BẮT GIỮ, XỬ LÝ VÀ TRÌNH DIỆN KHÁNG NGUYÊN (Kỳ 8) doc

BẮT GIỮ, XỬ LÝ VÀ TRÌNH DIỆN
KHÁNG NGUYÊN
(Kỳ 8)
Xử lý các kháng nguyên lấy từ ngoài vào và trình diện các peptide của
chúng bằng phân tử MHC lớp II
Các tế bào trình diện kháng nguyên có thể thu nạp các vi sinh vật ngoại bào
hoặc các protein của chúng bằng một số cách khác nhau (Hình 8.13). Các vi sinh
vật có thể bám trực tiếp vào các thụ thể đặc hiệu trên bề bặt tế bào trình diện
kháng nguyên dành cho các thành phần của vi sinh vật. Các vi sinh vật đã bị các
kháng thể bám vào (đã bị opsonin hoá bởi kháng thể) thì bám gián tiếp vào các tế
bào này thông qua các thụ thể dành cho kháng thể. Các vi sinh vật đã bị phủ bổ thể
(đã bị opsonin hoá bởi bổ thể) thì bám gián tiếp vào các tế bào này thông qua các
thụ thể dành cho bổ thể. Các tế bào lympho B thì thu nạp các protein bám vào các
thụ thể đặc hiệu trên bề mặt tế bào B dành cho chúng (xem chương miễn dịch dịch
thể). Một số tế bào trình diện kháng nguyên thì thâu tóm các vi sinh vật bằng cách
thực bào (phagocytose) hoặc các protein bằng hình thức ẩm bào (pinocytose) mà
không cần phải có sự nhận diện đặc hiệu nào. Sau khi đã bị thâu tóm vào bên trong
các tế bào trình diện kháng nguyên bằng những phương thức trên, các protein của
vi sinh vật sẽ được đưa vào các bọng nội bào có tên là các endosome hoặc các
phagosome. Các bọng này sau đó sẽ kết hợp với các lysosome. Các protein sẽ bị
các enzyme thuỷ phân protein trong các bọng này phân cắt thành các peptide có
chiều dài và trình tự các acide amine khác nhau.

Hình 8.13: Con đường xử lý các kháng nguyên trong các bọng nhập nội
bào bên trong tế bào để đưa ra trình diện bởi phân tử MHC lớp II
Các tế bào trình diện kháng nguyên thường xuyên tổng hợp ra các phân tử
MHC lớp II ở trong lưới nội nguyên sinh (endoplasmic reticulum). Mỗi phân tử
MHC lớp II vừa được tổng hợp ra sẽ mang theo một protein gắn vào nó được gọi
là chuỗi cố định (invarient chain – ký hiệu là I
i
), chuỗi này có chứa một đoạn acide

amine có tên gọi là peptide chuỗi cố định lớp II (class II invarient chain peptide -
viết tắt là CLIP). Đoạn peptide này gắn chặt vào rãnh gắn peptide của phân tử
MHC lớp II và như vậy phân tử MHC lớp II vừa được tổng hợp ra ấy như được
“niêm phong” lại. Phân tử MHC lớp II còn đang “niêm phong” ấy được cho vào
một bọng xuất tiết, bọng này sẽ nhập vào với một bọng trong bào tương có chứa
các mảnh peptide nguồn gốc từ các protein của vi sinh vật ngoại bào bị ăn vào.
Chính trong các bọng này lại có một protein tương tự như phân tử MHC lớp II
(class II-like protein) được gọi là DM, protein DM có tác dụng loại bỏ đoạn
peptide chuỗi cố định lớp II (đoạn CLIP) ra khỏi phân tử MHC lớp II. Sau khi
đoạn CLIP được loại bỏ, rãnh gắn peptide của phân tử MHC lớp II như được “phá
niêm phong” để sẵn sàng tiếp nhận peptide. Nếu phân tử MHC lớp II đó gắn được
với một trong số các peptide được tạo ra trong quá trình xử lý kháng nguyên do tế
bào nuốt vào thì phức hợp sẽ trở nên ổn định và được đưa ra phô bầy ở bề mặt tế
bào. Nếu phân tử MHC lớp II đã “phá niêm phong” đó (đoạn CLIP đã được loại
bỏ) mà không gắn được vào một peptide nào thì phân tử MHC này có cấu trúc
không ổn định và sẽ bị huỷ bỏ bởi các enzyme protease ở trong các endosome.
Mỗi protein khi bị xử lý có thể tạo ra nhiều peptide, nhưng chỉ có một vài trong số
các peptide này (có thể chỉ một hoặc hai) là có thể gắn được vào với các phân tử
MHC. Như vậy chỉ có các peptide này mới thực sự kích thích tạo ra các đáp ứng
miễn dịch và vì thế các peptide này được gọi là các quyết định kháng nguyên
(epitope) trội của kháng nguyên protein.