LUẬN VĂN: Đội ngũ trí thức thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nước ta hiện nay pptx

LUẬN VĂN:

Đội ngũ trí thức thuộc Liên hiệp các Hội Khoa
học và Kỹ thuật Việt Nam trong sự nghiệp công
nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nước ta hiện nay













mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong thời đại ngày nay, cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại đã,
đang tác động mạnh mẽ, sâu sắc đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội ở tất cả các quốc
gia và dân tộc trên thế giới. Đối với nước ta, trong sự nghiệp CNH, HĐH, cuộc cách

mạng KH&CN vừa tạo ra nhiều cơ hội, đồng thời cũng đem lại nhiều thách thức lớn. Vì
vậy, nếu đất nước ta biết tiếp thu có chọn lọc, ứng dụng kịp thời và phù hợp những thành
tựu mới nhất của KH&CN vào thực tiễn sẽ tạo điều kiện cho lực lượng sản xuất phát
triển, ngược lại, nếu không biết tiếp thu và ứng dụng kịp thời thì khoảng cách chênh lệch
về trình độ giữa nước ta với các nước tiên tiến ngày một xa hơn, sự nghiệp xây dựng
CNXH cũng khó khăn hơn nhiều.
Nhận thức rõ vấn đề này, trong Nghị quyết Đại hội IX, Đảng ta đã khẳng định:
"Phát triển khoa học và công nghệ cùng với phát triển giáo dục và đào tạo là quốc sách
hàng đầu, là nền tảng và động lực đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước" [25,
tr. 112].
Với tư cách là chủ thể chính sáng tạo ra tri thức khoa học, đội ngũ trí thức Việt
Nam chính là lực lượng đi đầu trong việc xây dựng nền tảng KH&CN cho sự phát triển
của đất nước. Cho nên, nước ta cần phải phát huy tối đa tiềm năng trí tuệ của đội ngũ trí
thức, đặc biệt là đội ngũ trí thức thuộc lĩnh vực KH&CN.
Đội ngũ trí thức thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên
hiệp Hội) là lực lượng nòng cốt của trí thức KH&CN Việt Nam, trong những năm qua
đội ngũ này đã có những đóng góp to lớn vào đời sống chính trị, xã hội của đất nước:
Tham gia chuẩn bị, góp ý kiến cho các văn kiện, nghị quyết của Đảng và Nhà nước; phổ
biến kiến thức, khuyến khích đưa nhanh các tiến bộ khoa học - kỹ thuật vào sản xuất; Tư

vấn, phản biện, giám định xã hội về khoa học - công nghệ, kinh tế - xã hội. Vì vậy, để tạo
điều kiện cho đội ngũ này phát huy hơn nữa vai trò của mình trong sự nghiệp CNH, HĐH
đất nước, ngày 11 - 11 - 1998, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ra Chỉ thị số 45 -
CT/TW: Về đẩy mạnh hoạt động của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam.
Sau bảy năm thực hiện Chỉ thị của Ban chấp hành Trung ương Đảng, đội ngũ trí thức
thuộc Liên hiệp Hội đã đạt được nhiều thành tựu trong một số lĩnh vực quan trọng, góp
phần tạo tiền đề để KH&CN Việt Nam tiếp tục phát triển.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, đội ngũ trí thức thuộc Liên hiệp
Hội còn tồn tại một số hạn chế nhất định: Hiệu quả hoạt động chưa tương xứng với tiềm
năng của đội ngũ này, chưa đáp ứng tốt những yêu cầu của quá trình đẩy mạnh CNH,

HĐH nói riêng và sự nghiệp xây dựng CNXH nói chung ở nước ta trong thời kỳ đổi mới.
Để góp phần làm rõ vai trò, đặc điểm và nhằm phát huy tiềm năng trí tuệ của đội
ngũ trí thức thuộc Liên hiệp Hội trong quá trình đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước, tôi đã
chọn đề tài : "Đội ngũ trí thức thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam
trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nước ta hiện nay " làm đề tài luận
văn thạc sĩ triết học của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Cho đến nay, ở nước ta đã có nhiều công trình khoa học nghiên cứu về đội ngũ
trí thức với nhiều khía cạnh, quy mô khác nhau, trong đó có một số công trình khoa học
đã đề cập đến các góc độ mà đề tài cần nghiên cứu tham khảo và kế thừa:
- "Trí thức Việt Nam trong sự nghiệp đổi mới xây dựng đất nước" (1995) - Đỗ
Mười, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội : Tác phẩm tập hợp những bài phát biểu của Đỗ
Mười về trí thức. Qua đó đã khẳng định quan điểm của Đảng ta về vai trò của trí thức và
nhiệm vụ của đội ngũ trí thức Việt Nam trong sự nghiệp đổi mới xây dựng đất nước.

- "Trí thức Việt Nam thực tiễn và triển vọng" (1995) - Phạm Tất Dong (chủ biên),
Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội: Đây là một công trình nghiên cứu khá công phu, sâu sắc
về đội ngũ trí thức Việt Nam. Từ lý luận đến thực tiễn, tác giả đã đi sâu phân tích quan
niệm hiện đại về "trí thức", trên cơ sở đó nghiên cứu đội ngũ trí thức Việt Nam qua các
thời kỳ lịch sử của thế kỷ 20. Từ việc nghiên cứu thực trạng về số lượng, cơ cấu đến
tâm trạng, nguyện vọng của đội ngũ trí thức, tác giả đã đưa ra một số khuyến nghị nhằm
phát triển đội ngũ trí thức nước ta hiện nay.
- "Định hướng phát triển đội ngũ trí thức Việt Nam trong công nghiệp hóa, hiện
đại hóa" (2001) - GS. Phạm Tất Dong (chủ biên), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội : Trên
cơ sở nghiên cứu khái quát tình hình CNH, HĐH đất nước và một số yêu cầu đặt ra về
nguồn lực trí tuệ; tác giả đã khẳng định vai trò của đội ngũ trí thức trong CNH, HĐH,
làm rõ ưu, nhược điểm của đội ngũ trí thức ở nước ta, từ đó đề xuất những định hướng
trong hoạch định chính sách để xây dựng đội ngũ trí thức Việt Nam giai đoạn 2000 -
2010.
- "Trí thức trong công cuộc đổi mới đất nước" (1998) - PTS. Nguyễn Quốc Bảo -

Đoàn Thị Lịch, Nxb Lao động, Hà Nội: Tác phẩm đã khái quát tình hình biến đổi của trí
thức Việt Nam trong công cuộc đổi mới, phân tích những hạn chế, ưu điểm của trí thức
Việt Nam, trên cơ sở đó đề ra những giải pháp nhằm xây dựng đội ngũ trí thức nhằm đáp
ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới đất nước.
- "Một số vấn đề về trí thức Việt Nam" (1998) - Nguyễn Thanh Tuấn, Nxb Chính
trị quốc gia, Hà Nội: Tác giả đã đi sâu nghiên cứu về trí thức, vai trò của trí thức nói
chung đối với tiến bộ xã hội; làm rõ những đặc điểm của trí thức Việt Nam trong tiến
trình lịch sử và dự báo xu hướng phát triển của đội ngũ này. Trên cơ sở đó, tác giả đã đề
ra những phương hướng đổi mới công tác quản lý và chính sách kinh tế - xã hội đối với
đội ngũ trí thức Việt Nam trong giai đoạn mới.

