc bồi thường này còn thể hiện một chân lý rằng khơng ai có thể được hưởng lợi từ việc vi phạm hợp đồng, khơng ai có thể được nhiều hơn số thực tế bị thiệt hại và cũng theo lẽ đó chủ thể vi phạm chỉ phải bồi thường những thiệt hại do chính mình gây ra.

Ngồi ra, bồi thường thiệt hại cịn có tác dụng mang tính răn đe các chủ thể khiến họ phải tự giữ mình khơng vi phạm hợp đồng. Đây cũng là một biện pháp giáo dục các tổ chức, cá nhân có ý thức tơn trọng pháp luật.

Nhìn chung, bồi thường thiệt hại trong LTM năm 2005 đã và đang phát huy vai trò, chức năng của mình. Vai trị bù đắp tổn thất đúng và đủ của bồi thường thiệt hại đã giúp các bên bảo vệ một cách tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của mình khi bị xâm phạm và giúp khôi phục lại những giá trị vật chất đã bị mất, làm cho yếu tố vật chất trở lại vị trí ban đầu mà họ đáng lẽ được hưởng. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại là một quy định hết sức cần thiết thể hiện rõ chức năng là một chế tài trong quan hệ hợp đồng mua bán hàng hóa khi mà hoạt động này trong môi trường cạnh tranh hiện nay.

1.3. Quy định về phạt vi phạm trong hợp đồng mua bán hàng hóatheo Luật thương mại 2005.

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 37<div class="page_container" data-page="37">

1.3.1. Điều kiện áp dụng phạt vi phạm trong hợp đồng mua bán hàng hóa

Điều 300 LTM năm 2005 quy định: “Phạt vi phạm là việc bên bị vi phạm

yêu cầu bên vi phạm trả một khoản tiền phạt do vi phạm hợp đồng nếu trong hợp đồng có thỏa thuận…”

Như vậy, với căn cứ quy định trên, để áp dụng chế tài phạt vi phạm trong hợp đồng mua bán hàng hóa, cần hội tụ các yếu tố sau;

(i) Xảy ra hành vi vi phạm hợp đồng của một bên; (ii) Tồn tại thỏa thuận phạt vi phạm hợp đồng;

(iii) Không thuộc các trường hợp miễn trách nhiệm đối với các hành vi vi phạm.

Thứ nhất, Xảy ra hành vi vi phạm hợp đồng

Điều kiện cần để áp dụng chế tài phạt vi phạm là phải có hành vi “vi

phạm hợp đồng”. Khoản 12 Điều 3 LTM năm 2005 quy định: “Vi phạm hợp

đồng là việc một bên không thực hiện, thực hiện không đầy đủ hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ theo thoả thuận giữa các bên hoặc theo quy định của Luật này”. Như vậy vi phạm hợp đồng phải thuộc một trong các trường hợp (không

thực hiện; thực hiện không đầy đủ; thực hiện không đúng nghĩa vụ theo thỏa thuận giữa các bên; hoặc theo quy định của Luật này).

Quay lại ví dụ “Thương nhân A (bên mua) và thương nhân B (bên bán)

tiến hành ký kết hợp đồng mua bán nông sản. Trong hợp đồng, hai bên thỏa thuận áp dụng mức phạt vi phạm là 8% giá trị phần nghĩa vụ hợp đồng vi phạm.”

Thực hiện hợp đồng, bên bán không thực hiện nghĩa vụ giao hàng cho bên mua thì bên mua có quyền áp dụng chế tài phạt vi phạm. Trong trường hợp này, bên có quyền khơng cần phải chứng minh rằng mình đã bị thiệt hại, mà chỉ cần

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 38<div class="page_container" data-page="38">

chứng minh bên có nghĩa vụ đã khơng thực hiện nghĩa vụ dẫn đến có hành vi vi phạm hợp đồng.

Trong áp dụng chế tài theo LTM năm 2005, vi phạm hợp đồng có thể chia làm 2 loại là vi phạm hợp đồng và vi phạm cơ bản.

