Sáng kiến kinh nghiệm : Hướng tiếp cận bài thơ Bạn đến chơi nhà, NV7

Trêng thcs t©y hå - thä xu©n
I. Lý do chän đề tài
1. Lý thuyết
Ngữ văn là môn học có vị trí đặc biệt trong việc thực hiện mục tiêu chung
của nhà trờng T.H.C.S . Nó là bộ môn thuộc nhóm khoa học- xà hội, vừa giúp
ngời học hình thành từng bớc về trình độ học vấn phổ thông tạo tiền đề cho các
em học ở bậc cao hơn. Đồng thời giúp ngời học phát triển và hoàn thiện về mặt
nhân cách, các em biết yêu cái hay cái đẹp, ghét cái xấu, biết cách ăn nói, giao
tiếp... trong cuộc sống hàng ngày.Từ đó ta thấy trong học văn con đờng tiếp cận
tác phẩm văn chơng có ý nghĩa quan trọng. Đây là một vấn đề mà khi học và
cảm thụ văn chơng học sinh còn khá nhiều lúng túng và bỡ ngỡ, đặc biệt khi các
em học các tác phẩm văn học trung đại.
Bài thơ "Bạn đến chơi nhà" của tác giả Nguyễn Khuyến là một thi phẩm
nghệ thuật hay thể hiện phong cách nghệ thuật, tâm hồn thanh cao trong sáng
của ''Nhà thơ của làng cảnh Việt Nam''. Tác phẩm đợc đa vào giảng dạy trong
chơng trình T.H.C.S, Ngữ văn 7- tập 1, thuộc mảng thơ trữ tình trung đại Việt
Nam.
Khi hớng dẫn học sinh tiếp cận bài thơ ''Bạn đến chơi nhà'' chúng ta chỉ tập
trung khai thác tình cảm chân thành, sâu sắc của Nguyễn Khuyến dành cho bạn
của mình, mà không chú trọng đến khai thác cảnh sắc thiên nhiên trong bài thơ.
Nếu vậy vô tình chúng ta làm mất đi phần nào giá trị đích thực của tác phẩm và
cha dẫn dắt học sinh đi đến sự cảm nhận sâu xa về hồn thơ cũng nh phong cách
thơ của bậc thi nhân vờn Bùi.
Hiện nay, giáo dục có đang có sự chuyển biến rất mạnh mẽ, đặc biệt về phơng pháp giảng dạy. Chơng trình ®ỉi míi SGK ë bËc THCS ®· ®ỵc thùc hiƯn bắt
đầu từ năm học 2002 - 2003, đến nay bớc đầu đà đạt đợc một số kết quả đáng
khích lệ, phần nào tích cực đẩy mạnh sự phát triển của nghành, đáp ứng nhu cầu
tri thức ngày càng của xà hội.
Là một giáo viên giảng dạy bộ môn Ngữ văn trong nhà trờng THCS, bản thân
thấy đợc vai trò ý nghĩa lớn của đổi mới phơng pháp trong dạy và học hiện nay.
Để góp phần nho nhỏ trong cuộc đó, chúng tôi xin góp một cách hiểu, tiếp cận
tác phẩm văn học và thiết kế bài dạy "Bạn đến chơi nhà " trong chơng trình SGK

ngữ văn 7, tập I.
Qua đề tài: Hớng tiếp cận bài thơ "Bạn đến chơi nhà" - Ngữ văn 7,
tập 1. Bản thân tôi mong muốn đa lại hiệu quả cao trong dạy và học bài thơ
"Bạn đến chơi nhà''. Vì vậy rất mong đợc sự ủng hộ và chia sẻ của các đồng
nghiệp .
II. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu:
1. Thực trạng:
Văn học trung đại (Tính từ văn học thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX) đợc đa vào
giảng dạy trong chơng trình T.H.C.S ở tất cả các khối lớp từ 6 đến 9, trong đó
có rất nhiều các tác phẩm thơ hay tơng xứng với vị trí các thi nhân trong từng
giai đoạn văn học. Song cái hay của các tác phẩm văn chơng ấy cũng cha đợc
học sinh khám phá và lĩnh hội triệt để. Điều đó do nhiều nguyên nhân đem lại,

GV: Bùi Thị Nga

1


Trờng thcs tây hồ - thọ xuân
song cơ bản văn học cổ cũng là một mảng văn học đòi hỏi sự nỗ lực rất lớn trong
khả năng tiếp cận của ngời học.
Trong dạy học tác phẩm văn chơng một trong những nguyên tắc cơ bản là
phải hớng dẫn học sinh tiếp cận và khai thác tác phẩm trữ tình theo đặc trng thể
loại.Thế nhng trong thực tế giảng dạy, giáo viên chúng ta còn đôi lúc mắc mớ
trong phơng pháp dạy học thơ trữ tình. Xử lí tác phẩm thơ trữ tình theo đặc trng
thể loại có ý nghĩa rất lớn. Nắm vững đặc trng của thơ trữ tình giúp giáo viên biết
cách hớng dẫn học sinh chiếm lĩnh tác phẩm một cách đúng đắn hơn. Vì vậy khi
giảng dạy bài thơ ''Bạn đến chơi nhà'' ta không chỉ khai thác chất tình mà cần
nhìn và tiếp cận thi phẩm ở góc độ mới nữa là cảnh trong thơ.
Với đề tài này tôi muốn góp một ý kiến tìm ra hớng tiếp cận đúng và đầy đủ

hơn nhằm nâng cao chất lợng khả năng tiếp thu bài thơ "Bạn đến chơi nhà'',
nhằm làm rõ phong cách nghệ thuật của Nguyễn Khuyến, đa nội dung t tởng,
tình cảm của nhà thơ vào mạch suy nghĩ của học sinh, làm cho văn học cổ trở
thành niềm rung động yêu mến của thế hệ trẻ.Từ đó học sinh thấy và cảm nhận
đợc đóng gãp to lín vỊ néi dung t tëng cịng nh cách sử dụng ngôn ngữ dân tộc
tài hoa của Nguyễn Khuyến.Từ việc khai thác giá trị nội dung và nghệ thuật của
bài thơ "Bạn đến chơi nhà'', chỉ ra đợc sự hoà quện giữa nhân cách cao đẹp, tình
bạn chân thành và tâm hồn yêu thiên nhiên, gắn bó với nông thôn Viêt Nam
trong cả bài thơ.Từ đó mạnh dạn đa ra một hớng thiết kế bài dạy "Bạn đến chơi
nhà ".
2. Kết quả, hiệu quả của thực trạng trên.
Học sinh khèi 7 ë trêng cã 79 em. §a sè các em ở lứa tuổi từ 13 đến 14 tuổi,
tuổi còn nhỏ, thể lực cũng còn yếu, năng lực học tập còn hạn chế. Các em vừa
mới làm quen với phơng pháp dạy học ở cấp II. Bên cạnh đó hiểu biết về cuộc
sống của các em còn khá ít ỏi, điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ
cho việc giảng dạy theo phơng pháp mới còn hạn chế, vì thế khi học các tác
phẩm thơ trung đại( của Việt Nam và Trung Quốc) trong chơng trình ngữ văn
học kì 1, với các em quả thật là không đơn giản. Bởi vậy, trên thực tế hàng năm
khả năng tiếp thu, lĩnh hội kiến thức phần văn học trung đại nói chung cũng nh
riêng bài thơ ''Bạn đến chơi nhà'' ở các em tỉ lệ đạt khá giái cha nhiỊu( chiÕm 8
- 12%), tØ lƯ u kÐm vẫn còn nhiều( chiếm 30 - 33%).
Cụ thể kết quả kiểm tra khả năng tiếp thu tác phẩm ''Bạn đến chơi nhà''
trong học kì I, năm học 2004 - 2005:
Lớp