Một số bài viết về trí thức như: "Quan điểm và chính sách của V.I. Lênin đối với trí
thức trong cách mạng xã hội chủ nghĩa" của Trịnh Quốc Tuấn, Nghiên cứu lý luận, số 4,
1995; "Những bài học từ quan điểm của Lênin về trí thức', Tạp chí Thông tin khoa học xã
hội, số 4/1996; "Bài học từ những quan điểm của Hồ Chí Minh về trí thức, Tạp chí Lịch sử
Đảng, số 2/2001; "Trí thức trong khối liên minh công - nông - trí vì sự nghiệp xây dựng đất
nước hiện nay", Tạp chí Cộng sản, tháng 11/1999 "Bài học từ những quan điểm của chủ
nghĩa Mác về trí thức" trong cuốn "Học thuyết Mác với sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam", Nxb
Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2003 của PGS.TS. Phan Thanh Khôi Trong đó, các tác giả đã
đi sâu nghiên cứu các vấn đề: bản chất giai cấp của trí thức, chính sách sử dụng các chuyên
gia tư sản, cải tạo trí thức cũ, đào tạo trí thức mới, xây dựng khối liên minh công - nông - trí,
các giải pháp phát huy vai trò của trí thức
Bên cạnh đó, có một số Luận án tiến sĩ đã nghiên cứu về vị trí, vai trò, đặc điểm,
động lực sáng tạo của trí thức trong quá trình cách mạng Việt Nam như: "Vị trí và vai trò
của tầng lớp trí thức trong thời kỳ quá độ lên CNXH ở Việt Nam" của Phạm Việt Dũng,
Luận án PTS triết học, Hà Nội, 1988; "Động lực của trí thức trong lao động sáng tạo ở
nước ta hiện nay " của Phan Thanh Khôi, Luận án PTS triết học, Hà Nội, 1992; "Xây
dựng đội ngũ trí thức khoa học Mác - Lênin trong các trường Đại học ở nước ta hiện nay"
của Phạm Văn Thanh, Luận án tiến sĩ triết học, Hà Nội, 2001; "Trí thức người dân tộc
thiểu số ở Việt Nam trong công cuộc đổi mới" của Trịnh Quang Cảnh, Luận án tiến sĩ

triết học, Hà Nội, 2001; "Phát huy vai trò nguồn lực trí thức khoa học xã hội và nhân văn
trong quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay" của Nguyễn Đình Minh, Luận án tiến sĩ triết
học, Hà Nội, 2003; "Vai trò của trí thức thủ đô Hà Nội trong sự nghiệp CNH, HĐH" của
Nguyễn Xuân Phương, Luận án tiến sĩ triết học, Hà Nội, 2004
Ngoài ra, còn có nhiều công trình khoa học, bài viết được đăng trên các Tạp chí
liên quan ít nhiều đến trí thức, đến khoa học - công nghệ trong thời kỳ CNH, HĐH.
Tuy nhiên, trên thực tế, chưa có một đề tài khoa học, một công trình nghiên cứu

nào đề cập đến đội ngũ trí thức thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam
dưới góc độ luận văn Thạc sĩ Triết học, chuyên ngành chủ nghĩa xã hội khoa học. Do đó,
đề tài nghiên cứu của tôi không trùng lắp với bất kỳ công trình khoa học nào trước đó.
3. Mục đích, nhiệm vụ của luận văn
- Mục đích của luận văn:
Trên cơ sở làm rõ thực trạng chung của đội ngũ trí thức thuộc Liên hiệp các Hội
Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, Luận văn nêu lên những quan điểm và giải pháp để xây
dựng và phát huy vai trò của đội ngũ này trong sự nghiệp CNH, HĐH ở nước ta hiện nay.
- Nhiệm vụ của luận văn:
+ Trình bày một cách khái quát về đội ngũ trí thức Việt Nam hiện nay và vai trò
của đội ngũ này trong sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, phân tích những đặc điểm cơ bản
của đội ngũ trí thức thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam.
+ Phân tích thực trạng của đội ngũ trí thức thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và
Kỹ thuật Việt Nam, xu hướng vận động của đội ngũ này trong tiến trình đẩy mạnh CNH,
HĐH đất nước.
+ Đề xuất một số quan điểm và giải pháp chung nhằm xây dựng và phát huy
vai trò đội ngũ trí thức thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
- Đối tượng nghiên cứu: Đội ngũ trí thức thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học

và Kỹ thuật Việt Nam, nhất là đặc điểm, vai trò của đội ngũ này trong thời kỳ đẩy
mạnh CNH, HĐH đất nước.

- Phạm vi nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu hoạt động của đội ngũ trí thức
thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam ở Trung ương. Thời gian từ
Đại hội lần thứ VIII của Đảng Cộng sản Việt Nam (1996), và nhất là từ khi có Chỉ
thị 45-CT/TW (1998) cho đến nay.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn
- Thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh và các Văn kiện, Nghị quyết của Đảng ta về trí thức. Luận văn cũng kế thừa
các nhân tố hợp lý của những thành tựu nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn liên
quan đến đề tài.
- Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa
duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp các phương pháp phân tích - tổng
hợp, lôgíc - lịch sử,
6. Đóng góp mới về khoa học của luận văn
- Làm rõ đặc điểm và vai trò của đội ngũ trí thức thuộc Liên hiệp các Hội
Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam.
- Đề xuất một số quan điểm, giải pháp xây dựng và phát huy vai trò của đội
ngũ này, đáp ứng yêu cầu của đổi mới và đẩy mạnh CNH, HĐH ở nước ta hiện nay.
7. ý nghĩa của luận văn

- Góp phần làm luận cứ khoa học cho việc xây dựng chính sách đối với đội ngũ
trí thức thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam.
- Làm tài liệu tham khảo cho nghiên cứu và giảng dạy những chuyên đề liên
quan đến trí thức trong các môn lý luận chính trị Mác - Lênin.
8. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn
gồm 3 chương, 7 tiết.

