LUẬN VĂN: Biến động dân số - Thị trường lao động Mối quan hệ giữa biến động dân số và thị trường lao động potx

LUẬN VĂN:

Biến động dân số - Thị trường lao động -
Mối quan hệ giữa biến động dân số và thị
trường lao động

Lời mở đầu
Dân số là nguồn lực quan trọng tác động đến mọi mặt của xã hội, bước vào một
thế kỷ mới vấn đề đặt ra là dân số của toàn cầu, sự bùng nổ dân số đang là một thách
thức lớn trong sự phát triển của xã hội. Không chỉ riêng đối với nước ta mà cả thế giới
đều nhận định rằng vấn đề dân số đang là mối quan tâm hàng đầu trong sự phát triển.
Giải quyết vấn đề dân số đang được quan tâm hàng đầu. Con người có thể làm nên sự
phát triển của xã hội nhưng rồi con người cũng lại là nguyên nhân chính của sự nghèo
đói, thiếu việc làm, thất nghiệp.
Nước Việt Nam là nước có đông dân, phần lớn dân số tập trung ở các khu vực
nông thôn, lực lượng lao động nông nghiệp chiếm tới 70% lực lượng lao động toàn xã
hội, chính cơ cấu lực lượng lao động ở nước ta còn nhiều bất hợp lý mà em chọn nghiên
cứu vấn đề dân số tác động tới thị trường lao động, để làm rõ vấn đề này bài viết được
cấu trúc với nội dung sau:
I. Biến động dân số
II. Thị trường lao động
III. Mối quan hệ giữa biến động dân số và thị trường lao động

I.Biến động dân số và các nhân tố ảnh hưởng
1. Các khái niệm.
Dân số: là tập hợp người sinh sống trong những vùng lãnh thổ nhất định.
Lãnh thổ ở đay có thể là xã, huyện, tỉnh, cả nước, một châu lục hay toàn bộ trái
đất Và mỗi cư dân như vậy là khách thể nghiên cứu chung của nhiề nghành khoa học,
cả khoa học tự nhiên và khoa học xã hội, y học, kinh tế khía cạnh nào đó của khách thể
này, tức là tìm thấy đối tượng nghiên cứu riêng của mình.
Nghiên cứu dân số tức là nghiên cứu một cư dân nào đó là quy mô của nó. ậđây
mỗi con người không phân biệt gái trai già trẻ, nam nữ đều là một đơn vị đẻ nghiên cứu.
Tuy nhiên tất cả dân cư đều sống trong cùng một lãnh thổ nhưng thường khác nhau về
giới tính hoặc độ tuổi. Để hiểu biết được chi tiết hơn chúng ta xem xét đến các nhóm
như nhóm nam, nhóm nữ hoặc là các nhóm có độ tuổi khác nhau tức là chúng ta xem
xét về cơ cấu (cấu trúc ) của dân cư theo giới tính và độ tuổi. Dân cư được xem xét,
nghiên cứu ở góc độ số lượng như quy mô và cơ cấu như vậy được gọi là dân số.
Trên một lãnh thổ thì dân cư luôn có sự biến đổi và di chuyển do số người được
sinh ra, có số người mất đi, có số người chuyển đến và có người đi như vậy quy mô và
cơ cấu sẽ không ngừng biến động.
Vậy biến động dân sốlà hiện tượng dân cư thay đổi về quy mô và cơ cấu do số người
được sinh ra, có số người mất đi, có số người chuyển đến và có người đi.
Khi nghiên cứu dân số chúng ta nghiên cứu ở cả trạng thái tĩnh và trạng thái
động. Nghiên cứu cả những thành phần gây nên sự biến động đó.
2. Quy mô và cơ cấu dân số.
2.1.Quy mô dân số .
Quy mô dân số phản ánh tổng dân số của một vùng, một quốc gia, một khu vực hay trên
toàn thế giới.
ở mỗi địa phương, mỗi lãnh thổ,khu vực khác nhau thì dân số cũng khác nhau, có người
được sinh ra có người chết đi, có người di cư tù vùng này sang vùng khác tuỳ vào từng
khoảng thời gian tương ứng.Do vậy quy mô dân số luôn biến động cả về mặt không

gian và thời gian. Vậy ta xem xét quy mô dân số trên cả hai mặt.



Quy mô dân số theo không gian: Tức là xem xét tổng số dân của một khu vực lãnh thổ,
một địa phương nhất định nào đó, vào một thời gian nhất định. Quy mô dân số cả nước
vào ngày 1.4.1999 là 76327919 người trong đó qui mô ở thành thị là 17918217 người
chiếm 23,475% qui mô cả nước, tổng dân số ở nông thôn là 58409702 người chiếm
76,525% qui mô dân số cả nước.
Quy mô dân số ở nước ta phần lớn tập trung ở các vùng nông thôn, dân số nông thôn
chiếm gần tổng dân số cả nước.
Quy mô dân số theo thời gian là tổng số dân của một khu vực lãnh thổ tính theo thời
gian.
Quy mô 1.4.1989 là 64,6 triệu người sau 10 năm đến ngày 1.4.1999 dân số nước ta là
76327919 người tăng 11,9 triệu dân như vậy qui mô dân số nước ta là lớn chỉ sau 10
năm dân số nước ta tăng thêm tương đương với dân số của một nước trung bình .

2.2. Cơ cấu dân số.
Cơ cấu dân số là sự phân chia tổng số dân theo một hay một số phương thức nào đó như
tuổi, giới tính…
Nghiên cứu và phân chia dân số theo cơ cấu để đi sâu nghiên cứu lực lượng lao động
theo giới tính và độ tuổi. Với mục đích tiếp cận dân số để đi sâu nghiên cứu về thị
trường lao động ta thiết lập bảng dân số theo cơ cấu tuổi và giới tính qua kết quả điều
tra của tổng cục thống kê vào 1.4.1999.
Đơn vị tính: Người

Nhóm tu
ổi

T

ổng số

N
ữ

Ph
ần tr
ăm

Cả nước 76327919 38809372 51%
0

1303867

627641

60,4%

1 – 4 5965505 2856639 47,9%
1

1347980

647726

48,1%

2 1391966 666933 47,9%
3

1560811

741492

47,5%




4 1664748 800488 48,1%
5
–

9

9161070

4416317

48,2%

10 – 14 9131786 4407685 48,3%
15
–

17

5278318

2582677

48,9%

18 – 19 2940222 1512092 51,4%
20
–

24

6764665

3481834

51,5%

25 – 29 6474106 3248251 50,2%
30
–

34

60013
06

3016394

50,3%

35 – 39 5551660 2851185 51,4%
40

–

44

4509330

2364973

52,4%

45 – 49 3105353 1637191 52,7%
50
–

54

2136908

1171603

54,8%

55 – 59 1804244 1010524 56,0%
60
–

64

1766579

990820

56,1%

65 – 69 1681907 931102 55,4%
70
–

74

1208885

704688

58,3%

75 – 79 833725 520092 62,4%
80
–

84

418708

275210

65,7%

85 289775 202454 69,9%
Nguồn: Tạp chí con số và sự kiện tháng 3-2000, trang 25

Theo bảng trên nhìn chung dân số dựa theo giới tính nữ chiếm 51% như vậy lực
lượng lao động nữ chiếm nhiều hơn nam giới, theo chiều tăng dần của tuổi thì tỉ lệ dân
số nữ trong tổng số dân ngày càng tăng. ở lứa tuổi từ 1 đến 14 tuổi nam giới chiếm tỷ lệ
nhiều hơn nữ giới nhưng khi bước vào tuổi lao động thì nữ giới chiếm tỷ lệ cao hơn
nam, lúc này nữ chiếm tỷ lệ là hơn 51%.
Xét về tỷ số giới tính thì theo số liệu của các cuộc TĐTDS, tỷ số giới tính của nước
ta vào năm 1979 là 94 nam trên 100 nữ và sau 20 năm tỷ lệ này đã tăng lên được 97
nam trên 100 nữ vào năm 1999, tỷ số giới tính nước ta vào loại thấp so với khu vực
châu á. Mặc dù vậy ở nhóm trẻ sơ sinh tỷ số giới tính đạt 107 nam trên 100 nữ nhưng do



