bài giảng quy hoạch môi trường bài 2. khái niệm về qhmt - pgs.ts. phùng chí sỹ

VIỆN MƠI TRƯỜNG VÀ TÀI NGUN

Quy hoạch mơi trường
(Bài 2 : Khái niệm về QHMT)
Cán bộ giảng dạy :
PGS.TS. Phùng Chí Sỹ


TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU QHMT
TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM


Tình hình nghiên cứu quy họach mơi
trường trên Thế giới
- Cuối thập niên 50, 60 của thế kỷ XX : Quy
50,
hoạch môi trường (QHMT) đã là mối quan tâm
của quốc tế.
tế.
-QHMT đã phát triển rất sớm tại các nước có
nền khoa học phát triển như Pháp, Mỹ,
Nga…
Nga…và sau đó là các nước Châu Á như Nhật
Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc…
Quốc…
- Lĩnh vực QHMT cũng được các tổ chức tài
chính lớn như Ngân hàng Thế giới (WB) và
Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) quan tâm.
tâm.

Tình hình nghiên cứu quy họach mơi
trường trên Thế giới (tt)
- Tại Châu Mỹ La Tinh: Báo cáo quy
hoạch tổng hợp phát triển vùng được thực
hiện bởi Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ
(năm 1984). Báo cáo này chỉ rõ sự cần
thiết phải kết hợp quản lý môi trường
(QLMT) vào trong phát triển bền vững
(PTBV) kinh tế vùng ngay từ đầu.


Tình hình nghiên cứu quy họach mơi
trường trên Thế giới (tt)
- Tại Châu Á: Từ năm 1984 các dự án
diễn ra tại Indonesia, Hàn Quốc, Philipin,
Malaysia và Thái Lan đã bước đầu kết
hợp kinh tế với môi trường.
Đáng chú ý là 8 dự án được tài trợ bởi
ADB như tóm tắt trong bảng dưới đây.


Tình hình nghiên cứu quy họach mơi
trường trên Thế giới (tt)
Dự án

Đặc tính
vùng quy
hoạch

Năm

Hồn
thành

Loại hình
quy
hoạch

Diện
tích
(km2)

Dân
số
(1.000
người)

Chú ý

Quy hoạch tổng
thể quản lý chất
Lượng nước hồ
Laguna
(Philipin)

Lưu vực
hồ

1984

Quy

hoạch
cải thiện
chất
lượng
nước
vùng

3.820

1.840

Trình
bày tốt
Bước
chuẩn bị
Cho
QHMT
vùng

Dự án phát triển
tổng hợp vùng
Palawan
(Philipin)

Vùng
đảo

1985

QHMT

vùng

12.000

318

Ít chú ý
mơi
trường
đơ thị,
Cơng
nghiệp


Tình hình nghiên cứu quy họach mơi
trường trên Thế giới (tt)
QHTTMT lưu vực
sông Hàn (Hàn
Quốc)

Lưu vực
sông

1986

QHMT
vùng

Nghiên cứu quy
hoạch lưu vực hồ

Songkhla (Thái
Lan)

Lưu vực
hồ

1985

QHMT
và kinh
tế vùng

Dự án PTBV
vùng
ven biển phía
Đơng (Thái Lan)

Vùng ven
biển

1986

QHMT
vùng

24.000

14.000

Hạn chế

về kiểm
sốt mơi
trường
đơ thị

9.119

1.250

Dự án có
Chất
lượng
tốt

13.000

1.200

Thiếu kết
nối với
các nhà
ra quyết
định về
kinh tế


Tình hình nghiên cứu quy họach mơi
trường trên Thế giới (tt)
QH sử dụng đất
tối ưu và QTMT

vùng Segara
Anakan
(Indonesia)

Vùng
đầm lầy

1986

QHMT và
kinh tế
vùng

200

Dự án cải thiện
Thung
môi trường thung lũng
lũng Klang
(Malaysia)

1987

QHMT
vùng

2.842

Dự án quản lý và Vùng
kiểm sốt ơ

Cơng
nhiễm cơng
nghiệp
nghiệp vùng
hóa
Samatprakarn
(Thái Lan)

1987

QHMT
vùng

890

7,6

Dự án tốt
về bảo tồn
tài nguyên
sinh thái

2.465 Thiếu sự
tham gia
của các tổ
chức
chính
phủ
700

Thiếu về
kiểm sốt ơ
nhiễm mơi
trường
nước


Tình hình nghiên cứu quy họach mơi
trường trên Thế giới (tt)
Tại thời điểm Thập niên 80, có 8 dự án
QHMT tại Châu Á thì đã có 5 dự án QHMT
vùng; 02 dự án QHMT lồng ghép trong
phát triển kinh tế và 01 dự án quy hoạch
cải thiện chất lượng môi trường vùng.


