Sỏi đường mật (Kỳ 2) pps

Sỏi đường mật
(Kỳ 2)
4. Cơ chế sự hình thành sỏi mật
a. Sự hình thành sỏi mật loại Cholesterol
Vì một lý do nào đó làm cho các thành phần dịch mật thay đổi tỷ lệ: Mức
độ Cholesterol tăng lên, mức độ chất làm tan (Muối mật - Lecithin) giảm xuống
(như trên đã nói) Cholesterol có xu hướng kết tủa tạo lên những vi thể, tinh thể đó
là những loạt tiền đề cho sự hình thành sỏi mật. Người ta gọi dạng mật đó là dạng
mật sỏi. Người ta cũng chứng minh gan chứ không phải túi mật là cơ quan sản
xuất ra sỏi. Còn tại sao gan lại tiết ra mật dạng sỏi như vậy cho đến nay người ta
vẫn chưa rõ. Người ta mới chỉ biết những yếu tố liên quan tới sự hình thành sỏi
mật Cholesterol:
* Một là: Sự quá thừa cholesterol có vai trò của gan:
- Sự bài tiết muối mật - Lecithin và cholesterol lúc đầu cả 3 chất đó bài tiết
song song với nhau nhưng đến 1 thời điểm nào thì sự bài tiết Cholesterol giữ ở
mức cao nguyên và giảm xuống chậm chạp, trong khi đó sự bài tiết muối mật -
Lecithin tiếp tục tăng cao và giảm xuống nhanh hơn Choleslerol, như vậy sẽ tạo ra
một thời kỳ bão hoà Cholesterol. Thời kỳ bão hoà sẽ đưa tới tủa Cholesterol.
- Những trường hợp làm giảm bài tiết muối mật:
+ Bệnh ở ruột cuối làm giảm hấp thu muối mật.
+Béo: dự trữ muối mật giảm, bài tiết muối mật tăng nhanh nhưng không
nhanh bài tiết Cholesterol.
+ Thuốc: Oestrogen, tuổi cao cũng làm giảm bài tiết muối mật.
- Những trường hợp làm tăng tổng hợp Cholesterol:
+ Chế độ ăn giầu Calo làm tăng tổng hợp Cholesterol
+ Thuốc Oestrogen, Cloflbrat cũng làm tăng tổng hợp Cholesterol
* Hai là: vai trò của túi mật: Túi mật tái hấp thu nước do đó làm cho
Cholesterol được cô đặc hơn, mặt khác túi mật tiết ra Mueus chất này có tác dụng
làm cho Cholesterol và sắc tố mật dễ bị kết tủa.
b. Sự hình thành sỏi sắc tố mật
Việt Nam và các nước Đông nam Á hay gặp loại sỏi này:

- Trứng giun đũa hoặc vỏ xác giun làm “nhân” cho sắc tố mật và canxi bám
vào trứng giun vì vỏ ngoài của trứng giun cứng, sần sùi như hình răng cưa (nhìn
được dưới kính hiển vi).
- Giun đũa lên đường mật là yếu tố quan trọng tạo lên sỏi mật vì nó gây
nhiễm khuẩn và tăng áp lực trong đường mật. Khi bám vào thành ống mật giun tạo
lên những vết loét xước và sau đó là những chít hẹp xơ vòng ở những nhánh mật
phân thuỳ gan. Phía trên vòng xơ ống mật giãn to, mật bị ứ đọng dần dần các yếu
tố trên thúc đẩy sự hình thành sỏi mật.
II. VỊ TRÍ VÀ CẤU TẠO CỦA SỎI MẬT.
1. Vị trí
- Ở các nước Âu Mỹ sỏi túi mật là chủ yếu sau đó là sỏi đường mật.
Sỏi túi mật: 46%
Sỏi túi mật và ống túi mật: 6,6%
Sỏi ống túi mật: 15,5%
Sỏi túi mật và ống Choledoque: 10,3%
Sỏi Choledoque: 12,21%
- Ở Việt Nam sỏi Choledoque là chủ yếu sau đó là sỏi trong gan và túi mật.
Một số Thống kê của Viện quân y 103/105 ca mổ sỏ mật (1991 - 1992) cho
thấy:
Sỏi Choledoque đơn thuần: 38/ 104: 36,5%
Sỏi Choledoque + sỏi gan 2 bên: 22/104: 21,1%
Sỏi trong gan đơn thuần: 12/104: 11,5%
Sỏi Choledoque + sỏi gan trái: 10/104: 9,6%
Sỏi Ololedoque + sỏi túi mật: 5/104: 4,8%
Sỏi túi mật đơn thuần: 2/104: 1,9%
Sỏi túi mật + sỏi gan 2 bên: 1/ 104: 0,96%
Sỏi túi mật + sỏi gan trái: 1/104: 0,96 %
Sỏi Choledoque + sỏi túi mật + sỏi gan 2 bên: 1/ 104: 0,96%
Không gặp trường hợp nào có sỏi nằm ở ống túi mật.
2. Cấu tạo sỏi

a. Sỏi hỗn hợp: 52% thành phần gồm:
- Cholesterol: 94%
- Canxium: 2%
- Sắc tố mật: 3%
- Đặc điểm loại sỏi này: Có tính cản quang, thường có nhiều viên sỏi, các
sỏi có hình vòng tròn đồng tâm.
b. Sỏi Cholesterol đơn độc: 14,8%
Đặc điểm: Sỏi này không cản quang, thường chỉ có 1 hòn sỏi hình tròn hay
bầu dục màu vàng sáng hay màu ngà sẫm.
c. Sỏi sắc tố: 3,2 % (Sắc tố mật và Canxium)
Đặc diểm sỏi nhỏ cứng, màu xanh nâu hoặc xanh sẫm hoặc màu đen óng
ánh kém cản quang.
d. Sỏi Cacbonate canxium: 30% (Có hoặc không phối hợp với Bilirubin và
Canxium).
Đặc điểm: Có tính chất cản quang.
Các sỏi trên đôi khi chỉ hình thành sỏi nhỏ như cát hoặc sỏi bùn vì vậy triệu
chứng lâm sàng không điển hình, và việc phát hiện sỏi bằng X quang, siêu âm có
khó khăn.