Bài 19 : Nhân dân Việt Nam kháng chiến chống Pháp xâm lược

GIÁO ÁN 11( CB) NĂM HỌC 2007 – 2008
Chương I
VIỆT NAM TỪ CUỐI NĂM 1858 ĐẾN CUỐI THẾ KỈ XIX
Bài 19
NHÂN DÂN VIỆT NAM KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP XÂM LƯỢC
( từ năm 1858 đến năm 1873)
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. về kiến thức
- Giúp học sinh nắm được ý đồ xâm lược Việt Nam của tư bản phương Tây.
- Q trình thực dân Pháp xâm lược Việt Nam từ 1858 đến 1873.
- Cuộc kháng chiến của nhân dân ta từ năm 1858 đến 1873.
2. về kĩ năng
- Rèn kĩ năng đánh giá, phân tích, so sánh, nhận xét vấn đề lịch sử.
- Biết liên hệ, rút ra bài học kinh nghiệm
3. về thái độ
- Hiểu được bản chất xâm lược của chủ nghĩa thực dân và sự tàn bạo của chúng
- Tự hào về truyền thống chống xâm lược của cha ơng
- Có thái độ đúng mức khi tìm hiểu ngun nhân và trách nhiệm của nhà Nguyễn trong việc mất nước
cuối thế kỉ XIX
II. Thiết bò, tài liệu dạy-học
- Lược đồ chiến trường gia định
- Tư liệu về cuộc kháng chiến ở nam kì
- Tranh ảnh các nhân vật lịch sử có liên quan đến bài học
III. Tổ chức dạy – học
1. Giới thiệu bài mới:
Ngày 31/8/1858, thực dân Pháp nổ súng xâm lược Việt Nam. Ngay từ đầu qn ta đã anh dũng
chiến đấu chống qn xâm lược. Với sức mạnh qn sự, Pháp ngày càng mở rộng đánh chiếm, song đi
đến đâu chúng cũng vấp phải sự kháng cự mãnh liệt của nhân dân ta. Để hiểu được cuộc xâm lược
Việt Nam của thực dân Pháp và cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta từ năm 1858 dến năm
1873, chúng ta cùng tìm hiểu bài 19.
2.Tổ chức các hoạt động trên lớp

Hoạt động của thầy và trò
Kiến thức cơ bản
Gv dẫn dắt: Trước khi tìm hiểu cuộc kháng chiến chống
Pháp của nhân dân ta, chúng ta sẽ tìm hiểu cuộc xâm lược
Việt Nam của thực dân Pháp.
Trước hết, tìm hiểu tình hình Việt Nam giữa thế kỉ XIX,
trước cuộc xâm lược của thực dân Pháp.
* Hoạt động 1: cả lớp
- Gv hướng dẫn học sinh theo dõi sgk để thấy được: tình
hình chính trị, kinh tế, xã hội của Việt Nam giữa thế kỉ
XIX, trước khi Pháp xâm lược.
Học sinh theo dõi sgk, kết hợp với những kiến thức đã học
về tình hình nước ta nửa đầu thế kỉ XIX để trả lời.
- Chính trị:
I. Liên qn Pháp-Tây Ban Nha
xâm lược Việt Nam. Chiến sự ở Đà
Nẵng năm 1858.
1. Tình hình Việt Nam giữa thế kỉ
XIX, trước khi thực dân Pháp xâm
lược.
- Giữa thế kỉ XIX, Việt Nam là một
quốc gia độc lập, có chủ quyền, song
chế độ phong kiến bước vào khủng
hoảng, suy yếu trầm trọng.
* Kinh tế:
Trang 1
GIAÙO AÙN 11( CB) NAÊM HOÏC 2007 – 2008
Giữa thế kỉ XIX, trước cuộc xâm lược của thực dân
Pháp, Việt Nam là một quốc gia có độc lập chủ quyền, song
chế độ phong kiến nhà Nguyễn bước vào khủng hoảng, suy

