VẺ ĐẸP KẾT NỐI TRUYỀN THỐNG VÀ HIỆN ĐẠI docx

VẺ ĐẸP KẾT NỐI TRUYỀN
THỐNG VÀ HIỆN ĐẠI


TRẦN TUYẾT NGA-Mầm non nghệ thuật-
sơn mài

Một cuộc triển lãm mĩ thuật sơn mài đẹp và độc đáo vừa khai mạc vào đầu
tháng 12-2008, nhân kỷ niệm 57 năm ngày truyền thống của Mỹ thuật Việt
Nam (1951 - 2008).
Đẹp, bởi bảng màu lộng lẫy vàng son - đen - đỏ - trắng.
Độc đáo, bởi hội họa sơn mài của Việt Nam, là một trong những nư
ớc có khí
hậu nhiệt đới, quê hương của loài cây có nhựa, sớm có nghề làm đồ mĩ thuật
sơn thủ công, đã chuyển sang sáng tác thành công tranh m
ĩ thuật giá vẽ. Một
cuộc cách mạng nghệ thuật lớn, đầy ý nghĩa đã và đang tiến triển không
ngừng.
Thực mà không thực; phá cách và cách điệu; ấn tượng và biểu hiện; biểu
hiện và trừu tượng; ngây thơ và lý trí; bản năng và dân gian là những bút
pháp luôn đan xen, kết nối nhau trong tạo hình bố cục, khám phá tìm tòi của
các họa sĩ hiện đại. Đó là những ngôn ngữ, phong cách riêng của từng tác
giả, tác phẩm, liên tục ra đời, kể từ cuộc cách mạng sơn ta - sơn mài từ
những năm 30 - 40 thế kỷ XX, đến nay đã có ngót một thế kỷ tuổi đời nghệ
thuật.
Sơn mài Việt Nam luôn tự ý thức được mình trên hành trình lao động - sáng
tạo: Dân tộc - Hiện đại, là mục đích, đặc thù và cũng là cốt cách của s
ơn mài
Việt Nam. Trong thời giao lưu - hội nhập, sơn mài Việt Nam vẫn phát triển
tiếp biến trong dòng ch
ảy chung của văn hóa nhân loại. Về tính cách, chỉ với

một bảng màu vàng son - đen - đỏ - trắng. Nó gần giống như lịch sử lâu đời
của quốc họa Trung Hoa láng giềng vốn chỉ có “mực Tầu - giấy xuyến chỉ”
mà làm nên danh giá cho văn hóa Đại Hán tộc. Hoặc với phương Tây, ch
ỉ có
“mầu dầu - vải gai” mà làm nên một nền hội họa lớn, từ Trung cổ, Phục
Hưng đến đương đại.
Trở lại với phòng tranh sơn mài Việt Nam 2008. Nếu so với lớp họa sĩ mĩ
thuật Đông Dương, thì sơn mài thời ấy hầu như chỉ có một bút pháp “ấn
tượng - tân cổ điển Gauguin” - Thuật ngữ của người đương thời - thì nay đã
có những bước tiến dài, đổi mới khá xa về cách nhìn nghệ thuật. Rõ nhất là
ngôn ngữ tiếp biến với bên ngoài đã giàu lên. Đa số tác giả trẻ đã sử dụng
nhiều ngôn ngữ, bút pháp mới với không ít xu hướng khác nhau, mang rõ
dấu ấn thời đại.
Như một vòng tròn tương sinh - luân hồi, Trần Văn Bình với tranh vĩnh
hằng, vừa muốn bộc lộ ý tưởng trần tục, lại vừa muốn bộc lộ sự cao sang,
thanh khiết cả trong đời sống tinh thần về chủ đề con người qua tác phẩm.
Công Kim Hoa với tranh Con người, biểu tượng là những đường hình gần
trừu tượng đầy tính nội tâm. Tác giả muốn nói lên lòng trắc ẩn, tình người
với những lo âu, thương cảm của người nghệ sĩ trong cõi nhân thế. Trương
Bé với Trừu tượng tích hợp đa diện, đều muốn lý giải lẽ sống nhân sinh của
cuộc đời đầy phức hợp, đa diện, đa chiều. Cùng sử dụng bút pháp trừu
tượng, vừa tự bộc lộ tâm trạng vừa muốn lý giải cuộc đời, Bùi Mai Hiên với
Tình mẫu tử. Vũ Hồng Nguyên với Mạch sống XIX. Trong không gian hư
ảo, trừu tượng, buộc người xem phải suy tư, tự giải đáp với mình về mạch
sống - con người - cuộc đời, trong đó có mình.
Bằng Lâm với Thử sức theo bút pháp cách điệu. Một cặp đô vật trong vòng
đấu đang “lừa miếng nhau”, nhằm hạ thủ nhau. Không đơn thuần chỉ là cu
ộc
thử sức của cơ bắp, tác giả muốn nói lên một chủ đề lớn hơn theo cả nghĩa
bóng: muốn thắng trong cuộc chơi, con người không chỉ có lực, còn c