Sỉ
số

7A

37

7B

42

Điểm 9 10
Tỉng %
sè
0
0
1

2

§iĨm 7 - 8

§iĨm 5 - 6

§iĨm 3 - 4

Điểm 0 - 2

Tổng
số
3

%

Tổng

số

%

Tổng
số

%

Tổng
số

%

8

23

62

11

30

0

0

5

12

22

53

14

33

0

0

Từ thực trạng trên, để giúp tiết dạy có hiệu quả tốt hơn, với mong muốn häc
sinh lÜnh héi vµ tiÕp thu kiÕn thøc bµi häc có chất lợng cao hơn, tôi đà mạnh dạn

GV: Bùi ThÞ Nga

2


Trờng thcs tây hồ - thọ xuân
cải tiến nội dung, phơng pháp tiếp cận bài thơ ''Bạn đến chơi nhà'' qua đề tài: Hớng tiếp cận bài thơ "Bạn đến chơi nhà" - Ngữ văn 7, tập I.

B. Giải quyết vấn đề:

I. Các giải pháp thực hIệN:

1. Tiếp cận qua hình tợng nhân vật trữ tình.

Tiếp cận văn chơng là đến gần tác phẩm văn chơng, để tìm hiểu, khám phá
nó. Đây là một bớc rất quan trọng phải vận dụng nhiều năng lực tâm lí, cảm thụ
ở nhiều bình diện khác nhau.Tiếp cận đúng thì việc tìm hiểu, phân tích, bình giá
tác phẩm sẽ dễ dàng, hiểu chính xác đầy đủ giá trị nội dung - nghệ thuật (t tởng
chủ đề) của tác phẩm.
Để tiếp cận đúng đắn một tác phẩm văn chơng cần phải loại trừ những ấn tợng chủ quan sai lệch về nó. Cần xác định rõ: Mỗi tác phẩm văn chơng bao giờ
cũng là lời nhắn gửi trực tiếp hay gián tiếp, kín đáo hoặc công khai của nhà văn
về cuộc đời và với cuộc đời .
Thơ trữ tình con ngời không đợc phô ra mọi mặt nh trong truyện ngắn, kịch,
tiểu thuyết ...(thuộc phơng thức tự sự ) mà chỉ cho độc giả thấy rõ tâm t tình cảm,
suy nghĩ ớc mơ, đó là nhân vật trữ tình.
Trong "Bạn đến chơi nhà'' ta xác định đợc nhân vật trữ tình là bản thân tác
giả - đóng vai trò là chủ nhà trong tình huống đón bạn và đÃi bạn thân xa lâu
ngày đến thăm. ở bài thơ, Nguyễn Khuyến không trực tiếp nói lên tình cảm, tâm
sự của mình nhng cả bài thơ đà toát lên tâm t tình cảm về tình ngời, tình đời
cũng nh cảm xúc trớc cảnh sắc và d vị của làng quê nông thôn Việt Nam. Vì lẽ
đó, khi giảng dạy bài thơ này GV cần phải biết hớng dÉn häc sinh tiÕp cËn,

GV: Bïi ThÞ Nga

3


Trờng thcs tây hồ - thọ xuân
chiếm lĩnh hình tợng cảm xúc, hình tợng nhân vật trữ tình ta phải làm toát lên đợc nhân cách trong sáng cao thợng của "nhà thơ của làng cảnh Việt Nam".
Nguyễn Khuyến(1835 - 1909), trong cuộc đời 74 năm ông có 11 năm làm
quan, 25 năm ở ẩn (1884 - 1909); là một bậc trí thức cao nhng ông luôn sống
gần dân, chan hòa với thôn quê, đất nớc. Là ngời có nghị lực phi thờng trong
cuộc sống và luôn gắn bó với thực tiễn đời sống; với ông ( cũng là của ngời trí
thức) vấn đề lớn nhất là vấn đề dân nớc, thấy mình không giúp gì đợc cho dân,

đất nớc lại bị xâm lợc. Vì thế, Nguyễn Khuyến thấy đau, thấy bất lực. Với phẩm
chất ấy nên ông đà từ quan về quê ở ẩn. Những năm sống ở ẩn cũng là thời gian
mà nhà thơ Nguyễn Khuyến đạt đợc sự sâu sắc và giá trị về nội dung và nghệ
thuật cao hơn so với các thời kỳ trớc. Bài thơ ''Bạn đến chơi nhà"đợc sáng tác
trong thời gian Nguyễn Khuyến đà cáo quan.
Nguyễn Khuyến trởng thành lúc giặc Pháp bắt đầu xâm lợc nớc ta. Thời
Nguyễn Khuyến sống là thời suy vi của lịch sử đất nớc: Đất nớc bị xâm chiếm
chiếm, triều đình ơn hèn thối nát, nhân dân lầm than cực khổ. Là một đại khoa
làm quan Tam phẩm, tham gia giữ gìn kỷ cơng phong kiến, Nguyễn Khuyến thấy
rõ sự suy thoái vô phơng cứu chữa. ông rơi vào bế tắc và thật sự bi quan trớc
cuộc đời và cả đau đớn trớc thời đại:
" Ngẫm đến bút nghiên đáng trào nớc mắt
Ngớc nhìn sông núi khôn xiết buồn đau".
Lời tri âm của Nguyễn Khuyến muốn gửi ngời cùng chung tâm tình, cùng
sông núi là thế đó! Qua từng tác phẩm tấm lòng của một con ngời luôn gắn bó
với cuộc đời càng đậm nét. Đấy chính là sức mạnh của tác phẩm văn chơng. Qua
tác phẩm là sự đánh thức, khêu gợi tâm hồn rung động của ngời đọc. Từ đó tác
giả đà đốt cháy lên trong lòng ngời đọc những tia lửa , những ngọn lửa tình cảm ,
những nguồn rung động sâu lắng. Qua bài thơ Bạn đến chơi nhà cụ Tam
Nguyên Yên Đỗ không chỉ cho độc giả niềm rung động sâu lắng trớc một tình
bạn cao quí, trong sáng và rất tuyệt đẹp mà còn gửi tới chúng ta một hơng vị đậm
chất làng quê, nông thôn Việt Nam thuần khiết, đơn sơ. Vậy nên khi tìm hiểu
phân tích bài thơ Bạn đến chơi nhà là ta giúp Nguyễn Khuyến nói và khẳng
định đợc nhân cách, phẩm chất tâm hồn của thi nhân.
Đến với thơ Nguyễn Khuyến ta thấy ông không chỉ là một nhà thơ trào
phúng sâu sắc, nhà thơ hiện thực tài năng mà còn là nhà thơ trữ tình xuất sắc. Vì
thế tiếp cận "Bạn đến chơi nhà'' là ta tiếp cận hình tợng trữ tình, tức tiếp cận,
tìm hiểu tình cảm cụ thể của tác giả trong hoàn cảnh cụ thể nhng rất tinh tế. Đó
là giá trị đích thực mà một tác phẩm văn học mang đến cho độc giả.
Mác-xim Goorki đà nói : "Văn học là nhân học" thật hoàn toàn đúng đắn.