yếu trầm trọng.
- Kinh tế:
+ Nông nghiệp sa sút, mất mùa, đói kém thường xuyên.
+ Công thương nghiệp đình đốn, lạc hậu do chính sách
“bế quan, tỏa cảng” của nhà nước.
+ Đối ngoại sai lầm: cấm đạo, đuổi giáo sĩ.
- Xã hội: nhiều cuộc đấu tranh chống triều đình bùng nổ.
* Hoạt động 2. Cá nhân
Gv tóm tắt: Giữa thế kỉ XIX, chế độ phong kiến nhà
Nguyễn bước vào khủng hoảng, kinh tế sa sút, mất mùa, đói
kém thường xuyên.công thương nghiệp đình đốn, lạc hậu.
đặt Việt Nam trong bối cảnh châu Á em có suy nghĩ gì?
Học sinh trả lời
Gv nhận xét sau đó dẫn dắt: Thực dân phương Tây và
Pháp đã chuẩn bị xâm lược Việt Nam như thế nào? Chúng
ta tìm hiểu phần 2.
* Hoạt động 1: Cả lớp và cá nhân
Dựa vào những kiến thức đã học ở lớp 10, em hãy nhắc lại:
Việt Nam tiếp xúc với phương Tây từ khi nào?
Học sinh trả lời
Gv kết luận: Các lái buôn TBN,BĐN. Họ đến Việt
Nam từ thế kỉ XVI. Thế kỉ XVII người Anh định chiếm đảo
Côn Lôn nhưng không thành.-> CNTD nhòm ngó nước ta
bằng hai con đường : buôn bán và truyền đạo. sau đó chủ
nghĩa tư bản phát triển họ tranh giành buôn bán và xâm
lược.
Thế kỉ XVII, các giáo sĩ Pháp tới Viêt Nam truyền đạo,
dò xét tình hình, vẽ bản đồ, lập kế hoạch cho cuộc xâm
nhập của Pháp sau này.
Cuối thế kỉ XVIII khi phong trào nông dân Tây Sơn nổ

ra, Nguyễn Ánh đã cầu viện nước ngoài để khôi phục lại
quyền lực. Giám mục Bá Đa Lộc chớp cơ hội đó tạo điều
kiện cho tư bản Pháp can thiệp vào Việt Nam bằng Hiệp
ước Véc-xai 1787. với hiệp ước này, tư bản Pháp hứa sẽ
giúp Nguyễn Ánh đánh lại nhà Tây Sơn. Đổi lại Pháp được
sở hữu cảng Hội An, đảo Côn Lôn và độc quyền buôn bán ở
Việt Nam
Gv mở rộng: Bá Đa Lộc là giáo sĩ Pháp. Năm 1776
được phái sang Cam-pu-chia gặp Nguyễn Ánh. Bá Đa Lộc
thuyết phục Nguyễn Ánh cầu viện nước Pháp
Năm 1784, Nguyễn Ánh nhờ Bá Đa Lộc mang thư và
Hoàng tử Cảnh sang Pháp để cầu viện. được sự đồng ý của
+ Nông nghiệp sa sút, mất mùa, đói
kém thường xuyên.
+ Công thương nghiệp đình đốn, lạc
hậu do chính sách “bế quan, tỏa
cảng” của nhà nước.
+ Đối ngoại sai lầm: cấm đạo, đuổi
giáo sĩ.
* Xã hội: nhiều cuộc đấu tranh chống
triều đình bùng nổ.
2. Thực dân Pháp ráo riết chuẩn bị
xâm lược Việt Nam.
Thế kỉ XVII tư bản phương Tây và
Pháp đã nhòm ngó và xâm nhập vào
Việt Nam từ rất sớm, bằng con đường
buôn bán và truyền đạo.
Thực dân Pháp đã lợi dụng việc
truyền bá Thiên chúa giáo để xâm
nhập vào Việt Nam.

- Năm 1787, Bá Đa Lộc đã giúp tư
bản Pháp can thiệp vào Việt Nam
bằng hiệp ước Véc-xai.

