HỘI CHỨNG TIỀN ĐÌNH (Kỳ 1) doc

HỘI CHỨNG TIỀN ĐÌNH
(Kỳ 1)
BS LÊ TỰ PHƯƠNG THẢO

MỤC TIÊU
1. Nắm được dịnh nghĩa chóng mặt. Phân biệt chóng mặt với những trường
hợp khác.
2. Phân biệt hội chứng tiền đình trung ương và hội chứng tiền đình ngoại
biên.
3. Biết được các nguyên nhân thường gặp của hội chứng tiền đình ngoại
biên và hội chứng tiền đình trung ương.


Hội chứng tiền đình biểu hiện chủ yếu bằng triệu chứng chủ quan, đó là
chóng mặt và đi kèm với những dấu hiệu lâm sàng trong đó thường gặp nhất là
rung giật nhãn cầu (nystagmus).

Đối với người bác sĩ lâm sàng cần phải phân biệt :
1. Chóng mặt thật sự: là cảm giác đồ vật xoay quanh bệnh nhân
hoặc bệnh nhân xoay quanh đồ vật. Chóng mặt thật sự luôn luôn là một tổn
thương tiền đình (trung ương hoặc ngoại biên)
2. Cảm giác chóng mặt: là cảm giác bị dịch chuyển trong không
gian, tuy không rõ nét như chóng mặt thật sự nhưng nếu nó xảy ra chi khi
quay đầu hoặc nặng lên rõ rệt khi quay đầu thì tổn thương thường cũng có
nguồn gốc từ tiền đình.
3. Cảm giác mất thăng bằng: cảm giác này không kèm theo bất
kỳ cảm giác khác lạ nào trong đầu. Nó có thể có nguồn gốc từ tiền đình,
nhưng cũng có thể có nguồn gốc từ tiểu não, từ cảm giác sâu (cảm giác bản
thể), từ hệ thị giác.
4. Cảm giác sợ hãi muốn té xuống hầu như trong đa số trường
hợp có nguồn gốc từ tâm lý.

5. Cảm giác choáng váng, cảm giác hoa mắt thường tương ứng
với những bệnh lý tim mạch hoặc bệnh tâm thần.

Vì vậy mục đích chủ yếu trên lâm sàng và đặc biệt trong hỏi bệnh là:
1. Nhận biết cảm giác mà bệnh nhân mô tả dưới danh từ “chóng
mặt” có đúng là có nguồn gốc từ tiền đình hay không;
2. Phân biệt trong những rối loạn có nguồn gốc từ tiền đình cái
nào có biểu lộ tổn thương tiền đình ngọai biên (đây là mặt mạnh của bác sĩ
tai mũi họng), và cái nào có nguồn gốc từ thần kinh ảnh hưởng dây thần
kinh tiền đình (tổn thương tiền đình ngoại biên), nhân tiền đình hoặc các
đường tiền đình trung ương (tổn thương tiền đình trung ương).
I. NHẮC LẠI GIẢI PHẪU
*** Cơ quan tiền đình gồm có:
Mê đạo màng: nằm trong mê đạo xương ở tai trong, chúa nội dịch. Bao
gồm: ốc tai, soan nang, cầu nang và các ống bán khuyên.
Ống bán khuyên: mỗi tai có 3 ống bán khuyên : bên, trước và sau,
nằm thẳng góc với nhau, phần phình ra mỗi ống đổ vào soan nang gọi là bóng
(ampulla) chứa các thụ thể kích thích khi xoay đầu. Ví dụ khi xoay đầu sang trái
thì ống bán khuyên báo cho biết đầu quay theo hướng nào và nhanh như thế nào.
Soan nang, cầu nang : có các thụ thể cho các cảm giác về trọng lực
và gia tốc thẳng. Ví dụ : nếu đầu nghiêng về một bên, các thụ thể sẽ báo góc
nghiêng, đầu có nghiêng ra trước hoặc ra sau klhông; Khi chạy xe gia tăng tốc độ,
ngừng lại đen đỏ các thụ thể sẽ cho cảm tưởng gia tăng tốc độ.
Cơ quan nhận cảm:
Mào: nằm trong bóng, được cấu tạo bởi các tế bào lông, phía trên các tế
bào phủ một lớp gelatin gọi là đài (cupula), lông của tế bào nằm trong đài gồm có
lông rung (kinocilium) và lông lập thể (stereocilia), còn đáy tế bào tiếp xúc với nơ-
rôn của nhánh tiền đình.
Vết: ở trên soang nang và cầu nang được cấu tạo bởi các tế bào lông, phủ
lên trên tế bào lông là sỏi tai (otoliths).

Nhân tiền đình :
Các bộ phận nhận cảm của tiền đình ngoại biên nằm ở mê đạo màng, thân
tế bào ở hạch tiền đình, nhánh tiền đình của dây tiền đình ốc tai (dây VIII) đi đến
nhân tiền đình nẵm giữa cầu não và hành não.
Chức năng nhân tiền đình : (1) đồng nhất các thông tin đến từ mỗi bên của
đầu (2) nhận các tín hiệu và tiếp tục truyền tới tiểu não (3) nhận các tín hiệu và
tiếp tục truyền tới vỏ não cho nhận thức về giác quan vị trí và vận động (4) gởi
mệnh lệnh đến các nhân vận động nằm ở thân não và tủy sống, các lệnh được đưa
đến dây sọ (III, IV, VI, XI), bó tiền đình tủy sống chi phối trương lực cơ ngoại
biên và bổ sung vận động đầu và cổ.
Đường dẫn truyền: thân tế bào của khoảng 19.000 neuron tiền đình ngoại
biên xuất phát từ mào và vết mỗi bên tập trung ở hạch tiền đình và chấm dứt ở
nhân tiền đình (ranh giới hành-cầu não) và thùy nhung nút của tiểu não. Các
neuron tiền đình trung ương (từ nhân tiền đình) đi xuống tủy sống theo bó tiền
đình sống và đi lên thân não theo bó dọc giữa đến các nhân dây thần kinh sọ điều
khiển cử động mắt.