Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân Đái tháo đường pps

Chế độ dinh dưỡng cho bệnh
nhân Đái tháo đường

Điều cơ bản trong chế độ dinh dưỡng của bệnh nhân đái tháo đường là
hạn chế glucid và hạn chế ăn lipd nhất là các acid béo bão hòa nhằm ngăn ngừa
sự tăng đường huyết quá mức, ngừa và làm chậm sự xuất hiện các biến chứng;
ngừa những cơn hạ đường huyết trên những bệnh nhân dùng thuốc viên hay chích
insulin; làm bình thường hóa lipd máu (mỡ trong máu), làm chậm tiến trình xơ
vữa động mạch, kiểm soát tốt cân nặng.
Nhu cầu năng lượng (lượng calori) tối thiểu cho người bệnh thường được
dựa trên chiều cao, cân nặng, giới tính, tuổi tác, chế độ làm việc của từng bệnh
nhân. Một bữa ăn hợp lý bao giờ cũng đầy đủ các chất : carbohydrate,
protein(đạm), lipd (mỡ), vitamine và chất khoáng, chất xơ. Tổng số calori được
phân phối như sau:

1-Carbohydrate chiếm 50-55% tổng số calori(chủ yếu là đường phức:
ngũ cốc)
Ngày nay, theo khuyến cáo của hiệp hội đái tháo đường nên lựa chọn các
loại ngũ cốc chưa chà sát nhiều. Bệnh nhân có thể ăn :
- Không hạn chế thực phẩm chứa <5% glucid như đa số là rau xanh.
- Hạn chế (tức là phải tính trong qũi glucid cho phép) đối với thực phẩm
chứa 10-20% glucid như : cơm, cháo, hủ tiếu, phở, mì, bún, khoai lang, khoai mì.
Ví dụ 200gram gạo nấu ra được 600gram cơm chia ra được khoảng 3-4
chén cơm. Mỗi bữa trung bình bệnh nhân ăn được 1 chén cơm đầy. một chén cơm
tương đương với hai chén bún hoặc hai chén nui. Một ngày trung bình ăn ba bữa
chính, có thể thêm 1-2 bữa phụ tuỳ từng bệnh nhân.
- Cần kiên cử nhóm thực phẩm cung cấp nhiều đường , bột(> 30% glucid)
như đường, nước ngọt, càrem, trái cây đóng hộp với nước đường , trái cây khô,
bánh mức, kẹo, chè, sữa đặc có đường.
- Không dùng trái cây ngọt nhiều như mít, nhãn, xoài, sầu riêng, sabôche.
Ăn hạn chế chuối, quít, dưa hấu, nước dừa, hồng. Ăn vừa phải bưởu, cam, bom,

lê,mận. Nên dùng một loại trái cây trong ngày để dễ kiểm soát lượng ăn vào.ví dụ
một ngày một quả táo vừa chia làm 2 hoặc 3 lần sau mỗi bữa ăn. Trái cây chỉ nên
ăn như một món tráng miệng, tức là ăn vừa phải, không dùng như để thay thế một
bữa ăn chính trong ngày và lý tưởng nhất là nên ăn tươi, ăn luôn vỏ (nếu có thể ăn
được).
- Không nên dùng thường xuyên nước ép trái cây vì lượng trái cây dùng
thường nhiều và mất đi ít nhiều vitamin và chất xơ làm đường trong trái cây được
hấp thu nhanh hậu quả dễ làm tăng mỡ máu nhất là triglyceride và đường máu.

2- Mỡ(lipd) chiếm 30% tổng số calori trong ngày, trong đó 1/3 là acide
béo bão hoà(ví dụ mỡ động vật), 1/3 acide béo có một nối đôi(ví dụ :dầu đậu
phộng, dầu ôliu), 1/3 acide béo nhiều nối đôi(ví dụ dầu cải, dầu đậu nành, dầu
hướng dương)
3-Đạm (Protein) chiếm 15-20% tổng số calori trong ngày, lý tưởng là
0,8g protein/kg cân nặng/ngày đối với người lớn. Một số trường hợp cá biệt như
sau phẩu thuật, có thai, cho con bú hay suy thận thì lượng protein cần có thể
tăng giảm tuỳ trường hợp.
Đạm bao gồm đạm động vật (thịt, cá, tôm, cua, thực phẩm chế biến)và đạm
thực vật(tàu hủ, các loại đậu), nên dùng phối hợp theo tỉ lệ1:1
4-Vitamin và các yếu tố vi lượng: thường có trong các loại rau tươi.
5-Sợi xơ : nên ăn nhiều thức ăn có sợi xơ , có trong vỏ trái cây, gạo không
giã kỹ, rau có tác dụng chống táo bón, giảm tăng đường huyết, cholesterol,
triglyceride sau bữa ăn. Do đó nên ăn một đĩa rau luộc hoặc một tô canh rau dùng
(đã lấy đi váng mơ) trước rồi mới bắt đầu ăn cơm.
6-Chất tạo vị ngọt cho thức ăn (đường thay thế): như đường aspartam,
đường bắp, đường isomalt. nên dùng không quá 3 viên hay 3 gói/ngày.
7-Muối: bệnh nhân không nên dùng qúa 6gram/ngày . Nếu bệnh nhân có
huyết áp cao, không nên dùng quá 3gram/ngày.

- Sự phân phối các bữa ăn cũng cần để tránh các cơn hạ đường huyết : 20%

tổng số calo cho bữa ăn sáng, 30-35% tổng số calo cho bữa ăn trưa, 30% tổng số
calo cho bữa ăn chiều, có thể 15-20% dành cho các bữa ăn nhỡ(9-10h, 16-17h,21-
22h)
- Nên ăn chậm, nhai kỹ để chúng ta nhận biết đã ăn no.
- Đối với bệnh nhân đái tháo đường típ 1 các bữa ăn phải kết hợp với thuốc.
Một số bệnh nhân mập, đường huyết cao không triệu chứng có thể chỉ cần tiết chế
đúng cách là giảm được đường huyết.
- Đây là vấn đề điều trị lâu dài, lâu lâu quên kiêng cữ cũng không nguy
hiểm, miễn sao có ý thức cữ lại ngày hôm sau hoặc điều chỉnh liều thuốc.
- Chế độ ăn kiêng là cụ thể trên từng cá nhân, không thể áp dụng ở bệnh
nhân này cho bệnh nhân khác được vì còn tuỳ thuộc vào bệnh lý, cân nặng, thói
quen ăn uống, chế độ làm việc,kinh tế Vì vậy, bệnh nhân cần trao đổi trực tiếp
với Bác sĩ điều trị của mình để có một chế độ ăn kiêng cụ thể và phù hợp nhất.

BS. NGUYỄN HỮU HÀN CHÂU
Chuyên khoa Nội tiết -BV Hoàn Mỹ Sài Gòn