mức tử vong của nam cao hơn nữ nên tỷ số này giảm dần đến nhóm tuổi 65 trở nên chỉ
còn 68 nam trên 100 nữ.
Ngày nay do mức sinh giảm nhanh trong khi tuổi thọ ngày càng tăng nên dân số nước ta
đã bắt đầu có xu hướng lão hoá với tỷ trọng người già từ 65 tuổi trở lên ngày càng tăng.
Năm 1989 tỷ trọng này là 4,7% thì đến năm 1999 đã là 5,8%.Trong khi đó tỷ trọng trẻ
em dưới 15 tuổi ngày càng giảm, vào năm 1989 là 39% đến năm 1999 giảm xuống còn
33,5%. Như vậy khi tỷ lệ sống phụ thuộc chung(1) của dân số nước ta liên tục giảm với
tốc độ nhanh từ 98 vào năm 1979 xuống 86 vào năm 1989 và chỉ còn 71 vào năm 1999.
Điều này càng chứng tỏ là lực lượng dân số tham gia vào lực lượng lao động ngày càng
tăng, sức cung về lao động trên thị trường tăng lên qua các năm.

3. Các nhân tố ảnh hưởng đến biến động dân số.
3.1. Biến động tự nhiên về dân số .
3.1.1 Mức sinh và các nhân tố tác động.
Mức sinh là biểu thị sự sinh đẻ của phụ nữ và nó liên quan đến số trẻ đẻ ra sống của
một phụ nữ thường có.
Mức sinh là rất quan trọng, chính mức sinh tự nhiên của con người là nguồn cung
cấp làm tăng dân số và bảo vệ nòi giống, cứ lớp này thay thế lớp khác và dân số ngày

một tăng lên trong khi đó thì đất đai không thay đổi, tài nguyên không tăng thêm mà cạn
kiệt dần. Trước đây từ chỗ con người chỉ biết khai thác và lấy thức ăn từ thiên nhiên cho
đến ngày nay con người dần phải tự tạo cho mình nguồn thức ăn đó mà thiên nhiên
không còn đủ khả năng cung cấp. Có một thời gian con người không phải vất vả tìm cho
mình một việc làm để sống, tất cả mọi người ai thích làm việc sẽ có việc làm nhưng rồi
ngày ngày lượng người tăng lên và đến hôm nay nếu chúng ta không có những phương
án kìm hãm sự sinh sản một cách tự nhiên thì trái đất sẽ không còn đủ chỗ chứa, sự
bùng nổ dân số là nạn khủng khiếp nhất mà trái đất đang kêu cứu. Chính vì lẽ đó mà
trong thời gian qua Đảng và nhà nước ta đã lãnh đạo và triển khai chiến lược về dân số
và kế hoạch hoá gia đình để giảm tối đa tỷ lệ tăng dân số từ 3% những năm 60 xuống
còn 2,5% vào những năm 70 và 2,2% vào những năm 80, đến những năm 90 tỷ lệ này



chỉ còn dưới 2,0%, năm 1996 tỷ lệ này là 1,88% và hiện nay dân số Việt Nam là
76327919 người (1.4.1999). Tỷ suất tăng dân số bình quân trong thời kỳ 1989 – 1999 là
1,7% đã giảm 0,5% so với 10 năm trước đó. Với tỷ suất sinh khó là 1,99% và tỷ suất
tăng tự nhiên là 1,43% tính cho 12 tháng trước thời điểm tổng điều tra (1.4.1999) thì dự
báo dân số nước ta vào năm 2015 là 105,5 triệu, năm 2050 là 143,6 triệu. Như vậy xét
về qui mô dân số nước ta đã đứng hàng thứ 12 trong 30 nước đông dân nhất trên thế
giới.
Các nhân tố ảnh hưởng đến mức sinh:
Cho đến nay đã không ít các nhà nghiên cứu về sự biến của dân số trong đó đưa ra
những lý giải và quyết định xem mỗi cặp vợ chồng sẽ có số con là bao nhiêu theo ý
muốn nhưng rồi phải nói đến rằng mức sinh con của mỗi cặp vợ không chỉ là theo ý
muốn mà còn là kết quả của một loạt các tác động phức tạp nhiều chiều với cơ cấu kinh
tế xã hội và môi trường xung quanh, ảnh hưởng đến mức sinh không chỉ có các yếu tố
trực tiếp mà còn có các yếu tố gián tiếp khác. ở đây chúng ta xét đến các nhóm yếu tố
sau.
Những yếu tố tự nhiên sinh vật.

Sinh đẻ là hiện tượng sinh học tự nhiên nên chịu tác động của các yếu tố này.
Theo quy luật tự nhiên thì mọi sinh vật đều phải trải qua giai đoạn sinh ra và lớn lên
trưởng thành và chết đi, con người cũng vậy không nằm ngoài quy luật này. Không phải
ở bất cứ tuổi nào và cũng không phải ai cũng có thể được vì vậy cơ cấu tuổi và giới tính
sẽ ảnh hưởng đến mức sinh, cơ cấu tuổi và giới tính thuận lợi cho sự sinh sản thì ở đó
mức sinh có và ngược lại nếu như vậy thì phụ nữ ở vào giai đoạn 15-49 tuổi sẽ đảm bảo
khả năng sinh sản cao nhất nhưng cao nhất có mức sinh là 18-35 tuổi. ở đây mỗi dân tộc
cũng có những mức khác nhau; mỗi dân tộc được coi là giống người và có khả năng
sinh sản khác nhau. ở mỗi môi trường sống khác nhau thì cũng ảnh hưởng đến mức sinh
một cách khác nhau, có môi trường sẽ là thuận lợi nhưng có môi trường sẽ là khắc
nghiệt.
Phong tục tập quán và tâm lý xã hội.



ở mỗi hình thái kinh tế xã hội, mỗi phong tục tập quán khác nhau, ở đó đã xuất
hiện những tồn tại thực tế khách quan nhất định, khi những cơ sở này thay đổi thì phong
tục tập quán và tâm lý xã hội cũng thay đổi theo. Nhưng rồi sức ì của nó quá lớn khi
kinh tế xã hội đã thay đổi thì phong tục tập quán lại chưa thể chuyển hướng được nó có
tác động lớn đến mức sinh.
Như ở một số vùng nông thôn và miền núi, có một số tộc người vẫn có tập quán con cái
kết hôn rất sớm khi mới 15 tuổi và nhất là tâm lý nối dõi tông đường còn đè nặng, cần
phải có một đứa con trai nên có những gia đình dã có 3 người con gái vẫn cố gắng theo
đuổi rồi thì tâm lý thích con trai hơn con
gái, rồi thì phải có nếp có tẻ …
Đó là những quan niệm lạc hậu đã đè nặng nên tâm trí người dân Việt Nam khó có
thể thay đổi được. Các tầng lớp đi trước còn có khái niệm “trời sinh voi trời sinh cỏ”
nên cứ khuyến khích đẻ nhiều, rồi thì “lắm con nhiều phúc “người già tự hào khi có
nhiều con cháu. Dư luận luôn luôn lên án những người không hôn nhân và coi đó là bất
hạnh họ luôn quan niệm rằng con cái không chỉ có trách nhiệm tình cảm với cha mẹ mà

