Bài 19. Nhân dân Việt Nam kháng chiến chống Pháp xâm lược

Ngày soạn:
Ngày giảng:
Tiết 25
Bài 19
NHÂN DÂN VIỆT NAM KHÁNG CHIẾN
CHỐNG PHÁP XÂM LƯỢC ( TỪ1858 ĐẾN TRƯỚC 1873) (tiết 1)
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thứ: Sau khi học xong bài học, yêu cầu HS cần:
- Ý đồ xâm lược của thực dân phương tây, cụ thể là Pháp, có từ rất sớm.
- Quá trình xâm lược Việt Nam của thực dân pháp từ 1858-1873.
- Cuộc kháng chiến chống pháp xâm lược của nhân dân ta từ 1858-1873.
2 Tư tưởng:
- Giúp HS hiểu được bản chất xâm lược và thủ đoạn tàn bạo của chủ nghĩa thực dân.
- Đánh giá đúng mức nguyên nhân và trách nhiệm của triều đình phong kiến nhà Nguyễn
trong việc tổ chức kháng chiến.
- Giáo dục tinh thần yêu nước, ý thức tự tôn dân tộc.
3. Kỹ năng:
- Củng cố kĩ năng phân tích, nhận xét, rút ra bài học lịch sử.
- Sử dụng lược đồ trình bày diễn biến các sự kiện.
II. THIẾT BỊ VÀ TÀI LIỆU DẠY HỌC:
- Lược đồ Mặt trận Gia Định.
- Tư liệu về cuộc kháng chiến ở Nam Kì.
- Tranh ảnh về các nhân vật lịch sử có liên quan đến bài học.
- Văn thơ yêu nước cuối thế kỉ XIX.
III. TIẾN HÀNH TỔ CHỨC DẠY HỌC:
1. Ổn định tổ chức:
2. Kiểm tra bài cũ:
Câu hỏi : Hãy trình bày kết cục chiến tranh thế giới thứ hai?
3. Dẫn dắt vào bài mới: Là bài đầu tiên trong phần lịch sử Việt Nam đề cập đến một sự
kiện đáng ghi nhớ: Thực dân Pháp xâm lược nước ta, mở đầu thời kì đất nước ta bị thực
dân Pháp thống trị trong gần một thế kỉ. Nguyên nhân thực dân Pháp xâm lược nước ta là

gì? Quá trình xâm lược của Pháp diễn ra như thế nào? Đó là nội dung cơ bản của bài 19
cũng như bài 20.
4. Tổ chức các cuộc hoạt động dạy và học trên lớp
Hoạt động của GV và HS Kiến thức HS cần nắm
GV giảng: Trước khi tìm hiểu cuộc kháng
chiến chống Pháp của nhân dân ta, chúng ta
sẽ tìm hiểu về cuộc xâm lược Việt Nam của
thực dân Pháp. Trước hết tìm hiểu tình hình
Việt Nam giữa thế kỉ XIX trước cuộc xâm
lược của thực dân Pháp.
*Hoạt động nhóm:
- Nhóm 1: Tìm hiểu tình hình chính trị?
- Nhóm 2: Tìm hiểu tình hình kinh tế?
- Nhóm 3: Tìm hiểu tình hình quân sự và
ngoại giao?
- Nhóm 4: Tìm hiểu tình hình xã hội?
- HS theo dõi SGK, kết hợp với kiến thức
đã học để trả lời:
Nhóm 1: Chính trị: + Giữa thế kỉ XIX ,
trước khi thực dân Pháp xâm lược, Việt
Nam là một quốc gia có chủ quyền và đạt
được những thành tựu nhất định về kinh
tế và văn hóa.
+ Song chế độ phong kiến nhà Nguyễn đã
bước vào khủng hoảng, suy yếu trầm
trọng: sau khi lên ngôi (1802), Nguyễn
Ánh (Gia Long) cùng các ông vua tiếp
theo (Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức) đi
sâu vào con đường phản động, phục hồi
quan hệ sản xuất phong kiến, bóp nghẹt

lực lượng sản xuất mới. Bộ máy chính trị
nhà Nguyễn mang nặng tính quan liêu sâu
mọt, quyền lực nằm trong tay nhà vua,
phung phí tài sản trên xương máu của
nhân dân.
Nhóm 2: Kinh tế:
+ Nông nghiệp sa sút: Đất đai tập trung
trong tay địa chủ cường hào, hiện tượng
dân lưu tán khắp nơi, mất mùa đói kém
thường xuyên xảy ra.
+ Công thương nghiệp đình đốn lạc hậu do
I. Liên quân Pháp - Tây Ban Nha xâm
lược Việt Nam. Chiến sự ở Đà Nẵng.
1. Tình hình Việt Nam giữa thế kỉ XIX,
trước cuộc xâm lược của thực dân Pháp.
- Chính trị:
+ Việt Nam là một quốc gia độc lập có chủ
quyền.
+ Chế độ phong kiến khủng hoảng ,suy
yếu.
- Kinh tế:
+ Nông nghiệp sa sút.
+ Công thương nghiệp đình đốn.
nhà nước nắm độc quyền đã kìm chế sự
phát triển của sản xuất và thương mại. Nhà
Nguyễn đã thực hiện chính sách «trọng
nông ức thương» cùng với chính sách «bế
quan tỏa cảng» khiến cho nước ta bị cô lập
với bên ngoài.
Nhóm 3: Quân sự và ngoại giao:

+ Quân sự lạc hậu trang bị vũ khí như giáo
mác, súng thần công. Cho nên không
chống lại được với đại bác và tàu chiến
hiện đại của Pháp.
+ Ngoai giao sai lầm: nhà Nguyễn thực
hiện chính sách <bế quan tỏa cảng> và
nhất là chính sách <cấm đạo> đã gây ra
những mâu thuẫn rạn nứt khối đại đoàn
kết dân tộc, gây bất lợi cho sự nghiệp
kháng chiến sau này.
Nhóm 4: Xã hội: nhiều cuộc đấu tranh
chống triều đình bùng nổ ra: Phan Bá
Vành (1821) ở Nam Định- Thái Bình, Lê
Duy Lương (1833) ở Ninh Bình, Lê Văn
Khôi (1833) ở Gia Định, Nông Văn Vân
(1833-1835) ở Tuyên Quang- Cao
Bằng…
* Chuyển ý: Đến giữa thế kỉ XIX, tình
hình Việt Nam như vậy thì thực dân Pháp
làm gì để tiến hành xâm lược Việt Nam?
GV: Nước phương Tây nào đến nước ta
đầu tiên?
HSTL+GVKQ: Các lái buôn Tây Ban Nha
và Bồ Đào Nha (TK XVI) rồi đến người
Anh. Trong cuộc chạy đua thôn tính
phương Đông thì tư bản Pháp đã : Lợi dụng
việc truyền đạo chuẩn bị cho việc xâm lược
nước ta.Thế kỉ XVII, giáo sĩ Pháp tới Việt
Nam truyền đạo kết hợp với dò xét,vẽ bản
đồ, chuẩn bị cho việc xâm nhập của thực

dân Pháp.
- Quân sự và ngoại giao:
+Quân sự lạc hậu.


+ Ngoại giao sai lầm.
- Xã hội: Các cuộc khởi nghĩa chống lại
triều đình nổ ra khắp nơi.
2. Thực dân Pháp ráo riết chuẩn bị xâm
lược Việt Nam
- Lợi dụng việc truyền đạo chuẩn bị cho
việc xâm lược nước ta.
Cuối thế kỉ XVIII, khi phong trào nông dân
Tây Sơn nổ ra. Nguyễn Ánh cầu cứu thế
lực nước ngoài để khôi phục lại quyền lực.
Giáo mục Bá Đa Lộc đã nắm cơ hội, tạo
điều kiện cho Pháp can thiệp vào Việt
Nam.
(Mời 1 HS đọc đoạn chữ nhỏ trong SGK
trang 107)
GV giảng: Đến TK XIX, nước Pháp đang
phát triển nhanh chóng trên con đường
TBCN càng ráo riết tìm cách chiếm Việt
Nam để giành ảnh hưởng với Anh ở khu
vực châu Á. Cụ thể:
(Mời 1 HS đọc đoạn chữ nhỏ trong SGK
trang 108)
Chuyển ý: Như vậy việc Pháp đánh chiếm
nước ta chỉ còn là vấn đề thời gian. Và
không đợi lâu năm 1858 Pháp kéo quân

dàn trận ở Đà Nẵng tiến hành xâm lược
nước ta. Vậy chiên sự diễn ra ở Đà Nẵng
như thế nào?
Chiều 31/8/1858, liên quân Pháp_Tây Ban
Nha dàn trận ở Đà Nẵng với khoảng 3000
binh lính và sĩ quan bố trí trên 14 chiến
thuyền bày binh bố trận ở cửa biển Đà
Nẵng.
GV: Tại sao Pháp chọn Đà Nẵng làm
mục tiêu tấn công đầu tiên?
HSTL+ GVKQ:
+ Hải cảng sâu rộng
+ Đồng bằng Nam- Ngãi
+ Cổ họng kinh thành Huế
Trước khi tấn công Đà Nẵng, địch gởi tối
hậu thư đòi trấn thủ thành Đà Nẵng trả lời
trong vòng 2 giờ và không đợi hết thời
gian liên quân hành động:
- Thế kỉ XVIII, lấy cớ giúp Nguyễn Ánh,
Pháp can thiệp nước ta.
- Năm 1857, Na-pô-lê-ôngIII lập Hội đồng
Nam Kì để bàn cách xâm lược nước ta.
3. Chiến sự ở Đà Nẵng 1858
- Chiều 31/8/1858, liên quân Pháp_Tây
Ban Nha dàn trận ở Đà Nẵng.
- Sáng 1/9/1858, liên quân đổ bộ lên bán
đảo Sơn Trà.
GV: Trước hành động xâm lược của
Pháp thì nhân dân ta chống trả như thế
nào?

