Xây dựng và áp dụng tiêu chuẩn (Phần 1) docx

Xây dựng và áp dụng tiêu chuẩn
(Phần 1)
Các vấn đề chung về tiêu chuẩn hoá
1. Các khái niệm cơ bản
1.1. Tiêu chuẩn
Có nhiều định nghĩa khác nhau, thay đổi theo thời gian, phản ánh quan
điểm khác nhau về tiêu chuẩnHiện tại, tổ chức Tiêu chuẩn hoá quốc tế (ISO) đưa
ra một định nghĩa tiêu chuẩn, được nhiều quốc gia, tổ chức công nhận rộng rãi,
định nghĩa này như sau:Tiêu chuẩn là tài liệu được thiết lập bằng cách thoả thuận
và do một cơ quan được thừa nhận phê duyệt nhằm cung cấp những quy tắc,
hướng dẫn hoặc đặc tính cho các hoạt động hoặc kết quả hoạt động để sử dụng
chung và lặp đi lặp lại nhằm đạt được mức độ trật tự tối ưu trong một khung cảnh
nhất định.
1.2. Tiêu chuẩn hoá
Khác với tiêu chuẩn, định nghĩa về Tiêu chuẩn hoá không thay đổi nhiều,
về bản chất Tiêu chuẩn hoá là hoạt động bao gồm: đưa ra tiêu chuẩn và áp dụng
tiêu chuẩn.Định nghĩa đầy đủ của ISO vê Tiêu chuẩn hoá như sau:Tiêu chuẩn hoá
là một hoạt động thiết lập các điều khoản để sử dụng chung và lặp đi lặp lại đối
với những vấn đề thực tế hoặc tiềm ẩn, nhằm đạt được mức độ trật tự tối ưu trong
một khung cảnh nhất định.

2. Mục đích của tiêu chuẩn hoá

Mục đích của tiêu chuẩn hoá đã được thể hiện trong định nghĩa của tiêu
chuẩn hoá đó là “nhằm đạt tới một trật tự tối ưu trong một hoàn cảnh nhất định”.
Cụ thể, các mục đích đó là:
a. Tạo thuận lợi cho trao đổi thông tin (thông hiểu): Phục vụ cho mục đích
này là những tiêu chuẩn định nghĩa, các thuật ngữ, quy định các ký hiệu, dấu hiệu
để dùng chung. Ví dụ ký hiệu toán học, nguyên tố hoá học, ký hiệu tượng trưng
các bộ phận, chi tiết trên bản vẽ, ký hiệu vật liệu…
b. Đơn giản hoá, thống nhất hoá tạo thuận lợi phân công, hợp tác sản xuất,

tăng năng suất lao động, thuận tiện khi sử dụng, sửa chũa (kinh tê):Phục vụ cho
mục đích này là các tiêu chuẩn về các chi tiết nguyên vật liệu điển hình như bu
lông, đai ốc, vít, đinh tán, thép định hình (I, U, L, T), động cơ, hộp đổi tốc, bánh
răng, đai truyền (curoa) các kích thước lắp ráp: bóng đèn – đui đèn, máy ảnh -ống
kính, độ bắt sáng của phim ảnh…
c. Đảm bảo vệ sinh, an toàn cho người sử dụng, người tiêu dùng Phục vụ
cho mục đích này là các tiêu chuẩn về môi truờng nước, không khí, tiếng ồn, các
tiêu chuẩn vệ sinh thực phẩm, an toàn cho sản phẩm, thiết bị (bàn là, bếp điện,
máy giặt, thang máy, dụng cụ bảo hộ lao động: kính, găng, ủng, mặt nạ phòng
độc).
Các tiêu chuẩn loại này thường là bắt buộc theo các văn bản pháp luật
tương ứng
d- Thúc đẩy thương mại toàn cầu Việc hoà nhập tiêu chuẩn giữa các nước
xuất khẩu và nhập khẩu tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại toàn cầu: trao đổi
hàng hoá sản phẩm, trao đổi thông tin. Trong nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung
trước đây, người ta cho rằng, tiêu chuẩn hoá có những mục đích chính như sau:
- Thúc đẩy áp dụng kỹ thuật mới, nâng cao năng suất lao động xã hội- ổn
định và nâng cao chất lượng sản phẩm, công trình - Góp phần hoàn thiện tổ chức
quản lý nền kinh tế quốc dân
- Sử dụng hợp lý tài nguyên tiết kiệm nguyên vật liệu- Đảm bảo an toàn lao
động, sức khoẻ con người
- Phục vụ tốt nhu cầu quốc phòng
- Phát triển hợp tác quốc tế khoa học kỹ thuật, đẩy mạnh xuất khẩu, hướng
dẫn nhập khẩu.
Để tránh khuynh hướng sai lầm trong tiêu chuẩn hoá, cần nêu rõ một số nét
không phải là mục đích của tiêu chuẩn hoá:
- Không làm cho mọi thứ giống hệt nhau một cách không cần thiết
- Không đưa ra khuôn mẫu để mọi người áp dụng máy móc mà không cần
suy xét
- Không hạ thấp chất luợng tới mức tầm thường chỉ vì mục đích để tiêu

chuẩn được áp dụng rộng rãi
- Không ra lệnh hay cưỡng bức.
Tiêu chuẩn chỉ là một tài liệu có thể sử dụng trong hợp đồng hay trong văn
bản pháp luật.

3. Đối tượng của tiêu chuẩn hoá

Đối tượng của tiêu chuẩn hoá là các chủ đề của tiêu chuẩn. Chủ đề tiêu
chuẩn hoá có thể là sản phẩm (viên gạch, bu lông, bánh răng, đường ống), nguyên
vật liệu (than, sắt thép, xi măng, cát, sỏi…), máy móc thiết bị (động cơ ô tô, động
cơ điện, máy bơm, máy nén khí…).
Đối tượng của tiêu chuẩn có thể là một quá trình (ví dụ: phương pháp xác
định nhiệt lượng của than đá…), cũng có thể là nhưng đối tượng không phải sản
phẩm như (đơn vị đo lường, ký hiệu các nguyên tố hoá học, ký hiệu toán học, dấu
hiệu chỉ đường…)
Nội dung một tiêu chuẩn có thể quy định về một đối tượng, cũng có thể quy
định một vài khía cạnh của một đối tượng. Tên của tiêu chuẩn phản ảnh đối tượng
của tiêu chuẩn.