Slide Tiểu luận Bào chế và kiểm nghiệm thuốc thú y - Chuyên đề 1 pps

Chuyên

đề

1:
Mộtsố

vấn

đề

cơ

bảnvề

bào

chế

và

sinh

dượchọcdạng

thuốc
I. Đạicương

về

bào

chế.
1. Khái

niệmvề

bào

chế
Bào

chế

là

môn

học

nghiên

cứucơ

sở

lý

luậnvàkỹ

thuật

thực

hành

về

pha

chế, sảnxuấtcácdạng

thuốc; về

tiêu

chuẩnchấtlượng, cách

đóng

gói

và

bảoquảncácdạng

thuốc

đónhằm

phát

huy

cao

nhấthiệulực

điềutrị

của

thuốc, đảmbảo

an toàn, thuậntiệnchongườidùngvà

đáp

ứng

đượchiệuquả

kinh

tế.
Mụctiêucủamônhọcbàochế

là:
-Trìnhbàyđược

thành

phần

chính

củadạng

thuốc.
-Nêuđược

nguyên

tắc

bào

chế

và

cấutạocủadạng

thuốc
-Phachếđượccácdạng

thuốc

thông

thường

-Nêuđượctiêuchuẩnchấtlượng

củadạng

thuốcvàcách

đánh

giá
-Giảithíchđượccáchđóng

gói, bảoquảndạng

thuốc
-Hướng

dẫn

đúng

cách

dùng
-Giúpthầythuốcvàngườibệnh

lựachọn

đượcdạng

thuốctốt.

Vai

trò

ngườidượcsĩ

trong

sảnxuấthiện

nay là:
-Thiếtkế

dạng

thuốcchophùhợpvới

đốitượng

điềutrị
-Xâydựng

công

thứcbàochế

thích

hợpnhấtchodạng

thuốc(fomulation)
-Triển

khai

và

kiểmsoátquátrìnhsảnxuất

theo

quan

điểmsảnxuấttốt(GMP) để

đảmbảochấtlượng

củadạng

thuốctrongđó

đặcbiệtlưuý đếnchấtlượng

sinh

dược

học.
2. Sơ

lượcvề

lịch

sử

phát

triển.
Lịch

sử

phát

triểncủa

bào

chế

họcgắnliềnvới

sự

phát

triểncủa

ngành

dược.
Trên

thế

giới, trong

tài

liệucổ

cách

đây

3000 năm

đãcónhững

sách

ghi

chép

về

kỹ

thuậtbàochế

các

dạng

thuốc.
Ví

dụ: Kinh

“Vedas”

của

Ấn

Độ, trong

“Bảnthảo

cương

mục”