Tình hình nghiên cứu QHMT tại Việt Nam
- QHMT cịn tương đối mới.
- Kể từ năm 1998, 1999 Cục Môi trường (nay là
Cục Bảo vệ Môi trường) đã tổ chức thực hiện
những nghiên cứu đầu tiên về QHMT:
+ Phương pháp luận QHMT
+ 02 hướng dẫn về QHMT và QHMT vùng
+ Quy hoạch sơ bộ môi trường Đồng bằng sông
Hồng
Tất cả các báo cáo này do Trung tâm Tư vấn
Công nghệ Môi trường thực hiện kết hợp với
các chuyên gia của Đại học Quốc gia Hà Nội.

Tình hình nghiên cứu QHMT tại Việt Nam
(tt)
- QHMT tỉnh Quảng Ninh do Tổ chức Hợp tác
Quốc tế Nhật Bản (JICA) và các chuyên gia Việt
Nam thực hiện.
- QHMT Tp. Huế (1998); QHMT Tp. Thái
Nguyên (1999) do Trung tâm Quy hoạch Đô thị
và Phát triển Nông thôn – Bộ Xây dựng thực
hiện.
- Nghiên cứu xây dựng QHMT Đồng bằng Sông
Cửu Long do Viện Kỹ thuật Nhiệt đới và Bảo vệ
Môi trường thực hiện năm 1999.


Tình hình nghiên cứu QHMT tại Việt Nam
(tt)
- Nghiên cứu điều tra đánh giá tình hình ơ nhiễm và
suy thối môi trường vùng Đồng bằng Sông Cửu
Long do Trung tâm Công nghệ Môi trường – ENTEC
thực hiện năm 2000.
- QHMT vùng Đông Nam Bộ (ĐNB) (giai đoạn I) do
Cục Môi trường phối hợp với Viện Môi trường và Tài
Nguyên, Trung tâm Công nghệ Môi trường – ENTEC,
Trung tâm Công nghệ và Quản lý môi trường
– CENTEMA thực hiện trong giai đoạn 2000- 2001.
- Nghiên cứu QHMT phục vụ cho phát triển KTXH
bền vững tỉnh Quảng Ngãi giai đoạn 2001 – 2010 do
Trung tâm ENTEC thực hiện năm 2001.
- Và nhiều các nghiên cứu khác về QHMT.

Tình hình nghiên cứu QHMT tại Việt Nam
(tt)
Trong thời gian 2001-2005 đã có 02 Đề tài
thuộc chương trình "Bảo vệ Mơi trường và
Phịng tránh thiên tai" (KC-08) và 01
nhiệm vụ trọng điểm cấp Nhà nước về
nghiên cứu QHMT đã hoàn thành:
- Đề tài: Nghiên cứu xây dựng QHMT
phục vụ phát triển KTXH Vùng Đồng bằng
sông Hồng (ĐBSH) (KC.08.02) do cố
GS.TS Lê Qúy An làm chủ nhiệm đề tài.


Tình hình nghiên cứu QHMT tại Việt Nam
(tt)
- Đề tài: Nghiên cứu xây dựng QHMT vùng kinh
tế trọng điểm Miền Trung (TP. Đà Nẵng, các tỉnh
Thừa Thiên-Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi)
(KC.08.03) do PGS.TS. Phùng Chí Sỹ làm chủ
nhiệm đề tài.
- Nhiệm vụ trọng điểm: Nghiên cứu xây dựng
QHMT phục vụ PTBV vùng Đông Nam Bộ do
GS.TS Lâm Minh Triết làm chủ nhiệm đề tài.


Tình hình nghiên cứu QHMT tại Việt Nam
(tt)
Đây là ba đề tài lớn và toàn diện về
nghiên cứu QHMT. Trong đó, mỗi đề tài

tiếp cận theo mỗi hướng tương đối khác
nhau, nhưng về cơ bản đã thống nhất về
khái niệm, mục tiêu, nội dung và các kỹ
thuật, công cụ sử dụng để xây dựng
QHMT .