Chương 1
đội ngũ trí thức thuộc liên hiệp
các hội khoa học và kỹ thuật việt nam - một bộ phận của trí thức việt nam hiện nay

1.1. khái quát về đội ngũ trí thức Việt Nam hiện nay và vai trò của đội ngũ
này trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước
1.1.1. Khái quát về đội ngũ trí thức Việt Nam hiện nay
Trí thức ở nước ta được đào tạo từ nhiều nguồn khác nhau. Một số được đào tạo từ
trước cách mạng Tháng Tám, số lượng này đến nay không nhiều. Trong thời kỳ đấu tranh
giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước, Đảng và Nhà nước ta đã cử một số cán bộ đi
học tập và nghiên cứu ở nước ngoài để chuẩn bị cho công cuộc khôi phục và xây dựng
đất nước sau này. Còn lại, phần lớn trí thức nước ta được đào tạo ở các nước XHCN
trước đây và trong công cuộc đổi mới của đất nước. Trong thời kỳ mở cửa hội nhập với
quốc tế, cơ hội học tập và nghiên cứu tại các nước trên thế giới được mở rộng. Vì vậy số
lượng sinh viên Việt Nam đi du học ngày càng nhiều, lực lượng này đã bổ sung và làm
phong phú hơn nguồn đào tạo của đội ngũ trí thức Việt Nam.
Hiện nay, nước ta có hơn 1,8 triệu người đã tốt nghiệp cao đẳng, đại học, về cơ
bản có thể xem đây là trí thức. Năm 2000 nước ta mới có 1,3 triệu trí thức, sau ba năm
(từ năm 2000 đến năm 2003) số lượng trí thức tăng lên thành 1.870.315 người [70, tr.
149]. Điều đó cho thấy, ngành GD&ĐT nước ta đã có bước phát triển vượt bậc trong sự
nghiệp giáo dục và đào tạo nguồn nhân lực cho Việt Nam. Ngoài ra, đội ngũ trí thức Việt
Nam còn bổ sung từ những người tự học vươn lên để có học vấn tương đương và trong
thực tế có những đóng góp nhất định cho khoa học nước ta.

Bên cạnh đó, còn hơn 300.000 trí thức Việt Kiều - một bộ phận của trí thức dân
tộc Việt Nam. Phần lớn họ đang sinh sống ở các nước phát triển, được tiếp cận với tri
thức KH&CN hiện đại của thế giới. Trong đó, có nhiều người có trình độ cao, hiện đang
làm việc tại các Viện nghiên cứu, các trường đại học lớn trên thế giới.
Ngoài ra, nước ta có một số lượng khá đông sinh viên ở các trường cao đẳng, đại
học trên toàn quốc. Sinh viên chính là nguồn bổ sung vào lực lượng trí thức trong tương
lai. Chính vì vậy, thông qua phong trào sinh viên nghiên cứu khoa học, đã có một số
lượng công trình của đội ngũ này được ứng dụng rộng rãi và đem lại hiệu quả kinh tế - xã
hội không nhỏ.
Số lượng trí thức tăng lên trong những năm qua là thành quả to lớn của sự nghiệp

giáo dục và đào tạo Việt Nam trong điều kiện đất nước còn gặp nhiều khó khăn. Tuy
nhiên, so với số dân hiện nay của nước ta với khoảng hơn 80 triệu người, tỷ lệ trí thức
trong tổng số dân còn rất thấp, chiếm khoảng hơn 2% dân số của cả nước.
Về trình độ, trong số 1,8 triệu người tốt nghiệp cao đẳng, đại học; có hơn 25.000
thạc sĩ, tiến sĩ; 5531 giáo sư, phó giáo sư và 519 tiến sĩ khoa học [70, tr. 149]. Trong
ba năm (từ năm 2000 - 2003) trình độ của đội ngũ trí thức ở nước ta không ngừng được
nâng cao. Năm 2000, nước ta mới chỉ có 10.000 thạc sĩ, 13.500 tiến sĩ và tiến sĩ khoa
học, số người được phong hàm giáo sư là 927, phó giáo sư là 3.419 người [3, tr. 18].
Đội ngũ trí thức ở nước ta có tiềm năng trí tuệ và khả năng sáng tạo cao. Điều đó
được thể hiện rõ nét nhất thông qua sản phẩm tinh thần của đội ngũ này. Nhiều kết quả
nghiên cứu khoa học được bạn bè, đồng nghiệp quốc tế đánh giá cao và có nhiều công
trình được ứng dụng đã góp phần đem lại hiệu quả kinh tế - xã hội to lớn cho đất nước.
Ngoài ra, số lượng các công trình đạt những giải thưởng lớn và có uy tín như
Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về Khoa học và Công nghệ, Văn học

và Nghệ thuật và gần đây là Giải thưởng sáng tạo KH&CN Việt Nam đã phần nào chứng
minh chất lượng cũng như sức sáng tạo không nhỏ của đội ngũ trí thức nước ta.
Đội ngũ trí thức nước ta có lòng yêu nước và gắn bó với nhân dân lao động, tin
tưởng vào sự nghiệp đổi mới và sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước. Sự đóng góp to lớn
của đội ngũ này vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước thể hiện rộng khắp
trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội.
Đội ngũ trí thức ngành khoa học xã hội đã góp phần bổ sung, lý giải và làm rõ
thêm những quan điểm của Đảng ta về con đường đi lên CNXH ở Việt Nam. Nhiều kết
luận khoa học đã được dùng làm cơ sở để soạn thảo các nghị quyết, hoạch định các chủ
trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước ta. Trong khoa học tự nhiên, các kết
quả nghiên cứu của đội ngũ trí thức về điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên và môi
trường đã góp phần cung cấp những luận cứ cho Đảng và Nhà nước đưa ra các chủ
trương, chính sách phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường, đồng thời tạo cơ sở cho quá
trình tiếp thu và làm chủ những công nghệ mới như chế tạo vật liệu, những tiến bộ về di
truyền học, sinh học, khoa học thông tin