Trang 1
GIAÙO AÙN 11( CB) NAÊM HOÏC 2007 – 2008
vua Pháp, Bá Đa Lộc thay mặt Nguyễn Ánh kí với Pháp
điều ước Véc-xai năm 1787. Song cách mạng Pháp bùng
nổ, điều ước không thực hiện được Bá Đa Lộc tự mình vận
động nhà giàu và sĩ quan Pháp giúp Nguyễn Ánh về người
và vũ khí. Được tiếp viện, Nguyễn Ánh đưa quân ra bắc
đánh nhà Tây Sơn.
Năm 1799, trong lần theo quân Nguyễn Ánh đánh ra
Quy Nhơn Bá Đa Lộc ốm chết. Nguyễn Ánh tổ chức lễ tang
long trọng, tự mình đọc điếu văn, cho dựng bia chữ vàng và
gọi ông là “ Đức cha cả”. Nguyễn Ánh mang ơn người
Pháp, vì vậy cho 40 cố vấn người Pháp tham gia chính
quyền nên người Pháp càng có điều kiện để điều tra tình
hình và can thiệp vào Việt Nam.
Gv tiếp tục trình bày: Giữa thế kỉ XIX, Pháp tiến
nhanh trên con đường phát triển tư bản chủ nghĩa, càng ráo
riết tìm cách đánh chiếm Việt Nam để giành ảnh hưởng với
Anh ở khu vực châu Á. Vì vậy năm 1857, Napôlêông III lập
Hội đồng Nam Kì để bàn cách can thiệp vào Việt Nam. Việt
Nam đứng trước nguy cơ bị thực dân Pháp xâm lược.
Gv dẫn dắt: Pháp xâm lược Việt Nam như thế nào?
Cuộc kháng chiến chông Pháp của nhân dân VIệT nam từ
khi Pháp xâm lược đến trước khi Pháp đánh Bắc Kì năm
1873 ra sao? Chúng ta cùng tìm hiểu phần còn lại của bài.
Gv hướng dẫn học sinh lập bảng thống kê các cuộc kháng

chiến chống Pháp xâm lược của nhân dân ta từ 1858 đến
1873
Mặt trận Cuộc xl của p Cuộc k/c của
ta
Kq,y/n
Đà Nẵng
1858
Gia Định
1859-1860
Học sinh kẻ bảng vào vở
Gv hướng dẫn thống kê lại sự kiện chính ở Đà Nẵng và Gia
Định
Sau khi học sinh lập bảng, gv treo bảng đã chuẩn bị sẵn lên
bảng làm thông tin phản hồi giúp học sinh đối chiếu, chỉnh
sửa phần học sinh tự làm.
- Năm 1857, Napôlêông III lập Hội
đồng Nam Kì để bàn cách can thiệp
vào Việt Nam. Và tích cực chuẩn bị
đánh Việt Nam . Việt nam đứng trước
nguy cơ bị thực dân Pháp xâm lược.
Mặt trận Cuộc xâm lược
của thực dân Pháp
Cuộc kháng chiến của nhân dân Việt
Nam
Kết quả, ý nghĩa
Đà Nẵng
1858-1859
- Ngày 31/8/1858,
Liên quân Pháp-
TBN dàn trận

trước cửa biển Đà
Nẵng.
- Ngày 1/9/1858,
- Triều đình cử Nguyễn Tri Phương
chỉ huy kháng chiến
- Quân dân ta anh dũng chống trả
quân xâm lược, đẩy lùi các đợt tấn
công của địch, thực hiện kế sách
“vườn không nhà trống”, gây cho
- Pháp bị cầm chân tại
Đà Nẵng từ tháng
8/1858 đến tháng
2/1859, kế hoạch đánh
nhanh thắng nhanh bị
thất bại
Trang 1
GIAÙO AÙN 11( CB) NAÊM HOÏC 2007 – 2008
Pháp tấn công bán
đảo Sơn Trà, mở
đầu cuộc xâm
lược Việt Nam
địch nhiều khó khăn.
- Khí thế kháng chiến sôi sục trong cả
nước.
Gia Định
1859-1860
- Tháng 2/1859,
Pháp đánh Gia
Định
- Ngày 17/2/1859,