KHÁI NIỆM VỀ QUY HOẠCH
MÔI TRƯỜNG


KHÁI NIỆM QHMT
Trong từ điển về môi trường và PTBV
(Dictionary of Environment and
Sustainable Development) Alan Gilpin
(1996) cho rằng QHMT là "sự xác định
các mục tiêu mong muốn về KTXH đối
với mơi trường tự nhiên và tạo ra các
chương trình, quy trình quản lý để đạt
được mục tiêu đó".


KHÁI NIỆM QHMT (tt)
Những vấn đề trong QHMT thành phố và
quy hoạch vùng bao gồm: sử dụng đất,
giao thông vận tải, lao động, sức khỏe, các
trung tâm, thị xã mới, dân số, chính sách
của nhà nước về định cư, các vấn đề nhà
ở, cơng nghiệp, phát triển đơ thị, chính sách
môi trường đối với quốc gia, vùng và đô thị,

các vấn đề về ô nhiễm và đánh giá tác
động môi trường (ĐTM).


KHÁI NIỆM QHMT (tt)
• Theo ADB (năm 1991) trong quy hoạch nhằm
phát triển vùng, các thông số môi trường cần
được đưa vào quy hoạch ngay từ đầu và sản
phẩm cuối cùng là PTBV KTXH vùng với những
cân nhắc cần thiết tới nhu cầu PTBV bằng cách
nhất thể hóa với quản lý tài ngun và mơi
trường.
• Theo Susan Buckingham - Hatfield & Bob Evans
(1992) thuật ngữ QHMT có thể hiểu là q trình
hình thành, đánh giá và thực hiện chính sách
mơi trường.


KHÁI NIỆM QHMT (tt)
• Toner (năm 1996) cho rằng QHMT là việc ứng
dụng các kiến thức về khoa học tự nhiên và sức
khỏe trong các quyết định về sử dụng đất.
• Ở Châu Âu thuật ngữ QHMT thường áp dụng
cho quá trình quy họach sử dụng đất của khu
vực hoặc địa phương.
• Ở Bắc Mỹ QHMT được dùng để chỉ một phương
pháp quy họach tổng hợp và kết hợp nhiều vấn
đề và nhiều bên có liên quan.
• Một quan điểm gần đây của Richard D.
Margerum (1997) cho rằng QHMT bao hàm việc

BVMT tổng hợp, quản lý hệ sinh thái và quản lý
tổng hợp các nguồn tài nguyên.


KHÁI NIỆM QHMT (tt)
Mặc dù có nhiều cách diễn giải khác nhau
về QHMT, nhưng trong những nghiên cứu
ứng dụng của nhiều nước trên thế giới
vẫn có nhiều điểm chung là trong QHMT
phải xem xét các yếu tố tài nguyên và môi
trường, các mục tiêu phát triển phải gắn
với mục tiêu BVMT.


KHÁI NIỆM QHMT (tt)
• GS. Lê Thạc Cán (1994) sử dụng thuật
ngữ "Lập kế hoạch hóa mơi trường" là
việc lập kế hoạch, trong đó các mục tiêu
phát triển KTXH được xem xét một cách
tổng hợp với các mục tiêu môi trường,
nhằm đảm bảo khả năng thực tế cho việc
thực hiện PTBV.


KHÁI NIỆM QHMT (tt)
• Theo GS. Đặng Trung Thuận (năm 2002),
QHMT là sắp xếp, tổ chức không gian và sử
dụng các thành phần môi trường và các yếu tố
tài nguyên phù hợp với chức năng môi trường
và điều kiện thiên nhiên, KTXH của vùng lãnh

thổ theo định hướng PTBV.
• Theo KS. Chu Thị Sàng, QHMT là q trình sử
dụng có hệ thống các kiến thức khoa học để xây
dựng các chính sách và biện pháp trong sử
dụng hợp lý tài nguyên và BVMT nhằm định
hướng các họat động phát triển trong khu vực
đảm bảo mục tiêu PTBV.


KHÁI NIỆM QHMT (tt)
• Mới đây, trong khn khổ đề tài cấp Nhà nước
KC08-03 do PGS.TS.Phùng Chí Sỹ làm chủ
nhiệm đề tài, đã định nghĩa QHMT như sau:
• “Quy hoạch mơi trường là q trình sử dụng các
hệ thống kiến thức khoa học để xây dựng các
chính sách và biện pháp thực hiện tốt nhất trong
khai thác sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên,
cải thiện và bảo vệ môi trường theo không gian
và thời gian được xác định làm cơ sở cho các
quyết định về phát triển khu vực, đảm bảo mục
tiêu phát triển bền vững”.


MỤC TIÊU CỦA QUY HOẠCH
MÔI TRƯỜNG