Đội ngũ trí thức khoa học công nghệ chủ yếu hướng hoạt động nghiên cứu của
mình vào đổi mới công nghệ trong các ngành sản xuất, dịch vụ, nâng cao năng suất lao
động, chất lượng, hiệu quả của sản xuất. Do đó, đã có nhiều thành tựu về khoa học công
nghệ mới được ứng dụng góp phần nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, đặc biệt
trong nông nghiệp với việc ứng dụng các công nghệ kỹ thuật hiện đại, công nghệ sinh
học, di truyền đã góp phần đem lại hiệu quả kinh tế - xã hội cao. Bên cạnh đó, đội ngũ
trí thức khoa học công nghệ đã có những cống hiến to lớn cho nền công nghiệp Việt
Nam: tiếp thu và ứng dụng những thành tựu khoa học công nghệ tiên tiến của thế giới vào
Việt Nam đã tạo cơ sở để nền công nghiệp nước ta có bước phát triển mạnh, chuyển dần
theo hướng hiện đại hóa. Đặc biệt có nhiều lĩnh vực đã bước đầu tiếp cận với công nghệ
tiên tiến của thế giới như: công nghệ tự động hóa, công nghệ laser, công nghệ xây dựng

cầu, chế tạo thiết bị bưu chính viễn thông, công nghệ gen, công nghệ sinh học
Như vậy, với những đóng góp của đội ngũ trí thức nước ta trong công cuộc đổi
mới đất nước đã thể hiện tiềm năng trí tuệ to lớn đóng góp vào sự nghiệp công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước, nâng cao đời sống của nhân dân và củng cố vững chắc hơn
khối liên minh công nhân - nông dân - trí thức.
Tuy nhiên, Đội ngũ trí thức của nước ta còn có những hạn chế, trình độ của đội
ngũ trí thức chưa đáp ứng kịp yêu cầu phát triển của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, chủ
yếu là tốt nghiệp cao đẳng, đại học. Đội ngũ trí thức có trình độ sau đại học ở nước ta
hiện nay có khoảng hơn 30.000 người (chiếm hơn 1,6% tổng số trí thức Việt Nam).
Về cơ cấu lứa tuổi, tuổi bình quân của cán bộ khoa học công nghệ nước ta hiện
nay là 40,2 (nam: 42,7 tuổi, nữ: 37,0 tuổi). Số trí thức có trình độ sau đại học tuổi khá
cao, cụ thể: tuổi bình quân của người có trình độ cao đẳng là 38,2 tuổi; đại học: 40,9 tuổi;
thạc sĩ: 42,6 tuổi và tiến sĩ là 52,5 tuổi. Số cán bộ khoa học công nghệ ở độ tuổi dưới 25
chỉ chiếm 9,06%, trong khi số cán bộ này ở độ tuổi trên 55 lên tới 13,55% [3, tr.19]. Đặc
biệt, số trí thức có trình độ cao như tiến sĩ, phó giáo sư, giáo sư và cán bộ đầu ngành có
tuổi rất cao. Sự chênh lệch về độ tuổi giữa các trình độ là khá cao, phản ánh sự thiếu hụt
lực lượng của đội ngũ trí thức trẻ có trình độ cao trong việc kế cận các thế hệ trí thức cha
anh.

Về cơ cấu ngành nghề của đội ngũ trí thức, trong số 23 ngành đào tạo, giáo viên
chiếm vị trí hàng đầu trong tổng số trí thức KH&CN (34,6%), tiếp theo là ngành kinh
doanh và quản lý (19,3%), thứ ba là ngành kỹ thuật (8,1%), ngành nông, lâm, ngư nghiệp
chiếm vị trí thứ bảy (4,41%), còn ngành chế tạo - chế biến ở vị trí thứ 17 (0,52%) [3, tr.
19]. Qua đó cho thấy, cơ cấu ngành của đội ngũ trí thức nước ta còn bất hợp lý, phần lớn
là trí thức hoạt động trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn, các ngành thuộc khoa
học công nghệ chiếm tỷ lệ rất thấp. Chính vì vậy, nước ta đi lên xây dựng CNXH từ một

nước nông nghiệp lạc hậu, trải qua nhiều năm chiến tranh, nhưng với số lượng cán bộ có
trình độ đại học thuộc lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp chỉ có 4,41%. Do đó khó đáp ứng
được yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa nông nghiệp và nông thôn. Để thực hiện
CNH, HĐH thì cần tăng số lượng trí thức trong các ngành kỹ thuật, nhất là một số ngành
công nghệ mới như: công nghệ tự động hóa, công nghệ thông tin, công nghệ vật liệu mới,
công nghệ sinh học…
Mặt khác, nếu theo các cấp đào tạo thì một số ngành có số lượng trí thức ít
nhưng trình độ của đội ngũ này lại cao hơn những ngành khác. Số người có trình độ sau
đại học chủ yếu ở các ngành Kinh doanh và quản lý, Khoa học tự nhiên, Kỹ thuật, Y tế.
(Xem bảng 1).
Bảng 1.1: Cơ cấu cán bộ khoa học công nghệ và thứ tự xếp hạng
các ngành đào tạo theo các cấp đào tạo đại học, thạc sĩ và tiến sĩ.
STT Ngành đào tạo
Đại học Thạc sĩ Tiến sĩ
Cơ c
ấu
(%)
Thứ
hạng
Cơ c
ấu
(%)

Thứ
hạng

Cơ
cấu
(%)
Thứ
hạng
1 Khoa học tự nhiên 2,6 10 6,4 7 15,9 1
2 Kỹ thuật 9,3 3 7,3 6 14,7 2
3 Kinhdoanh và quản lý 25,3 1 15,3 1 10,3 3

4 Nhân văn 6,1 5 11,9 3 10,2 4
5 Y tế 7,5 4 14,7 2 8,4 5
6 Nông, Lâm, Ngư nghiệp 5,9 7 4,8 8 7,6 6
7 Khoa học sự sống 0,5 21 2,3 11 7,0 7
8 Khoa h
ọc xã hội và Hành
vi
4,3 8 9,8 4 6,0 8
9 Toán và thống kê 0,9 15 3,7 10 5,8 9
10 Xây dựng và Kiến trúc 6,0 6 4,5 9 3,9 10
11 Khoa học GD&ĐT 17,2 2 7,7 5 2,7 11
Nguồn :[3, tr. 21].
Tuy nhiên, đội ngũ trí thức ở nước ta hiện nay tập trung chủ yếu ở các thành phố
lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và các vùng đồng bằng. Theo số liệu thống kê
về tình hình lao động việc làm ở Việt Nam năm 2003, số trí thức tập trung nhiều nhất là
đồng bằng sông Hồng (chiếm 33,95% tổng số người tốt nghiệp cao đẳng, đại học của cả
nước), thứ hai là vùng Đông Nam Bộ (23,12%), tiếp theo là vùng Đồng bằng sông Cửu
Long (10,55%), Đông Bắc (9,41%), Bắc Trung Bộ (8,19%), Duyên hải Nam Trung Bộ