Pháp đánh chiếm
thành Gia Định
- Năm 1860, Pháp
gặp nhiều khó
khăn phải dừng
cuộc tấn công, lực
lượng địch ở Gia
Định rất mỏng
- Nhân dân ta chủ động kháng chiến
ngay từ đầu, chặn đánh, quấy rối và
tiêu diệt địch.
- Triều đình không tranh thủ tấn công
địch mà cử Nguyễn Tri Phương vào
Gia Định để xây dựng phòng tuyến
Chí Hòa để chặn giặc
- Nhân dân tiếp tục tấn công địch ở
đồn Chợ Rẫy 7/1860, trong khi đó,
nội bộ triều đình xuất hiện tư tưởng
chủ hòa
- Làm thất bại kế hoạch
đánh nhanh thắng nhanh
của Pháp, buộc chúng
phải chuyển sang chinh
phục từng gói nhỏ
- Pháp không mở rộng
đánh chiếm được Gia
Định và ở vào thế tiến
thoái lưỡng nan
Gv đặt câu hỏi: tại sao pháp chọn đà nẵng làm mục tiêu tấn công đầu tiên trong cuộc chiến tranh
xâm lược việt nam?

Học sinh quan sát lược đồ trả lời.
- Là cảng biển nước sâu vì thế tàu chiến có thể hoạt động dễ dàng
- Làm bàn đạp tấn công kinh đô Huế, buộc triều Nguyễn đầu hàng, kết thúc nhanh chóng cuộc chiến
tranh xâm lược Việt Nam
Gv bổ sung:
- Là nơi Pháp xây dựng được cơ sở giáo dân theo Ki tô, chúng hi vọng giáo dân ủng hộ. vì vậy ,
sáng ngày 1/9/1858, từ các tàu neo đậu ở cửa biển Đà Nẵng, liên quân Pháp-TBN cho quân đổ bộ
lên bán đảo Sơn Trà.
- Nguyễn Tri Phương đã cho quân, dân xây dựng phòng tuyến Liên Trì dài 3 km để chặn giặc ngay
tại cửa biển, quân dân ta anh dũng chống trả quân xâm lược, Làm thất bại kế hoạch “đánh nhanh
thắng nhanh” của Pháp. Pháp thay đổi kế hoạch 2/1859, Pháp đánh chiếm thành Gia Định để thực
hiện âm mưu mới “chinh phục từng gói nhỏ”.
Gv đặt câu hỏi: Tại sao Pháp đánh Gia Định chứ không đánh ra Bắc Kì?
Học sinh quan sát lược đồ trả lời.
- Xa Trung Quốc, tránh sự can thiệp của nhà Thanh.
- Xa kinh đô Huế, tránh được sự tiếp viện của triều đình Huế.
- Chiếm được Gia Định coi như chiếm được kho lúa gạo của triều đình Huế, gây khó khăn cho triều
đình.
- Chiếm được Gia Định sẽ theo đường sông Cửu Long đánh ngược lên Cam-pu-chia…
Gv bổ sung: người Pháp nhận xét: “ Sài Gòn có triển vọng trở thành trung tâm một nền thương mại
lớn- xứ này nhiều sản vật, mọi thứ đều đầy rẫy”. hơn nữa, lúc này Pháp phải hành động gấp vì Anh
chiếm Xingapo và Hương cảng cũng đang muốn chiếm Sài Gòn để nối liền cửa biển quan trọng này.
- Vì những lí do đó Pháp quyết định đánh Gia Định.
+ Ngày 2/2/1859, quân Pháp với 2000 tên và 8 tàu chiến lợi dụng mùa gió bấc kéo vào Gia Định,
ngày 9/2/1859 đến Vũng Tàu
Trang 1
GIAÙO AÙN 11( CB) NAÊM HOÏC 2007 – 2008
+ Ngày 16/2/1859 quân Pháp tiến sát thành Gia Định, 17/2 Pháp tấn công thành Gia Định, đến trưa
quân Pháp chiếm được thành, quan quân triều đình tan rã nhanh chóng.
- Mặc dù quân đội triều đình tan rã nhanh chóng, song các đội dân binh lại chiến đấu dũng cảm, đêm

