một số biện pháp góp phần nâng cao hiệu quả dạy học tập đọc ở tiểu học theo định hướng giao tiếp

A- Đặt vấn đề
h chúng ta đã biết, môn tiếng việt ở trờng tiểu học có nhiệm vụ hình
thành năng lực để trau rồi ngôn ngữ cho học học sinh. Năng lực hoạt
động ngôn ngữ đợc thể hiện với 4 kỹ năng: nghe, nói, đọc viết để học tập và
giao tiếp trong các môi trờng hoạt động của lứa tuổi. Trong đó đọc là hoạt
động đầu tiên của ngời học.
N
Đối với học sinh tiểu học, nhờ biết đọc các em có điều kiện học các
môn khác trong chơng trình. Mỗi bài tập đọc là một bức tranh nhỏ về hiện
thực cuộc sống, con ngời, thời đại Các em càng đọc, càng thêm hiểu biết về
con ngời, về đất nớc ta trong qúa khứ, hiện tại và nhiều nớc trên thế giới, càng
thêm tin yêu ở con ngời và cuộc sống tơng lai. Từ đó hớng các em tới cái đẹp,
biết rung cảm trớc vẻ đẹp của ngôn ngữ, của hình thợng nghệ thuật đẹp, hành
vi đẹp của các nhân vật. Từ sự rung động nội tâm, bài tập đọc đã mang đến
cho các em những tình cảm đạo đức cao cả: tình yêu đối với cuộc sống và con
ngời, tình yêu gia đình, bạn bè, yêu quê hơng đất nớc
Trong thực tế dạy học nói chung và dạy tập đọc nói riêng hiện nay tuy
đợc triển khai dới nhiều hình thức và phơng pháp dạy học khác nhau, nhng
phổ biến vẫn còn đơn điệu. Phần lớn các bớc lên lớp của giáo viên vẫn còn
thiên theo sách hớng dẫn mà cha có sự lựa chọn, tìm tòi, sáng tạo để đổi
mới phơng pháp dạy học. Vì vậy đẫn đến chất lợng dạy học nói chung cũng
nh giờ chất lợng giờ tập đọc cha đạt đợc kết quả nh mong muốn . Phơng pháp
dạy học, dạy tập đọc theo quan điểm giao tiếp đã đợc đề ra song cha đợc vận
dụng tốt. Câu hỏi đặt ra là phải đổi mới phơng pháp dạy học, phải tìm ra đợc
biện pháp để giúp học sinh, thực hành kỹ năng đọc, nghe, và nói, phù hợp
với đặc trng của phân môn tập đọc và định hớng giao tiếp. Sau đây tôi xin
trình bày bài viết với nhan đề:
Một số biện pháp góp phần nâng cao hiệu quả dạy họcTập
đọc ở tiểu học theo định hớng giao tiếp
b-Nội dung
Phần I: Những vấn đề lí luận về phơng pháp dạy học tập đọc

theo định hớng giao tiếp và thực tiễn dạy tập đọc ở trờng tiểu học
Để thực hiện mục tiêu của chơng trình tiểu học mới, môn tiếng Việt lấy
nghuyên tắc giao tiếp làm định hớng co bản. Đây là điểm mới của chơng trình
và cũng là một khó khăn đối với giáo viên tiểu học. Trong thực tế giảng dạy
phân môn tập đọc, ngời dạy thờng mới dùng các câu hỏi để giúp học sinh tìm
hiểu và đọc diễn cảm bài đọc. Vì thế giờ tập đọc chủ yếu chỉ để rèn kỹ năng
đọc đúng, đọc diễn cảm. Trong chơng trình tiếng Việt mới, phân môn tập đọc
1
có nhiệm vụ rõ ràng hơn, đó là rèn luyện cho học sinh kỹ năng đọc, nghe và
nói. Sự thành thạo các kỹ năng này giúp học sinh đạt kết quả cao trong giao
tiếp.
T tởng giao tiếp đã quyết định việc xác lập các mục tiêu dạy học, lựa
chọn nội dung và phơng pháp dạy học, chi phối đến tận từng bài tập, từng câu
hỏi đặt ra cho học sinh trong giờ tập đọc. Chi phối cả công việc kiểm tra,
đánh giá quá trình dạy học. Có thể xem thực hành giao tiếp là căn cứ chủ yếu
để đánh giá hiệu quả giờ tập đọc ở tiểu học.
Phần II - Một số biện pháp góp phần nâng cao hiệu quả dạy học
Tập đọc theo định hớng giao tiếp
1-Sử dụng hệ thống câu hỏi giúp học sinh đọc hiểu.
Dạy tập đọc theo định hớng giao tiếp, bên cạnh rèn kỹ năng dọc đúng,
đọc diễn cảm, giáo viên cần rèn kỹ năng đọc hiểu cho học sinh. Đọc hiểu là
một quá trình tích cực trong đó ngời đọc phải hiểu đợc văn bản đọc. Để hình
thành kỹ năng đọc hiểu cho học sinh, giáo viên sử dụng hệ thống câu hỏi h-
ớng vào việc thực hiện các yêu cầu sau:
1a- Phát hiện ra điều hấp đẫn, lý thú trong bài đọc.
Ví dụ1: Trong bài Đàn gà mới nở - Tiếng Việt 1. Có thể sử dụng
những câu hỏi sau :
+ Đọc và tìm những hình ảnh đẹp, đáng yêu của đàn gà con ? (Lông
vàng mát dịu, mắt đen sáng ngời, nh hòn tơ nhỏ )
+ Đọc và tìm câu thơ cho em thấy nhà thơ rất yêu đàn gà mới nở ?