(9,18%), Tây Nguyên (3,83%), thấp nhất là vùng Tây Bắc (1,77%) [70, tr. 135]. Sự phân
bố trí thức không đồng đều giữa các vùng là một trong những yếu tố làm chậm quá trình

thu hẹp khoảng cách chênh lệch giàu - nghèo, trình độ phát triển giữa các vùng, miền
trong cả nước. Trong khi các vùng đồng bằng có điều kiện thuận lợi và tiềm năng trí tuệ
lớn có tốc độ phát triển, thì ngược lại ở các vùng trung du, miền núi có điều kiện khó
khăn thì lại càng ít cơ hội vươn lên phát triển do nguồn lực trí tuệ tập trung không nhiều.

Nhìn chung, trong điều kiện kinh tế - xã hội nước ta còn khó khăn, sự phát triển của
đội ngũ trí thức Việt Nam những năm qua là một thành quả đáng tự hào. Trước những yêu
cầu của quá trình đẩy mạnh CNH, HĐH, để xây dựng và phát huy vai trò của đội ngũ trí thức
ở nước ta, cần phải khắc phục những hạn chế trên, nhất là về trình độ, số lượng, độ tuổi.
Đồng thời cũng cần cân đối lại cơ cấu ngành nghề và sự phân bố đội ngũ trí thức giữa các
vùng, miền của cả nước.
1.1.2. Trí thức Việt Nam là lực lượng đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước
Nước ta tiến hành xây dựng CNXH trong điều kiện thế giới có nhiều sự biến
động. Cuộc cách mạng KH&CN hiện đại một mặt tạo ra những thời cơ, tiền đề thuận lợi
để đất nước ta phát triển, mặt khác nó cũng đem lại nhiều thách thức to lớn, nhất là trong
điều kiện trình độ của lực lượng sản xuất ở nước ta còn lạc hậu. Chính vì vậy, CNH,
HĐH đất nước được Đảng ta coi là nhiệm vụ trung tâm, xuyên suốt thời kỳ quá độ lên
CNXH.
Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII, Đảng ta đã đề ra nhiệm vụ cho chặng
đường đầu tiên của thời kỳ này là chuẩn bị tiền đề cho CNH, HĐH đất nước. Nhằm cụ
thể hóa tinh thần của Đại hội, Nghị quyết Trung ương 7 (khóa VII) đã nêu rõ:
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa là quá trình chuyển đổi căn bản, toàn
diện các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và quản lý kinh tế, xã hội từ

sử dụng lao động thủ công là chính sang sử dụng một cách phổ biến sức lao
động cùng với công nghệ, phương tiện và phương pháp tiên tiến, hiện đại, dựa

trên sự phát triển của công nghiệp và tiến bộ khoa học - công nghệ, tạo ra năng
suất lao động xã hội cao [19, tr. 65].
Như vậy, thực chất của quá trình CNH, HĐH đất nước là cải biến lao động thủ
công, lạc hậu thành lao động sử dụng kỹ thuật tiên tiến, hiện đại để đạt tới năng suất lao
động xã hội cao dựa trên nền tảng của KH&CN.
Cũng chính tại Hội nghị này, Đảng ta đã nêu ra quan điểm chỉ đạo đối với quá
trình CNH, HĐH như sau:
- Công nghiệp hóa, hiện đại hóa phải theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
- Giữ vững độc lập tự chủ đi đôi với mở rộng hợp tác quốc tế; đa phương hóa, đa
dạng hóa quan hệ với nước ngoài, kết hợp kinh tế với quốc phòng- an ninh. Xây dựng nền
kinh tế mở, hướng mạnh về xuất khẩu, đồng thời thay thế nhập khẩu bằng những sản phẩm
trong nước sản xuất có hiệu quả.
- CNH, HĐH là sự nghiệp của toàn dân, của mọi thành phần kinh tế, trong đó
kinh tế nhà nước là chủ đạo; được vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà
nước.
- Lấy việc phát huy nguồn lực con người làm yếu tố cơ bản cho sự phát triển nhanh
và bền vững. Động viên toàn dân cần kiệm xây dựng đất nước. Tăng trưởng kinh tế gắn với
cải thiện đời sống nhân dân, phát triển văn hóa, giáo dục, thực hiện tiến bộ và công bằng xã
hội, bảo vệ môi trường.

- Khoa học, công nghệ là nền tảng của CNH, HĐH. Kết hợp công nghệ truyền
thống với công nghệ hiện đại; tranh thủ đi nhanh vào hiện đại ở những khâu quyết định.
- Lấy hiệu quả kinh tế - xã hội làm tiêu chuẩn cơ bản để xác định phương án phát
triển, lựa chọn dự án đầu tư và công nghệ. Đầu tư chiều sâu để khai thác tối đa năng lực
sản xuất hiện có. Trong phát triển mới, ưu tiên quy mô vừa và nhỏ, công nghệ tiên tiến,
thu hồi vốn nhanh; đồng thời xây dựng một số công trình quy mô lớn thật cần thiết và có
hiệu quả. Tập trung thích đáng nguồn lực cho các lĩnh vực, các địa bàn trọng điểm; đồng
thời quan tâm đáp ứng những nhu cầu phát triển thiết yếu của mọi vùng trong nước; có
chính sách hỗ trợ những vùng khó khăn.
Trên cơ sở tổng kết mười năm đổi mới và năm năm thực hiện Nghị quyết Trung

