TÍNH THẨM MỸ TRONG ĐỒ CHƠI DÂN GIAN potx

TÍNH THẨM MỸ TRONG ĐỒ CHƠI
DÂN GIAN

Mong rằng mọi người trong chúng ta, dù bận trăm công nghìn việc
trong guồng máy của thời đại công nghiệp, mỗi người hãy ý thức rằng
tính thẩm mỹ, tính sáng tạo trong đồ chơi dân gian vẫn mãi là ngọn
nguồn là sự tiềm ẩn của đời sống tinh thần trong xã hội hiện đại.
Từ xa xưa, cùng với sự xuất hiện của nhiều loại hình nghệ thuật dân
gian. Đồ chơi dân gian đã trở thành một trong những nguồn gốc của
nghệ thuật tạo hình dân gian. Nó là sản phẩm của người dân lao động
một nắng hai sương, thấm đẫm mồ hôi nhưng lại chứa đựng phong phú
những giá trị của tinh thần nhân văn.
Đất nhà nông ta ngày xưa cấy cày một vụ quanh năm "chiêm khê, mùa
thối". ấy là lúc đẻ ra cái gọi là "nông nhàn". Nhưng " nông nhàn " là
nhàn ăn, nhàn làm ruộng chứ không phải "nhàn cư vi bất thiện". Vì vậy
đó lại là cơ hội để tìm ra nghề phụ, lâu dần hình thành làng nghề để
nghệ thuật dân gian được hình thành và thăng hoa. Nhiều làng xã bây
giờ trong đình làng vẫn thờ thành hoàng của mình là ông tổ nghề:
"nghề chạm khắc gỗ, nghề chạm bạc, nghề đúc đồng, nghề sơn, nghề
làm nón, nghề làm giấy dó và cả những nghề mang lợi ích tinh thần
giải trí cao như nghề làm tranh, nghề làm con rối nước, nghề làm diều,
nghề nặn con giống (tò he) đó chính là những đồ chơi dân gian đã vượt
qua nhiều không gian, thời gian của cuộc sống để còn đến ngày nay.
Đổ chơi dân gian nói chung phong phú lắm. Xin đơn cử đồ bằng tre:
Con khăng, đèn trung thu, diều sáo, rồi các nhạc cụ đồ chơi bằng đất
có tượng đất nung, có pháo đất tính chất và kỹ thuật chế tác được
triển khai từ đơn giản đến phức tạp, cầu kỳ. Từ mộc mạc đến phong
phú về kiểu dáng, màu sắc, phần lớn đồ chơi dân gian đều rất đẹp, một
vẻ hồn nhiên và ngộ nghĩnh (mặt nạ, ông phỗng) cũng có loại rất cầu
kỳ khéo léo (đèn lồng, đèn kéo quân) chính vì vậy mà rất đáng yêu. Nó
đáp ứng cho mọi thú chơi, cách chơi và người chơi ở mọi lứa tuổi của

tầng lớp bình dân. Chính bởi thế nó đi sâu vào tâm thức dân gian của
người Việt.
Thủa nhỏ ai chắc cũng đã từng chơi bi đánh đáo, thả diều, chơi khăng,
rước đèn trung thu, múa rồng, múa sư tử trong ngày rằm trung thu háo
hức. Đồ chơi dân gian ra đời là minh chứng cho sự tài khéo của người
nông dân Việt Nam.
Nhiều người trong số họ được suy tôn là những nghệ nhân của nghề.
Từ nghệ nhân ấy thật cao quý bởi với họ không có trong tay những
phương tiện máy móc hiện đại, trong đầu không cần tới những kiến
thức bài bản mà chỉ có tâm hồn, óc sáng tạo được kết truyền từ đời này
qua đời khác để mà ứng tác và hoàn thiện.
Với con trẻ mọi đồ chơi dân gian ấy vô hình chung đã góp ph
ần gắn kết
chúng lại trong tình nghĩa cộng đồng, bằng hữu, trong tình làng nghĩa
xóm tắt lửa tối đèn, và đó cũng chính là bài học đầu tiên trên đư
ờng đời
về sự nghèo khó, chắt chiu để mà khám phá mà sáng tạo, bởi có gì đâu.
Cần tre. Chặt từ bụi nhà xuống, cần đất moi từ ruộng lên, cần gỗ thì có
cây xoan, cây mít trong vườn nhà. Người ta có thú để chơi, để giải trí
thì sao mình không có và không làm được. Triết lý ấy hay lắm. Không
cố hữu nhưng cũng không bảo thủ. Bởi nó đã đi qua bao thế kỷ, bao
thời đại góp phần xây dựng nên tài năng, nhân cách của quốc gia trên
con đường học vấn và lao động sáng tạo. Người nông dân ngày nay v
ẫn
thế, nhưng họ tiến xa hơn vào thời đại công nghệ họ tự chế tạo ra máy
bay trực thăng, chế tạo ra các máy nông cụ để phục vụ cho chính cuộc
sống và sản xuất của họ.
Trong thời đại ngày nay sự phát triển như vũ bão của các phát minh
khoa học. Đất nước bước vào thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, th
ì