(ơi chú gà ơi! Ta yêu chú lắm! )
Ví dụ 2: trong bài Việt Nam Tiếng Việt 5. Có thể sử dụng những câu
sau:
+ Đọc và tìm những hình ảnh, màu sắc tả cảnh đẹp của đất nớc ta.
(Xóm làng, đồng ruộng, rừng cây
Non cao gió dựng, sông đầy nắng chang
Sum sê xoài biếc, cam vàng
Dừa nghiêng, cau thẳng, hàng hàng nắng soi. )
+ Đọc và tìm câu thơ nói lên tình yêu tha thiết của tác giả đối với đất n-
ớc Việt nam.
(ơi Việt Nam , Việt Nam ơi !
Việt Nam ! Ta gọi tên Ngời thiết tha! )
1b- Thu nhận thông tin cụ thể từ bài học.
2
Loại câu hỏi này thờng dùng cho các văn bản nhật dụng, đa vào dạy
đọc trong chơng trình.
Ví dụ: Bài Thời khoá biểu- Tiếng Việt 2. Có thể yêu cầu học sinh:
+ Đọc và ghi lại số tiết học chính, số tiết học bổ sung và số tiết học tự
chọn:
(Tiết học chính: 23 tiết, tiết học bổ sung: 9 tiết, tiết học tự chọn :3 tiết)
+ Em cần thời khoá biểu để làm gì ?
(Để biết lịch đi học, chuẩn bị bài ở nhà, mang sách vở và đồ dùng học tập
cho đúng)
1c- Chuẩn bị thảo luận trên lớp
Ví dụ 1: Bài Bài học quý - Tiếng Việt 5 Có thể hỏi :
+ Em thích nhân vật nào trong truyện ? Vì sao ?
( Em thích nhân vật Sẻ. Vì Sẻ là ngời bạn tốt, sống hết mình vì bạn. )
Ví dụ 2: Bài Tôm càng và con cá Tiếng việt 2 có thể hỏi:
+ Em thấy tôm càng có gì đáng khen?
(Tôm càng thông minh nhanh nhẹn, dũng cảm, yêu quý bạn, là ngời đáng tin cậy).

Khi sử dụng hệ thống câu hỏi giúp học sinh đọc hiểu cần chú ý mức độ
của câu hỏi phụ thuộc vào yêu cầu kỹ năng đọc hiểu đối với từng lớp trong
mỗi giai đoạn ở bậc tiểu học.
2 Sử dụng bài tập tình huống để rèn kỹ năng giao tiếp.
Thực hành kỹ năng giao tiếp đợc đa vào trong các tình huống cụ thể,
phù hợp với đặc trng của phân môn tập đọc. Có thể sử dụng các loại bài tập
tình huống sau:
2a Bài tập tình huống phát hiện:
Dùng để tìm ra cách đọc của bài, tìm các từ ngữ, chi tiết quan trọng:
Ví dụ1: Tìm và đọc khổ thơ nói về vẻ đẹp huy hoàng của biển các câu
thơ:
- Mặt trời xuống biển nh hòn lửa.
- Sóng đã cài then đêm sập cửa.
- Mặt trời đội biển nhô màu mới.
- Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.
(Đoàn thuyền đánh cá-Tiếng việt 4)
Ví dụ 2: Tìm và đọc cây thơ nói lên sự diệu kỳ từ đôi bàn tay cô giáo ?
3
Câu thơ: Biết bao điều lạ
Từ bàn tay cô !
(Bàn tay cô giáo Tiếng việt 3)
2b Bài tập tình huống lựa chọn:
Là loại baì tập đặt học sinh trớc một nhiệm vụ nhận thức nhiều phơng
án giải quyết, các em phải tìm ra đợc phơng án giải quyết đúng nhất.
Ví dụ 1: Khi sẻ bị mèo chộp đợc. Sẻ đã nói gì với mèo ? Ghi dấu x vào
ô trống mà em cho là đúng.
Hãy thả tôi ra
Sao anh không rửa mặt ?
Đừng ăn thịt tôi !
(Mu chú sẻ Tiếng việt 3)