còn phải đảm bảo kinh tế cho cha mẹ lúc tuổi già sức yếu. Mức chết ở trẻ em cao nên
còn có tâm lý là sinh bù, sinh dự phòng. Đó là nguyên nhân làm cho tăng mức sinh. Đặc
biệt ngày nay khi mà khoa học công nghệ phát triển, y tế đảm bảo nhưng thay đổi quan
niệm cần phải có một thời gian dài khi đó thì mức sinh giảm chậm, mức chết giảm
nhanh là nguyên nhân làm cho tốc độ gia tăng dân số càng nhanh, sự bùng nổ dân số
đáng lo ngại.
Những yếu tố kinh tế.
Nhóm yêu tố kinh tế là rất đa dạng nên tác động đến mức sinh theo nhiều chiều,
nhất là ngày nay thời buổi kinh tế thị trường nền kinh tế đang trên đà phát triển thì nó
cũng ảnh hưởng không nhỏ tới biến động dân số tự nhiên nói chung và mức sinh nói
riêng.
Trên thực tế đã cho chúng ta thấy rằng đời sông thấp thì sinh đẻ cao và ngược lại.
Trước đây ông bà chúng ta đời sống chưa phát triển vào những năm 50 mức sinh cao



hơn hiện nay nhìn chung ở những nước có nền kinh tế chậm phát triển thì dân số tăng
nhanh hơn các nước có nền kinh tế phát triển.
ở trong cùng một nước cũng vậy chúng ta thấy rõ ở những vùng quê còn nghèo và lạc
hậu mức sinh cao hơn ở thành phố, các tầng lớp trí thức và viên chức có mức sinh thấp.
Theo sự nghiên cứu của các nhà khoa học và qua thực tế đã chứng minh cho chúng ta
thấy được rằng mức sinh tỷ lệ nghịch với mức sống, mức sống càng thấp tỷ lệ sinh đẻ
càng cao và ngược lại.
Chính sách dân số .
Nhận thức được vai trò và tầm quan trọng của dân số, mối quan hệ của dân số
với lao động và sự phát triển kinh tế xã hội, nhà nước với chức năng quản lý của mình
đã đề ra những chủ trương chính sách và biện pháp để điều tiết quá trình vận động và
phát triển của dân số cho phù hợp với điều kiện tình hình của đất nước hiện nay. Chính
sách dân số đã có từ xa xưa nhưng nó chưa phát huy hết vai trò, tuỳ từng điều kiện và
tình hình cụ thể để đưa ra những chính sách về dân số như khuyến khích hay hạn chế sự

sinh đẻ một cách phù hợp. Hiện nay nước ta đang có chính sách dân số kế hoạch hoá gia
đình nhằm hạn chế bớt tỷ lệ tăng dân số, chính sách này đưa ra đã có tác dụng tương đối
nhưng bên cạnh đó chúng ta vẫn khuyến khích một số dân tộc ít người sinh đẻ để nhằm
bảo tồn và duy trì nòi giống nhất là những dân tộc mà hiện nay chỉ còn vài chục người.

3.1.2. Mức chết và các nhân tố ảnh hưởng.
Sống và chết là hai mặt đối lập mà mỗi sinh vật đều phải trải qua, đối với con
người cũng vậy khi có sự sống mới có sự chết. Theo tổ chức y tế thế giới “chết là sự
mất đi vĩnh viễn, tất cả những biểu hiện của sự sống ở một thời điểm nào đó khi có sự
sống xảy ra.”
Chết là một trong những yếu tố của quá trình tái sản xuất dân số, nó là một hiện
tượng tự nhiên, việc tăng hay giảm mức chết đều ảnh hưởng tới quy mô, cơ cấu về dân
số, sinh và chết có mối quan hệ tác động qua lại lẫn nhau, mức chết thấp hay cao sẽ tác
động tới mức sinh tăng hay giảm vì vậy việcgiảm mức chết xuống là nghĩa vụ và trách
nhiệm thường xuyên của mọi quốc gia, không riêng của một nước nào. Nước ta cũng đã



cố gắng để giảm mức chết xuống mức thấp nhất có thể, với sự cố gắng về mọi mặt thì
tính cho 12 tháng trước đợt tổng điều tra dân số 1.4.1999 tỷ suất chết thô ở nước ta là
3,67% so với 10 năm trước thì đã giảm nhanh nhưng tỷ suất chết sơ sinh vẫn còn cao.
Vậy muốn giảm được mức chết thì cần tác động để giảm mức chết ở độ tuổi nào có
nhiều người chết ở đây với lứa tuổi từ 0 đến 1 tuổi có tỷ lệ chết cao nhất . Như vậy
chúng ta cần có những biện pháp cụ thể như tăng cường về y tế cho lứa tuổi này đảm
bảo làm giảm được mức chết thì cũng chính là làm giảm được mức sinh. Bên cạnh đó
cũng cần nâng cao tuổi thọ cho người già bằng cách chăm sóc bảo dưỡng người cao
tuổi, đầu tư y tế vào các đối tượng này nhiều hơn. Như vậy trình độ phát triển y tế có tác
động mạnh làm giảm mức chết một cách rõ. Bên cạnh đó mức sống dân cư, môi trường
sống và cả cơ cấu tuổi của dân cư là yếu tố tác động đến mức chết, mức sống càng cao
thì mức chết càng thấp điều đó chứng tỏ nền kinh tế xã hội phát triển càng cao thì mức

chết càng giảm xuống thấp. Môi trường sống tác động trực tiếp đến tuổi thọ của con
người, môi trường sống càng sạch thì tuổi thọ càng cao thực tế cho thấy nhiều người
dân ở vùng nông thôn cao hơn ở thành thị và các khu đô thị lớn không những thế chiến
tranh xảy ra làm cho mức chết tăng lên một cách nhanh chóng, các tệ nạn xã hội và các
bệnh nghề nghiệp tác động mạnh đến mức chết ….

3.2. Biến động cơ học dân số.
Di cư làm cho quy mô dân số giữa các vùng thay đổi. Sự biến động về dân số này
ảnh hưởng rất lớn đến quá trình phân bố lao động giữa các địa phương khác nhau, có
nơi dư thừa lao động, có nơi lại thiếu lao động làm thị trường lao động thay đổi mà di
cư ảnh hưởng đến cơ cấu dân số về giới tính và độ tuổi, thường thì luồng di cư chủ yếu
là nam giới, những người di cư là những người trong độ tuổi lao động, họ di cư đến
những nơi có mức sống cao hơn, luồng di cư có trình độ cao hơn những người không di
cư. Như vậy đây là sự biến động dân số có quy mô và có mục đích. Con số thực tế cho
thấy vào những năm 1994 tỷ suất di cư là 7,4%, năm 1989 là 5,2% và năm 1999 là
4,95%.



Thực tế ở nước ta cho thấy vào năm 1989 thì vùng Tây Nguyên và Đông Nam Bộ là
địa điểm chủ yếu thu hút các luồng di cư còn như các vùng Bắc Trung Bộ, Đồng bằng
sông Hồng, Đồng Bằng Sông Cửu Long … là những vùng xuất cư ở mức cao. Khác với
bức tranh di cư ở thời kỳ 1984-1989, các thành phố lớn hiện nay đã có sưc thu hút mạnh
mẽ nhiều người đến làm ăn sinh sống, thực tế cho thấy tỷ suất di cư thuần tuý của Hà
Nội thời kì 1994-1999 là 4,8% so với –1,2% thời kì 1984-1989 và của Thành phố Hồ
Chí Minh thời kì 1994-1999 là 9,3% so với thời kì 1984-1989 là 1,8%, thành phố Đà
Nẵng tương ứng cũng có là 4,7% và -1,1%…
Trong vòng 5 năm 1994-1999 đã có 1,2 triệu người từ khu vực nông thôn nhập cư
vào thành thị để làm ăn sinh sống ổn định, trong khi đó chỉ có 122 nghìn người di cư
theo chiều từ thành thị về nông thôn, nghĩa là luồng di cư từ nông thôn sang thành thị

