Nhồi máu cơ tim và can thiệp mạch vành cấp cứu doc

Nhồi máu cơ tim và can thiệp
mạch vành cấp cứu

Nhồi máu cơ tim là một tình trạng hoại tử một phần cơ tim cấp tính do
giảm sút đáng kể lượng máu cung cấp đến một vùng cơ tim. Đa số trường hợp,
nguyên nhân gây ra nhồi máu cơ tim là do sự lấp tắc một trong số các động mạch
vành nuôi tim, do cục máu đông hình thành trong mạch vành khi mảng xơ vữa bị
vỡ ra…. Một số ít trường hợp, nhồi máu cơ tim có thể do co thắt động mạch vành,
chấn thương, thiếu máu nặng nề, cấp tính…

2. Tần suất mắc bệnh
Nhồi máu cơ tim là một nguyên nhân tử vong và bệnh tật hàng đầu ở Hoa
Kỳ. Khoảng 1.3 triệu ca nhồi máu cơ tim không tử vong được ghi nhận hàng năm,
với tỉ lệ là 600 ca/ 100 000 dân. Trên thế giới, bệnh tim mạch là nguyên nhân gây
tử vong của 12 000 000 người mỗi năm, trong đó, nhồi máu cơ tim vẫn là vấn đề
phổ biến ở các nước phát triển và ngày càng trở nên phổ biến hơn ở các nước đang
phát triển.
3. Đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh là ai ?
- Tỷ lệ mắc nhồi máu cơ tim cao nhất ở nam giới tuổi trên 40 (trung nhiên
và cao tuổi).
- Nữ giới sau tuổi mãn kinh. Gần một nửa các trường hợp là gặp ở độ tuổi
dưới ngưỡng 60-65.
- Nhồi máu cơ tim gặp với tỷ lệ cao hơn đáng kể ở những người hút thuốc
lá, béo phì, rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp, đái tháo đường.
- Tiền sử gia đình có người mắc bệnh tim mạch sớm trước tuổi 60.
Tuy nhiên không ít các trường hợp nhồi máu cơ tim xảy ra ngay cả ở người
trẻ hoặc người không hề có bất kỳ yếu tố nguy cơ nào.
4. Triệu chứng của nhồi máu cơ tim
- Triệu chứng điển hình và thường gặp nhất là cơn đau thắt ngực, có thể
trước ngực sau xương ức,
- Đau ngực trái với cảm giác đau như bị đè ép, bóp chặt ở giữa ngực, diễn

ra trong khoảng 5-30 phút (kéo dài hơn hẳn so với cơn đau thắt ngực ổn định
thông thường), thường không quá 1 giờ. Cơn đau có thể lan lên vai, cổ, hàm hoặc
lan dọc theo cánh tay, đặc biệt là tay trái.
- Có thể có kèm vã mồ hôi, buồn nôn, chóng mặt hoặc khó thở.
- Nhiều trường hợp nhồi máu cơ tim lại biểu hiện như một tình trạng rối
loạn tiêu hoá.
- Hoặc chẳng hề có triệu chứng (nhồi máu cơ tim thầm lặng), hoặc lại hết
sức đột ngột, biểu hiện bằng biến chứng rối loạn nhịp, ngừng tim hay đột tử
5. Chẩn đoán
Chẩn đoán nhồi máu cơ tim dựa vào đặc điểm cơn đau thắt ngực, các biến
đổi trên điện tâm đồ, các thay đổi về nồng độ men tim, siêu âm tim, nghiệm pháp
gắng sức, xạ hình tưới máu cơ tim chụp động mạch vành bằng thuốc cản
quang…để chân đoán (không phải trường hợp nào cũng có thể dễ dàng chẩn đoán
nhồi máu cơ tim ngay lúc nhập viện.
6. Biến chứng nguy hiểm
- Nặng nề nhất và không hiếm xảy ra, đó là tử vong.
- Những biến chứng khác: rối loạn nhịp trầm trọng, suy tim tiến triển, sốc
tim và ngừng tim
- Một vài trường hợp, vùng cơ tim bị hoại tử lớn, gây thủng buồng tim (vỡ
tim) có thể gây tử vong hoặc đòi hỏi phải phẫu thuật cấp cứu.
7. Xử trí tại nhà
- Khi có cơn đau ngực như mô tả, bạn nên ngưng ngay hoạt động, gọi điện
thoại cho thân nhân, nằm nghỉ, có thể sử dụng nitroglycerine ngậm dưới lưỡi (nếu
đã được bác sĩ khuyến cáo trước đó). Nếu cơn đau vẫn không giảm, đặc biệt sau
khi ngậm Nitroglycerine dưới lưỡi, cần vào bệnh viện hoặc cơ sở chuyên khoa để
theo dõi ít nhất 12-24 giờ nhằm loại trừ hoặc xác định chẩn đoán.