Vi phạm cơ bản theo khoản 13 Điều 3 LTM năm 2005 quy định: “là sự vi

phạm hợp đồng của một bên gây thiệt hại cho bên kia đến mức làm cho bên kia khơng đạt được mục đích của việc giao kết hợp đồng”.Theo pháp luật Việt Nam

cụ thể là LTM 2005 thì vi phạm cơ bản hợp đồng có hai yếu tố là phải có sự vi phạm hợp đồng và sự vi phạm của một bên đó gây thiệt hại cho bên kia đến mức làm cho bên kia không đạt được mục đích của việc giao kết hợp đồng. LTM năm 2005 lần đầu tiên đưa ra khái niệm “vi phạm cơ bản” để phân biệt với các vi phạm hợp đồng thơng thường và có các chế tài tương xứng với mức độ vi phạm. Quy định này rất thuận lợi cho các thương nhân trong việc xử lý các vi phạm trong việc thực hiện các hợp đồng mua bán hàng hóa, chỉ vi phạm cơ bản mới được tạm ngừng thực hiện hợp đồng (Điều 308 LTM); được đình chỉ thực hiện hợp đồng (Điều 310 LTM) và được hủy bỏ hợp đồng (Điều 312, Điều 313 LTM); rất thuận lợi cho các cấp Tòa án trong giải quyết tranh chấp về thương mại, tuy nhiên cần lưu ý: Việc xác định chính xác mục đích thực của các bên tại thời điểm giao kết hợp đồng là điểm then chốt để kết luận có hành vi vi phạm cơ bản hay không hay chỉ là vi phạm hợp đồng trong việc giải quyết các tranh chấp thương mại của Tòa án. Và việc xác định này dễ dẫn đến sai lầm trong đánh giá chứng cứ, còn rất chủ quan, “linh động” trong giải quyết tranh chấp về thương mại.

Điều này cho thấy, điều kiện cần để áp dụng chế tài phạt vi phạm chỉ là “vi phạm hợp đồng”, không phân biệt vi phạm cơ bản hay vi phạm không cơ bản mà chỉ cần có hành vi vi phạm hợp đồng. Bên cạnh đó, phạt vi phạm cũng đơn

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 39<div class="page_container" data-page="39">

giản hơn do không cần yêu cầu như thiệt hại thực tế, quan hệ nhân quả giữa hành vi và thiệt hại như khi áp dụng chế tài bồi thường thiệt hại.

Thứ hai, có tồn tại thỏa thuận phạt vi phạm hợp đồng

Khác với các chế tài vi phạm hợp đồng khác như buộc thực hiện đúng hợp đồng, bồi thường thiệt hại hoặc hủy hợp đồng thì các bên có thể đương nhiên được quyền áp dụng. Còn để được áp dụng chế tài phạt vi phạm thì hai bên phải tồn tại thỏa thuận về phạt vi phạm hợp đồng. Do vậy, một bên không thể yêu cầu bên kia phải chịu phạt vi phạm nếu các bên khơng có thỏa thuận trong hợp đồng về vấn đề này. Tuy nhiên trong thực tiễn xét xử các tranh chấp về hợp đồng thương mại, vẫn cịn có trường hợp một bên yêu cầu phạt vi phạm mặc dù giữa các bên không tồn tại “thỏa thuận phạt vi phạm”. Các chủ thể này có thể do nhầm lẫn phạt vi phạm với bồi thường thiệt hại hoặc vì nghĩ rằng mình có quyền được pháp luật bảo vệ trong trường hợp khi mà quyền và lợi ích của mình đã khơng được bên kia tuân thủ theo hợp đồng, dẫn đến các biện pháp chế tài theo quy định của pháp luật không phân biệt được và hậu quả là quyền lợi chính đáng của mình khơng được bảo vệ chính xác và triệt để nhất. Trước hết, chúng ta phải xác định được thế nào là vi phạm hợp đồng? Mức phạt thế nào? Khi nào các bên có thể áp dụng chế tài phạt vi phạm.

Một vấn đề cần bàn thêm theo LTM năm 2005 là thỏa thuận phạt vi phạm “trong hợp đồng có thỏa thuận”, đây cũng là quan điểm dễ dẫn đến tranh luận, có quan điểm chỉ khi thỏa thuận phạt vi phạm ghi nhận trong hợp đồng ban đầu thì mới được ghi nhận, thỏa thuận trong các phụ lục hợp đồng, các biên bản làm việc…thì khơng được xem là hợp đồng có thỏa thuận phạt vi phạm. Tác giả cho rằng, việc thỏa thuận phạt vi phạm trong hợp đồng như quy định của LTM năm 2005 là phù hợp, chúng ta cần hiểu theo nghĩa rộng ra của hợp đồng, là bao gồm cả phụ lục hợp đồng có sửa chữa bổ sung, loại trừ, thay thế trong hợp đồng. Chúng ta không nên hiểu theo nghĩa chỉ có thỏa thuận trong hợp đồng ban đầu

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>Trang 40<div class="page_container" data-page="40">

trước đó. Theo đó, các bên có quyền bổ sung trong phụ lục hợp đồng, biên bản thỏa thuận của các bên (ln gắn liền với hợp đồng ban đầu) thì điều khoản phạt vi phạm vẫn có hiệu lực pháp luật, miễn là điều khoản đó khơng trái pháp luật và đạo đức xã hội.

