Cách phòng và điều trị bệnh viêm não Nhật Bản pptx

Cách phòng và điều trị
bệnh viêm não Nhật Bản







Theo thông báo của Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương,
mỗi năm có khoảng 3.000 trẻ em mắc bệnh viêm não,
trong đó có từ 30-40% bị viêm não Nhật Bản. Bệnh
viêm não Nhật Bản (Japanese encephalitis) do muỗi
truyền và phát triển mạnh vào mùa nắng nóng, phù hợp
với điều kiện hoạt động của muỗi truyền bệnh nên
thường gọi là bệnh viêm não mùa hè hay viêm não B.
Viêm não Nhật Bản là bệnh do muỗi truyền virut gây

Đường lây truyền bệnh viêm não Nhật Bản.
bệnh, giống các bệnh nhiễm virut khác do muỗi truyền
như sốt xuất huyết (Dengue fever), sốt vàng (Yellow
fever) Hiện nay bệnh viêm não Nhật Bản chưa có
thuốc đặc trị do vậy thường có tỷ lệ tử vong cao hoặc để
lại di chứng nặng nề.
Bệnh viêm não Nhật Bản đã mô tả từ năm 1871 nhưng mãi
tới năm 1935 mới phát hiện, phân lập được từ bệnh nhân bị
mắc bệnh ở Tokyo (Nhật Bản) nên bệnh được gọi là bệnh
viêm não Nhật Bản. Theo thời gian, bệnh phát triển, lưu
hành và gây dịch tại các đảo ở Tây Thái Bình Dương, các
nước ở phía Bắc và Đông Nam châu Á trong đó có Việt
Nam. Ở Việt Nam, trong những năm 80 và đầu thập kỷ 90,

tỷ lệ mắc bệnh viêm não Nhật Bản khá cao (7/100.000 dân)
nhưng kể từ năm 1993 và cụ thể là từ năm 1997, khi vaccin
viêm não Nhật Bản được Dự án quốc gia tiêm chủng mở
rộng triển khai thực hiện cho đối tượng trẻ em từ 1-5 tuổi
thì tỷ lệ mắc bệnh đã giảm đáng kể.
Viêm não Nhật Bản là một bệnh nhiễm khuẩn cấp tính gây
ra bởi một loại virut thuộc nhóm Arbovirus có ái tính với tế
bào thần kinh. Virut gây bệnh thuộc họ Togaviridae ở trong
nhóm B của các Flavivirus, chúng xâm nhập cơ thể con
người qua vết đốt của muỗi truyền bệnh để gây bệnh.
Trung gian truyền bệnh viêm não Nhật Bản là loài muỗi
Culex tritaeniorhynchus và Culex vishnui, loài muỗi này
thường sống ở các ruộng lúa nước và trời chập choạng tối
sẽ bay đến nơi có người và súc vật sinh sống để đốt.
Bệnh gặp chủ yếu ở trẻ em dưới 15 tuổi, đặc biệt nhóm có
nguy cơ cao nhất là trẻ từ 2 - 6 tuổi (chiếm 75% tổng số trẻ
mắc bệnh). Bệnh có thể xảy ra rải rác hay phát triển thành
dịch. Tùy theo mức độ và vị trí bị tổn thương tại hệ thần
kinh trung ương, triệu chứng lâm sàng sẽ có những biểu
hiện tùy theo nơi bị thương tổn như: viêm não, viêm màng
não, viêm sừng trước tủy sống hoặc bệnh cảnh phối hợp:
viêm não - màng não, viêm não - màng não - tủy sống.
Bệnh viêm não Nhật Bản thường có tỷ lệ tử vong cao.
Người bệnh sống sót thường chậm phát triển trí tuệ và tinh
thần, có các biểu hiện rối loạn thần kinh.
Phương thức lây truyền bệnh viêm não Nhật Bản
Các loài chim hoang dã như các loài cò, diệc, cò quăm, liếu
điếu và các loài chim khác sống gần các vùng đầm lầy là
những vật chủ quan trọng mang mầm bệnh virut viêm não
Nhật Bản. Các nhà khoa học đã xác định được virut viêm