8. Những xử trí nào được thực hiện tại bệnh viện
Sau khi vào viện, bác sĩ đo huyết áp và thăm khám cho bạn, các xét nghiệm
cần thiết sẽ thực hiện khẩn trương . Nếu chẩn đoán được xác minh là có nhồi máu

cơ tim, người bệnh sẽ được chăm sóc chặt chẽ hơn tại giường.
- Điều trị ban đầu
Được theo dõi ECG liên tục tại giường, đo huyết áp thường xuyên
Thiết lập đường truyền tĩnh mạch .
Thở oxy
Sử dụng thuốc dãn mạch vành, thuốc làm chậm nhịp và ổn định tim, thuốc
chống kết tập tiểu cầu
Nếu vẫn đau nhiều, bác sĩ sẽ dùng thuốc giảm đau mạnh
- Điều trị tiếp theo
Nhồi máu cơ tim là một tình trạng cấp cứu. Nguyên tắc chung là tái lập
dòng máu chảy trong đoạn động mạch vành bị tắc càng sớm càng tốt để cứu vãn
tối đa phần cơ tim thoi thóp do thiếu máu nuôi dưỡng nằm xen lẫn với những vùng
cơ tim đã chết vì hoại tử do thiếu máu.
- Dòng chảy động mạch vành chỉ được khôi phục khi loại bỏ được cục máu
đông bằng thuốc tiêu cục máu đông hoặc sử dụng các biện pháp can thiệp qua da
như nong bắng bóng và hoặc đặt giá đỡ trong lòng động mạch vành (chụp và can
thiệp động mạch vành) kết hợp với việc hút bỏ cục máu đông Chỉ có một tỷ lệ
rất nhỏ cục máu đông tự tan còn đa số phải được can thiệp.
Tuy nhiên hiệu quả của các biện pháp này phụ thuộc rất nhiều vào thời
gian áp dụng điều trị,
+ Thuốc tiêu cục máu đông thực sự có lợi khi được dùng trong vòng từ 2
đến 4 giờ kể từ lúc khởi phát.
+ Can thiệp động mạch vành qua da cũng chỉ có lợi rõ rệt khi được tiến
hành trong vòng 12-18 giờ kể từ lúc khởi phát.
+ Một tỷ lệ nhất định các trường hợp tới muộn mà các phương pháp trên
không phù hợp thì mổ bắc cầu nối chủ vành cấp cứu là biện pháp cuối cùng cứu
sống bệnh nhân dù tỷ lệ thành công ở giai đoạn cấp không phải là cao.
“Như vậy khi đã nhồi máu cơ tim, bệnh nhân cần được nhập viện điều
trị tích cực càng sớm càng tốt, 60 phút sau khi nhập viện nếu sử dụng thuốc
tiêu cục máu đông, và 90 phút nếu dùng phương pháp can thiệp động mạch

vành. Đó là tiêu chuẩn do Hoa Kỳ đề ra cho các BV của họ”.
- Đối với những bệnh nhân không được can thiệp thì điều trị nội khoa
không hề vô tác dụng mà ngược lại, không ít bệnh nhân vẫn duy trì được chất
lượng và thời gian sống. Sau khi sống sót và phục hồi một phần qua giai đoạn cấp,
bệnh nhân sẽ có chương trình phục hồi chức năng phù hợp, điều chỉnh lối sống và
chế độ dự phòng cũng như điều trị và theo dõi lâu dài.
8. Phòng ngừa
Điều chỉnh lối sống thích hợp làm giảm nguy cơ xơ vữa động mạch nói
chung và nguy cơ nhồi máu cơ tim nói riêng bao gồm:
- Bỏ hoàn toàn hút thuốc lá.
- Ăn ít chất béo (trứng, bơ, mỡ, phômai, da, nội tạng động vật), ăn thêm hoa
quả,
- Giảm cân nặng nếu thừa cân, kiểm soát chặt chẽ huyết áp và đường máu
trong giới hạn cho phép,
- Thể dục đều đặn mỗi ngày.
Nhiều thử nghiệm có quy mô rất lớn ở nhiều nước trên thế giới đã cho thấy
việc dùng các thuốc chống ngưng tập tiểu cầu (aspirin liều thấp ) và các thuốc hạ
mỡ máu nhóm statin có hiệu quả tương đối rõ đối với phòng ngừa xuất hiện các
biến cố tim mạch (không những nhồi máu cơ tim mà cả tai biến mạch não ).
Ngoài ra theo dõi sát, điều chỉnh kịp thời, phát hiện từ sớm và xử trí triệt để cơn
đau thắt ngực cũng có vai trò hết sức quan trọng để hạn chế và phòng ngừa xuất
hiện nhồi máu cơ tim.
Nhồi máu cơ tim chỉ là một biến cố, biểu hiện cấp tính của cả một quá
trình bệnh lý xơ vữa tiến triển âm ỉ tiềm tàng. Các biện pháp điều trị trong giai
đoạn cấp cũng chỉ giải quyết được hậu quả của đoạn động mạch thủ phạm tức thời
ngay lúc đó mà thôi. Về lâu về dài, điều trị nội khoa bằng thuốc kết hợp với những
biện pháp dự phòng khác vẫn là nền tảng cơ bản trong điều trị. Việc can thiệp
động mạch vành qua da, mổ bắc cầu chủ vành có thể được tiến hành nhiều lần về
sau để tiếp tục giải quyết những chỗ hẹp khác còn tồn đọng hoặc xuất hiện mới
theo thời gian.

BS. TRẦN NGUYỄN AN HUY
Đơn vị Tim mạch can thiệp - BV Hoàn Mỹ Sài Gòn