của

Trung

Quốc

đãmôtả

các

dạng

thuốcbột, viên

tròn, cao

thuốc Tuynhiên, bào

chế

họcchỉđược

coi

là

bắt

đầuvớisự

cống

hiến

của

Claudius Gelanus. Ông

được

coi

là

người

sáng

lập

ra

môn

bào

chế

họcvàngườitađãlấy

tên

ông

để

đặt

tên

cho

môn

học

(Pharmacie

Galenique).
Ở

nướcta, từ

lâu

ngành

y dượchọccổ

truyền

đãra

đờivàpháttriển. Các

danh

y lớnnhư

Tuệ

Tĩnh, Hải

Thượng

Lãn

Ông

đãcónhiềupho sáchlớnmôtả

các

vị

thuốcvàcácphương

pháp

chế

biến, bào

chế

các

dạng

thuốccổ

truyền.
Dướithời

Pháp

thuộc, trường

ĐạihọcY dược

Đông

Dương

được

thành

lập, trong

đócóbộ

môn

bào

chế.
Trong

những

năm

kháng

chiếnchống

Mỹ

cứunước,
hàng

loạt

các

xí

nghiệpdượcphẩm

địaphương

ra

đời, tạo

thành

mộtmạng

lướiphachế, sảnxuấtthuốcrộng

khắp.
Sau

khi

đấtnướcthống

nhất, nhiềuthiếtbị

kỹ

thuật

mới

được

đưavàonướctanhư: máy

dậpviênnăng

suất

cao, máy

đóng

nang, máy

ép

vỉ,…

nhờđómàdạng

bào

chếđã

đổimớivề

hình

thức. Tuy

nhiên

ngành

bào

chế

nướctavẫnchỉ

là

bào

chế

quy

ước.
3. Mộtsố

khái

niệm

hay dùng

trong

bào

chế.
3.1. Dạng

thuốc(dạng

bào

chế):
Dạng

thuốclàsảnphẩmcuốicùngcủa

quá

trình

bào

chế, trong

đódượcchất

được

pha

chế

và

trình

bày

dướidạng

thích

hợp

để

đảmbảo

an toàn

hiệu

quả, thuậntiệnchongười

dùng, dễ

bảoquảnvàgiá

thành

hợplý.
z Thí dụ: Clramphenicol là dượcchấtcóvịđắng khó
uống. Ngườitabàochế thành dạng viên nén, nang
cứng hoặchỗndịch để hạnchế vịđắng làm cho
ngườibệnh dễ tiếpnhậnthuốc, nâng cao hiệuquả
điềutrị thuốc
z Sơđồbào chế thuốc:
-Dượcchất
-Tádược
-Baobì
Dạng

thuốc
Đáp

ứng

lâm

sàng
Kỹ

thuật
Bào

chế
Sử

dụng
Bệnh

súc
-

Dượcchất: là

thành

phần

chính

củadạng

thuốc, tạoratácdụng

dượclýđể

điềutrị, phòng

hay chẩn

đoán

bệnh.
+Khi

thiếtkế

dạng

thuốcphảixemxétkỹ

tính

chấtlýhóacủadược

chất

để

lựachọntádược, kỹ

thuật

bào

chế

và

bao

bì

cho

phù

hợpnhằm

đáp

ứng

tối

đayêucầucủadạng

thuốc.
Thí

dụ: Vitamin C là

dượcchấtítổn

định

về

mặthóahọc. Khi

bào

chế

phảilựachọntádược, kỹ

thuật

bào

chế

và

bao

bì

thích

hợp

để

kéo

dài

tuổi

thọ

của

vitamin trong

quá

trình

bào

chế

và

bảoquảndạng

thuốc

(viên

nén,
thuốctiêm…)
+Khi

đưavàodạng

thuốc, trong

quá

trình

bào

chế, tác

dụng

dượclý

củadượcchấtcóthể

bị

thay

đổi.

Thí

dụ: Tetracyclin

hydroclorid

nếudậpviênvớitádượcdicalci

phosphat, khi

uống, tác

dụng

của

tetracyclin

sẽ

bị

giảmdo tạophứcíttan


với

dicalci

phosphat

lam giảmhấpthu.
-

Tá

dược

là

chấtphụ

gia

bổ

sung vào

thành

phầnhoạtchấtgiúpchoviệc

bào

chế

các

dạng

thuốc. Nó

có

thể

làm

tăng

hoặcgiảmtácdụng

củadược

chất

chính

và

hạnchế

các

tác

dụng

phụ.
-Baobì: dùng

để

đựng, trình

bày

và

bảoquảndạng

thuốc. Bao

bì

gói

cũng

là

một

thành

phầncủadạng

thuốcvìnótiếpxúctrựctiếpvớidượcchấtvà

ảnh

hưởng

đếnchấtlượng

dạng

thuốc.
* Phân

loạidạng

thuốc:
-

Theo thể

chất: thuốclỏng

(siro

thuốc, cao

lỏng,…); thuốc

mềm(caomềm, thuốcmỡ,…); thuốcrắn

(viên

nén, nang

cứng,…)
-

Theo đường

dùng: đường

tiêu

hóa

(men tiêu

hóa, thuốc

đặt, thuốcthụt,…); đường

hô

hấp(thuốcnhỏ

mũi, thuốc

phun

mù,…); qua da

(thuốcmỡ, thuốcbột,…); thuốctiêm(

Tiêm

dưới

da, tiêm

bắp, tiêm

tĩnh

mạch).
-

Theo cấutrúchệ

phân

tán: Gồm

đồng

thể

(thể

keo, dịch

chiếtdượcliệu,…); dị

thể

(nhũ

tương, hỗndịch

thuốc); cơ

học

(nang

cứng, thuốcviên, thuốcbột)
-

Theo nguồngốccôngthức:

