đề thi môn luật tố tụng dân sự (kèm lời giải) - đề 8

ĐỀ BÀI 08
Anh A và chị B làm lễ cưới năm 1986 trên cơ sở hoàn toàn tự nguyện nhưng
không đăng ký kết hôn. Sau khi cưới, chị B về chung sống với gia đình bố mẹ anh
A tại phường P, quận H, nhưng chưa chuyển hộ khẩu về. Thời gian đầu hai người
chung sống hạnh phúc, đến năm 2000 bắt đầu phát sinh mâu thuẫn, nguyên nhân
do anh A nghi ngờ chị B có quan hệ ngoại tình. Từ năm 2002 đến nay, chị B bỏ về
sống với gia đình mẹ tại thôn Y, huyện Đ, Hà Nội và đăng ký tạm trú tại đây. Vợ
chồng chưa có con chung. Tháng 5/2005, anh A đã làm đơn gửi đến Tòa án quận H
với nội dung yêu cầu hủy hôn nhân trái pháp luật giữa anh và chị B, vì anh chị
không đăng ký kết hôn và hiện chị B đang sống với người đàn ông khác.
a. Theo anh (chị) thì quan hệ pháp luật cần giải quyết trong vụ việc nói trên
là quan hệ hôn nhân thực tế hay quan hệ hôn nhân trái pháp luật? Tại sao?
b. Tòa án nhân dân (TAND) quận H có thẩm quyền giải quyết vụ án này hay
không? Tại sao?
BÀI LÀM
a. Quan hệ pháp luật cần giải quyết trong vụ việc trên là quan hệ hôn
nhân thực tế, được pháp luật thừa nhận.
Theo Khoản 3 Điều 8 Luật hôn nhân và gia đình 2000:
“Kết hôn trái pháp luật là việc xác lập quan hệ vợ chồng có đăng ký kết hôn
nhưng vi phạm điều kiện kết hôn do pháp luật quy định”
Trong trường hợp trên, anh A và chị B làm lễ cưới hoàn toàn tự nguyện
nhưng không đăng ký kết hôn. Như vậy, đây không phải là trường hợp kết hôn trái
pháp luật.
Theo Khoản 1 Điều 2 Nghị định 77/2001/NĐ – CP:
“Những trường hợp quan hệ vợ chồng xác lập trước ngày 03 tháng 01 năm 1987,
mà chưa đăng ký kết hôn, thì được Nhà nước khuyến khích và tạo điều kiện thuận
1
tiện cho đăng ký kết hôn. Việc đăng ký kết hôn đối với những trường hợp này
không bị hạn chế về thời gian.”
Theo các quy định trên, pháp luật thừa nhận quan hệ vợ chồng xác lập trước
ngày 03 tháng 01 năm 1987. Trong trường hợp này, anh A và chị B làm lễ cưới

hoàn toàn tự nguyện nhưng không đăng ký kết hôn từ năm 1986. Như vậy, pháp
luật thừa nhận quan hệ vợ chồng giữa anh A và chị B.
Qua phân tích, ta có thể thấy quan hệ pháp luật cần giải quyết trong vụ việc
nói trên là quan hệ hôn nhân thực tế bởi bên cạnh việc làm đám cưới năm 1986,
anh chị chưa có con chung nhưng họ chung sống với nhau tại nhà bố mẹ anh A cho
tới năm 2000 khi mối quan hệ rạn nứt và năm 2002, chị B đã bỏ về sống với bố mẹ
chị tại thôn Y. Mặc dù không có con chung nhưng họ đã sống hạnh phúc với nhau
15 năm và pháp luật nước ta thừa nhận đó là quan hệ hôn nhân thực tế.
Theo Điểm a Mục 3 Nghị quyết 35/2000/QH10:
“ Trong trường hợp quan hệ vợ chồng được xác lập trước ngày 03 tháng 01 năm
1987, ngày Luật hôn nhân và gia đình năm 1986 có hiệu lực mà chưa đăng ký
kết hôn thì được khuyến khích đăng ký kết hôn; trong trường hợp có yêu cầu ly
hôn thì được Tòa án thụ lý giải quyết theo quy định về ly hôn của Luật hôn
nhân và gia đình năm 2000”
Như vậy, việc anh A gửi đơn đến Tòa án với nội dung yêu cầu hủy hôn nhân
trái pháp luật giữa anh và chị B là không đúng. Tòa án cần hướng dẫn anh làm đơn
xin li hôn thì mới đúng theo pháp luật hiện hành.
b. TAND quận H có thẩm quyền giải quyết
Thứ nhất, như đã phân tích ở câu a, TAND quận H cần hướng dẫn anh làm
đơn xin li hôn chứ không phải làm đơn yêu cầu hủy hôn nhân trái pháp luật.
Thứ hai, chị B về nhà bố mẹ sống với gia đình mẹ chị tại thôn Y, huyện Đ,
Hà Nội và đăng ký tạm trú tại đây từ năm 2002. Như vậy, có thể coi chị B hiện
đang cư trú tại huyện Đ, Hà Nội. Bởi vậy, về vấn đề thẩm quyền của TAND quận
2
H, căn cứ vào Điểm a, b Khoản 1 Điều 35 BLTTDS ( phụ lục ) ta xác định được
thẩm quyền như sau:
- Nếu quận H nằm trong tỉnh khác, không thuộc thành phố Hà Nội và anh A
không đưa ra văn bản thỏa thuận giữa anh A và chị B về việc chọn TAND tỉnh mà
anh cư trú thì vụ án do TAND thành phố Hà Nội giải quyết. Trong trường hợp anh
A đưa ra được văn bản thỏa thuận thì vụ án do TAND tỉnh mà anh cư trú giải