ương 7 (khóa VII), trước bối cảnh thế giới có nhiều biến đổi, Đại hội đại biểu toàn quốc lần
thứ VIII của Đảng một lần nữa đã xác định: nước ta đang đứng trước thời kỳ phát triển mới
- đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước và đã đề ra mục tiêu đến năm 2020, đưa nước ta cơ bản
trở thành một nước công nghiệp.
Tiếp tục khẳng định đường lối mà Nghị quyết Đại hội VIII đã đề ra, Đại hội
Đảng toàn quốc lần thứ IX xác định:
Con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa của nước ta cần có và có thể
rút ngắn thời gian, vừa có những bước tuần tự, vừa có bước nhảy vọt. Phát huy
lợi thế của đất nước, tận dụng mọi khả năng để đạt trình độ công nghệ tiên
tiến, đặc biệt là công nghệ thông tin và công nghệ sinh học, tranh thủ ứng
dụng ngày càng nhiều hơn, ở mức cao hơn và phổ biến hơn những thành tựu
mới về khoa học và công nghệ, từng bước phát triển kinh tế tri thức [25, tr.
91].
Như vậy, chủ trương phát triển "rút ngắn" của Đảng và Nhà nước ta là hoàn toàn

có thể thực hiện được trong điều kiện lịch sử hiện nay. Với những thành tựu về KH&CN
mà nhân loại đạt được đã mở ra cho chúng ta cơ hội thực hiện bước "nhảy vọt", để "đi
tắt", đón đầu theo kịp với trình độ phát triển của các nước mà không cần tiến hành CNH,
HĐH theo trình tự truyền thống mà các nước tư bản chủ nghĩa trước đây đã trải qua.
Tuy nhiên, chúng ta đang đứng trước nhiều vấn đề nan giải về vốn, công nghệ, đặc
biệt là trình độ của người lao động. Để thực hiện được những mục tiêu trên, đòi hỏi Đảng và
Nhà nước ta phải có những chính sách hợp lý để phát triển KH&CN, GD&ĐT, trước hết là
với đội ngũ trí thức trong lĩnh vực này. Đội ngũ trí thức có vai trò quan trọng đối với sự phát
triển của xã hội, đặc biệt trong giai đoạn hiện nay - khi khoa học đã trở thành lực lượng sản
xuất trực tiếp.
Cho nên, khi nghiên cứu lịch sử phát triển của loài người, C.Mác đã đánh giá
cao vị trí, vai trò của đội ngũ trí thức đối với sự tiến bộ của xã hội. Kế thừa những tư
tưởng của C.Mác về trí thức, trong quá trình xây dựng CNXH hiện thực, V.I. Lênin đã
khẳng định:
Không có sự chỉ đạo của các chuyên gia am hiểu các lĩnh vực khoa

học, kỹ thuật và có kinh nghiệm thì không thể chuyển lên chủ nghĩa xã hội
được, vì chủ nghĩa xã hội đòi hỏi một bước tiến có ý thức và có tính chất quần
chúng để đi tới một năng suất lao động cao hơn năng suất của chủ nghĩa tư
bản đã đạt được [46, tr. 217].
Khi nói về vai trò của trí thức đối với cách mạng Việt Nam, chủ tịch Hồ Chí
Minh cũng đã khẳng định: "Trí thức là vốn liếng quý báu của dân tộc", "Những người trí
thức tham gia cách mạng, tham gia kháng chiến rất quý báu cho Đảng. Không có những
người đó thì công việc cách mạng khó khăn thêm nhiều" [62, tr. 235].
Trên thực tế, đội ngũ trí thức nước ta đã có những đóng góp hết sức to lớn, cùng

với giai cấp công nhân và các tầng lớp nhân dân lao động đưa cách mạng Việt Nam đi
đến thắng lợi. Sự thành công của công cuộc đổi mới đất nước những năm qua cũng có
phần công sức không nhỏ của đội ngũ này. Đối với sự nghiệp CNH, HĐH đất nước hiện
nay, đội ngũ trí thức của nước ta ngày càng giữ vai trò quan trọng, thể hiện qua một số
nội dung cơ bản sau:
- Thứ nhất, trí thức là người góp phần nghiên cứu, đưa ra những luận cứ khoa
học cho việc xây dựng đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về CNH, HĐH.
Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX đã khẳng định: "Đảng và nhân dân ta
quyết tâm xây dựng đất nước Việt Nam theo con đường xã hội chủ nghĩa trên nền tảng chủ
nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh" [25, tr. 83]. Kiên định theo con đường XHCN,
chúng ta không thể áp dụng một cách máy móc những nguyên lý, quan điểm của chủ
nghĩa xã hội khoa học, mà đòi hỏi phải vận dụng sáng tạo, linh hoạt vào hoàn cảnh cụ thể
của Việt Nam.
Thông qua việc nghiên cứu lý luận, trí thức khoa học Mác-Lênin đã góp phần làm
rõ hơn về con đường đi lên CNXH ở Việt Nam, cung cấp những luận cứ khoa học để Đảng
và Nhà nước ta hoạch định các chủ trương, chính sách về CNH, HĐH không mắc phải sai
lầm của việc vận dụng rập khuôn, máy móc.
Hơn nữa, xuất phát từ một nền nông nghiệp lạc hậu, để thực hiện CNH, HĐH
thành công, ngoài lý luận khoa học, Đảng và Nhà nước ta cần phải có các kết quả nghiên
cứu về tình hình thực tế, đặc điểm của từng vùng, từng lĩnh vực, ngành nghề làm căn cứ

khách quan. Đây chính là nguồn tư liệu quý giá, phong phú giúp cho việc đưa ra các
chiến lược xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội của mỗi thời kỳ đạt kết quả cao, không
rơi vào bệnh chủ quan, duy ý chí.
Với tư cách là nhà khoa học, trí thức nước ta đã tham mưu cho Đảng và Nhà

nước những vấn đề có tính lý luận và thực tiễn, vừa đảm bảo phát triển đúng định hướng
XHCN, đồng thời đem lại hiệu quả kinh tế - xã hội cao.
- Thứ hai, trí thức Việt Nam là lực lượng quan trọng trong việc tuyên truyền
những chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về CNH, HĐH đến nhân
dân, đưa những chủ trương đó vào cuộc sống.
Xây dựng CNXH là sự nghiệp của toàn thể nhân dân lao động, nó phải được thực
hiện thông qua hoạt động tự giác của đông đảo quần chúng có ý thức giác ngộ về CNXH
và CNCS. Do đó, công tác giáo dục tư tưởng, tuyên truyền lý luận cách mạng phải đi
trước một bước. Bản thân lý luận không thể làm biến đổi hiện thực, nhưng nó có thể trở
thành "lực lượng vật chất, một khi nó thâm nhập vào quần chúng" [57, tr. 580].
Trong quá trình CNH, HĐH của nước ta, để thành công thì những chủ trương,
đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước cần được phổ biến sâu rộng, làm cho nhân
dân nhận thức được sự cần thiết, lợi ích cũng như vai trò, nhiệm vụ của mình, từ đó thôi
thúc mọi người dân tham gia một cách tự giác, tích cực vào sự nghiệp CNH, HĐH đất
nước. Khi ấy, CNH, HĐH từ lý luận mới trở thành sức mạnh vật chất làm thay đổi sản
xuất và đời sống xã hội.
Với chức năng cơ bản là phổ biến, truyền bá kiến thức, trí thức Việt Nam, nhất là
những người trực tiếp công tác trong ngành văn hóa, tư tưởng là lực lượng nòng cốt thực
hiện nhiệm vụ này. Thông qua các phương tiện thông tin đại chúng (báo viết, báo nói,
báo hình) và các chương trình tập huấn, họ đã góp phần triển khai các nghị quyết, đường
lối của Đảng, chủ trương, chính sách của Nhà nước về CNH, HĐH nhanh chóng tuyên
truyền đến mọi người dân, khắp các vùng miền của Tổ quốc. Trên cơ sở đó, giúp nhân
dân hiểu, tích cực và chủ động tham gia vào sự nghiệp CNH, HĐH đất nước.
Ngoài ra, việc đưa những quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà

nước còn được đội ngũ trí thức thực hiện dưới nhiều hình thức khác như lồng ghép vào các
chương trình giảng dạy của các môn khoa học Mác - Lênin trong các trường, các lớp bồi
dưỡng, nâng cao trình độ lý luận cho cán bộ, đảng viên, v.v.
Để thực hiện thắng lợi mục tiêu CNH, HĐH đất nước, công tác tuyên truyền phải
không ngừng được nâng cao, kịp thời, phải phù hợp với từng đối tượng nhằm làm cho
nhân dân hiểu rõ quan điểm của Đảng và chính sách của Nhà nước. Ngoài việc đưa lý
luận vào thực tiễn, công tác này nhằm ngăn chặn mọi sự xuyên tạc của kẻ thù hòng làm
giảm lòng tin của nhân dân đối với Đảng.
- Thứ ba, với tư cách là chủ thể của quá trình CNH, HĐH, đội ngũ trí thức Việt
Nam là nguồn lực tham gia trực tiếp thực hiện nội dung của sự nghiệp đó.
Việt Nam quá độ đi lên xây dựng CNXH từ một nước thuộc địa, nửa phong kiến
có nền kinh tế lạc hậu, trình độ dân trí thấp. Vì vậy, bước chuyển từ lao động thủ công,
lạc hậu sang lao động sử dụng kỹ thuật công nghệ hiện đại là một bước tiến lớn về trình
độ của lực lượng sản xuất nhưng khó khăn và lâu dài. Nó không thể thực hiện được
nhanh chóng nếu không có sự tham gia của các chuyên gia và nhà khoa học.
Việc xây dựng nền tảng KH&CN cho quá trình CNH, HĐH là nhiệm vụ của toàn
thể nhân dân, trong đó đi đầu là đội ngũ trí thức. Thông qua hoạt động nghiên cứu khoa
học, đội ngũ này đã góp phần sáng tạo ra những tri thức mới, có giá trị thúc đẩy xã hội
phát triển. Ngoài ra, họ còn có thể dự báo xu hướng vận động của các sự vật, hiện tượng
trong tự nhiên, xã hội, tư duy. Những thông tin đó có thể làm căn cứ khách quan cho các
nhà quản lý, hoạch định chính sách khi xây dựng các chương trình phát triển kinh tế - xã
hội. Do đặc thù trong lao động sáng tạo, trí thức luôn phải đi trước một bước để đáp ứng
những yêu cầu của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước.
Xu hướng quốc tế hóa, toàn cầu hóa đã và đang tạo ra những điều kiện thuận lợi

để các nước lạc hậu như nước ta có thể thực hiện bước phát triển "nhảy vọt" bằng cách
tiếp thu hợp lý những thành tựu khoa học và công nghệ tiên tiến nhất. Thực hiện nhiệm
vụ này, trách nhiệm trước hết là của các chuyên gia, nhà khoa học - những người có trình
độ chuyên môn và am hiểu sâu sắc về lĩnh vực này. Họ chính là những chiếc cầu nối đưa
thành tựu khoa học và công nghệ tiên tiến của thế giới vào Việt Nam. Nhờ đó, trình độ

của lực lượng sản xuất ở nước ta không ngừng được nâng cao nhanh chóng.
Vì vậy, với tư cách là người đi tiên phong trong khoa học và công nghệ, đội ngũ
trí thức Việt Nam cần phải phát huy hơn nữa vai trò của mình để thực hiện tốt các nhiệm
vụ mà Đảng và nhân dân giao cho, đặc biệt trên lĩnh vực nghiên cứu khoa học và phát
triển công nghệ mới, góp phần cùng giai cấp công nhân và toàn thể nhân dân lao động tạo
dựng nền tảng KH&CN vững chắc cho sự nghiệp CNH, HĐH nhanh chóng đi đến thắng
lợi.
- Thứ tư, đội ngũ trí thức Việt Nam góp phần chủ yếu đào tạo nguồn lực con
người đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng khẳng định: Muốn xây dựng CNXH trước hết cần
phải có con người XHCN. Đó chính là những người "vừa hồng, vừa chuyên", sống có lý
tưởng, vì hạnh phúc của nhân dân lao động. Vì vậy, sự nghiệp CNH, HĐH ở nước ta hiện
nay cần những con người có tinh thần yêu nước, yêu quê hương, gia đình và tự tôn dân
tộc, có kiến thức cơ bản, làm chủ kỹ năng nghề nghiệp, quan tâm đến hiệu quả thiết thực,
nhạy cảm với cái mới, có ý thức vươn lên về KH&CN , những con người có năng lực
sáng tạo, tiếp thu và ứng dụng những tri thức khoa học công nghệ mới vào phục vụ sản
xuất và đời sống xã hội. Bởi đây là chính quá trình cải biến từ một xã hội cổ truyền thành
một xã hội hiện đại, có trình độ văn minh cao hơn thể hiện không chỉ ở trình độ KH&CN
tiên tiến, có nền kinh tế phát triển, xã hội được tổ chức khoa học và hợp lý mà còn ở đời
sống chính trị, văn hóa, tinh thần của xã hội, ở sự phát triển con người, giữ gìn và phát
huy bản sắc dân tộc.