nhiều gấp 3 lần. Dân số thành thị ở nước ta chỉ chiếm 23,5% tổng dân số. Trong vòng
10 năm qua tốc độ tăng dân số thành thị hàng năm đạt mức trung bình của các nước
châu á là 3,2 %.
Nhân tố tác động đến biến động cơ học dân số:
Tác động của sự phân bố lực lượng sản xuất : Tuỳ từng vùng từng khu vực và mục
đích của sản xuất mà sự phân bố lực lượng sản xuất nhiều hay ít chính điều đó đã thu
hút những người di cư , vùng có mục đích sản xuất, các khu công nghiệp sẽ là nơi di cư
và ở đây dân số trẻ chiếm tỷ lệ cao. Cũng như ở các thành phố lớn lực lượng sản xuất
phân bố đông và tiềm lực thu hút sự di cư của đội ngũ lao động .
Kinh tế ảnh hưởng đến sự phân bố dân cư: ở đâu có nền kinh tế phát triển ở đấy có
lực lượng dân cư đông đúc như ở nước ta tập chung dân cư chủ yếu ở đồng bằng sông
Hồng và đồng bằng sông Cửu Long, trình độ càng phát triển mức sống càng cao là điều
kiện thu hút sự di cư tới nhất là các thành phố lớn thì càng có sức thu hút đối với luồng
di cư dến và ở đây sự phân bố dân số sẽ tập chung đông, mật độ dân số tăng nhanh.
Tính chất sản xuất của các ngành nghề có ảnh hưởng tới phân bố dân cư : nước ta nghề
chủ yếu là trồng lúa nước nên sự phân bố dân cư cũng tập chung đông ở các vùng đồng
bằng và dân số nông thôn chiếm tới 70% tổng dân số của cả nước.



Như vậy di dân đó là sự phân bố lại dân cư theo vùng, lãnh thổ xuất phát từ điều
chỉnh về nhu cầu của đời sống người dân. Sự cân đối giữa nhu cầu và khả năng đáp ứng
những nhu cầu trong đời sống của con người .

II. Thị trường lao động
Thị trường lao động là nơi gặp gỡ giữa cung và cầu lao động, tại đó sẽ hình thành
giá cả sức lao động .
Như vậy trước hết có thể hiểu rằng thị trường lao động là một thị trường hàng hoá
mà ở đó diễn ra sự trao đổi hàng hoá sức lao động giữa một bên là những người sở hữu
sức lao động và một bên là những người cần thuê sức lao động đó.Thị trường lao động

là một bộ phận không thể tách rời của nền kinh tế thị trường và chịu sự tác dộng của hệ
thống quy luật của nền kinh tế thị trường như quy luật giá cả, giá trị …và chịu sự tác
động chi phối quan hệ cung và cầu của thị trường lao động .

1.Cung lao động và các nhân tố lao động .
1.1.Cung lao động là lượng lao động mà người làm thuê có thể chấp nhận được ở mỗi
mức giá nhất định .
Cung lao động được mô tả bằng toàn bộ hành vi của người làm thuê khi thoả thuận
ở các mức giá đặt ra. Cung lao động trên thị trường sẽ tỷ lệ thuận với giá cả sức lao
động tăng tức là tiền công trả cho người lao động tăng thì trên thị trường sẽ xuất hiện
nhiều người muốn tham gia lao động dẫn tới mức cung về lao động trên thị trường tăng.
ở nước ta hiên nay do dân số đông sự dư thừa nguồn nhân lựcnên cung lao động trên thị
trường lớn, giá cả sức lao động lại rẻ nhất là tiền công mà các nhà sử dụng trả cho người
lao động hiện nay là thấp nhưng do nhiều nguyên nhân mà lao động ở Việt nam vẫn
phải bán sức lao động với giá rẻ .
Thực tế cho thấy hàng năm dân số bước vào tuổi lao động là 1,5 triệu người sức
cung lao động ngày càng tăng trên thị trường bên cạnh đó cũng còn một lực lượng lớn
những người chưa có việc làm và lượng lao động dự bị.




1.2.Các nhân tố tác động tới cung lao động .
Cung trên thị trường phụ thuộc vào tổng số lao động có thể cung cấp . Tổng số lao
động này phụ thuộc vào quy mô dân số và tỷ lệ dân số tham gia vào lực lượng lao động,
độ dài thời gian có thể cung cấp và chất lượng của lực lượng lao động. Như vây ta xét
tới một số các nhân tố sau.
Dân số tác động tới cung lao động .
Dân số là cơ sở và nguồn hình thành cung cấp lao động, quy mô lao động phụ
thuộc vào quy mô dân số. Quy mô dân số lớn tốc độ dân số tăng nhanh sẽ báo hiệu quy

mô lớn và tốc độ tăng trưởng nhanh nguồn nhân lực trong tương lai. Sự ảnh hưởng của
dân số đến nguồn nhân lực không phải là trong ngày một ngày hai mà nó là cả một thời
kỳ, một thời gian xác định nó phụ thuộc vào việc xác định giới hạn của độ tuổi lao động
như nước ta là 15 tuổi.Vậy khi dân số tăng tức là đứa trẻ sinh ra phải sau 15 năm thì nó
mới tác động đến thị trường lao động . Việc cung sức lao động ra thị trường không chỉ
phụ thuộc vào quy mô tốc độ tăng nguồn nhân lực mà còn phụ thuộc vào số người (tỷ
lệ) tham gia của lực lượng lao động .
Đối với nước ta là một nước đông dân, đứng thứ 13 trên thế giới và đứng thứ 2
trong khối ASEAN, tốc độ tăng dân số rất nhanh trong thời kỳ 1960-1970, tốc độ tăng
dân số hàng năm là 3,05% với sự can thiệp của nhà nước bằng chính sách kế hoạch hoá
gia đình đến giai đoạn 1995-2000 tốc độ tăng dân số đã giảm xuống còn 1,8% nhưng
vẫn còn cao và tốc độ tăng nguồn lao động tương ứng của các giai đoạn trên là 3,2% và
2,66%, chỉ tiêu dự kiến đặt ra cho giai đoạn 2000-2005 là tốc độ tăng dân số 1,6 %, tốc
độ tăng nguồn lao động 2,05%. Điều đó cho thấy rằng tuy nguồn lao động giảm một
cách không đáng kể lực lượng bước vào tuổi lao động vẫn không ngừng tăng trong đó
với số dân 76 triệu người mà đã có trên 40 triêu lao động, sức cung lao động trên thị
trường là khá lớn. Một đăc trưng của dân số nước ta là loại dân số trẻ lực lượng lao
động từ 15 đến 44 tuổi chiếm tới 79,38% trong đó lứa tuổi từ 25 đến 34 chiếm 29,08%.
Nhìn chung lao động trên thị trường nước ta là khá lớn nhưng chất lượng lao động lại
thấp chỉ có 12,7% là lao động có kỹ thuật còn 87,3% là lao động không có kỹ thuật.
Trong lao động có kỹ thuật lại mất cân đối nghiêm trọng giữa đại học, cao đăng và



trung học chuyên nghiệp tỷ lệ 12:1,68:2,26 trong khi tỷ lệ chuẩn là 1:4:10. Cán bộ đã
tạo ra phần lớn chỉ đáp ứng được nhu cầu của thực tế đối với đất nước. Bên cạnh đó cơ
cấu dân số biểu hiện về cơ cấu tuổi, giới tính, trình độ, ảnh hưởng tới việc cung lao
động, chất lượng hàng hoá sức lao động đặc biệt hiện nay chúng ta đang quan tâm tới
nhiều vấn đề lao động nữ đấy chính là cơ cấu dân số theo giới tính tác động đến thị
trường lao động một vấn đề đang được bàn luận…

Cung về thời gian lao động : quỹ thời gian là hạn chế 24 tiếng/ngày như vậy quỹ
thời gian của một con người là có hạn vì vậy mỗi người sẽ có một sự lựa chọn và quyết
định một cách hợp lý nhất trong việc sử dụng qũy thời gian.Trên thực tế do nhiều
nguyên nhân khác nhau mà mỗi người có một cách lựa chọn khác nhau có người sẽ tăng
thời gian làm việc và giảm thời gian nghỉ ngơi ngược lại có người sẽ tăng thời gian nghỉ
ngơi và giảm thời gian làm việc …Việc lựa chọn như thế nào là tuỳ thuộc vào sở thích
cá nhân của mỗi người .Nhưng ý thích cá nhân của mỗi người lại bị chi phối bởi yếu tố
khách quan là thu nhập.Thu nhập tỷ lệ thuận với thời giam làm việc và tỷ lệ nghịch với
thời gian giải trí. Hiên nay ở nước ta số lao động có thu nhập cao là rất ít nên sức cung
lao động cho thời gian làm việc cao hơn là thời gian nghỉ ngơi. Tỷ lệ lao động chấp
nhận làm thêm giờ còn cao để tăng thêm thu nhập cải thiện đời sống.
Ngoài ra chính sách tiền lương của nước ta cũng là một nhân tố tác động mạnh đến
sức cung lao động trên thị trường.