Là

những

chế

phẩmbàochế

mà

thành

phần, cách

pha

chế, tiêu

chuẩnchấtlượng

và

cách

đánh

giá…đều

đã

đượcquyđịnh

trong

các

tài

liệu

chính

thống

của

ngành.
-

Thuốcphachế

theo

đơn:

là

những

chế

phẩmtheođơn

củathầythuốc.
3.2. Chế

phẩm:
Là

sảnphẩm

bào

chế

nói

chung

củamộthoặc
nhiềudượcchất.Có

trường

hợpchỉ

là

sảnphẩm
trung

gian

để

bào

chế

các

dạng

thuốc

khác

(cao
thuốc, vi nang, pellet…)
3.3. Biệtdược:
Là

chế

phẩmbàochế

lưu

hành

trên

thị

trường

với
mộttênthương

mại

do nhà

sảnxuất

đặtravàgiữ
bảnquyềnmẫu

nhãn

hàng

hóa.
II. Đạicương

về

sinh

dượchọc:
1. Mộtsố

khái

niệm

hay dùng:
1.1. Khái

niệmvề

sinh

dượchọc

(SDH)
Sinh

dượchọclàmônhọc

nghiên

cứucácyếutố

thuộcvề

lĩnh

vựcbàochế

và

thuộcvề

người

dùng

thuốc

ảnh

hưởng

đếnquátrìnhhấpthudượcchấttừ

mộtchế

phẩm

bào

chế

trong

cơ

thể

nhằm

nâng

cao

hiệuquảđiều

trị

củachế

phẩm

đó.
Trên

thựctế

SDH chủ

yếunghiêncứuvề

hai

lĩnh

vực:
Sinh

họcvàDượchọc.
-Sinhhọcnghiêncứucácyếutố

sinh

họcthuộcvề

người

v
àgiasúcdùng

thuốc(giới

tính, lứatuổi, đường

dùng,
chếđộliều,…) (sinh

dượchọc

lâm

sàng)
-Dượchọcchủ

yếu

tìm

hiểu

ảnh

hưởng

củacácyếutố

dượchọc(như: dượcchất, tá

dược, kỹ

thuậtbàochế,…)