Thứ ba, không thuộc các trường hợp miễn trách nhiệm

Khi hành vi vi phạm nghĩa vụ hợp đồng xảy ra mà thuộc trong các trường hợp miễn trách nhiệm thì dù các bên đã có thỏa thuận phạt vi phạm nhưng bên vi phạm vẫn có thể được miễn một phần hoặc toàn bộ trách nhiệm. Điều này không chỉ áp dụng cho chế tài phạt vi phạm mà còn áp dụng cho tất cả các chế tài khác quy định tại Điều 292 LTM năm 2005.

Vì thế, các bên trong hợp đồng hoặc đặc biệt là bên vi phạm hợp đồng cần chú ý đến các trường hợp này. Các trường hợp miễn trách nhiệm đối với hành vi vi phạm được quy định tại Điều 294 LTM năm 2005 gồm:

(i) Xảy ra trường hợp miễn trách nhiệm mà các bên đã thỏa thuận

Như vậy các bên hồn tồn có thể thỏa thuận trước trong hợp đồng về các trường hợp bên vi phạm được miễn trách nhiệm. Các trường hợp đó có thể khơng được pháp luật quy định mà hoàn toàn theo sự thỏa thuận của các bên. Chính vì thế, yếu tố tự nguyện khi giao kết hợp đồng rất quan trọng, vì nếu chứng minh được là điều khoản miễn trách nhiệm trong hợp đồng do nhầm lẫn, lừa dối hoặc đe dọa thì điều khoản miễn trách nhiệm sẽ bị vô hiệu. Bộ luật thương mại Đức quy định: các bên có quyền xác định trước trong hợp đồng những điều kiện miễn trừ trách nhiệm của bên vi phạm, tuy nhiên những trường hợp do lỗi cố ý bị coi là vô hiệu (Điều 276 đoạn 2). Vì thế, muốn được miễn trách nhiệm thì bên vi phạm phải chứng minh khơng có lỗi cố ý. Ở Hoa Kỳ, bên vi phạm được miễn trách nhiệm nếu xảy ra hồn cảnh nào đó mà điều kiện tiên

108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:51 PM6:53:51 PM

108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM108Wednesday, June 12, 20246:53:52 PM6:53:52 PM

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

</div>

phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa pháp luật và thực tiễn xét xử tại tòa án

<b>TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH </b>

<b>--- ∞0∞--- </b>

<b>TRẦN THỊ NGỌC TRÂM </b>

<b>PHẠT VI PHẠM VÀ BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI TRONG HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HÓA - PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN XÉT XỬ TẠI TÒA ÁN </b>

<b>LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT KINH TẾ </b>

<b>TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2021 </b>

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

<b>TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH </b>

<b>--- ∞0∞--- </b>

<b>TRẦN THỊ NGỌC TRÂM </b>

<b>PHẠT VI PHẠM VÀ BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI TRONG HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HÓA - PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN XÉT XỬ TẠI TÒA ÁN </b>

<b>Chuyên ngành: Luật kinh tế Mã số chuyên ngành: 60 38 01 07 </b>

<b>LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT KINH TẾ</b>

<b>Giảng viên hướng dẫn : TS. VŨ THẾ HOÀI </b>

<b>TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2021 </b>

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

<b>GIẤY XÁC NHẬN </b>

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

<b>Ý KIẾN CHO PHÉP BẢO VỆ LUẬN VĂN THẠC SĨ CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN </b>

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

<b>LỜI CAM ĐOAN </b>

<i><b>Tôi cam đoan rằng luận văn “Phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp </b></i>

<i><b>” là cơng trình </b></i>

<i><b>khoa học của chính tơi. </b></i>

Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong Luận văn, tơi cam đoan rằng tồn phần hay những phần nhỏ của Luận văn này chưa từng được công bố hoặc sử dụng để nhận bằng cấp ở nơi khác.