Ví dụ 2: Cảnh hai bên bờ sông La có những nét gì tơi vui ? Hãy ghi dấu
x vào ô trống trớc những ý trả lời đúng ?
Những lán ca có mùi gỗ ngọt mát
Những cánh đồng lúa chín vàng
Những bãi ngô xanh biếc
Nhng ngôi nhà mới xây còn cha hết mùi vôi, đỏ hồng ngói mới.
( Bè xuôi sông La Tiếng Việt 4 )
Ngoài ra có thể dùng các bài tập nh nối tranh vẽ con vật với lời nói
đúng về chúng, hoặc bài tập nối kênh chữ với kênh chữ.
Ví dụ : A B



2c- Bài tập tình huống đóng vai:
Giúp học sinh đặt mình vào vị trí của nhân vật, đợc đọc, đợc thể hiện
những điệu bộ, cử chỉ tự nhiên của các em. Có thể đọc phân vai hoặc đóng
4
Tranh vẽ con mèo
Thông minh và nhí nhảnh
Vuốt râu, xoa mép
Nén sợ, lễ phépTranh vẽ chim Sẻ
Nhanh nhẹn nhng ngốc nghếch
hoạt cảnh. Tác dụng của loại bài tập này là kích thích vai trò tích cực, sáng
tạo của học sinh .
Ví dụ 1 : Phân vai các nhân vật: chủ nhà, Thỏ, Nai, Gió để đọc bài Mời
vào-Tiếng Việt 3 .
Ví dụ 2 : Tổ chức cho học sinh đọc theo lối phân vai: 1 học sinh dẫn
chuyện, 2 học sinh đọc lời 2 nhân vật trong chuyện: Khuất phục tên cớp
biển
+ Ngời dẫn chuyện: Giọng rõ ràng, dứt khoát, gấp gáp dần theo diễn

biến của câu chuyện.
+ Lời tên cớp biển: Cục cằn, hung tợn .
+ Lời bác sỹ Ly điềm tĩnh nhng kiên quyết, đầy sức mạnh.
Ví dụ 3: Phân vai các nhân vật, Cậu bé Chôm, nhà vua để đọc bài
Những hạt thóc giống - Tiếng Việt 4
+ Ngời dẫn chuyện: Giọng kể chuyện chạm rãi
+ Lời Chôm tâu Vua: ngây thơ, lo lắng.
+ Lời nhà Vua : khi ôn tồn, ( lúc giải thích thóc giống đã đợc luộc kỹ),
khi dõng dạc ( lúc khen ngợi đức tính trung thực, dũng cảm của Chôm).
Hiệu quả của việc sử dụng bài tập tình huống phụ thuộc vào nhiều yếu
tố, đặc biệt là phơng pháp và hình thức tổ chức dạy học
3- Sử dụng trò chơi để rèn luyện kỹ năng giao tiếp.
Việc sử dụng các trò chơi trong học tập là cách giải trí có nội dung và
mục đích học tập, đồng thời rèn luyện kỹ năng, kiểm tra trí thức của học sinh.
Khi sáng tạo ra các trò chơi học tập. Giáo viên phải dựa vào kiến thức, kỹ
năng giao tiếp cần rèn luyện cho học sinh để xây dựng thành trò chơi. Đối với
phân môn tập đọc có thể sử dụng một số trò chơi nh :
3a- Thi đọc tiếp sức: Rèn luyện kỹ năng đọc đúng và nhanh các bài
văn, bài thơ đã học trong sách giáo khoa tiếng Việt. Đồng thời luyện cho các
em khả năng phối hợp giữa các bạn trong nhóm (mỗi em đọc 1 câu cho đến
hết bài).
Ví dụ: Chia lớp thành nhiều nhóm, mỗi nhóm chơi có số ngời bằng
nhau và có một quyển sách giáo khoa để đọc. Giáo viên điều khiển trò chơi
dùng đồng hồ để tính thời gian đọc của nhóm. Căn cứ vào kỹ thuật đọc và
thời gian đọc để cho điểm các nhóm. Kết thúc cuộc chơi giáo viên công bố
điểm cho từng nhóm để xếp loại.
3b-Trò chơi Thả thơ: giúp các em luyện trí nhớ phản xạ nhanh và
ứng xử kịp thời.
5
3c-Trò chơi đọc thơ truyền điện: giúp học sinh nhớ các bài học