đếnquátrìnhgiải

phóng, hấpthudượcchấttrongcơ

thể.
Quá

trình

sinh

dượchọcdạng

thuốc.
Quá

trình

sinh

dượchọccủamộtdạng

thuốc

trong

cơ

thể

gồm3 giaiđoạn:
-Giải

phóng: là

bướcmởđầu

cho

quá

trình

SDH. Không

có

giải

phóng

thì

sẽ

không

có

hòa

tan và

hấp

thu. Sự

giải

phóng

phụ

thuộcvàotádược, kỹ

thuậtbàochế

và

môi

trường

giải

phóng.
Thí

dụ: viên

bao

tan trong

ruột, nếuvỏ

bao

không

rã

trong

đường

tiêu

hóa

thì

dượcchấtsẽ

không

đượchấp

thu.
-Hòatan: muốn

đượchấp

thu

qua màng

sinh

học, dượcchấtphải

được

hòa

tan qua đường

hấp

thu. Như

vậy, sự

hấp

thu

phụ

thuộc

vào

2 yếutố:
quá

trình

giải

phóng

dượcchấttrước

đóvàđặc

điểmmôitrường

hòa

tan.
Dạng

thuốc
Dượcchất
Dượcchất

hòa

tan

Dược

chất

trong

máu
Giải
Hòa
Hấp
Phóng
tan
thu
-Hấp

thu: tốc

độ

và

mức

độ

hấpthuphụ

thuộc

vào

quá

trình

giải

phóng

và

hòa

tan củadượcchất

đồng

thờiphụ

thuộc

vào

đặc

tính

hấpthucủadượcchấtvàđặc

điểmcủavùng

hấpthu.
1.2. Khái

niệmvề

sinh

khả

dụng

(SKD)
Khi

cho

thuốcvàocơ

thể, chỉ

có

1 phầnthuốc

phát

huy

đượctácdụng, đólàphầnthuốcvàođượchệ

tuần

hoàn

ở

dạng

nguyên

vẹn(chưabị

chuyểnhóa). Phần

thuốc

này

đượcgọi

là

SKD củathuốc, hay nói

mộtcách

khác

là

khả

năng

phát

huy

tác

dụng

củathuốc.
SKD (F) là

tỷ

lệ

(%) lượng

thuốcvàođượcvòngtuần

hoàn

chung

ở

dạng

còn

hoạt

tính

so vớiliều

đã

dùng

(D
0

)
và

tác

dụng

thuốc

xâm

nhập

đượcvàovòngtuần

hoàn.
Các

yếutốảnh

hưởng

đến

SKD gồm

2 nhóm:
-Nhómcácyếutố

sinh

học: bao

gồmcácyếutố
thuộcvề

người

dùng

thuốc, trong

đó

SDH bào

chế
quan

tâm

nhiềunhất

đến

đường

dùng.
-Nhómcácyếutố

dượchọc: bao

gồmcácyếutố
thuộcvề

dượcchất(thuộc

tính

lý

hóa, đặctínhhấp

thu,…), về

tá

dược, về

kỹ

thuậtbàochế, về

bao

bì,
bảoquản.
Để

nâng

cao

SKD củachế

phẩmbàochế

phải
xem

xét

ảnh

hưởng

củatấtcả

các

yếutố

trên

đến
khả

năng

giải

phóng, hòa

tan và

hấpthucủadược
chấtnhằmtìmracôngthứcbàochế

tối

ưu.
1.3. Khái

niệmvề

tương

đương:
-Tương

đương

hóa

học

(Chemical equivalence): dùng

chỉ

2 hay nhiềuchế

phẩmbàochế

khác

nhau

về

dạng

dùng

nhưng

chứacùngmộtdượcchấtvớiliềulượng

như

nhau.
-Tương

đương

bào

chế

(pharmaceutical equivalence): chỉ

2 hay nhiềuchế

phẩmbàochế

cùng

loại

đạt

các

tiêu

chuẩnchấtlượng

quy

định, chứacùngmộtlượng

dược

chất.
-Tương

đương

sinh

học

(Bioequivalence): chỉ

2 hay nhiều

chế

phẩm

bào

chế

có

tốc

độ

và

mức

độ

hấpthudượcchất

như

nhau

(có

SKD giống

nhau) trên

cùng

đốitượng

và

điềukiệnthử.
-Tương

đương

lâm

sàng

(clinical equivalence): chỉ

2 hay
nhiềuchế

phẩmthuốctạonênđáp

ứng

dượclýnhư

nhau

và

kiểmsoátđượctriệuchứng

bệnh

ở

mức

độ

giống

nhau.
2. Cách

đánh

giá

SKD và

ý nghĩa

trong

bào

chế

và

hướng

dẫnsử

dụng

thuốc
SKD được

đánh

giá

theo

từng

bướccủaquátrìnhSDH. Việc

đánh

giá

SKD chỉ

áp

dụng

cho

các

chế

phẩmchứadượcchất

thường

có

vấn

đề

về

SKD (nhấtlàcácdượcchấtíttan)
2.1. SKD in vitro:
SKD in vitro đánh

giá

quá

trình

giải

phóng, hòa

tan dượcchấttừ

dạng

thuốc.
* Ý nghĩacủa

SKD in vitro:
-

SKD in vitro chưaphải

là

SKD thựcsự, do đóchưaphản

ánh

được

đầy

đủ

hiệuquả

lâm

sàng

củachế

phẩmthử.

-

SKD in vitro là

công

cụ

kiểm

soát

chấtlượng

các

dạng

thuốcrắn

để

uống

(viên

nén, nang

thuốc, thuốcbột,…)
-

SKD in vitro dùng

để

sàng

lọc, định

hướng

cho

đánh

giá

SKD in
vivo
-

SKD in vitro dùng

thay

thế

cho

SKD in vivo trong

trường

hợp

đã

chứng

minh đượccósự

tương

quan

đồng

biếngiữa

SKD in vitro và

in vivo với

điềukiệncôngthức

và

quy

trình

sảnxuất

không

thay

đổi.
-

SKD in vitro là

công

cụ

cơ

bản

để

xây

dựng

công

thức,
thiếtkế

dạng

thuốctrêncơ

sở

coi

tỷ

lệ

hòa

tan dượcchất

là

thông

số

chấtlượng

của

đầura, từđólựachọn

được

dạng

thuốcvàcôngthứcbàochế

tối

ưu.
2.2. SKD in vivo và

vấn

đề

tương

đương

sinh

học
(TĐSH):
* SKD in vivo đánh

giá

giai

đoạnhấpthudượcchấttừ

chế

phẩm

bào

chế.
* Các

thông

sốđánh

giá

SKD in vivo:
-Diệntíchdưới

đường

cong (AUC) (của

đồ

thị

biểudiễn

sự

biếnthiêncủanồng

độ

thuốctrongmáutheothờigian)


biểuthị

tượng

trưng

cho

lượng

thuốcvàođượcvòngtuần

hoàn

ở

dạng

còn

hoạt

tính

sau

mộtthờigiant.
=>Ý nghĩa:

Từ

giá

trị

củadiệntíchdưới

đường

cong nồng

độ

-

thời

gian, có

thể

tính

đượctrị

số

SKD củathuốc.
-

Nồng

độ

cực

đại(C
max

):

thể

hiệncường

độ

tác

dụng

của

thuốc. Thuốc

đượchấp

thu

càng

nhiều

và

càng

nhanh

thì

càng

dễđạtnồng

độ

cực

đại. Nồng

độ

này

phảivượt

qua nồng

độ

tối

thiểucótácdụng

thì

thuốcmớithể

hiện

được

đáp

ứng

lâm

sàng. Tuy

nhiên

nếunồng

độ

cực

đạivượtquánồng

độ

an
toàn

tối

đathìthuốcdễ

gây

tác

dụng

không

mong

muốn.
Nồng

độ
t
AUC
-

Thờigianđạtnồng

độ

cực

đại(t
max

):

thể

hiệntốc

độ

hấpthudượcchấttừ

dạng

thuốc, tmax

càng

ngắntứclà

thuốc

đượchấp

thu

càng

nhanh

và

càng

nhanh

chóng

đạtnồng

độ

điềutrị. Tuy

nhiên

thuốchấp

thu

nhanh

thì

thường

thảitrừ

nhanh

do đóthờigianđiềutrị

không

dài.
* Ý nghĩa

SKD in vivo:
-Vớinhững

dạng

thuốcrắn

để

uống, trong

phầnlớntrường

hợp, nồng

độ

dượcchất

trong

máu

thể

hiện

đáp

ứng

lâm

sàng

củathuốc. Do đó

SKD in vivo phản

ánh

đượchiệuquảđiềutrị

củathuốc.
-

Trong

lâm

sàng

đánh

giá

SKD in vivo thựcchấtlàxácđịnh TĐSH
nhằmgiúpchothầythuốclựachọn

được

đúng

chế

phẩmthaythế. Chỉ

có

những

chế

phẩm TĐSH vớinhaumới

dùng

thay

thếđược

cho

nhau

khi

điềutrị.
-

Đánh

giá

SKD sẽ

thúc

đẩy

các

nhà

sảnxuất

nâng

cao

chấtlượng

sản

phẩmcủamình.
-Việc

đánh

giá

SKD thể

hiệnbướctiếnvề

chấtcủakỹ

thuậtbàochế,
đánh

dấusự

chuyểntừ

bào

chế

quy

ước

sang bào

chế

hiện

đại.
2.3. Tương

quan

giữa

SKD in vitro và

in vivo:
Theo dược

điểnMỹ

trong

phụ

lục

đánh

giá

SKD in vitro và

in
vivo có

đề

cập

đến3 mức

độ

tương

quan

giữa

in vitro và

in vivo:
Mức

A, B và

C, trong

đómứcA làmứctương

quan

đồng

biếncao

nhất. Trong

trường

hợp

đãchứng

minh đượcsự

tương

quan

tỷ

lệ

thuậnthìcóthể

sử

dụng

SKD in vitro thay

thế

cho

SKD in vivo. Còn

nói

chung

SKD in vitro chỉ

là

công

cụđểdựđoán

SKD in vivo.
3. Các

yếutố

thuộcvề

dượcchất

ảnh

hưởng

đến

SKD:
3.1. Các

yếutố

thuộcvề

tính

chấtlýhóacủadượcchất:
3.1.1. Độ

tan và

tốc

độ

hòa

tan:
Mộtthuốc

đượchấpthutốtlàthuốccóđộ

hòa

tan thích

hợp

trong

lipid và

trong

nước, nhấtlàkhithuốc

được

cho

qua đường

tiêu

hóa. Nếuthuốc

quá

tan trong

nước, khi

cho

uống

sẽ

không

khuếch

tán

qua được

màng

lipid đường

tiêu

hóa

và

không

đượchấpthu(Ví

dụ: các

aminoglycoside). Những

thuốccóđộ

hòa

tan trung

bình

giữa

lipid và

nướcdễđượchấpthutrọnvẹnqua đường

tiêu

hóa.