HSTL+GVKQ: Quân dân ta chống trả
quyết liệt bằng cách tích cực thực hiện
vườn không nhà trống,cầm chân liên quân
suốt 5 tháng gây cho địch nhiều tổn thất,
đẩy lui nhiều đợt tấn công của địch.
(Mời 1HS đọc đoạn chữ nhỏ trong SGK
trang 109)
GV : Âm mưu của Pháp có thực hiện
được không hả các em?
HSTL+GVKQ: Thực dân Pháp không thực
hiện được âm mưu của mình vì quân dân
ta kháng chiến anh dũng. Cho nên ta đã :
Chuyển ý: Không đạt được mục đích, địch
chuyển hướng tấn công Gia Định và các
tỉnh miền Đông Nam Kì. Nhân dân ở đây
kháng chiến chống Pháp xâm lược như thế
nào?
GV: Tại sao Pháp chọn Gia Định làm
mục tiêu tấn công ?
HSTL+GVKQ:
+ Vựa lúa
+ Hệ thống giao thông.
+ Có thể tiến đánh Campuchia.
+ Tạo điều kiện thuận lợi để làm chủ sông
Mê Kông
GV: Quân ta kháng chiến chống Pháp
như thế nào?
HSTL+GVKQ: Quân ta chống cự quyết
liệt. Tuy quân triều đình tan rã nhưng các
đội dân binh chiến đấu rất dũng cảm. Ngày

đêm bám sát địch để quấy rối và tiêu diệt
chúng. Cuối cùng Pháp dùng thuốc nổ phá
- Quân dân ta chống trả quyết liệt.
→Làm thất bại bước đầu âm mưu «đánh
nhanh thắng nhanh» của địch.
II. Cuộc kháng chiến chống Pháp ở Gia
Định và miền Đông Nam Kì từ 1859 –
1862
1. Kháng chiến ở Gia Định
- Ngày 16/2/1859, Pháp tiến vào Gia Định.
- Ngày 17/2/1859, Pháp nổ súng đánh
thành.
- Quân ta chống cự quyết liệt.
thành, đốt trụi mọi kho tàng và rút quân
xuống tàu chiến. Kế hoạch «đánh nhanh
thắng nhanh» của địch bị thất bại buộc địch
phải chuyển sang «chinh phục từng gói
nhỏ».
GV: Đầu năm 1860, cục diện chiến
trường Nam Kì có gì thay đổi?
HSTL+GVKQ: Đầu năm 1860, Pháp gặp
nhiều khó khăn, dừng các cuộc tấn công,
lực lượng ở Gia Định mỏng. Do Pháp bị sa
lầy trong cuộc chiến tranh Trung Quốc và
Italia, phải rút quân ở Đà Nẵng và Gia
Định. Vì phải chia xẻ lực lượng cho các
chiến trường khác nên số quân còn lại ở
Gia Định khoảng 1000 tên, lại phải rải trên
1 chiến tuyến dài đến 10 km.
GV: Tình hình của địch như vậy, phản

ứng của triều đình như thế nào?
HSTL+GVKQ: Quân triều đình vẫn chủ
trương phòng thủ. Tháng 3/1860, Nguyễn
Tri Phương được lệnh từ Đà Nẵng vào Gia
Định. Ông đã huy động hàng vạn dân binh
xây dựng đại đồn Chí Hòa vừa đồ sộ vừa
vững chắc nhưng không chủ động tấn công
nên 1000 quân Pháp vẫn yên ổn ngay cạnh
phòng tuyến của quân ta.
GV giảng: Pháp bị sa lầy ở Đà Nẵng và
Gia Định rơi vào tình thế tiên thoái lưỡng
nan. Nhưng lúc này trong triều đình lại có
sự phân hóa, tư tưởng chủ hòa lan ra làm
lòng người li tán. Liệu thực dân Pháp có
tiếp tục âm mưu xâm lược nước ta nữa hay
không? Thái độ của triều Nguyễn ra sao?
Quần chúng nhân dân ta phản ứng như thế
nào? Để biết được điều này ta sẽ tìm hiểu ở
tiết sau.
- Đầu 1860, Pháp gặp nhiều khó khăn,
dừng các cuộc tấn công, lực lượng ở Gia
Định mỏng.
- Quân triều đình vẫn chủ trương phòng
thủ.
IV. CỦNG CỐ - BÀI TẬP VỀ NHÀ
1. Củng cố:
- Tình hình nước ta trước khi Pháp xâm lược.
- Những hành động chuẩn bị xâm lược Việt Nam của Pháp.
- Tình hình chiến sự ở Đà Nẵng và Gia Định.
2. Bài tập về nhà:

- Làm các bài tập trong SGK.
- Học bài cũ, chuẩn bị phần tiếp theo của bài.