Trong tác phẩm văn học dù trực tiếp hay không trực tiếp nói đến con ngời song
trung tâmcủa tác phẩm vẫn là cuộc sống con ngời. Trong thơ trữ tình con ngời
thông qua cảm xúc của thi nhân. ở "Bạn đến chơi nhà'' nhà thơ đà tập trung nói
về một tình huống: có mà không, không mà có trong mối quan hệ giữa vật chất
và tinh thần. Nhân vật trữ tình là một vị quan ở ẩn, đà rời xa chốn quan trờng từ
lâu; là ngời u thời mẫn thế. Nhng quả là không ngẫu nhiên khi nhà thơ để nhân
vật trữ tình trong cảnh sắc hơng vị của làng quê để giải bày tâm hồn, tấm chân
4

GV: Bùi Thị Nga


Trờng thcs tây hồ - thọ xuân
tình cao đẹp dành cho bạn. Chúng ta đều biết cảnh sắc của thôn quê với những
hình ảnh mộc mạc, giản dị là nguồn khơi gợi bao xúc cảm cho thi ca.Với một
con ngời thanh cao nh Nguyễn Khuyến, chán ghét sự đời đầy rối ren, tao loạn;
Ông muốn gửi lòng mình vào con ngời, thiên nhiên nơi miền yên bình ấy. Vì thế
chỉ có những hơng vị, cảnh vật của làng quê mới giúp Nguyễn Khuyến trải lòng
mình một cách thỏa thê mà thôi.
Bài thơ ''Bạn đến chơi nhà'' là bài thơ nôm khó quên, cho thấy một tâm hồn
đẹp, một tình bằng hữu thâm giao, chân tình, một tấm lòng hồn hậu, đẹp đẽ, đợc
gửi gắm nơi chốn làng quê thanh bình của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Tình bạn của
Nguyễn Khuyến trong sáng, thanh bạch, đối lập với nhân tình thế thái" Còn bạc,
còn tiền, còn đệ tử - Hết cơm hết rợu hết ông tôi'' mà Nguyễn Bỉnh Khiêm đÃ
kịch liệt lên án. Hai nhà thơ sống cách nhau mấy trăm năm mà có cùng chung
một tâm hồn lớn: nhân hậu, thuỷ chung, thanh bạch. Tâm hồn đó, tấm lòng đó
của tiền nhân đối với thế thái nhân tình hôm nay vẫn xứng đáng là tấm gơng
sáng cho mọi ngời soi chung. Nguyễn Khuyến không chỉ là nhà thơ của làng
cảnh Việt Nam mà còn là nhà thơ của tình bạn trong sáng, thuỷ chung và cao
đẹp rất đáng yêu, đáng kính.

2. Tiếp cận từ đề tài thơ.
Trong nhiều mối quan hệ của cuộc sống con ngời thì tình bạn xa nay vẫn đợc
coi là một nhu cầu tinh thần không thể thiếu đợc. Tục ngữ dân gian đà khẳng
định ''Giàu vì bạn, sang vì vợ''.Truyện dân gian kể về đôi bạn Lu Bình - Dơng Lễ
(sau nhà nho ghi thành truyện thơ cùng tên) rất cảm động. Danh nho lục tỉnh
Nguyễn Đình Chiểu để lại những hình tợng đẹp đẽ cao cả về tình bạn của Vân
Tiên - Hớn Minh, Vân Tiên - Tử Trực đồng thời lu danh Trịnh Hâm là một tên
phản bạn (Truyện Lục Vân Tiên).
Trớc và sau Nguyễn Khuyến tình bạn cũng nh thiên nhiên vốn là nguồn thi
hứng của nghệ thuật. Với tình bạn nó là một nhu cầu thiết yếu trong đời sống
tình cảm của con ngời; còn thiên nhiên lại là nơi các bậc tao nhân mặc khách thởng ngoạn và gửi gắm những tâm sự, nỗi niềm, trải gửi lòng mình. Trong ''Bạn
đến chơi nhà" nhà thơ đà lồng ghép cả hai cảm xúc ấy.
Đến với thơ Nguyễn Khuyến nói riêng về tình bạn, ta thấy nhà thơ dành cho
mảng thơ này một vị trí khá u ái. Ta có thể bắt gặp một cảm xúc chân thành của
nhà thơ đang tâm tình, thủ thỉ với bạn về thế thái, nhân tình:
''Tuổi già đời loạn cảnh gieo neo,
Mùa mất, dồn thêm nạn đói theo.
Tờng vách cha xong, ông sợ trộm,
Cháo rau không đủ, lÃo lo nghèo.
Cõi trần chật vật ai không thể,
Thân thể loàng xoàng nghĩ chán phèo.
Riêng cụ Đào xa sung síng nhØ,
Tríc song say tÝt l¹i n»m khÌo''.
( Ký song khế Lơng Xá Lê ông -Đỗ Ngọc Toại dịch)
Hay:
''Thân kiện hỉ khan quân hữu mẫu
Nhỡn hoa sầu thảm ngà vô thiên.''