3.1.2. Trạng

thái

kết

tinh

hay vô

định

hình:
Dượcchấtrắncóthể

tồntạidướidạng

kết

tinh

hay vô

định

hình.
Trạng

thái

vậtlýnàyảnh

hưởng

đến

độ

tan và

độ

bềncủadượcchất, do
đó

ảnh

hưởng

trựctiếp

đếnSKD củathuốc. Dạng

kếttinhlàdạng

có

cấu

trúc

mạng

lướitinhthể

tương

đốibềnvững, cho

nên

thường

khó

hòa

tan
hơndạng

vô

định

hình. Cùng

mộtliềudượcchất, như

dạng

vô

định

hình

do dễ

hòa

tan hơn

nên

có

khả

năng

tạoraSKD caohơndạng

kếttinh.
Thí

dụ: với

novobioxin, dạng

vô

định

hình

dễ

tan hơndạng

kết

tinh

10 lần.
3.1.3. Hiệntượng

đa

hình:
Mộtdượcchấtcóthể

kếttinhdưới

nhiềudạng

tinh

thể

khác

nhau,
tùy

theo

điềukiệnkết

tinh. Các

dạng

kết

tinh

khác

nhau

có

tính

chấtvậtlý

khác

nhau. Quá

trình

kếttinhthường

bắt

đầutừ

việctạo

thành

dạng

ít

bềncầnítnăng

lượng

đếndạng

bềncần

nhiềunăng

lượng

hơn. Dạng

không

bềndễ

tan hơndạng

bền, do đókhichế

thành

dạng

bào

chế, sẽ

có

SKD cao

hơn. Tuy

nhiên, trong

quá

trình

bảoquản, dạng

không

bềncó

thể

chuyển

thành

dạng

bền

làm

giảmSKD củathuốc.
Thí

dụ: Người

ta

phát

hiệnhỗndịch

cloramphenicol

palmitat

lưu

hành

ở

Australia trong

một

thời

gian

dài

không

có

tác

dụng

rõ

rệt

trên

lâm

sàng. Khi

nghiên

cứutìmhiểu

nguyên

nhân

các

nhà

SDH nhậnthấyrằng

dượcchất

này

tồntạidưới4 dạng: dạng

vô

định

hình

và

3 dạng

kếttinhA, B vàC.
Trong

3 dạng

kếttinhchỉ

có

dạng

B là

tan được.
Khi

uống, sau

2 giờ

dạng

B đãchonồng

độ

máu

cao

gấp10 lầndạng

A. Trong
quá

trình

bảoquảnhỗndịch, dạng

B đã

chuyển

sang dạng

A và

làm

giảm

SKD củachế

phẩm
Trong

quá

trình

bào

chế, các

thao

tác

kỹ

thuậtnhư: nghiềnbột, tạohạt,
dập

viên,…

đềucóthể

làm

dượcchất

chuyểntừ

dạng

kết

tinh

không

bền

sang dạng

bền

làm

giảm

SKD củathuốc. Nhiều

khuyếttậtcủa

tinh

thể

(như

sự

sứtmẻ, nứtrạntinhthể,…) cũng

có

thể

làm

thay

đổi

độ

hòa

tan và

hấpthudượcchất.
3.1.4. Hiệntượng

hydrat

hóa:
Trong

quá

trình

kết

tinh, dượcchấtcóthểởdạng

khan hay
dạng

hydrat

hóa. Dạng

khan hay ngậmnước

có

liên

quan

đến

độ

hòa

tan củadượcchất, do đócóthể

tạoracácchế

phẩmtương

đương

về

bào

chế

nhưng

lại

có

SKD khác

nhau. Thông

thường

dạng

khan hòa

tan trong

nước

nhanh

hơndạng

ngâm

nước, cho

nên

sẽđượchấp

thu

nhanh

hơn.
Trong

bào

chế, nhiềudượcchấttồntạidưới2 dạng: khan và

ngậmnước: Cloral, cafein, penicillin,…trong

quá

trình

sảnxuấtvà