Việc đào tạo con người đáp ứng yêu cầu của công cuộc xây dựng đất nước có thể
được thực hiện với nhiều hình thức, phương pháp khác nhau. Để có con người toàn diện
cần phải kết hợp giáo dục và tự giáo dục, cần có sự liên kết giữa gia đình - nhà trường -
xã hội.
Do chức năng đặc thù là truyền bá và phổ biến tri thức khoa học, đội ngũ trí thức,
nhất là những người hoạt động trong khối hành chính sự nghiệp có vai trò quyết định đến
nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Không có sự tham gia của trí thức,
không thể đào tạo được nguồn lực con người đáp ứng được yêu cầu của sự nghiệp CNH,

HĐH đất nước. Bằng chứng cho thấy mỗi năm đội ngũ trí thức trong lĩnh vực GD&ĐT
đã góp phần đào tạo hàng nghìn chuyên gia, cử nhân, kỹ sư, kỹ thuật viên, công nhân
lành nghề phục vụ cho sự nghiệp CNH, HĐH đất nước. Năm 2003, số sinh viên tốt
nghiệp các trường cao đẳng, đại học là 163.960 người, tốt nghiệp các trường trung học
chuyên nghiệp, dạy nghề là 36.683 người [3, tr. 18].
- Thứ năm, trí thức Việt Nam có vai trò quan trọng trong tư vấn, phản biện và
giám định xã hội về KH&CN nhằm giữ vững định hướng XHCN trong sự nghiệp CNH,
HĐH đất nước.
Tính đặc thù của quá trình CNH, HĐH ở nước ta chính là tính định hướng
XHCN, điều đó quy định mục tiêu, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Nước ta đang tiến hành cách mạng KH&CN đồng thời cùng với cách mạng giải phóng
con người và giải phóng xã hội, do vậy, con đường phát triển của Việt Nam hiện nay là
xây dựng các yếu tố của XHCN trên tất cả các lĩnh vực cơ bản của đời sống xã hội, đề
phòng sự chệch hướng XHCN diễn ra dưới mọi hình thức. Để làm được như vậy, Đảng
và Nhà nước ta trước hết phải đảm bảo những yêu cầu cơ bản sau:
- Phát triển KH&CN là nhằm tạo ra động lực và tiền đề để tăng trưởng kinh tế
đồng thời phải gắn với phát triển bền vững theo chiều sâu, triệt tiêu những hậu quả tiêu

cực đối với môi trường, cả môi trường thiên nhiên, sinh thái và nhân văn.
- Phân công lao động xã hội theo hướng tiến bộ, nghĩa là toàn bộ xã hội có công
ăn việc làm, lao động có tay nghề, hàm lượng khoa học - công nghệ ngày càng chiếm tỷ
trọng lớn trong cơ cấu lao động, đây là một trong những tiêu chí định hướng XHCN
trong phát triển KH&CN.
- Xuất phát từ trình độ KH&CN rất thấp, lại phân bố không đều và bị mất cân đối
lớn giữa các ngành, vùng, lãnh thổ như hiện nay, để khắc phục chúng ta cần phải ứng
dụng nhanh và có hiệu quả những tiến bộ KH&CN vào các ngành, vùng của nền kinh tế,
trong thời gian trước mắt cần hướng vào khu vực nông nghiệp - nông thôn, nhằm thu hẹp
sự chênh lệch giữa các vùng miền, nhất là giữa nông thôn và thành thị trong cả nước.
- Mọi thành quả kinh tế - xã hội của việc phát triển, ứng dụng KH&CN vào thực
tiễn phải vì mục tiêu phục vụ lợi ích cho toàn thể nhân dân lao động, cho sự nghiệp xây

dựng CNXH, nó thể hiện chủ yếu trong việc phân phối công bằng những thành quả của sự
nghiệp phát triển kinh tế xã hội. Do vậy, trong quá trình phát triển KH&CN đòi hỏi phải
quan tâm ngay từ đầu không chỉ hiệu quả kinh tế - kỹ thuật mà cả hiệu quả xã hội và
nhân văn của nó.
Để những mục tiêu trên được thực hiện, mọi chủ trương, đường lối, chính sách
liên quan đến KH&CN phải được xây dựng trên cơ sở khoa học, đồng thời việc đánh giá
hiệu quả cũng cần đảm bảo tính độc lập, khách quan.
Hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội có vai trò vô cùng quan trọng,
giúp cung cấp thêm những luận cứ khoa học cho việc hoạch định đường lối, chính sách,
chiến lược về KH&CN của Đảng và Nhà nước đảm bảo đúng định hướng XHCN. Những
đóng góp của đội ngũ trí thức nước ta thông qua hoạt động này đã đem lại hiệu quả cao
như: Công trình xây dựng thủy điện Sơn La, Đường Hồ Chí Minh (đoạn qua rừng quốc

gia Cúc Phương), Dự án thay nước Hồ Tây, v.v Với tư cách là người nghiên cứu khoa
học, trí thức Việt Nam đã góp phần quan trọng vào việc hạn chế những ảnh hưởng tiêu
cực và đảm bảo đúng định hướng XHCN của các công trình, đề án kinh tế - xã hội.
Bước vào thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH, cùng với sự phát triển của KH&CN, đội
ngũ trí thức Việt Nam cũng không ngừng tăng cao cả số lượng và chất lượng, ngày càng
giữ vị trí quan trọng trong xã hội, cùng với giai cấp công nhân, giai cấp nông dân và các
tầng lớp nhân dân lao động khác, họ chính là một lực lượng nòng cốt của qua trình xây
dựng và phát triển đất nước trong thời kỳ đổi mới.
1.2. Đặc điểm của đội ngũ trí thức thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ
thuật Việt Nam
1.2.1. Đội ngũ trí thức thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt
Nam hoạt động trong một tổ chức chính trị - xã hội của trí thức khoa học và công
nghệ Việt Nam
Đội ngũ trí thức KH&CN Việt Nam hoạt động rộng khắp trên hầu hết các lĩnh
vực của đời sống xã hội. Do làm việc trong nhiều cơ quan, tổ chức khác nhau nên ít có
điều kiện hợp tác, trao đổi học thuật và kinh nghiệm với những người cùng chuyên môn,
ngành nghề, cùng lĩnh vực nghiên cứu. Đáp ứng nhu cầu này của trí thức, một số Hội

chuyên ngành đã ra đời. Sớm nhất là Hội Luật gia Việt Nam (1955), Tổng hội Y - Dược
học Việt Nam (1955) và Hội Y học cổ truyền Việt Nam (1957). Sau đó là hàng loạt các
Hội Khoa học và Kỹ thuật khác được thành lập như: Hội Cơ học Việt Nam (1982), Hội
Xây dựng Việt Nam (1982), Hội Lâm nghiệp Việt Nam và Hội các ngành sinh học Việt
Nam (1982)
Qua một thời gian hoạt động, các Hội Khoa học và Kỹ thuật cùng nhiều nhà khoa
học Việt Nam mong muốn có một tổ chức chung để đoàn kết, điều hòa và phối hợp các hoạt