GV: Bùi Thị Nga

5


Trờng thcs tây hồ - thọ xuân
( Dịch xuôi: Mừng bác còn mẹ già sức vẫn khoẻ,
Ngán cho tôi mắt loá, chẳng biết trời đâu.)
(Dữ hữu nhân Đồng, Tốn dạ thoại.)
Trong những bài thơ viết về tình bạn, Nguyễn Khuyến để lại cho đời hai
bài thơ đặc sắc: ''Bạn đến chơi nhà'' và ''Khóc Dơng Khuê''. Lúc sinh thời,
Nguyễn Khuyến có ngời bạn rất thân là Dơng Khuê. Hai ông kết bạn từ hồi còn
để chỏm cho đến lúc đầu bạc răng long, từ thuở bạch diện th sinh cho đến lúc thợng quan hu trí. Tình bạn lấp lánh bất chấp sự thay đổi của thời thế và cảnh ngộ
riêng:
''Cũng có lúc rợu ngon cùng nhắp,
Chén quỳnh tơng ăm ắp bầu xuân.
Có khi bàn soạn câu văn
Biết bao đông bích điển phần trớc sau.
Buổi dơng cửu cùng nhau hoạn nạn
Phận đẩu thăng chẳng dám than trời''.
Nếu ''Khóc Dơng Khuê''đau đớn, xót xa, thống thiết, nghẹn ngào khi nghe
tin bạn qua đời đột ngột thì ''Bạn đến chơi nhà'' là niềm vui mừng khôn xiết, là
nụ cời hiền và hóm hỉnh khi đà bấy lâu nay bạn già mới về thăm. Nh vậy, theo
dòng cảm xúc của thơ Nguyễn Khuyến ta thấy ''Bạn đến chơi nhà'' cũng nằm
trong mạch cảm hứng về tình bạn.
Nhân vật trữ tình trong bài thơ đóng vai trò là một vị chủ nhà đón khách là
ngời bạn xa quí lâu ngày đến chơi (ĐÃ bấy lâu nay bác tới nhà ). Thế mà chủ
nhà lại gặp tình huống thật khó xử :
"Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nơc cả, khôn trài cá,
Vờn rộng rào tha, khó đuổi gà.

Cải chửa ra cây, cà mới nụ ,
Bầu vừa rụng rốn, mớp đơng hoa.
Đầu trò tiếp khách trầu không có"
Sáu câu thơ toát lên một nụ cêi hãm hØnh . Mét ý th¬ bao trïm : ĐÃ lâu ngày
bạn mới đến chơi , biết lấy gì đÃi bạn đây? Thế nhng một tình thế khá éo le: Có
tất cả mà củng chẳng có gì để đÃi bạn thân ! Có ao và cá, có vờn và gà, có cà và
cải, có mớp và bầu, nhng ...Tất cả các lời thơ trên, ta thấy Nguyễn Khuyến đang
giÃi bày với bạn: trong nhà ngoài vờn có bao nhiêu là thứ, nhng thực ra chẳng có
gì để thết đÃi bạn, đÃi bạn vì tất cả mọi thứ, mọi thức đều cha đến lúc, đến thời!
Câu thơ thứ bảy tiếp nối, mở rộng ý thơ trên, khẳng định luôn cái ''không có'':
''Đầu trò tiếp khách trầu không có''
Phải chăng cái nghèo của cụ Tam Nguyên Yên Đổ đà đến mức ấy ? ''Vẻ chi
một mớ trầu cay''(ca dao). Nhà thơ đà thậm xng hoá cái nghèo, thi vị hoá cái
nghèo. Mét «ng quan to triỊu Ngun vỊ ë Èn, víi một cơ ngơi ''chín sào t thổ là
nơi ở'' thì không thể ''miếng trầu là đầu câu chuyện'' để tiếp bạn cũng ''không
có''. Đây là lời thơ hóm hỉnh, pha chút tự trào vui vui, để bày tỏ một cuộc sèng

GV: Bïi ThÞ Nga

6


Trờng thcs tây hồ - thọ xuân
thanh bạch một tâm hồn thanh cao của một nhà nho khớc từ lơng bổng của
thựcPháp, lui về sống bình dị giữa xóm làng quê hơng.
Trong Bạn đến chơi nhà, với Tam Nguyên Yên Đỗ, tiếp bạn chẳng cần
đến mâm cao, cỗ đầy, cao lơng mĩ vị, cơm gà cá gỡ, mà chỉ có một tấm lòng
chân tình, thiết tha:
''Bác đến chơi đây, ta với ta.''
Lần thứ hai, chữ ''bác'' đà xuất hiện trong bài thơ, thể hiện một sự trìu mến,

kính trọng. Bác đà không quản tuổi già sức yếu, không quản đờng sá xa xôi đến
thăm tôi, còn gì quí bằng! Tình bạn là trên hết. Không một thứ vật chất nào có
thể thay thế đợc tình bạn tri âm, tri kỉ. Mọi cái đều ''không có'' nhng lại ''có'' :
tình bằng hữu thân thiết.
Bên cạnh những vần thơ hay viết về tình bạn, Nguyễn Khuyến là một trong
những nhà thơ có nhiều bài thơ thật hay về làng cảnh quê hơng Việt Nam. Ngời
yêu thơ nớc nhà có ai lại không thuộc và biết đến chùm thơ thu ba bài(Thu điếu,
Thu vịnh, Thu ẩm) của thi nhân. Trong''Bạn đến chơi nhà'' không chỉ ngợi ca
tình bạn mà còn gợi ra không khí làng quê, vờn xanh, cây trái miền Bắc Việt
Nam thật tài tình của Nguyễn Khuyến. Bởi qua lời nhà thơ bức tranh vờn Bùi
thân thuộc hiện lên thật sống động, vui tơi. Một cuộc đời thanh bạch, ấp áp cây
đời và tình ngời rất đáng tự hào. Chúng ta nh cảm thấy Nguyễn Khuyến đang dắt
tay bạn ra thăm vờn cây ao cá, tận hởng thú vui dân dà của một ông quan về ở
ẩn. Chỉ một vài nét chấm phá, nhà thơ đà phác hoạ, gọi tên đúng đợc cả hồn cốt
của làng quê Việt Nam. Là ngời dân đất Việt, ai mà lại không biết đến những cà,
mớp, bầu...Thậm chí khi:
Anh đi anh nhớ quê nhà,
Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tơng.
Trong ''Bạn đến chơi nhà'' không chỉ ngợi ca tình bạn mà còn gợi ra không
khí làng quê, vờn xanh, cây trái miền Bắc Việt Nam thật tài tình. Không khí làng
quê Hà Nam cứ dậy lên hết hơng sắc, âm thanh qua mỗi câu thơ tiếp bạn già. Có
ao sâu, nớc cả tràn bờ, có vờn rộng xanh mớt cải, muống...giàn bầu đung đa quả
tròn nh bầu, quả dài nh lọ. Hoa mớp vàng rực. Ong bớm rộn ràng, gà mẹ, gà con
bới đất tìm sâu...Bầu trời xanh ngăn ngắt...Cảnh mới sinh động, ấm áp và thân
mật, gần gũi vô cùng. Phải hiểu lắm, yêu lắm cảnh làng quê mới có thể hạ những
câu đơn giản cứ ngỡ nh là chẳng phải cố gắng suy nghĩ gì mà khiến nguơì đọc
vừa vui vừa cảm động đến nao lòng. Bởi vì đó cũng chính là cảnh quê của ta,
làng quê - miền thơ ấu và cuộc sống êm đềm của mỗi con ngời Việt Nam.

