Quan niệm về Tỷ lệ khung hình và nghệ thuật cắt cúp pot

Quan niệm về Tỷ lệ khung hình và nghệ
thuật cắt cúp
Là cứu cánh giúp băng bó lại một bố cục tồi, hay một công cụ sáng tạo?


Băng bó . Imlil, Morocco. Tháng 1, 2007
Leica M8

Trong nhiếp ảnh có một câu châm ngôn như sau – "Nếu bức ảnh của bạn chưa được
đẹp – nhiều khả năng là bạn chưa đủ gần". Điều này thường được hiểu lầm rằng người
ta cần phải có ống kính thật dài hay phải chụp thật gần. Cũng không hẳn như vậy.
Thực ra nó có nghĩa là một bức ảnh phải thực sự nói về “một cái gì đó”, và nhiệm vụ
của nhiếp ảnh gia là phải gọt dũa bức ảnh sao cho nó chỉ chứa đựng cái mà nó muốn
chuyển tải, ở cấp độ cao nhất.

Có một giai thoại thế này, một hôm Giáo hoàng tới thăm Michelangelo ngay tại xưởng
khi ông này đang điêu khắc tượng "David". Giáo hoàng sững sờ trước kiệt tác chưa
hoàn thiện và hỏi "Làm sao mà ngươi biết cắt gọt cái gì đi?" Michelangelo trả lời "Dễ
thôi thưa cha, tôi chỉ bỏ đi cái gì không giống David."

Chiêu này, hay nói đúng hơn là – nghệ thuật, đương nhiên không đơn thuần chỉ là loại
bỏ những gì không giống David, mà là biết được nó là gì và đạt được nó như thế nào.
Thế là câu chuyện của chúng ta bắt đầu từ đây.

Quyền năng của các định dạng

Hình 2

Với ý tưởng thể hiện một hình ảnh mộc mạc, tôi đã cắt khung hình để đạt một sự cân
bằng giữa chiếc xe, bức tường và cổng vòm. Những thứ chẳng phải cái xe hay bức
tường đều bị loại bỏ. Và như vậy khung hình trở thành gần như vuông – nhưng thế thì

sao nào? Đây mới chính là cái bức ảnh muốn thể hiện. Tôi cũng đã đổi sang đơn sắc
và chỉnh sắc thái để có được cảm giác vô thời gian.


Hình 3

Khi thực hiện bài viết này, tôi mở lại tấm ảnh nói trên và tìm kiếm các hướng cắt cúp
và xử lý khác. Hình 3 ở trên tôi thử đưa vào người thứ 2 ở xa xa. Tôi cũng đưa thêm
vào một ít đường phố và tường ở đằng sau xe, dẫu rằng tôi cũng nên cắt để lại ít tường
hơn ở bên phải khung hình. Làm kiểu này sẽ giúp viền vỉa hè trở thành một đường
chéo mạnh hướng ánh mắt cắt qua bố cục. Tôi cũng không thoải mái lắm vì rốt cuộc
cái xe lại gần như ở giữa tuy nhiên nó cũng giúp bức ảnh cân bằng vì sự chuyển tông
từ tối qua sáng ở bên trái khung hình.


Hình 4

Hình 4 chứa đựng cả người thứ 3 đứng tựa vào bức tường phía xa. Đây cũng là hình ít
bị cắt cúp nhất và đương nhiên giống với bản chụp nguyên thủy cũng như kích thước
của nó. Nội dung của hình ảnh giờ đây mở rộng hơn và ít trừu tượng. Chúng ta thấy cả
con phố với tận cùng một cách rõ ràng, không giống như hình 2 – mang tính tạo hình,
ít nội dung và bối cảnh. Thậm chí tôi còn làm bớt sắc độ với dụng ý làm cho bức ảnh
có vẻ như có từ rất lâu – kiểu như các bức ảnh Thành phố Praha của Josef Sudek.

Ở mỗi lần tái hiện khác nhau bằng cách cắt khung hình (và áp dụng một số kỹ thuật
xử lý hình ảnh) ta lại có một bức ảnh khác nhau. Bức nào thành công hơn chỉ là khẩu
vị của mỗi người. Tôi thì thích cách thể hiện ban đầu của tôi ở hình 2, nhưng những
cái kia đều cũng có giá trị của nó, và thực tế là cũng có một số người thích. Và đó
cũng là bản chất của nghệ thuật.

Bức ảnh nói về cái gì?


Ngồi bên cửa sổ. Marrakech. Tháng một, 2007
Leica M8

Mỗi khi tôi có buổi phê bình ảnh trong các cuộc seminar, hội thảo, câu hỏi đầu tiên tôi
đưa ra là – "Bức ảnh này nói về cái gì?" Tôi đôi khi cũng thấy đáng lưu tâm khi gặp
một nhiếp ảnh gia không hề có một ý tưởng rõ ràng về điều này.

Khi nhìn vào một file ảnh thô của mình, điều đầu tiên là tôi tự hỏi bản thân –Bức ảnh
này là về cái gì và tôi muốn nó nói gì về chủ đề? Chỉ khi tôi có một câu trả lời vừa ý
tôi mới có thể tiến hành cắt và thể hiện hình ảnh. Khi đã lĩnh hội được điều này, tôi
cảm thấy việc cắt cúp trở nên dễ dàng hơn, bởi như bức tượng David của
Michelangelo, tôi đơn giản chỉ loại bỏ đi những gì không liên quan tới ý niệm hình
thành trong tôi.