bảoquản, dướitácđộng

củacácyếutố

như: nhiệt

độ, dung môi

có

thể

làm

cho

dạng

này

chuyển

sang dạng

khác

dẫn

đếnthayđổi

SKD
củachế

phẩm. Do vậy, cầnphải

chú

ý xem

xét

đảmbảotácdụng

củathuốc.
3.1.5. Kích

thướctiểuphần(KTTP):
Tốc

độ

hòa

tan củadượcchấtphụ

thuộcvàobề

mặt

tiếp

xúc

giữatiểuphầnrắnvàmôitrường

hòa

tan. Trên

thựctế, các

nhà

SDH đã

phát

hiệnramộtsố

chế

phẩm

không

có

tác

dụng

điềutrị

và

đãchứng

minh rằng

nguyên

nhân

là

do KTTP không

thích

hợplam dượcchất

không

hòa

tan được.
Thí

dụ: mộtsố

thuốccótốc

độ

hấpthuphụ

thuộcvào

KTTP như: Cloramphenicol, tetracylin, aspirin,…
3.1.6. Độ

ổn

định

hóa

họccủadượcchất:
Nhiềudượcchất

không

bềnvề

mặthóahọcdướitác

động

củangoạimôibị

oxy hóa, thủy

phân, phân

giáng

bởi

men, môi

trường

acid,…SKD củacácchế

phẩmbàochế

củacácdượcchấtnàysẽ

bị

giảmdần

trong

quá

trình

bào

chế

và

bảoquản. Vì

vậycầnphảicóbiện

pháp

để

bảo

đảm

SKD củathuốc(vỉ

thuốc, vi nang

hóa, bao,…)
3.2. Các

yếutố

thuộcvềđặctínhhấpthucủadượcchấtvà

những

biến

đổihóahọccầnthiết.

3.2.1. Đặctínhhấpthucủadượcchất:
Dượcchấtphầnlớn

đượchấp

thu

qua màng

bằng

quá

trình

khuếch

tán

thụđộng. Dạng

thuốc

khác

nhau

có

SKD khác

nhau.
Sự

hấpthuphụ

thuộcchủ

yếu

vào

bảnchấthóahọccủadược

chất, trong

đó

đáng

lưuý là:
-Hệ

số

phân

bố

Lipid/nước

-Sự

ion hóa

củadượcchất
Ngoài

ra, đường

cho

thuốc

khác

nhau

thì

SKD củathuốccũng

khác

nhau.
+ Thuốc

đượctiêmtĩnh

mạch

thì

đượchấp

thu

hoàn

toàn.
+ Chuyển

hóa

ở

gan: thuốc

cho

theo

đường

uống, bị

chuyển

hóa

ở

gan

thì

SKD đường

uống

sẽ

bị

giảm, liềulượng

phảidùngcao

hơnliềutiêm.
3.2.2. Tạomuối
Các

dượcchấtlàacid yếuvàbase yếu

ít

phân

ly, do
đó

ít

hòa

tan và

ít

đượchấp

thu

trong

đường

tiêu

hóa. Để

tăng

cường

SKD củacácdượcchất

đó, ngườitathường

dùng

dạng

muốidễ

ion hóa.
Vớiacid yếu, khi

biến

thành

dạng

muối, sự

hấpthuở

dạ

dày

tăng

lên

rấtnhiềudo tạo

thành

vùng

micro PH. Ví

dụ:
với

penicillin V dùng

dạng

muôi

Kali hoặc

Canxi

penicillin
V cho

nồng

độ

trong

máu

cao

hơnrấtnhiềuso với

penicillin V.
Vớicácbase yếu, sự

hấpthuở

ruộtcũng

tăng

lên

khi

dùng

dạng

muối. Ví

dụ: tetracylin

hydrolorid.
3.2.3. Tạo

este

(các

tiềnthuốc):

Mộtsố

dượcchất

đượcchuyển

thành

este

tạoracác

tiềnthuốc

(pro -

drug) để

tăng

SKD. Ví

dụ: Prednisolon

dùng

dướidạng

Natri

hemisuccinat

chậm

tan, sẽ

kéo

dài

đượctácdụng

củathuốc.