3. Tiếp cận thông qua từ ngữ và hình ảnh, nhịp điệu.

Tình cảm thể hiện sắc thái riêng biệt của nhà thơ đợc gửi gắm qua hệ
thống ngôn ngữ phù hợp. Trong thơ trữ tình ngôn ngữ thể hiện khí chất và cá tính
của ngời nghệ sĩ một cách trọn vẹn.
Bài thơ ''Bạn đến chơi nhà'' là bài thơ nôm hay viết về tình bạn đẹp. Mở ra
bài thơ là những câu nhập đề rất tự nhiên, nh một lời nói mộc mạc của nhà thơ
sau bao tháng ngày mới gặp lại bạn. Lời chào vồn vÃ, biểu lộ niềm vui khôn xiết:
''ĐÃ bấy lâu nay bác tới nhà''

GV: Bùi Thị Nga

7


Trờng thcs tây hồ - thọ xuân
''ĐÃ bấy lâu nay'' là bao thời gian, năm tháng? Bộ phận trạng ngữ đợc tác
giả đa lên đầu câu có tác dụng đậm nét trong diễn tả tình cảm của nhà thơ. Đó là
sự nhớ mong, niềm xúc động và sung sớng vô hạn khi gặp lại bạn.
Chữ ''bác'' gợi lên thái độ niềm nở, thân mật và kính trọng của nhà thơ đối
với bạn tri âm, một cách xng hô thân tình, mở ra lời chào với ngời bạn đà lâu
ngày mới đến thăm. Cũng từ ngữ ấy, Tam Nguyên Yên Đỗ một lần nữa muốn
khẳng định sự trìu mến, kính trọng dành cho bạn khi đặt nó ở vị trí câu thơ cuối:
''Bác đến chơi đây, ta với ta.''
Từ ''bác'' và ''tôi'' đến lẽ tất nhiên là ''hai chúng ta''. Để ''ta với ta'' mới
thực sự giúp nhà thơ bộc lộ một niềm vui trọn vẹn, tràn đầy và lắng đọng trong
tâm hồn. Chữ ''ta'' là đại từ nhân xng, đa nghÜa( võa chØ sè Ýt, võa chØ sè nhiÒu),
ta võa là nhà thơ, vừa là bạn ; tôi và bác, tuy hai mµ mét tuy mét mµ hai. ChØ mét
cơm tõ ''ta víi ta'' nhng díi ngßi bót cđa Ngun Khuyến sao mà thật tài tình! Sự
xuất hiện của nó trong câu thơ thêm ấp áp tình đời và sâu nặng tình bạn. Còn
trong câu thơ ''Một mảnh tình riêng ta với ta''( Qua Đèo Ngang ) của Bà Huyện
Thanh Quan lại là nỗi buồn cô đơn, lẻ bóng của khách ly hơng khi đứng trên

đỉnh đèo Ngang lúc hoàng hôn. Qua đó ta thấy đợc khả năng sáng tạo ngôn ngữ
của các thi nhân đà góp phần không nhỏ trong việc tạo nên giá trị của tác phẩm
văn chơng.
Quả thực trong bài thơ ta thấy cách sử dụng ngôn ngữ của Nguyễn
Khuyến rất tài tình. Trong câu thơ: "Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa", chữ ''thời''(thì)
vốn là một h từ, rất ít khi xuất hiện vì dễ rơi vào sự tầm thờng nhạt nhẽo. Nhng
dới ngòi bút của thi nhân, nó trở nên thanh thoát tự nhiên vô cùng.
Không chỉ sử dụng ngôn ngữ tài tình, trong ''Bạn đến chơi nhà'' phần nào
thể hiện một phong cách thơ ca Nguyễn Khuyến. Đó là các sự vật, hiện tợng đợc
đặt trong sự biến đổi ở các thái cực khác nhau. Ông vừa nói đến mọi cái đều
''không có'' : Nào trẻ đi vắng không có ngời sai bảo; chợ xa không đi mua đợc
thức ăn đÃi bạn; không bắt đợc cá, gà vì ao sâu nớc cả và vờn rộng, rào tha; rồi
cải, cà, bầu, mớp, ... đều không dùng đợc vì cha đến độ dùng; thậm chí cả
''miếng trầu là đầu câu chuyện'' cũng không có nốt. Nhng lại có tất cả của tình
ngời; có bác và tôi; có tình bạn chân thành của chúng ta. Nhà thơ đà dùng cái
không để nói cái có; dùng vật chất để nói về tinh thần; dùng cái cụ thể để nói cái
trừu tợng. Quả là Nguyễn Khuyến đà tạo nên hình ảnh vừa quen mà lạ. Dờng nh
nhà thơ muốn chọn những từ ngữ ấy, hình ảnh ấy để biểu hiện tâm t cảm xúc của
mình, gửi vào đó một tình cảm chân thành, sâu sắc giữa cuộc đời đầy biến đổi,
thăng trầm. Ta biết rằng Nguyễn Khuyến về ở ẩn là để lắng đục tìm về với cái
trong, cái yên bình sau luỹ tre làng. Có lẽ vì thế mà những vần thơ viết ở vờn Bùi
dờng nh đều có sức lắng đọng sâu xa.
Nhịp điệu của bài thơ vừa có nhịp nh bất cứ bài thơ thất ngôn bát cú Đờng
luật nào, đó là nhịp 4/3; 2/2/3; đặc biệt ở câu 7 nhịp thơ là 4/1/2 (Đầu trò tiếp
khách /trầu/ không có.). Nhịp thơ ấy đà tạo nên giọng điệu của bài thơ vừa chậm
rÃi, ung dung vừa hóm hỉnh nh thấp thoáng một nụ cời.
"Bạn đến chơi nhà " là thi phẩm đậm sắc trữ tình. Đó là bài thơ của tiếng
nói vang lên từ tâm hồn, vẻ đẹp phẩm chất của nhà thơ. Qua từng câu chữ ta cảm
nhận đợc một tình bạn cao đẹp. Đó là một tình bạn vợt lên trên mọi lễ nghi, vËt
8

GV: Bïi ThÞ Nga


Trờng thcs tây hồ - thọ xuân
chất tầm thờng để khẳng định một tình bạn trong sáng, thuỷ chung và rất đáng
yêu, đáng kính.