2 Cầu lao động và nhân tố tác động đến cầu.
2.1. Cầu lao động là lượng hàng hoá sức lao động mà người mua có thể mua được ở
mỗi mức giá có thể chấp nhận được.
Cầu lao động được coi là cầu dẫn xuất, khi có nhu cầu về hàng hoá mới nào đó thì
lúc đó mới xuất hiện cầu về lao động để sản xuất hàng hoá đó.
Như vậy cầu lao động xuất phát từ nhu cầu của xã hội .
Sự phát triển kinh tế xã hội đòi hỏi xã hội cần có nhiều mặt hàng hoá mới để đáp ứng
nhu cầu tiêu dùng của người dân trong nước và xuất khẩu đi các nước lúc này nhu cầu
về lao động để sản xuất ra các hàng hoá đó càng cao và cầu về lao động càng tăng lên.




2.2.Các nhân tố ảnh hưởng tới cầu lao động
Nhưng xã hội phát triển đòi hỏi về tiến bộ khoa học và công nghệ cao điều đó sẽ làm
giảm nhu cầu về lao động nhưng có những mặt hàng đòi hỏi phải có lao động sống,

công nghệ không thể thay thế được và sự lựa chọn công nghệ như thế nào sẽ tác động
đến nhu cầu về lao động nếu lựa chon công nghệ thấp 0,5:1 thì cầu về lao động tăng lên
và ngược lại theo tỷ lệ 5:1 thì cầu về lao động giảm.
Chính sáh của nhà nước như nhu cầu về vốn, chính sách tiền lương và hạ thấp giờ làm
việc( tuần 40 giờ làm việc sẽ có tác dụng tăng nhu cầu về lao động …)

3. Mối quan hệ giữa cung cầu lao động .
Quan hệ cung cầu là quan hệ tất yếu của nên kinh tế thị trường khi có cầu thì xuất
hiện cung và ngược lại.
Cung và cầu lao độngtạo nên thị trường lao động.Đó là hai nhân tố chủ yếu để tạo nên
thị trường lao động,ở bất cứ nước nào cung và cầu lao động đều có sự biến đổi có thể có
cung lớn hơn cầu lúc này trên thị trường dư thừa lao độngngược lại khi cầu lớn hơn
cung thì thị trường lao động thiếu hụt lao động .Đối với nước ta thị trường lao động có
những nét đặc trưng cơ bản sau
áp lực lớn về việc làm:do lực lượng lao độngtrong những năm gần đây liên tục tăng với
tốc độ cao tạo nguồn lực lớn chọ phát triển cuả đất nước nhưng cũng đồng thời cũng tạo
ra áp lực lớn về đào tạo nghề và giải quyết việc làm .Trong vòng 10 năm 1990- 2000
khu vực công nghiệp và dịch vụ lực lượng lao động tăng 14,2% trong khi đó lực lượng
lao động nông nghiệp chỉ giảm 4%(72% năm 1990 còn 68% năm 1999) tình trạng thiếu
việc làm và dư thừa lao động trở nên bức xúc .Tỷ lệ thất nghiệp của lực lượng lao động
trongđộ tuổi ở khu vực thành thị những năm gần đây có xu hướng gia tăng cho thấy
năm 1996 , 1997, năm1998, năm 1999lần lượt là 5,8% ; 6,01%; 6,85%; 7,4% trong đó
nữ chiếm 8,26% và chủ yếu tập trung ở lực lượng lao động trẻ có độ tuổi từ 15-24, lực
lượng ở lứa tuổi càng cao tỷ lệ thất nghiệp càng thấp. Mặt khác tỷ lệ sử dụng lao động ở
nông thôn chỉ đạt khoảng 65-75%, thiếu việc làm khoảng 30-35%, dư thừa lao động



càng rõ nét, đó là thách thức đối với sự phát triển kinh tế nói chung và phát triển nguồn
nhân lực nói riêng ở nước ta.

Cơ cấu lao động bất hợp lý, lực lượng lao động Việt Nam tăng nhanh, mức cung, số
lượng lao động lớn song trình độ chuyên môn kỹ thuật, tay nghề lại rất thấp. Hiện tại
chúng ta đang vấp phải tình trạng vừa thừa lại vừa thiếu đó là thừa lao động phổ thông
còn thiếu lao động chuyên môn kỹ thuật.
Bên cạnh đó chất lượng lao động chưa đáp ứng được yêu cầu kỹ thuật phát triển. Kết
quả điều tra cho thấy số lượng công nhân được đào tạo nghề giảm sút nghiêm trọng, có
12% đội ngũ công nhân được qua đào tạo, công nhân không có tay nghề hoặc tay nghề
thợ bậc thấp chiếm tới 56%, khoảng 20% lao động công nghiệp không có chuyên môn.
Số công nhân thay đổi nghề nghiệp chiếm 22,75%, trong đó chỉ có 6,31% được đào tạo
lại.
Cơ cấu phân công lao động bất hợp lý, năng suất lao động thu nhập thấp, lực lượng
lao động nông nghiệp qua các năm 1991, 1995, 1999 chiếm lần lượt là 72,6%, 69,73%,
76,7% và dự báo năm 2000 chiếm 67,27% trong tổng số lực lượng lao động được thu
hút vào hoạt động trong nền kinh tế .
Tỷ lệ lao động tham gia quan hệ thị trường thấp, có 21,45% lao động so với tổng lao
động của khu vực nông thôn tham gia làm công ăn lương (quan hệ thuê mướn lao
động), trong đó lực lượng lao động chuyên nghiệp chiếm 4,29%, trong khi ở thành thị
lao động làm công ăn lương là 42,81% và lao động chuyên nghiệp chiếm 32,75%.
Qua thực tế trên cho chúng ta thấy rằng cầu trên thị trường còn yếu, sức hút của cầu
còn nằm dưới cung nhiều. Xuất hiện rất rõ trạng thái mất cân bằng, trong đó cung lớn
hơn cầu. Cơ cấu của cầu còn lạc hậu. Đại bộ phận cầu nằm trong nông nghiệp; nhưng
nông nghiệp lại đứng trước tình trạng thiếu việc làm. Cầu yếu, gây lãng phí các nguồn
lực (kể cả nguồn nhân lực có học vấn ở đô thị).
Sự mất cân bằng giữa cung và cầu đang làm nảy sinh nhiều vấn đề khó khăn kinh tế, xã
hội và cuộc sống của nhiều người. Để phát triển thị trường lao động ở Việt Nam hiện
nay phải có sự tác động mạnh mẽ cả cung và cầu. Điều đó có nghĩa là tăng cầu nhiều và



nhanh hơn mức cung; giảm bớt sức ép của cung làm cho cung cầu đạt trạng thái cân

bằng thông qua chiến lược phát triển kinh tế xã hội có hiệu quả.

