Thấp tim (Phần 1) docx

Thấp tim
(Phần 1)
Th.S. Ng. Công Phang (Bệnh học nội khoa HVQY)
1. Đại cương.
1.1. Định nghĩa :
Thấp tim là một bệnh viêm dị ứng xảy ra sau nhiễm liên cầu khuẩn tan
huyết bêta nhóm A (thường gặp ở viêm họng thanh quản) gây tổn thương tại tổ
chức liên kết trong cơ thể theo cơ chế miễn dịch dị ứng mà chủ yếu là tim, khớp,
thần kinh trung ương và tổ chức dưới da.
1.2. Về dịch tễ học và cơ chế bệnh sinh:
1.2.1. Vai trò của liên cầu khuẩn tan huyết bêta nhóm A
(Streptococcus):
- Năm 1874, Billroth phát hiện và mô tả về Streptococcus.
- Cho đến nay hầu hết mọi người đều công nhận vai trò của liên cầu
khuẩn tan huyết bêta nhóm
A trong bệnh thấp tim.
- Lớp vỏ của vi khuẩn được chia làm 3 lớp: lớp ngoài cùng là lớp
protein; lớp giữa là lớp carbonhydrat; lớp trong là mucopeptite protoplat.
Lớp protein chứa những protein được xác định là M, T và R. Protein M là
quan trọng nhất, nó giúp cho phân loại vi khuẩn và xác định độc lực của vi khuẩn.
- Những bằng chứng về sự liên quan giữa liên cầu khuẩn tan máu β
nhóm A với thấp tim là
thường có đợt viêm nhiễm đường hô hấp trên, trước đó khoảng 3- 4 tuần.
Nhưng cũng có nhiều trường hợp khi đã có biểu hiện rõ của bệnh thấp
tim mà không thấy rõ triệu chứng nhiễm liên cầu khuẩn trước đó.
- Kết quả điều trị dự phòng chống nhiễm liên cầu khuẩn đã làm giảm rõ
rệt tỷ lệ bệnh thấp tim. Vai trò của sulfadiazin, penixilin, erythromycin đã được
đánh giá tốt trong điều trị dự phòng và làm giảm mức độ tái phát của bệnh. Ví
dụ: ở Mỹ, điều tra tỷ lệ bệnh nhân có viêm cơ tim khi có nhiễm liên cầu khuẩn
lần đầu tiên đã giảm rõ rệt khi có điều trị dự phòng.
Mayer và cộng sự thấy tỉ lệ mắc bệnh từ 46,5% (1925-1942) giảm

xuống còn 38,4% (1951- 1958).

Massell và cộng sự thấy tỉ lệ mắc bệnh từ 85% (1921-1930) giảm
xuống còn 55% (1951- 1960).
- Định lượng kháng thể kháng streptolysin O (ASLO) thường dương
tính ở những người có nhiễm liên cầu khuẩn. Nó có giá trị chẩn đoán và điều
trị dự phòng. Tỉ lệ dương tính thường đạt từ 70%-85%.
Nếu kết hợp định lượng thêm các kháng thể khác như:
antistreptokinase, antihyaluronidase, antiphospho-pyritine nucleotidase, anti-
DNAseB thì tỷ lệ chẩn đoán có thể cao hơn tới 95%. Nên nhớ là hiệu giá
kháng thể này đạt cao nhất từ tuần thứ 3-5 sau nhiễm liên cầu khuẩn và trở về
bình thường sau 2- 4 tháng.
- Về cơ chế bệnh sinh của thấp tim: đến nay đã có bằng chứng về sự có
mặt của liên cầu khuẩn gây ra bệnh cảnh thấp tim là rõ rệt, nhưng việc giải
thích mối liên quan đó như thế nào vẫn chưa
thực sự sáng tỏ. Hầu hết các tác giả giải thích theo cơ chế miễn dịch dị
ứng, có thể lớp vỏ liên cầu khuẩn và tổ chức liên kết cơ tim của cơ thể có cấu
trúc kháng nguyên chung, cho nên các kháng thể kháng liên cầu khuẩn thì
“đánh” luôn cả vào cơ tim. Kháng nguyên gây nên phản ứng chéo được cho là
do protein M của liên cầu khuẩn. Halpern đã phát hiện thấy sự giống nhau về
miễn dịch học giữa một polysaccarit ở thân liên cầu khuẩn với một glucoprotein ở
van tim, sụn khớp, động mạch chủ và da.
- Cũng có giả thuyết cho rằng có sự tác dụng độc trực tiếp của độc tố liên
cầu khuẩn vào cơ tim, làm cho cơ tim biến đổi thành tự kháng nguyên và cơ
thể sinh ra tự kháng thể. Phản ứng giữa tự kháng nguyên với tự kháng thể sẽ
gây ra bệnh lý tổn thương cho cơ tim, màng trong tim, màng ngoài tim.v.v
Người ta đã tìm thấy kháng thể kháng tim với một tỷ lệ nhất định
(khoảng 75% theo Friedberg,
1966) ở những người có mắc liên cầu khuẩn, nhưng cũng tìm thấy kháng
thể này ở một số bệnh nhân không phải mắc liên cầu khuẩn như: nhồi máu cơ tim,

viêm khớp dạng thấp , nên xét nghiệm này không đặc hiệu.
1.2.2. Điều kiện phát sinh bệnh:
- Những yếu tố thuận lợi cho nhiễm liên cầu khuẩn thường gặp là điều
kiện sống khó khăn (khí hậu, sinh hoạt, sức đề kháng). Vì vậy, người ta cho
đây là bệnh của các nước kém phát triển.
- Tuổi: thường gặp ở tuổi trẻ 5-15 tuổi, ít gặp ở người dưới 5 tuổi, cũng
ít gặp ở người trên 25 tuổi.
- Giới: nữ gặp tổn thương van hai lá nhiều hơn nam giới. Ngược lại,
nam giới tổn thương van động mạch chủ do thấp tim lại cao hơn nữ.
- Có ý kiến đề cập tới vấn đề di truyền vì có gia đình có nhiều người
cùng bị thấp tim, nhưng điều này chưa được chứng minh đầy đủ. Có thể do
các thành viên trong gia đình sống trong cùng một môi trường thuận lợi cho
nhiễm liên cầu khuẩn.