4. Tiếp cận từ thể loại của bài thơ.
Tiếp cận một tác phẩm văn chơng ta không chỉ dừng lại ở việc tập trung
khai thác tâm cảnh mà còn phải chú trọng khai thác ngoại cảnh của tác phẩm.
Đồng thời khi tiếp cận cần chú ý về đặc điểm thể loại. Nắm đợc đặc trng của thể
loại ngời giáo viên đà nắm đợc chìa khoá để mở tác phẩm. Từ đó giáo viên giúp
học sinh hiểu tác phẩm từ góc độ đặc trng thể loại, đánh giá đợc giá trị đích thực
của tác phẩm.
"Bạn đến chơi nhà" đợc viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đờng luật. Với
thể thơ này qui định về niêm, luật khá chặt chẽ. Về kết cấu thơ phải tuân theo
bốn liên (cứ hai câu một liên): đề (câu1-2) - thực (câu3-4) - luận (câu5-6) - kết
(câu7-8). Trong bài thơ Nguyễn Khuyến không tuân theo theo bố cục ấy mà cấu
trúc theo: (1+6+1) câu đầu nói lên niềm vui khi bạn đến; sáu câu giữa hóm hỉnh
cời vui, không có gì để đÃi bạn; câu cuối khẳng định chỉ có tình bạn đẹp. Ngay ở
cặp câu 5 - 6(phần luận):
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mớp đơng hoa.
thì lại không phải là bàn luận mà vẫn tiếp tục làm nhiệm vụ của câu thực 3-4
(trình bày với bạn về hoàn cảnh thực tại của mình). Nguyễn Khuyến vẫn tả cảnh
nhà vẫn vừa cời vừa nh muốn thanh minh cùng bạn già chứ không tuân theo bố
cục nghiêm ngặt của bài thơ Đờng bát cú là phải trực tiếp bàn luận vấn đề. Qua
đó ta thấy đợc sự sáng tạo, linh hoạt của thi nhân. Chỗ bản lĩnh cao của nhà thơ
chính là ở chỗ đó.
Điểm lại những hình ảnh thơ của bài, ta thấy những hình ảnh thơ, điệu thơ, hồn

thơ đà vợt qua những khuôn sáo trong thơ Đờng của kiểu tứ thời, tứ quí, tứ linh,
tứ vật. Hình ảnh thơ, ngôn ngữ thơ rất giản dị, gần gũi nhng cũng đầy chất thơ.
Với sự sáng tạo đó Tam Nguyên Yên Đỗ đà làm giàu thêm, đẹp thêm cảnh và
tình của thiên nhiên, đất nớc, con ngời Việt Nam; góp thêm sự phong phú và đa
dạng cho nền văn học dân tộc. Đồng thời giúp chúng ta hiểu hơn về phẩm chất
tâm hồn cũng nh ngòi bút tài hoa năng lực sáng tạo của nhà thơ.
II. Các biện pháp thực hiện :
Để vận dụng có hiệu quả đề tài này tôi đà tiến hành thực hiện đa vào thiết
kế giảng dạy trong bài học văn bản "Bạn đến chơi nhà " một cách cụ thể.
Thiết kế bài dạy :

Tiết 30: Văn bản :

nhà.

Bạn đến chơi
(SGK Ngữ văn 7, tập một)

A. Mục tiêu cần đạt:
Giúp học sinh (HS) :

GV: Bïi ThÞ Nga

9


Trờng thcs tây hồ - thọ xuân
- Nắm và hiểu đợc tình cảm chân thành, đậm đà, hồn nhiên, trong sáng
của Nguyễn khuyến đối với bạn; cảm nhận đợc bức tranh quê đậm đà hơng sắc
Việt Nam trong bài thơ;

- Nắm đợc nghệ thuật sử dụng ngôn từ, nhịp điệu, hình ảnh thơ; tiếp tục
cũng cố thêm về thể thơ thất ngôn bát cú Đờng luật.
-Tích hợp kiến thức với phần Tiếng Việt về Quan hệ từ, Đại từ; với tập làm
văn ở bài viết số 2: Văn biểu cảm.
- Rèn luyện kĩ năng đọc, phân tích, cảm nhận thơ trữ tình trung đại và so
sánh giữa các bài thơ cổ.
B.chuẩn bị :

1. Giáo viên:

- Tài liệu tham khảo (Về Nguyễn Khuyến, bài thơ Bạn đến chơi nhà ...)
- ảnh Nguyễn Khuyến, tranh ảnh ao làng, căn nhà Nguyễn Khuyến.

2. Học sinh:
- Đọc trớc toàn bộ bài thơ; nắm về tác giả, thể thơ , chú thích ...
- Soạn bài ở nhà.
- Su tầm các bài thơ của Nguyễn Khuyến và các nhà thơ khác viết về tình
bạn , thiên nhiên.
C. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy - học:
Hoạt động của giáo
viên

Hoạt động 1: ổn định lớp,
kiểm tra bài
cũ.
H: Đọc diễn cảm bài thơ
Qua Đèo Ngang và nêu
hiểu biết của em về tác giả
bài thơ?
- Lắng nghe và nhận

xét cho điểm.
Hoạt động 2:Giới thiệu
bài học.
Tình bạn là một nhu cầu
không thể thiếu trong đời
sống của mỗi chúng ta.
Hơn thế nó còn trở thành
nguồn cảm hứng vô tận,
dồi dào cho thơ văn.
Nguyễn Khuyến nhà
thơ của làng cảnh Việt
Nam, không chỉ có những
vần thơ hay viết về nông
thôn Việt Nam mà còn để
lại những áng thơ đặc sắc
về đề tài tình bạn. Một
trong những bài thơ nh thế
là bài Bạn đến chơi nhà.
Hôm nay cô cùng các em
sẽ đến với bài thơ ấy để

hoạt động
của học
sinh

nội dung cần đạt

1-2 häc sinh tr¶
lêi.
NhËn xÐt, bỉ

sung ý kiÕn.

KiĨm tra viƯc häc bài và nắm bài
của HS.

Lắng nghe, cảm
nhận

GV: Bùi Thị Nga

Thu hót HS vµo bµi.

10


Trờng thcs tây hồ
hiểu hơn về vẻ đẹp phẩm
chất, tâm hồn cũng nh tài
hoa văn chơng của nhà
thơ vờn Bùi.
Hoạt động 3: Hớng
dẫnHS tìm hiểu chung
Dựa vào chú
văn bản.
H: Đọc chú thích*SGK và thích * trả lời.
trình bày những hiểu biết Làm việc độc
lập.
của em về nhà thơ
Lắng nghe và
Nguyễn Khuyến?

bổ sung.
H:Ngoài những điều đó
em biết thêm gì về
Nguyễn Khuyến?
-Cung cấp thêm t liệu và
chân dung Nguyễn
Khuyến.
Dựa vào văn
H: Nhịp của các câu thơ
bản trả lời
nh thế nào?
Đọc văn bản.
-Hớng dẫn HS đọc: Chú ý
Nhận xét bạn
giọng điệu thơ; giọng đọc
đọc.
chậm rÃi, ung dung, hồn
nhiên, hóm hỉnh.
-Yêu cầu HS đọc và HS
Dựa vào SGK
khác nhận xét.
- Cho HS tìm hiểu một số trả lời.
chú thích cần thiết. Kiểm Suy nghĩ trả lời.
tra việc tìm hiểu của HS.
- Mở rộng thêm một số từ
nh: nớc cả, khôn.
H: Bài thơ đợc viết theo thể Dựa vào câu
chữ trong bài
thơ nào? Tác giả đà vận
dụng thể thơ ấy nh thế nào? thơ trả lời.

H:Điểm sáng tạo của bài
thơ là gì?
(Gợi ý: về mặt bố cục)

H: Nhận xét về ngôn ngữ
đợc sử dụng trong bài thơ?