3.2.Giải pháp để giải quyêt cung cầu trên thị trường lao động Việt Nam
Nét đặc trưng của tình hình hiện nay ở Việt Nam trong khi nền kinh tế còn nghèo, lạc
hậu thì dân số nguồn lực lại tăng nhanh tạo ra một sức ép đối với nền kinh tế. Đồng thời
nền kinh tế chưa đủ điều kiện để sử dụng hết và có hiệu quả mọi nguồn nhân lực. Khi
nghiên cứu lựa chọn thì các giải pháp không nhất thiết phải cố định mà có thể thay đổi
cho phù hợp với tình hình của kinh tế xã hội trong từng thời kỳ.
Một số giải pháp chủ yếu:
Tìm kiếm mô hình tăng trưởng phát triển và phát triển kinh tế có khả năng sử dụng
nhiều nguồn nhân lực phù hợp với điều kiện của Việt Nam.
Tìm kiếm các chính sách tạo việc làm có hiệu quả trong nước và ngoài nước.
Có mục tiêu trong kế hoạch hoá sự tăng trưởng của dân số theo hướng làm giảm tốc
độ tăng dân số hiện đang còn cao.

III.Mối quan hệ giữa dân số và thị trường lao động .
1.Cơ sở lý luận
Dân số, lao động là yếu tố cơ bản và quyết định sự phát triển của kinh tế xã hội.
Chính vì lẽ đó mà Đảng và Nhà nước ta luôn đặt vấn đề dân số, lao động và bảo trợ xã
hội vào vị trí hàng đầu trong các chính sách kinh tế xã hội của từng thời kỳ xây dựng
đất nước.
Dân số là nguồn duy nhất cung cấp nguồn nhân lực cho đất nước trong mọi thời kỳ,
dân số là nguồn lực duy nhất toả nên sự tồn tại và phát triển của xã hội, không có con
người thì không có lao động và không có xã hội , không có bức tranh của sự tồn tại và
phát triển xã hội. Do vậy dân số càng đông thì quy mô nguồn nhân lực càng lớn, quy mô
dân số quyết định đến quy mô nguồn nhân lực. Lực lượng lao động lại phụ thuộc và quy
mô nguồn nhân lực, lực lượng lao động cung cấp trên thị trường nhiều hay ít lại phụ
thuộc quy mô nguồn nhân lực lớn hay bé. Dân số càng phát triển với một tốc độ nhanh

thì sau một khảng thời gian nhất định sức cung lao động trên thị trường cũng tăng với
một tốc độ nhanh như ở nước ta khoảng thời gian nhất định được tính là 15 năm.Tuy
nhiên tốc độ phát triển của dân số tác động đến thị trường lao động không cho chúng ta
thấy ngay kết quả mà dân số phát triển chỉ cho thấy nguồn nhân lực tiềm năng còn lao
động cung trên thị trường thì phải trải qua một thời gian nhất định. Sức cung lao động
trên thị trường phụ thuộc lớn vào quy mô nguộn nhân lực tiềm năng, trong đó xét về cơ
cấu dân số về tuổi và giới tính để nắm bắt được sức cung lao động cho thị trường lao
động trong ngắn hạn và trong dài hạn, khi phân tích cơ cấu dân số theo các chỉ tiêu cụ
thể về tuổi và giới tính ta sẽ có những kế hoạch dự báo về thị trường lao động, lựơng
cung lao động tiềm năng liệu có đáp ứng đủ, phù hợp với loại lao động mà thị trường
lao động đang có nhu cầu hay thị trường lao động có đáp ứng được lượng lao động hiện
có hay không ,trong tương lai tới vói nguồn nhân lực tiềm năng có quy mô lớn, với nhu
cầu lớn về việc làm thì thị trường lao động sẽ định hướng theo phương hướng nào để
mở rộng thêm cũng như phát triển trên thị trường đáp ứng vớ nhu cầu dân số ngày càng
tăng với quy mô lớn. Thực tế cho thấy việc dự báo kế hoạch cho sự phát triển thị trường
lao động không phải đơn thuần chỉ trong trốc lát mà cần phải có cả một chiến lược cho
sự phát triển lâu dài trong ngắn hạn đó là giải quyết lao động cho trước mắt và trong dài
hạn tức là giải quyết việc làm cho lao động sau 15 năm tức là lượng dân số mới cung
cấp thêm nằm trong lứa tuổi từ 0 đến 4 tuổi và cho những năm sau đó khi dân số đã phát
triển ổn định và đạt đến mức sinh thay thế. Cơ cấu dân số theo giới tính hiện nay tác
động đến thị trường lao động là rất lớn, cơ cấu dân số đòi hỏi thị trường lao động phải
đáp ứng được nhu cầu lao động cho từng loại đối tượng lao động, dân số là nữ cung cấp
lao động nữ trên thị trường và loại lao động này khác với lao động là nam. Vấn đề lao
động nữ vẫn đang được bàn luận nhiều và đang được quan tâm nghiên cứu. Đối với
nước ta hiện nay phụ nữ đang chiếm tới 51% và cùng với sự phát triển của đất nước
hiện nay thì vai trò vị trí của người phụ nữ đang được nâng cao điều đó được thể hiện
thông qua việc phụ nữ tham gia quản lý các nguồn lực, tham gia vào hoạt động kinh tế
và xã hội ngoài phạm vi gia đình và điều đáng chú ý ở đây là tỷ lệ nữ tham gia vào lực
lượng lao động là 73% đây là một con số đáng chú ý và đáng quan tâm.

Trong ngày nay dân số tăng nhanh với qui mô lớn không chỉ làm tăng nguồn nhân lực
mà nó tác động mạnh tới thị trường lao động, sức cung lao động trên thị trường lớn làm
mất cân đối trên thị trường, cung tăng nhanh đồng thời cầu về lao động chậm về phát
triển càng làm cho thị trường dư thừa một lực lượng lao động lớn, cung cầu lao động
mất cân đối nghiêm trọng. Không chỉ có quy mô dân số tác động đến thị trường lao
động mà khi chúng ta xem xét đến cơ cấu dân số, một đất nước có cơ cấu dân số trẻ thì
cung lao động càng cao và ngược lại.
Cơ cấu dân số theo trình độ văn hoá cung cấp cho thị trường những lực lượng lao động
có trình độ chuyên môn khác nhau, có khả năng, năng lực khác nhau về nhiều mặt đòi
hỏi sự phân bố lực lượng lao động trên thị trường là khác nhau và phức tạp, lao động
giản đơn, lao động phức tạp được phân bố như thế nào trong từng khu vực dân cư khác
nhau, tuỳ từng địa bàn lãnh thổ nhất định.
2. Mối quan hệ giữa dân số và thị trường lao động VN:
Với qui mô dân số ngày nay của đất nước Việt Nam cho thấy thị trường lao động
mất cân đối nghiêm trọng cung lao động lớn hơn cầu lao động nhiều và hiện tượng thất
nghiệp là phổ biến. Về qui mô nguồn nhân lực chúng ta có trên 40 triệu lao động. Hàng
năm bổ sung thêm 1,4 triệu thanh niên mới bước vào tuổi lao động.
Tính đến cuộc tổng điều tra gần đây nhất 1.4.1999 ta có bảng về dân số như sau:






Đơn vị tính: Người

Chung


Thành th
ị


Nông
thôn


T
ổng số

TĐ: N
ữ

T
ổng số

TĐ:N
ữ

T
ổng số

TĐ: N
ữ

Cả nước 76327919

38809372

17918217

9136713 58409702

29672659

0 –4 7269372 3484280 1452767 692725 4866605 2791555
5 – 9 9161070 4416317 1742070 827251 7419000 3589066
10
–

14

9131786

4407685

1764998

839524

7366788

3568161

15 – 24 14983205

7576603 3621294 1846451 11361911

5730152
25
–

34

12475412


6264645

3278110

1679538

9197302

4585107

35
–

44

10060990

5216158

2793304

1435848

7267686

3780310

45 – 54 5242261

2808794 1446359 782641 3795902 2026173
55 – 59
1804244
1010524 474944 254654 1329300 755870
60 6199579 3624366 1344371 778101 4855208 2846265
Nguồn: Con số và sự kiện tháng 3-2000, trang 25
Dựa vào bảng trên ta có trong dài hạn sau 15 năm nữa thì có 7269372 người bước vào
tuổi lao động mà số lao động mà số lao động ra khỏi độ tuổi lao động trong thời gian đó
là 7046505 người.Vậy sau mười lăm năm sẽ tăng thêm hơn 200000 lao động trong lực
lượng loa động.
Trong khi đó cơ cấu nguồn lao động nước ta không được hợp lý thông qua tháp lao
động sau so với các nước công nghiệp.
Tháp lao động Việt nam Tháp lao động của nước công nghiệp
Các nhà khoa học
Kỹ sư