thuộc lòng.
Nh vậy, sử dụng trò chơi trong giờ tập đọc gây hứng thú cho học sinh,
tạo điều kiện cho các em giao tiếp trong những tình huống cụ thể, linh hoạt
khi ứng xử giữa các nhóm chơi trong lớp học. Mọi học sinh đều đợc tham gia,
bộc lộ khả năng giao tiếp. Có thể nói, trò chơi học tập có vị trí quan trọng
trong việc phát triển ngôn ngữ cho học sinh tiểu học, giúp các em thực hành
giao tiếp có hiệu quả cao hơn.
Phần III: Kết quả thu đợc.
Với cách vận dụng linh hoạt các bớc lên lớp, các phơng pháp các hình
thức tổ chức và biện pháp dạy học nêu trên tôi thấy giờ tập đọc không biến
thành giờ giảng văn mà thực sự là giờ tập đọc theo đúng với quan điểm, định
hớng giao tiếp. Với mỗi bài tập đọc, học sinh đợc luyện đọc lỹ lỡng trớc khi
tìm hiểu nội dung bài. Nhớ đọc kỹ bài, các em sẽ hiểu bài tốt hơn. Sau khi đã
hiểu bài, khâu luyện đọc lại sễ giúp các em hoàn chỉnh kỹ năng đọc toàn bài,
nâng cao chất lợng đọc. Các em đọc rất hay không chỉ các bài tập đọc, văn
bản, tác phẩm Đặc biệt là các bài thơ, bài văn có đối thoại, các em biết phân
biệt giọng đọc của từng nhân vật và rất thích đọc phân vai; Thích bộc lộ khả
năng thực hành giao tiếp của mình. Vì thế mỗi giờ tập đọc luôn đến với các
em trong niềm say mê và thích thú học tập.
C - kết luận
Dạy tập đọc không phải khó song cũng không đơn giản. Tôi thiết nghĩ
muốn có một giờ tập đọc đạt hiệu quả cao thì đòi hỏi ngời giáo viên phải có
trình độ ngôn ngữ kiến thức văn học, một vốn sống nhất định và đặc biệt phải
có một giọng đọc hay mới có tác dụng làm mẫu. Ngời giáo viên phải biết vận
dụng linh hoạt, sáng tạo các phơng pháp và hình thức tổ chức dạy học sao cho
phù hợp với khả năng ngôn ngữ và tâm lý lứa tuổi học sinh để giờ học diễn ra
tự nhiên, hớng thú. Giáo viên phải có nghệ thuật s phạm, biết dẫn dắt học sinh
đến với các tình huống giao tiếp. Thông qua việc giải quyết các tình huống đó
mà rút ra cách thức sử dụng ngôn ngữ. Nh vậy dạy tập đọc ở tiểu học thực
chất là tổ chức cho học sinh giao tiếp bằng ngôn ngữ thông qua việc:

1-Sử dụng hệ thống câu hỏi để giúp học sinh đọc hiểu.
2-Sử dụng bài tập tình huống để rèn kỹ năng giao tiếp.
3-Sử dụng trò chơi để rèn luyện kỹ năng giao tiếp.
Trên đây là Một số biện pháp góp phần nâng cao hiệu quả dạy học
tập đọc ở tiểu học theo định hớng giao tiếp mà tôi cùng đồng nghiệp đã rút
ra qua thực tế giảng dạy, qua các buổi chuyên đề, dự giờ rút kinh nghiệm,
sinh hoạt chuyên môn cũng nh qua học hỏi để nâng cao tay nghề. Vì vậy bài
viết của tôi không tránh khỏi thiếu sót. Tôi rất mong đợc sự góp ý chân thành
6
của Ban giám hiệu nhà trờng, Ban xét duyệt cụm, Phòng giáo dục chỉ ra
những điều bố khuyết để bài viết của tôi hoàn thiện hơn./.
Tôi xin chân trọng cảm ơn !
Quang phục , ngày tháng năm 2006
Ngời viết:

Phạm Thị Thanh Tâm
7