BÀI GIẢNG TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO (Kỳ 1) potx

BÀI GIẢNG TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO
(Kỳ 1)

Theo định nghĩa của Tổ chức Y tế thế giới, tai biến mạch máu não, còn
gọi là đột quỵ (stroke), là các thiếu sót chức năng thần kinh xảy ra đột ngột, với
các triệu chứng khu trú hơn là lan tỏa, các triệu chứng tồn tại quá 24 giờ hoặc tử
vong trong 24 giờ, loại trừ nguyên nhân sang chấn sọ não.
Tai biến mạch máu não là căn bệnh gây tử vong đứng hàng thứ 3 sau ung
thư và tim mạch. Số bệnh nhân có di chứng nặng và nhẹ chiếm 50%, số chết
chiếm 24%, số sống và trở làm việc bình thường chiếm 26%. Ở Hoa Kỳ mỗi năm
có khoảng 700.000-750.000 bệnh nhân mới và tái phát (Jama. Vol 283, N
0
23, 21-
6-2000).
Ở Pháp, số bệnh nhân tử vong ở người già do tai biến mạch máu não, chiếm
khoảng 12% đứng hàng đầu trong số các nguyên nhân tử vong. Người ta ước tính
hiện nay ở Pháp có khoảng 8/1000 dân số bị tai biến mạch máu não.
Ở các nước phát triển bệnh tai biến mạch máu não đã gây thiệt hại to lớn
về kinh tế, tốn phí cho mỗi bệnh nhân thiếu máu cục bộ là 90.000 USD và xuất
huyết dưới nhện (xuất huyết màng não) là 225.000 USD. (Theo Life extension
foundation, 1998-2000).
Ở Việt Nam, tỷ lệ mắc chứng bệnh tai biến mạch máu não đang gia tăng ở
mức đáng lo ngại đối với cả hai giới nam và nữ ở các lứa tuổi. Theo thống kê ở
các bệnh viện tuyến tỉnh, thành phố qua từng thời kỳ 3-5 năm cho thấy tỷ lệ bệnh
nhân vào điều trị nội trú tăng 1,7-2,5 lần. Tỷ lệ tai biến mạch máu não tăng theo
thang tuổi.
Theo một số thống kê ở một số bệnh viện tỉnh, thành cho thấy số người
trẻ dưới 50 tuổi bị tai biến mạch máu não chiếm một tỉ lệ đáng quan tâm. Ở các
nước đang phát triển, tỷ lệ tai biến xuất huyết nội sọ ở người trẻ gần tương đương
với người già.
Từ năm 1950 đến nay, nhờ các biện pháp chống yếu tố nguy cơ chính gây

tai biến mạch máu não chiếm trên 50% số bệnh nhân trong 21 yếu tố nguy cơ), tỷ
lệ mới mắc (incidence) ở các nước côg nghiệp phát triển đã giảm 50% (thống kê
1950-1980) như ở Anh, Pháp, Bắc Âu…
Ở Hoa Kỳ so sánh thời kỳ 1950-1954 với 1975-1979 thì tỷ lệ người mắc
bệnh tai biến mạch máu não giảm 46%. Từ năm 1980, tỷ lệ tử vong liên tục giảm
nhờ chẩn đoán sớm, phương tiện hồi sức tiến bộ, điều trị theo cơ chế bệnh sinh
hiện đại và sự ra đời các đơn vị đột quỵ (unit stroke).
Ở Nhật Bản và Hoa Kỳ tỷ lệ tử vong mỗi năm giảm 5-7%. Thành tích này
chưa hề có đối với bất cứ một bệnh thần kinh nào.
Dựa vào số liệu trên, Tổ chức Y tế thế giới đã đưa ra nhận xét sau:
- Tai biến mạch máu não là bệnh dự phòng có kết quả bằng các biện pháp
chống các yếu tố nguy cơ trong cộng đồng, nhất là chống huyết áp cao.
- Nếu điều trị sớm ngay từ giờ phút đầu thì có thể hạn chế tử vong và di
chứng.

I. PHÂN LOẠI LÂM SÀNG TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO TRONG
THỰC HÀNH

Tai biến mạch máu não trong thực hành gồm 2 loại chính: thiếu máu cục
bộ và xuất huyết não.

- Thiếu máu cục bộ hoặc nhồi máu não (trước đây gọi là nhũn não):
Xảy ra khi một mạch máu bị tắc, nghẽn: khu vực não tưới bởi mạch máu
đó bị thiếu máu và hoại tử. Thiếu máu cục bộ não chiếm khoảng 85% các tai biến
mạch máu não.
Nguyên nhân chủ yếu là: xơ vữa mạch ở người lớn tuổi (phổ biến nhất);
HA cao: bệnh tim loạn nhịp, hẹp hai lá, viêm nội tâm mạch bán cấp; các dị dạng
mạch máu não: phồng động mạch, phồng động - tĩnh mạch.

- Xuất huyết não:

Xảy ra khi máu thoát khỏi thành mạch vào nhu mô não. Tụ máu não và
xuất huyết não không có gì khác nhau về giải phẫu bệnh, tụ máu là thuật ngữ của
các nhà ngoại khoa mang ý nghĩa cần xem xét điều trị phẫu thuật.
Xuất huyết não chiếm tỉ lệ 15-20% các tai biến mạch máu não. Nguyên
nhân chủ yếu là: huyết áp cao, xơ vữa mạch ở người lớn tuổi: dị dạng mạch máu
não ở người trẻ.
Xuất huyết dưới nhện (xuất huyết màng não) không xếp vào loại xuất
huyết não, vì máu chảy trong khoang nhện ngoài não. Tuy nhiên, máu có thể phá
vào mô não và tụ lại trong náo gọi là xuất huyết não - màng não.