Khơng có nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong Luận văn này mà không được trích dẫn theo đúng quy định.

<i>Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2021 </i>

<b>Tác giả </b>

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

<b>LỜI CẢM ƠN </b>

Đặc biệt, xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến TS.Vũ Thế Hoài đã hết lịng giúp đỡ, tận tình hướng dẫn, chỉ bảo và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt quá trình thực hiện việc nghiên cứu luận văn.

Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã luôn ở bên cạnh hỗ trợ, giúp đỡ và động viên tơi trong q trình học tập và thực hiện đề tài nghiên cứu của mình.

Cuối cùng, xin trân trọng cám ơn các thầy, cô trong Hội đồng chấm luận văn đã cho tôi những ý kiến đóng góp q báu để tơi hồn chỉnh luận văn này

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

<b>TĨM TẮT LUẬN VĂN </b>

<i><b>Luận văn “Phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán </b></i>

<i><b>hàng hóa - Pháp luật và thực tiễn xét xử tại Tịa án”, là một cơng trình nghiên </b></i>

Từ khoá: Phạt vi phạm, bồi thường thiệt hại, hợp đồng mua bán hàng hóa.

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

THESIS SUMMARY

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

compensation for damage in goods sale and purchase contracts according to the law. Vietnam law. Chapter 2. Practical application of the law on penalties for violations and compensation for damage in goods sale and purchase contracts

sanctions for violations, legislators should remove the ceiling of 8% under the 2005

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

<b>MỤC LỤC </b>

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

for the International Sale of Goods (Vienna Convention 1980) Công ước của Liên Hợp Quốc về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế (Cơng ước Viên 1980)

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

<b>MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài </b>

Hiện nay, khi đất nước đang phát triển nền kinh tế thị trường, đặc biệt là

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

<i><b>Chính vì vậy, Tác giả đã chọn đề tài “ Phạt vi phạm và bồi thường thiệt </b></i>

<i><b>hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa - Pháp luật và thực tiễn xét xử tại Tòa án” với mong muốn tập trung làm rõ việc pháp luật Việt Nam quy định như thế </b></i>

<b>2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài </b>

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

<i><b>Nghiên cứu đề tài “Phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng </b></i>

<i><b>mua bán hàng hóa - Pháp luật và thực tiễn xét xử tại Tòa án”, Tác giả đứng </b></i>

<b>3. Mục tiêu nghiên cứu </b>

Nhiệm vụ nghiên cứu:

- Phân tích các vấn đề lý luận và pháp luật về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa.

- Phân tích, đánh giá thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa.

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

<b>4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu </b>

Đối tượng nghiên cứu trong luận văn này là thực tiễn áp dụng pháp luật về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa tại Tịa án nhân dân theo Luật thương mại năm 2005.

Phạm vi nghiên cứu của Luận văn là lý luận và thực tiễn áp dụng hai vấn đề này này trong phạm vi Luật thương mại năm 2005.

Phạm vi nghiên cứu về không gian là thực tiễn xét xử tại Tòa án nhân dân trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.

Phạm vi nghiên cứu về thời gian: từ năm 2015 đến năm 2020.

<b>5. Câu hỏi nghiên cứu</b>

Để giải quyết những vấn đề thuộc đối tượng nghiên cứu của Luận văn, đạt được mục đích nghiên cứu. Một số câu hỏi nghiên cứu cơ bản được đặt ra trong

<b>quá trình nghiên cứu như sau: </b>

1- Các quy định pháp luật về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa theo Luật thương mại năm 2005 quy định như thế nào?

108Phat vi pham va boi thuong thiet hai trong hop dong mua ban hang hoa Phap luat va thuc tien xet xu tai Toa anWednesday, June 12, 2024

3- Cần có những giải pháp nào để nhằm nâng cao hiệu quả về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong hợp đồng mua bán hàng hóa?

<b>6. Phương pháp nghiên cứu </b>

Để thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn, tác giả đã áp dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể, phù hợp với từng nội dung nghiên cứu như sau:

Phương pháp hệ thống hóa nhằm hệ thống hóa các quy định của pháp luật, thống kê các hành vi vi phạm hợp đồng phổ biến hiện nay...

Phương pháp phân tích, tổng hợp được dùng trong việc tổng hợp các quy định, thông tin, dữ liệu liên quan đến đề tài.