lĩnh vực của sản xuất đồ chơi được sử dụng các thành tựu khoa học.
Các đồ chơi bằng nhựa, đồ chơi điện tử cao cấp của nước ngoài đã tràn
lan trên thị trường. Phải nói một cách công bằng và tư duy đổi mới thì
chúng ta mừng cho con em chúng ta được sớm tiếp cận, hưởng thụ
những thứ mà xưa kia chúng ta như nằm mơ không thấy, mặt tích cực
của những đồ chơi ấy hẳn không chê vào đâu được từ tính hiện đại của
nó. Nhìn bố mẹ đưa các con đi sắm đồ chơi trong các siêu th
ị, trong các
shop hàng đủ thấy ánh mắt của các em say mê tới mức nào và những
món quà ấy được gắn với giá trị tiền không nhỏ. Nhưng mặt tiêu cực
của nó trong một số đồ chơi công nghệ thời hiện đại chắc cũng làm m
ột
số bậc phụ huynh ái ngại, xã hội phải lưu tâm bởi tính bạo lực, tính
thiếu thẩm mỹ của nó. Sách báo nói nhiều, phương tiện thông tin đại
chúng nói nhiều, các cơ quan chức năng cũng ra tay can thiệp, nhưng
đó vẫn còn là vấn đề nan giải.
Trở lại với đồ chơi dân gian những năm gần đây chúng ta mừng vì
trong các quầy hàng bán đồ chơi đã có sự trở lại của nhiều đồ chơi b
ằng
đất nung, bằng gốm sứ, bằng gỗ, bằng mây tre tạo cơ hội cho các đồ
chơi dân gian (được hồi sinh, cho việc giáo dục thế hệ trẻ qua đồ chơi
ý
thức được tâm hồn, tình cảm của cha ông. Đặc biệt trong một số trư
ờng
mẫu giáo người ta đã tiến hành thực nghiệm được các nghệ nhân làm
đồ chơi dân gian vào truyền đạt, thao tác tại các lớp học. Chương trình
giúp trẻ tiếp cận với nghệ thuật tạo hình dân gian cho trẻ em của Viện
bảo tàng dân tộc học Việt Nam, là một hoạt động rất có ý nghĩa về sự
gìn giữ và kế thừa truyền thống dân tộc.
Mong rằng mọi người trong chúng ta, dù bận trăm công nghìn việc

trong guồng máy của thời đại công nghiệp, mỗi người hãy ý thức rằng
tính thẩm mỹ, tính sáng tạo trong đồ chơi dân gian vẫn mãi là ngọn
nguồn là sự tiềm ẩn của đời sống tinh thần trong xã hội hiện đại. Có sự
tồn tại và phát triển của nó ắt hẳn sẽ góp phần làm cho nhân cách con
người luôn gắn bó với tổ quốc, với nhân dân, với nơi chôn nhau cắt rốn
của mình bởi trong mỗi chúng ta ai cũng có một tuổi thơ, một làng quê
với cây đa, giếng nước, sân đình trong thực tại và ký ức. Và đó cũng là
việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, trong trào lưu hội nhập, toàn cầu
hóa.
Hoàng Văn Báo