Chuyên viên kỹ thuật

Lao động lành nghề
Lao động không lành nghề

Nguồn: Tạp chí lao động và xã hội tháng 9-2000, trang 35
0,
3


2,8





0,5









Như vậy qua tháp lao động chúng ta thấy được cơ cấu lao động của nước ta chủ yếu là
lao động không lành nghề, tỷ lệ lao động giản đơn còn quá cao chiếm 88%, cơ cấu lao
động còn quá lạc hậu, lao động lành nghề của nước ta chỉ có 5,5% trong khi đó các
nước công nghiệp họ chiếm tới 35%. Đội ngũ chuyên viên kỹ thuật, kỹ sư, các nhà khoa
học của nước ta chỉ vẻn vẹn 6,5% còn các nước công nghiệp lên tới 30%. Trong năm
1999 thì lực lượng lao động kỹ thuật nước ta mới có 1590 công nhân kỹ thuật chiếm

40,8%, 1380 người kỹ thuật viên chiếm 35,4% và 928 lao động trình độ cao đẳng và đại
học chuyên nghiệp chiếm 23,8%. Như vậy ở nước ta thiếu lao động thừa lao động phổ
thông, cơ cấu lao động đã không đáp ứng được nhu cầu của thị trường lao động trong
nước.

3. Tồn tại và giải pháp.
Mặc dù dân số nước ta hiện nay có tốc độ tăng đã giảm nhưng số lượng lao động
tăng thêm hàng năm vẫn không ngừng tăng cho tới năm 2010. Nên nước ta đang đứng
trước một tình trạng trong thị trường lao động hiện nay cung lớn hơn cầu rất nhiều.
Cơ cấu nguồn lao động nước ta còn lạc hậu và bất hợp lý, không đồng bộ đó là lao
động giản đơn còn chiếm tỷ lệ cao (88%) trong khi đó tỷ lệ lao động kỹ thuật cao còn
quá thấp (5,5%) chỉ bằng 1/6 lần số lao động giản đơn. Chúng ta còn thiếu rất nhiều đội
ngũ lao động kỹ thuật, cho đến giữa năm 1999 đội ngũ lao động kỹ thuật mới đạt tới
14% và lực lượng lao động nước ta tập trung tới tổng lao động xã hội vào ngành nông –
ngư - nghiệp. Thực tế ở thị trường lao động Việt Nam cái thiếu là lao động kỹ thuật
trong khi lại dư thừa cung về lao động giản đơn.
Chúng ta vẫn chưa thoát khỏi tình trạng “ thừa thầy thiếu thợ”. Ngay trong lực
lượng lao động có trình độ chuyên môn cơ cấu còn rất bất hợp lý, có thể thấy rằng cơ
cấu hợp lý mà thế giới đưa ra trong cơ cấu lao động theo tỷ lệ 1:4:10 tức là cứ 1 lao
động kỹ thuật ở bậc đại học cao đẳng thì có 4 trung học chuyên nghiệp và 10 công nhân
kỹ thuật. Nhưng ở nước ta tình trạng bất hợp lỷ trong cơ cấu ngày càng tăng cho thấy
năm 1979 tỷ lệ này là 1:2,2:7,1 nhưng ngày nay tỷ lệ này là 1:1,68:2,26. Theo báo cáo
của Bộ giáo dục và đào tạo trong 10 năm 1986 – 1996, số học sinh học nghề giảm 35%,



số giáo viên dạy nghề giảm 31%, số trường dạy nghề giảm trên 40% trong khi đó có tới
70 – 80% số sinh viên tốt nghiệp đại học cao đẳng ra trường không có việc làm, riêng
nghành y hiện có trên 3000 bác sĩ không có việc làm. Nhưng thực tế hiện nay với tâm lý
chung của học sinh sau khi tốt nghiệp phổ thông vẫn là mong muốn vào các trường đại

học, đó cũng là mong muốn của các bậc cha mẹ học sinh. Hàng năm số lượng thí sinh
vào các trường đại học ngày một đông, có nhiều thí sinh tham gia nhiều kì thi tuyển để
mong được vào đại học xu thế thanh niên vào các trường đại học đều có phần lớn là
những em có hoàn cảnh khó khăn, học lực thấp nhưng khi thi vào trường thì tâm lý vẫn
không hứng khởi, sự tham gia học với tinh thần “ bất đắc dĩ”. Một thực tế cho thấy hầu
hết các thiết bị dạy học ở các trường dạy nghề là cũ kỹ và lạc hậu trong khi đó các
doanh nghiệp lại nhập các thiết bị công nghệ mới vì vậy mà sản phẩm của các trường
dạy nghề không đáp ứng được yêu cầu của thị trường lao động. Bất cập lớn nhất đang
diễn ra hiện nay ở nước ta là đào tạo nghề chưa gắn với chiến lược phát triển kinh tế xã
hội của từng vùng kinh tế chưa gắn với sản xuất và thị trường lao động. Nhiều tỉnh
thành phố chỉ tính đến nguồn nhân lực là đại học và cao đẳng trung học, các cơ sở dạy
nghề thì đào tạo cho người học “ cái mà mình có” chứ không đào tạo “ cái mà thị trường
cần”. Đào tạo công nhân kỹ thuật chưa có chính sách phù hợp. Nhà nước thì lai lưng ra
đào tạo nhưng lại không xác định sau khi tốt nghiệp họ sẽ làm việc ở đâu. Những chính
sách gắn đào tạo với việc làm ở nước ta là vô cùng lỏng lẻo có thể nói là chưa được chú
ý tới, những công cụ để quản lý dạy nghề như nghị định của chính phủ qui định chi tiết
và hướng dẫn luật Giáo dục và Bộ luật lao động về dạy nghề là chưa có. Danh mục
nghề đào tạo, danh mục nghề xã hội tiêu chuẩn cấp bậc nghề… còn đang để trống.
Những năm gần đây kế hoạch đào tạo đại học đã vượt 50%, còn đào tạo công nhân lại
đạt tỷ lệ quá thấp. Ngân sách nhà nước dành cho giáo dục tăng dần nhưng cho dạy nghề
lại bị giảm dần ( năm 1991 là 8,7%, năm 1998 chỉ chiếm 4% ) trong khi dạy nghề tốn
kém gấp 10 lần giáo dục phổ thông. Nhiều trường đào tạo cùng một nghề trên cùng một
địa bàn nhưng có nghề lại không có trường đào tạo.
Lực lượng lao động nông nghiệp là chủ yếu trong cơ cấu lao động theo nghành. Mặc
dù nước ta tiến hành CNH đã được tiến hành vài thập kỷ song đến nay nền kinh tế nước



ta vẫn còn mang đậm dấu ấn một nền kinh tế thuần nông thể hiện rõ trong cơ cấu nguồn
lao động theo nghành. Năm1993, lao động nông nghiệp chiếm tới 71%, trong khi lao