Suy nghĩ phát
hiện, trả lời.

Dựa vào ngôn
ngữ của bài thơ
để trình bày.

H: Từ đó, em hÃy xác định
đại ý của bài thơ?

Hoạt động 4: hớng dẫn
học sinh tìm hiểu chi tiết
văn bản.
H: Tác giả đà mở đầu bài
thơ nh thế nào?

Suy nghĩ, trả
lời.

- thọ xuân
I. Tìm hiểu chung văn
bản

1. Tác giả:
Nguyễn Khuyến (1835 1909)
quê ở thôn Vị Hạ, xà Yên Đỗ,
huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam
.Là ngời thông minh học giỏi đỗ
đầu cả ba kì thi nên còn có tên
gọi là Tam Nguyên Yên Đỗ.Ông
ra làm quan khoảng mời năm sau
đó thời thế loạn lạc thì cáo quan
về ở ẩn. Nguyễn Khuyến là nhà
thơ lớn của dân tộc.
2.Tác phẩm
a. Đọc và tìm hiểu
chú thích.
- Đọc: Nhịp 3/4; 2/2/3;đặc biệt
câu bảy nhịp 4/1/2.

- Chú thích:
+ nớc cả: nớc đầy, nớc lớn.
+ khôn: khó, e rằng khó, không
thể.
b. Thể thơ:
-Thất ngôn bát cú Đờng luật. --Câu 3-4 đối nhau( Ao sâu/ vờn
rộng; nớc cả/ rào tha. Khôn chài
cá/ khó đuổi gà). Câu 5-6 đối
nhau( Cải/ bầu; chửa ra cây/ vừa
rụng rốn; cà mới nụ/ mớp đơng
hoa).Các câu 1-2-4-6-8 hiệp vần
chân .
- Bố cục bài thơ không tuân theo

qui cách: Đề -Thực -Luận Kết
mà cấu trúc theo:(1+6+1) câu
đầu nói lên niềm vui khi bạnđến;
sáu câu giữa hóm hỉnh cời vui,
không có gì để đÃi bạn; câu cuối
khẳng định chỉ có tình bạn đẹp.
- Ngôn ngữ thuần nôm, tự nhiên,
gần gũi với lời ăn, tiếng nói hàng
ngày, có cảm giác nh Nguyễn
Khuyến đang xuất khẩu thành
thơ.
c. Đại ý:
Bài thơ là tiếng nói chân tình
sâusắc của một tình bạn đẹp; là
vẻ đẹp của một tâm hồn yêu
thiên nhiên, gắn bó với làng quê
đất nớc.
II. Tìm hiểu chi tiết văn
bản:
1. Câu thơ đầu:
ĐÃ bấy lâu nay bác tới nhà
- Mở ra hết sức tự nhiên nh lời
nói hàng ngày với nhịp thơ 4/3,
nhằm thông báo đà lâu lắm rồi
11

GV: Bùi Thị Nga


Trờng thcs tây hồ

Suy nghĩ độc
H: Theo nội dung câu thơ
lập, trả lời.
thì Nguyễn Khuyến phải
tiếp đÃi nh thế nào khi bạn Suy nghĩ, trả
lời.
đến thăm?
- Dẫn dắt chuyển nội dung.

H: Sáu câu thơ tiếp theo thì
hoàn cảnh tiếp bạn của thi
nhân nh thế nào?
- Lắng nghe, bổ sung thêm.

H: Có phải Nguyễn
Khuyến nghèo đến nh vậy
hay không ?
H: Có ý kiến cho rằng: Nên
hiểu câu thứ 7 là riêng
trầu không thì có. Theo
em có phải nh vậy không ?
vì sao ?
- Nhắc HS xem lại chú
thích 5 SGK.
- GV bình ý thơ.

H: Em có nhận xét gì về
hình ảnh thơ trong đoạn thơ
trên?
- GV cung cấp bức tranh

làng quê Việt Nam.

- thọ xuân
bây giờ bạn mới đến nhà chơi.
Vì thế lời thơ là một tiếng reo
vui, hồ hởi, phấn chấn khi bạn
tới thăm.
- Phải tiếp đÃi thịnh soạn, nồng
hậu.
2. Sáu câu thơ tiếp theo (câu 2Lắng nghe, cảm 3-4-5-6-7)- Hoàn cảnh tiếp
nhận và suy
khách:
nghĩ.
-Trẻ đi vắng: không có ngời để
sai bảo hầu hạ, tiếp khách.
- Chợ thời(thì) xa:không có điều
kiện để mua thức ăn đÃi bạn.
- Khôn(khó) chài cá.
Độc lập, suy
- Khó đuổi gà.
nghĩ trả lời.
- Cải chửa ra cây.
Lắng nghe và
- Bầu vừa rụng rốn.
bổ sung ý kiến - Mớp đơng hoa.
của các bạn trả - Miếng trầu cũng không có.
lời còn cha đầy Không có thứ gì có thể ăn đđủ.
ợc, uống đợc để tiếp đÃi bạn đợc.Tất cả là một con sốkhông
to tớng.
- Nguyễn Khuyến dụng ý tạo

ra một tình huống nh vậy để tạo
nên sự hóm hỉnh, đùa vui dành
cho bạn .
- Không nên hiểu riêng trầu
không thì cóvì không đúng với
Suy nghĩ, trao
mạch lạc của tứ thơ.Mà nên hiểu
đổi và trả lời.
là trầu không cũng không có nốt.
Có nh vậy thì mới làm nổi bật
cái thanh đạm của ông quan
thanh liêm về ở ẩn, mới làm nổi
bật đợc vẻ đẹp tinh thần cao quí
Thảo luận
hơn tất cả; cái không có tất cả,
nhóm -> cử đại chỉ có một thứ là có tất cả sẽ đợc
diện trình bày-> chốt lại ở câu thơ cuối cùng.
các nhóm nhận
xét lẫn nhau.
- Hình ảnh thơ: gà, cá, cải, bầu,
Lắng nghe và
mớp ... là những hình ảnh của
cảm nhận
thiên nhiên vùng quê Việt Nam.
Gợi nên không khí làng quê êm
đềm xanh mớt, trù phú của cây
trái nông thôn vùng đồng bằng
Quan sát tranh Bắc Bộ thật tài tình. Phải yêu
suy ngẫm và
lắm, tha thiết gắn bó với làng

nhận xét.
quê thiên nhiên đất nớc mới viết
nên những vần thơ hay và đẹp
nh vậy.

H: Đọc câu thơ cuối của
bài thơ?
H: Trong câu thơ cuối nói
lên điều gì?
H: So sánh với cụm từ ta
với tatrong bài thơ Qua
Đèo Ngang của Bà Huyện
Thanh Quan?
-Bổ sung;Qua đó ta cảm
nhận đợc phần nào tính cá

Đọc câu thơ.
Suy nghĩ, trả
lời.
So sánh, đối
chiếu.