Đôi khi không thể tìm ra câu trả lời rõ ràng, tôi đành phải thành thật tự hỏi mình rằng
tấm ảnh này có đáng giá hay không; cũng đôi khi là không. Và chỉ khi các mảng được
liên kết với nhau, và bức ảnh nói được những gì cần nói, thì lúc đó mới tiếp tục đưa nó
lên màn hình và sau đó là in.

Tôi có cảm giác là việc cắt cúp không phải là mình làm cho bức ảnh mà chính là nó
muốn vậy – muốn được ép mình theo một số cách nhất định. Đôi khi có thể có nhiều
hơn một cách thể hiện, nhưng rốt cuộc đó là cái mà bức ảnh muốn. Đây cũng chẳng
phải phép ẩn dụ gì. Bức ảnh đẹp nhất phải ở một kích thước tỷ lệ khung hình nhất
định nào đó – mà các bức ảnh khác không thèm đòi hỏi mình như vậy, và điều này
giúp phân biệt người chiến thắng với những kẻ đồng hành.

12 Phụ nữ. Marrakech. Tháng 1, 2007

Canon G7
Cắt khung hình thành một bức ảnh với kích thước dài, loại bỏ những phần trong
khung hình không đem lại nội dung câu truyện – 12 phụ nữ đang chờ đợi trước cửa
một phòng mạch.

Vào năm 1924 công ty Ernst Leitz lần đầu tiên giới thiệu máy ảnh 35mm, mà thực ra
đã được phát minh bởi Oscar Barnack vài năm về trước. Barnack đã lấy cuộn phim
nhựa 35mm vẫn thường để quay phim, xoay ngang ra, tăng gấp đôi chiều rộng và thế
là sinh ra phim khổ 24x36mm mà đã trở nên quá quen thuộc trong gần một thế kỷ qua.

Phim cỡ trung (Medium format) có kích thước rất đa dạng, từ vuông 6x6cm, tới 6x4,5,
rồi 6x7, tới 6x9, và 6x12, lại 6x17. Phim cỡ lớn cũng có rất nhiều cỡ từ 5x7 inch hay
4x5 inch.

Khi nói tới hình ảnh động ta cũng thấy khung hình khá đa dạng kích thước TV cũng từ
màn hình chuẩn tới màn ảnh rộng. Đi thăm các gallery, chúng ta cũng thấy tranh vẽ,
tranh trạm khắc, tranh lụa đủ hình thái từ vuông tới tròn rồi chạy dài panorama. Tranh
cuộn ở Trung Quốc và Nhật bản còn có loại cực dài hoặc cực rộng. Ấy vậy mà vẫn có
một số nhiếp ảnh gia vẫn khư khư chỉ phóng ảnh “full frame” (đúng khổ 35mm) mà
thôi, nói cách khác là duy trì sự thiêng liêng của kích thước mà nhà sản xuất làm ra.
Rồi lại có những người chỉ thích in đúng khổ giấy chuẩn.Họ đang nghĩ cái gì nhỉ?

Vào tháng 1 năm 2007 tôi có viết tiểu luận về nhiếp ảnh đường phố ở Marrakech với
chiếc Leica M8 mới. Thật ngạc nhiên, một số người chỉ trích tôi trên mạng, rằng tại
sao tôi lại cắt quá nhiều tấm ảnh ra thành khung hình vuông, lãng phí tài nguyên của
máy ảnh. Tôi thực sự ngạc nhiên đến lặng cả người.

Điều này đã thúc đẩy tôi viết bài trình bày này, vì rõ ràng rằng có một số người trong
lĩnh vực nhiếp ảnh nhưng lại không hiểu rõ về bản chất của việc cắt cúp (cropping),
tại sao người ta lại làm như vậy và nó giúp hình ảnh truyền tải ý nghĩa như thế nào.

Sự đa dạng trên một chủ đề
Chẳng có điều thần kỳ gì ở trong việc cắt cúp. Đó chỉ là quyết định mang tính cảm
giác chủ yếu dựa vào phán đoán mang tính sáng tạo của nhiếp ảnh gia. Ấy nhưng
thường cũng có một số yếu tố có thể mang ra thảo luận một cách khách quan.


Hình 1

Hình 1 hình trên được chụp vào lúc vừa qua bình minh tại bức tường Medina ở
Marrakech. Đây là ảnh thô chưa hề xử lý. Tôi vừa tới góc đường và nhìn thấy cảnh
này, chiếc xe lừa kéo đang đi qua và xa xa có hai bóng dáng nữa.

Khi duyệt qua hình này, việc đầu tiên là tôi ước gì tôi đã có đủ thời gian và chủ tâm
lấy được đủ cái cổng vòm. Nhưng, khi xem kỹ tôi thấy cũng chẳng cần thiết. Câu
chuyện chính ở đây là cái xe và người ngồi trên, và sự giản đơn như xắp đặt của bức
tường và con phố. Không xe hơi, không biển hiệu, chẳng có cột tính tiền đỗ xe. Ảnh
cứ như chụp vào năm 1207 chứ không phải 2007. (cái bánh xe cao su đã phủ nhận ý
này nhưng các bạn hiểu ý tôi rồi chứ).