động công nghiệp chỉ chiếm có 12% và dịch vụ 17% trong tổng lao động xã hội. Năm
1998, cơ cấu lao động theo nghành đã có chuyển biến tích cực, nhưng so với yêu cầu
còn rất chậm: lao động công nghiệp và dịch vụ tăng lên 13% và 21%, lao động nông
nghiệp giảm xuống còn 66% như vậy tỉ trọng lao động nước ta còn quá lạc hậu.
Thiếu cân đối trong cơ cấu lao động theo vùng lãnh thổ. Hiện nay tỷ trọng lao động ở
hai vùng đồng bằng sông Hồng và sông Cửu Long cao nhất nước chiếm 20,5% và
21,7% tổng lực lượng lao động xã hội. Trong khi đó vùng Tây Nguyên rộng lớn, lực
lượng lao động chỉ có 4%, vùng duyên hải miền trung 10,4% và Đông Nam Bộ 12,7%.
Sự mất cân đối này không chỉ gây nên khó khăn cho vấn đề công ăn việc làm mà còn
ảnh hưởng xấu đến phát triển kinh tế xã hội của đất nước.
Để tháo gỡ những bất cập trên cần tập trung vào một số giải pháp:
Khẩn trương điều chỉnh lại cơ cấu đào tạo nguồn nhân lực. Thực tế liên tục trong
nhiều năm quy mô đào tạo đại học, cao đẳng của nước ta mở rộng quá mức tăng gấp 2
đến 3 lần so với đào tạo trung học chuyên nghiệp và tăng 6 đến 7 lần so với đào tạo
công nhân kỹ thuật, quy mô đào tạo nghề giảm mạnh, mặc dù 3 năm gần đây đã có sự
mở rộng quy mô đào tạo nghề nhưng cùng với sự tăng của đào tạo đại học cao đẳng còn
tăng nhanh hơn. Vì vậy vẫn không tránh khỏi tình trạng thừa thầy thiếu thợ, để đáp ứng
được nhu cầu hiện nay của đất nước cần phải có quy mô đào tạo hợp lý hơn cần phải
nâng cao mở rộng quy mô đào tạo nghề và thu hẹp tốc độ tăng quy mô về đào tạo đaị
học cao đẳng một cách hợp lý.
Việc giảm quy mô đào tạo đại học cao đẳng một cách linh hoạt tức là ở một số
trường hiện quy mô đang quá tải so với điều kiện cho phép hoặc với những nghành quy
mô đang vượt quá nhu cầu như báo chí, luật, kinh tế thì cần giảm ngay chỉ tiêu tuyển
sinh, còn so với các trường ở vùng đồng bằng sông Cửu Long, trung du miền núi phía
Bắc, các trường sư phạm, nông nghiệp thì lại cần tăng chỉ tiêu. Để làm tốt điều này cần
phải kiểm tra lại nguồn nhân lực và có chiến lược đào tạo để kịp thời điều chỉnh chỉ tiêu
tuyển sinh hàng năm cho các trường đại học, các nghành. Các cơ sở đào tạo một mặt

thực hiện đúng chỉ tiêu tuyển sinh một mặt tiến hành khâu tuyển sinh chặt chẽ, nghiêm
túc đảm bảo chất lượng, ngoài phần kiến thức cần có phần nâng cao đòi hỏi sự sáng tạo
chính là mấu chốt để nâng cao chất lượng đầu vào.
Nhanh chóng mở rộng quy mô đào tạo trung học chuyên nghiệp và công nhân kỹ
thuật. Trong vài năm qua, tuy đã tăng về quy mô đào tạo nghề nhưng vẫn chưa đáp ứng
đủ nhu cầu. Cần nâng cao nhận thức của toàn xã hội, phải quy hoạch lại công tác dạy
nghề theo hướng đồng bộ cả về cơ cấu trường, ngành và địa phương, vùng kinh tế. Đội
ngũ giáo viên cần được tăng cường về số lượng và chất lượng. Đổi mới nội dung,
chương trình và hiện đại hoá trang thiết bị cho dạy nghề. Xã hội hoá công tác đào tạo
nghề, tăng nguồn tài chính cho đào tạo, mở rộng hình thức phương thức đào tạo, xây
dựng một số trường dạy nghề đạt tiêu chuẩn khu vực và thế giới.
Thực hiện phân luồng học sinh sau trung học cơ sở và trung học phổ thông để sau khi
tốt nghiệp có nguồn vào các trường đại học cao đẳng và có nguồn vào các trường dạy
nghề.
Chúng ta cần phải giảm bớt lao động nông thôn chuyển lao động nông nghiệp
sang một số nghành kinh tế khác như phát triển mạnh các nghề chế biến nông sản, lâm
sản và thuỷ sản. Đây là giải pháp có ý nghĩa chiến lược không chỉ thực hiện mục
tiêugiải quyết việc làm mà còn nâng cao nông lâm thuỷ sản giải quyết đầu ra cho sản
xuất. Phải coi đây là hướng đi cơ bản trong phát triển kinh tế nông nghiệp nông thôn.
Phấn đấu đến năm 2010 có khoảng 90% cơ sở sản xuất chế biến nông lâm thuỷ sản
được đặt ở khu vực nông thôn, khơi dậy phát triển các làng nghề truyền thống, coi đó là
những “bàn đạp” để phát triển tiểu thủ công mỹ nghệ cũng như tiến hành cơ cấu
lại lực lượng lao động.
Đẩy mạnh công nghiệp hoá hiện đại hoá nông nghiệp và nông thôn sẽ đưa đến
tác dụng nhiều mặt là một giải pháp để ngăn chặn dòng di dân đang có xu hướng tăng
lên về các thành phố lớn.
Tiếp tục làm tốt công tác phân bố lại lực lượng lao động và dân cư trong phạm vi
cả nước cũng như từng khu vực. Mặc dù trong những năm qua chúng ta đã có chính
sách di dân đi xây dựng những vùng kinh tế mới, song vấn đề thực hiện vẫn chưa được

như mong muốn, hiệu quả thực hiện công tác này chưa cao. Những thành phố lớn vẫn là
nơi để phân bố lao động và dân cư hiện nay. Nhà nước phải có những chính sách thoả
đáng để những người dân di cư đi xây dựng vùng kinh tế mới vững lòng ở lại và phát
triển trên vùng đất mới.
Tăng cường sự chỉ đạo, quản lý của nhà nước trong toàn bộ quá trình chuyển
dịch và nâng cao chất lượng cơ cấu lao động xã hội. Nhà nước cần kiên quyết hơn trong
điều tiết quản lý và giám sát việc thực hiện các chỉ tiêu tuyển sinh ở các nghành học,
khối học, bậc học, có cơ chế khuyến khích học sinh theo học các nghành mà xã hội
đang có nhu cầu và sẽ cần tới trong phát triển ở tương lai. Phải có chính sách tăng kinh
phí cho giáo dục và đào tạo nhất là cho đào tạo nghề, điều chỉnh cơ cấu đầu tư theo
hướng ưu tiên phát triển CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn tạo lập và quản lý tốt thị
trường lao động.
Để giải quyết vấn đề dư thừa lao động trên thị trường lao động hiện nay vẫn cần
có những chính sách về dân số nhằm giảm tỷ lệ sinh xuống bằng chính sách vận động
tuyên truyền kế hoạch hoá gia đình đến từng người dân tác động mạnh tới lứa tuổi trong
độ tuổi sinh đẻ để giảm mức sinh xuống còn mức sinh thay thế. Nâng cao điều kiện
sống cho người dân và nâng cao trình độ nhận thức xoá bỏ những thành kiến phong tục
tập quán lạc hậu.
Chú trọng phát triển nghành nghề ở nông thôn để hạn chế luồng di cư tự do từ
nông thôn ra thành thị vừa giải quyết được việc làm, vừa giảm bớt được sức ép về lao
động trong các thành phố.
Điều chỉnh mật độ dân cư ở các thành phố lớn sang các vùng còn ít người, thực
hiện quá trình đô thị hoá với các vùng lân cận ngoại thành để thúc đẩy quá trình di dân
từ nội thành sang ngoại thành.
Nghiên cứu triển khai thực hiện chương trình việc làm cho lao động thanh niên, lao
động nữ, lao động là người tàn tật, lao động vị thành niên, lao động trí thức…
Thực hiện làm việc 40 giờ một tuần, giảm thời gian lao động cần tăng số lượng lao
động cho phù hợp giải quyết dư thừa lao động trước mắt trong dài hạn phải cần có

những chiến lược về tạo thêm việc làm.