ần phải
đấu trí nữa mới mong tồn tại vững bền.
Bút pháp khoáng đạt theo lối tả thực - cách điệu, phải kể đến Phố của Phạm
Lực, Ngõ nắng của Nguyễn Quốc Huy Phố là bầu trời xanh trong, đàn bồ
câu trắng tung bay; dưới gác bên hiên nhà là tiếng đàn ghi ta đang cất lên
trong không gian êm đềm, thanh thản. Rõ ràng là giấc mơ của một Hà Nội -
Việt Nam - Thành phố của Hòa bình và tình hữu nghị. Ngõ nắng cũng cùng
cảm xúc thanh bình ấy. Nhưng là thanh bình của làng quê. ở đấy có bóng tre
làng. ẩn hiện dưới bóng tre là những ngôi nhà tranh vách đất đã bền bỉ ấp ủ
biết bao kỷ niệm êm đềm, đầy chất thơ, chất sử thi dân tộc.
Đoàn Văn Nguyên với Chợ chiều, Nguyễn Tiến Dũng với Hồi ức, Văn
Chiến với Xóm thợ, Nguyễn Nghĩa Dậu với Công trường ngày m
ới, Nguyễn
Anh Tước với Khúc đồng dao ; Đỗ Thị Ninh với Bút Tháp Hồ Gươm, Vũ
Duy Nghĩa với Buổi sáng bình yên, Phạm Đức Phong với Bến thuyền Tam
Cốc, Thạch Phước với Văn minh lúa nước, Nguyễn Xuân Tiến với Khúc
nhạc thu, Hồ Hữu Thủ với Thôn nữ, Ngô Văn Sắc với Thương nhớ đồng
quê, Ngô Thành Nhân với Bình Yên, Phạm Minh Tuấn với Ký tự Tất cả là
một tập hợp thế giới cái đẹp đa dạng, đa mầu, đa sắc đầy bí mật, được khám
phá, khai mở trước thiên nhiên, con người và cuộc sống. Đẹp, luôn là lý
tưởng “cứu rỗi”, là giấc mơ “Chân - Thiện - Mĩ” với người nghệ sĩ - họa sĩ.
Gần 100 tác giả tác phẩm (chính xác là 78 tác giả tác phẩm) đều là những t
ài
năng, cá tính nghệ thuật của sơn mài Việt Nam truyền thống - hiện đại.
Dè xẻn, tiết độ trong màu sắc vốn là bảng màu của sơn mài Việt Nam.
Nhưng âm vang và tính huyền thoại của nó lại đầy ắp tâm tưởng và lý tính
của nghệ thuật đến vô cực - vô biên của triết học phương Đông, châu á. Đó
cũng chính là điểm quy tụ nổi bật của ký ức thẩm mĩ sơn mài Việt Nam.
Trần Thức