quyết.
- Nếu quận H nằm trong thành phố Hà Nội, nếu anh A không đưa ra được
văn bản thỏa thuận của anh A và chị B về việc chọn TAND quận H là nơi giải
quyết vụ án thì vụ án do TAND huyện Đ giải quyết. Trong trường hợp có văn bản
thỏa thuận thì vụ án do TAND quận H giải quyết.
Vậy, TAND quận H có thẩm quyền giải quyết vụ án này nếu quận H nằm
trong địa phận Hà Nội và anh A đưa ra được văn bản thỏa thuận giữa anh và chị B
về việc chọn TAND quận H là nơi giải quyết vụ án.
Ý kiến cá nhân
Tình huống trên là một tình huống điển hình cho việc xác lập quan hệ vợ
chồng mà không đăng ký kết hôn trước ngày 03 tháng 01 năm 1987. Khi các vấn
đề này xảy ra, việc giải quyết rất phức tạp từ nội dung cho đến việc xác định thẩm
quyền của cơ quan giải quyết mặc dù đã có văn bản pháp luật khuyến khích và
hướng dẫn đăng ký kết hôn cho các trường hợp này. Tuy nhiên, do sự thiếu hiểu
biết về pháp luật của người dân nên cần có sự vào cuộc của các cơ quan chức năng
nhằm rà soát và hướng dẫn thực hiện việc đăng ký kết hôn đối với các trường hợp
mà pháp luật thừa nhận là hôn nhân thực tế này nhằm tránh sự phức tạp khi có vấn
đề liên quan xảy ra.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
3
1. Giáo trình luật tố tụng dân sự Việt Nam - Trường Đại học Luật Hà Nội -
NXB Tư pháp – 2005;
2. Bộ luật tố tụng dân sự 2005;
3. Luật hôn nhân và gia đình 2000;
4. Nghị quyết 35/2000/QH10 về thi hành Luật Hôn nhân và gia đình năm
2000;
5. Nghị định 77/2001 quy định về đăng ký kết hôn theo Nghị quyết số
35/2000;
PHỤ LỤC
Điểm a,b Khoản 1 Điều 35 Bộ luật TTDS quy định:

“Điều 35. Thẩm quyền của Toà án theo lãnh thổ
1. Thẩm quyền giải quyết vụ án dân sự của Toà án theo lãnh thổ được xác định
như sau:
a) Toà án nơi bị đơn cư trú, làm việc, nếu bị đơn là cá nhân hoặc nơi bị đơn có trụ
sở, nếu bị đơn là cơ quan, tổ chức có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm
những tranh chấp về dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao
động quy định tại các điều 25, 27, 29 và 31 của Bộ luật này;
b) Các đương sự có quyền tự thoả thuận với nhau bằng văn bản yêu cầu Toà án
nơi cư trú, làm việc của nguyên đơn, nếu nguyên đơn là cá nhân hoặc nơi có trụ sở
của nguyên đơn, nếu nguyên đơn là cơ quan, tổ chức giải quyết những tranh chấp
về dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động quy định tại
các điều 25, 27, 29 và 31 của Bộ luật này;”
4