3. Câu thơ cuối:Bác đến chơi
đây ta với ta.
-Ta với ta là tôi với bác; là nhà
thơ và bạn; là hai ngời nhng là
một tâm trạng mừng vui vì lâu
ngày mới gặp nhau, chung t©m
sù tríc thêi thÕ ...
“Ta víi ta” trong Qua Đèo

Ngang của Bà Huyện Thanh
Quan lại là nỗi cô đơn của khách
li hơng khi đứng trên Đèo Ngang
lúc hoàng hôn, còn ở đây trong
12

GV: Bùi Thị Nga


Trờng thcs tây hồ
thể hoá của ngôn ngữ và
sắc điệu trữ tình tạo nên giá
trị văn chơng trong các bài
thơ cổ.
H:HÃy đọc bài thơ hoặc
Tìm đọc hoặc
hát một bài về tình bạn?
hát.
Hoạt động 5: hớng dẫn
HS tổng kết bài.
H: Nhận xét chung về tình
Dựa vào kiến
bạn của Nguyễn khuyến
thức toàn bài
trong bài thơ?
tổng hợp, trả
H: Bài thơ có những nét
lời.
đặc sắc về nghệ thuật ?
Đọc thầm ghi

Hoạt động 6: Hớng dẫn
nhớ.
HS luyện tập qua phiếu
học tập

- thọ xuân
câu thơ của Nguyễn Khuyến lại
ấm áp tình đời và sâu nặng tình
bạn.

Gợi ý:
Câu 1: A. Đúng.
Làm bài tập qua
phiếu học tập.

Câu2: Nối: 1 - b; 2 – a

III. Ghi nhí:
1.Néi dung:
- Lµ tình bạn đậm đà thắm
thiết.
2. Nghệ thuật:
-Tạo tình huống thơ đặc biệt.
- Giọng thơ hóm hỉnh, vui.
...
IV. Luyện tập
Câu1: Có ý kiến cho rằng bài
thơ Bạn Đến Chơi Nhà
không những ca ngợi tình bạn
mà còn gợi ra không khí làng

quê, vờn xanh cây trái miền
Bắc Việt Nam thật tài tình. ý
kiến đó là:
A. Đúng ;
B. Sai.
Câu2: Nối các cột cho phù hợp
với các nhận xét về các văn
bản.

Cột A

Cột B

a.sử dụng ngôn
ngữ bác học, điêu
luyện hấp dẫn.
b.sử dụng ngôn
2.Sau phút ngữ đời thờng nhchia li
ng cũng rất điêu
(trích).
luyện tài tình
1.Bạn đến
chơi nhà

-

D.HƯớNG DẫN HọC SINH HọC BàI.
Nắm toàn bộ kiến thức của bài.
Làm bài tập còn lại trong SGK.
Học thuộc bài thơ.

Chuẩn bị soạn bài: Chữa lỗi về quan hệ tõ.

GV: Bïi ThÞ Nga

13


Trờng thcs tây hồ - thọ xuân

C . Phần kết luận.
1. Kết quả nghiên cứu.
Với đề tài này, tôi đà vận dụng thực tế trong năm học 2005 - 2006. Trong
khi híng dÉn häc sinh theo híng tiÕp cËn cđa đề tài, tôi đà gây đợc hứng thú tích
cực học tập ở các em với các câu hỏi trong bài học từ dễ đến khó; Từ cụ thể đến
trừu tợng; từ phát hiện đến sáng tạo. Các em đà từng bớc lĩnh hội đợc kiến thức
và cảm nhận nội dung của bài thơ trở nên gần gũi, thiết thực. Vì thế số lợng học
sinh tham gia góp ý, phát biểu xây dựng bài cũng nh thảo luận trở nên sôi nổi
hơn. Giờ học cũng bởi vậy mà tự nhiên và thân gần với các em. Qua phiếu học
tập và kết quả bài kiểm tra văn biểu cảm về tác phẩm, tû lƯ tiÕp thu, lÜnh héi kiÕn
thøc cđa bµi ë mức khá, giỏi đà tăng rõ rệt, điểm yếu đà đợc hạn chế, điểm kém
không còn.
Cụ thể kết quả lĩnh hội bài học "Bạn đến chơi nhà" năm học 2005 - 2006:
Líp

SØ
sè

7A

37

7B

42

§iĨm 9 10
Tỉng %
sè
1
2,7
2

§iĨm 7 - 8

§iĨm 5 - 6

Tỉng % Tỉng
sè
sè
5
13,5 27

4,8

8

19

26

§iĨm 3 - 4

§iĨm 0 - 2

%

Tỉng
sè

%

Tỉng
sè

%

63

4

10,8

0

0

61,9

6

14,3

0

0

2. Kiến nghị, đề xuất.
Chơng trình thay sách giáo khoa của ngành giáo dục là một sự chuyển
mình rất mạnh mẽ, mang lại những tiến bộ tích cực, thu hút đợc rất nhiều sự
quan tâm của các cấp ngành và nhân dân. Với vai trò là giáo viên trực tiếp giảng
dạy Ngữ văn THCS nói chung và Ngữ văn 7 nói riêng. Tôi xin mạnh dạn có một
số kiến nghị đề xuất:
- Trong chơng trình Ngữ văn 7 đợc xem là điểm kết thúc cho vòng 1 của
chơng trình THCS, cho nên có vị trí, tầm quan trọng lớn.
Song, cũng vì thế mà dờng nh kiến thức của chơng trình khá nặng so với năng
lực cảm thụ và tầm hiểu biết của học sinh. Vì thế, dẫn đến kết quả tiếp thu, lĩnh
hội ở các em còn rất hạn chế (Ví dụ: Phần thơ trữ tình Trung đại, phần văn nghị
luận...). Vì vậy, chúng tôi rất mong có sự điều chỉnh về thời gian và kiến thức
phù hợp với năng lực, tầm hiểu biết của học sinh.
- Khi dạy môn Ngữ văn, tôi nhận thấy để kích thích sự sáng tạo vµ thu hót
sù chó ý cđa häc sinh cịng rÊt cần thiết sử dụng các đồ dùng dạy học. Nhng trên
thực tế đồ dùng dạy học cho môn Ngữ văn còn qúa ít, nhất là các tranh ảnh minh
họa cho bài học, từ đó ảnh hởng rất lớn đến kết quả giảng dạy. Tôi rất mong môn
Ngữ văn đợc sự quan tâm, bổ sung thêm các đồ dùng để giờ dạy có kết quả cao
hơn.

GV: Bùi Thị Nga

14

Trờng thcs tây hồ - thọ xuân
- Các SKKN có chÊt lỵng cao, mang tÝnh thùc tiƠn ë hun, tØnh ... đợc đa
về các cơ sở để thảo luận và triển khai thực hiện nhằm nâng cao hơn nữa tầm
hiểu biết kinh nghiệm dạy học của giáo viên.
Tôi xin chân thành cảm ơn!

GV: Bùi Thị Nga

15