não Nhật Bản hiện diện trong nội tạng của các chim hoang
dã. Mặc dù mang mầm bệnh trong máu kéo dài nhưng các
loài chim này lại không có biểu hiện bệnh lý và nó là nguồn
lây nhiễm virut cho các loài muỗi sống trong thiên nhiên.
Các loài chim di trú có thể lây truyền mầm bệnh virut từ
vùng này qua vùng khác.
Hiện nay người ta đã phát hiện được có 30 loài muỗi khác
nhau thuộc 5 họ Culex, Anopheles, Aedes, Mansonia và
Amergeres là trung gian truyền bệnh viêm não Nhật Bản do
virut. Trong đó có 2 loại Culex tritaeniorhynchus và Culex
vishnui là muỗi có khả năng truyền bệnh cao. Nhiều nghiên
cứu đã khẳng định muỗi Culex tritaeniorhynchus là trung
gian truyền bệnh chính lan truyền virut viêm não Nhật Bản
tại Việt Nam. Culex tritaeniorhynchus sinh sản tại mương
máng, đồng ruộng ngập nước, về đêm muỗi cái ưa hút máu
động vật có xương sống như gia súc, chim và cả người, sau
đó bay tản phát đi xa. Muỗi hút máu động vật là lợn, chim
trong thời kỳ nhiễm virut ở trong máu, virut phát triển
nhanh trong cơ thể muỗi với hiệu giá cao, sau đó có khả
năng truyền bệnh suốt đời và có thể truyền virut sang thế hệ
sau qua trứng. Muỗi truyền mầm bệnh virut từ chim sang
lợn và người khi đốt máu. Muỗi cũng có thể truyền mầm
bệnh virut từ lợn sang người.
Triệu chứng lâm sàng, các tác hại và cách xử trí khi bị
mắc bệnh
Bệnh khởi đầu với triệu chứng sốt rất cao (thường 39-
40oC). Người bệnh còn có các biểu hiện kèm theo như rét
run, đau đầu, mệt lả, buồn nôn hoặc nôn. Giai đoạn này kéo
dài từ 1 - 6 ngày. Tiếp theo là các biểu hiện rất điển hình
như tiếp tục sốt cao kèm co giật, rối loạn ý thức, kích thích,

vật vã, ngủ gà, lơ mơ, hôn mê rồi đau đầu, cứng gáy, tay
chân quờ quạng, mất nước. Viêm não Nhật Bản là một
trong những bệnh để lại di chứng đặc biệt nặng nề, bệnh
gây tử vong cao, nếu sống sót thì thần kinh bị tác hại với
các di chứng nặng nề như động kinh, giảm trí tuệ, giảm học
lực, bị đần độn, bại liệt, thất ngôn Các di chứng thần kinh
này thường chiếm hơn 50% số người bệnh, bệnh nhân bị
tàn phế, mất khả năng lao động, để lại gánh nặng rất lớn
cho gia đình và xã hội. Xử trí bệnh viêm não Nhật Bản cần
tuân thủ nguyên tắc bắt buộc là bệnh nhân phải được điều
trị tại bệnh viện. Trong khi chờ đợi để nhập viện, trẻ sốt
cao phải được uống thuốc hạ sốt như paracetamol, liều
15mg/kg cân nặng/lần, tối đa uống 4 lần/ngày. Có thể phối
hợp chườm khăn mát ở trán và bẹn, chú ý tuyệt đối không
chườm nước đá lạnh. Trẻ phải được đưa đến bệnh viện hay
cơ sở y tế nơi gần nhất càng sớm càng tốt nếu bị sốt cao
quá 12 giờ liên tục hoặc có các dấu hiệu như nôn vọt, cứng
gáy, rối loạn ý thức
Phòng bệnh viêm não Nhật Bản
Phòng bệnh viêm não Nhật Bản tốt nhất là bằng cách tiêm
vaccin phòng viêm não Nhật Bản để tạo nên miễn dịch cho
trẻ em ở một số nước châu Á, nơi có bệnh lưu hành. Hiện
nay chưa có biện pháp điều trị đặc hiệu đối với bệnh viêm
não Nhật Bản nên biện pháp phòng bệnh vẫn là giải pháp
cần thiết.
Có thể phòng bệnh bằng cách mặc áo quần bảo hộ, dùng
hóa chất xua muỗi, lưới bảo vệ nhà cửa, màn chống muỗi,
hương xua muỗi và tránh các hoạt động ở ngoài trời vào
buổi chiều khi không cần thiết. Việc dùng hóa chất phun
tồn lưu nhà cửa, chuồng gia súc ở các vùng nông thôn để

phòng chống muỗi Culex, trung gian truyền bệnh viêm não
Nhật Bản thường không có hiệu quả do tập tính đốt người
và trú ẩn ngoài nhà của loài muỗi này. Ở một số vùng, có
thể phòng chống bệnh bằng cách thả cá ăn bọ gậy, biện
pháp làm hạn chế nơi muỗi đẻ trứng ở ruộng lúa và hệ
thống mương máng. Việc phun hóa chất để diệt muỗi trú ẩn
ngoài trời chỉ áp dụng khi xảy ra dịch. Ở những vùng có
bệnh viêm não Nhật Bản lưu hành, cần nhốt gia súc và làm
chuồng gia súc cách xa nhà ở; đặc biệt là đối với loài lợn.