ngày phục kích, giết chỉ huy giặc, bao vây địch, tổ chức đánh đắm tàu chiếm giặc trên sông Sài Gòn,
khiến quân Pháp ngày càng lúng túng. Quân Pháp chiếm được thành gia định nhưng không sao làm
chủ được tình hình. Vì vậy, chúng dùng thuốc nổ phá thành( 8/3/1859), đốt trụi kho lúa gạo rồi rút
quân xuống tàu chiến.
- Sang năm 1860, Pháp sa lầy ở Trung Quốc, Xiri. Nên gặp nhiều khó khăn ở Việt Nam. ở Gia Định
còn lại khoảng 1000 tên phải trải dài trên một chiến tuyến 10km. đây là cơ hội để quân ta dánh bật
quân xâm lược ra khỏi bờ cõi.
- Nhưng từ tháng 3/1860, Nguyễn Tri Phương được cử ra mặt trận Gia Định đã bỏ lỡ cơ hội đó. Ông
chỉ lo xây dựng một tuyến phòng thủ kiên cố dài 16km ở phía tây thành Gia Định. Hệ thống này lấy
đại đồn Chí Hòa làm trung tâm với 12000 quân và 150 khẩu đại bác, nhưng không chủ động tấn
công giặc mà nằm im chờ giặc tới
- Không bị động đối phó như quân triều đình, hàng nghìn nghĩa dũng do Dương Bình Tâm chỉ huy
đã xung phong đánh đồn Chợ Rẫy, vị trí quan trọng trong tuyến phòng thủ của địch 7/1860
Gv đặt câu hỏi: Em có nhận xét gì về cuộc kháng chiến của nhân dân ta ở đà Nẵng và Gia Định?
Học sinh trả lời.
Gv nhận xét, bổ sung: Ngay khi Pháp xâm lược, nhân dân ta cùng quan quân triều đình nhà Nguyễn
đứng lên đánh giặc, làm thất bại kế hoạch “đánh nhanh, thắng nhanh” của chúng, buộc Pháp phải
chuyển sang chinh phục từng gói nhỏ. Tuy nhiên, trong quá trình kháng chiến, triều đình nặng về
phòng thủ, bỏ lỡ nhiều cơ hội đánh Pháp. Trái lại, nhân dân ta kháng chiến với tinh thần tích cực,
chủ động rất cao, tự động đứng lên kháng chiến.
TIẾT 2.
Gv dẫn dắt: Khi Pháp mở rộng đánh chiếm Nam Kì cuộc kháng chiến của nhân dân ta tiếp tục diễn
ra như thế nào? Chúng ta tìm hiểu phần còn lại của bài.
Gv hướng dẫn học sinh lập bảng theo nội dung sau:
Mặt trận Cuộc xâm lược của thực
dân Pháp
Cuộc kháng chiến của
triều Nguyễn
Cuộc kháng chiến của
nhân dân ta

Tại Miền Đông
Nam Kì 1861-
1862( kháng chiến
ở Miền Đông
Nam Kì 1861-
1862)
- Sau khi kết thúc chiến
tranh ở Trung Quốc,
Pháp mở rộng đánh
chiếm nước ta. Ngày
23/2/1861 tấn công Chí
Hòa chiếm được đồn
Chí Hòa.
- Thừa thắng đánh chiếm
3 tỉnh Miền Đông Nam
Kì.
Định tường 12/4/1861
Biên hòa 18/12/1861
Vĩnh long 23/3/1862
- Giữa lúc phong trào
kháng chiến của nhân
dân đang còn dâng cao
thì triều đình kí với Pháp
Hiệp ước Nhâm Tuất
Ngày 5/6/1862 cắt hẳn 3
tỉnh Miền Đông Nam Kì
cho Pháp và phải chịu
nhiều điều khoản nặng
nề khác
- Kháng chiến phát triển

mạnh
- Lãnh đạo là các văn
thân sĩ phu yêu nước
Lực lượng chủ yếu là
nông dân “ dân ấp, dân
lân”.
- Tiêu biểu là trận đánh
lớn ở Gò Công. Đốt tàu
giặc trên sông Nhật Tảo
của nghĩa quân Nguyễn
Trung Trực
Tại Miền Đông
Nam Kì sau
1862(kháng chiến
- Pháp dừng các cuộc
bình định để thôn tính
Miền Tây
- Triều đình ra lệnh phải
giải tán các đội nghĩa
binh chống Pháp
- Nhân dân tiếp tục vừa
chống Pháp, vừa chống
phong kiến đầu hàng.
Trang 1