Mất ngủ ở người cao tuổi, khắc phục thế nào? pot

Mất ngủ ở người cao tuổi, khắc phục thế
nào?
Đối với người cao tuổi (NCT) thì giấc ngủ là vô cùng quan trọng. Khi bị mất ngủ sẽ
kèm theo nhiều điều phiền toái. Ngủ không ngon, giấc ngủ chập chờn hoặc thời gian
ngủ ngắn ở NCT có thể gọi là hiện tượng mất ngủ.
Nguyên nhân gây mất ngủ ở NCT có thể phân ra mấy loại sau đây: Mất ngủ do tuổi cao,
các chức năng của con người bị suy giảm một cách đáng kể. Mất ngủ do bệnh lý. Mất
ngủ do ảnh hưởng xấu của môi trường đang sinh sống. Mất ngủ do chế độ sinh hoạt, ăn,
uống không điều độ và mất ngủ do dùng một số thuốc để điều trị một số bệnh nào đó.
Các nguyên nhân vừa nêu có thể là đơn độc nhưng có thể là có sự kết hợp của hai hay
nhiều nguyên nhân lại với nhau.
Mất ngủ do chức năng của cơ thể bị suy giảm
Đây là một nguyên nhân có thể nói rất khó tránh khỏi.
Tuổi tác càng cao thì mọi chức năng của cơ thể đều bị
suy giảm, trong đó chức năng của hệ thần kinh trung
ương là rất nhạy cảm. Tế bào thần kinh trung ương của
con người kể từ lúc phôi thai phát triển cho đến khoảng
25 tuổi là hoàn chỉnh. Sau lứa tuổi này thì mỗi ngày có
khoảng 3.000 tế bào nơ ron thần kinh bị hủy hoại và như
vậy ngoài ảnh hưởng đến các chức năng khác thì giấc
ngủ cũng bị ảnh hưởng.
Mất ngủ do bệnh tật
Có rất nhiều loại bệnh làm ảnh hưởng đến giấc ngủ của
NCT, loại hay gặp nhất là đau nhức xương khớp. Bệnh đau nhức xương khớp có thể biểu
hiện cả ngày lẫn đêm nhưng hay gặp nhất vẫn là ban đêm làm cho giấc ngủ không sâu,
chập chờn và nhiều khi đau nhức không thể ngủ được, nhất là khi thay đổi thời tiết.

Đau cột sống khiến người cao
tuổi mất ngủ.
Bệnh về tim mạch: Bệnh tim mạch làm ảnh hưởng đến giấc ngủ của NCT có nhiều loại
nhưng hay gặp nhất là bệnh tăng huyết áp, thiếu máu cơ tim (thiểu năng mạch vành) làm

cho NCT hay bị đau tức ngực, khó chịu và nhiều khi lo lắng làm ảnh hưởng rất nhiều đến
giấc ngủ (không ngủ được hoặc khó ngủ, ngủ không ngon giấc).
Bệnh về đường hô hấp: NCT hay gặp một số bệnh về đường hô hấp nhất là bệnh giãn phế
quản, hen phế quản gây ho nhiều, càng ho thì không thể nào ngủ được. Các bệnh này
thường xuất hiện nặng về ban đêm nhất là lúc có áp thấp nhiệt đới, gió mùa đông bắc, ẩm
ướt Hen phế quản là một bệnh gây khó thở dữ dội, thiếu ôxy trầm trọng làm cho người
bệnh lo lắng, hốt hoảng, nếu không có biện pháp xử trí thích hợp thì cực kỳ nguy hiểm và
như vậy người bệnh cũng không thể ngủ được, thậm chí mất ngủ nhiều đêm liền làm ảnh
hưởng rất lớn đến sức khỏe.
Các bệnh về đường tiêu hóa: Bệnh đường tiêu hóa ảnh hưởng nhiều nhất đến giấc ngủ là
bệnh về dạ dày và bệnh viêm đại tràng mạn tính. NCT nếu mắc một trong 2 bệnh này thì
ảnh hưởng rất lớn đến giấc ngủ, nhiều người bị đau suốt đêm không thể nào chợp mắt
được. Bệnh viêm đại tràng mạn tính cũng thường hay đau về đêm và gây rối loạn tiêu
hóa. Cơn đau âm ỉ, khó chịu làm cho bệnh nhân mất ngủ kéo dài, lo lắng nhiều và gầy sút
trông thấy. Đây là một vòng luẩn quẩn: đau không ngủ được và không ngủ được thì càng
đau.
Các bệnh về tiết niệu, tuyến tiền liệt, đái tháo đường cũng là một trong các tác nhân làm
cho NCT mất ngủ. Các bệnh về đường tiết niệu hay gặp ở NCT là u xơ tuyến tiền liệt, đái
tháo đường, sỏi tiết niệu (sỏi thận, bàng quang, niệu quản, niệu đạo), thường hay đi tiểu
đêm gây mất ngủ hoặc giấc ngủ không sâu, không ngon.
Mất ngủ do ảnh hưởng xấu của môi trường đang sinh sống
Môi trường sống có tác động rất lớn đến đời sống con người, trong đó có NCT. Môi
trường trong sạch, không bụi bặm, ít tiếng ồn góp phần đáng kể trong cuộc sống của
NCT, làm cho NCT sống khỏe mạnh, vui vẻ và luôn làm được những việc có ích cho bản
thân, gia đình và cộng đồng. Tuy vậy có một số yếu tố hay gặp như nhà chật chội, đông
người, nhiều tiếng ồn ào, mất vệ sinh làm cho NCT rất khó ngủ. Những tồn tại này
thường gặp ở vùng đô thị còn NCT sống ở vùng nông thôn, miền núi thì tác động của môi
trường là tác động tốt vì có không khí trong lành, ít tiếng động, tiếng ồn
Mất ngủ do ăn, uống không điều độ
NCT nếu ăn, uống điều độ thì ngoài việc bảo đảm cho sức khỏe tốt còn có tác dụng rất

hữu ích trong giấc ngủ làm cho giấc ngủ ngon, sâu, tinh thần luôn được sảng khoái, hồ
hởi, phấn chấn và sống lạc quan hơn. Nếu ăn uống quá no, uống nhiều nước trước khi đi
ngủ hoặc uống nhiều bia, rượu; ăn nhiều chất kích thích thì ảnh hưởng xấu đến giấc ngủ,
đặc biệt là những NCT có một số bệnh mạn tính như tăng huyết áp, thiểu năng mạch
vành, u xơ tuyến tiền liệt, đái tháo đường
NCT nên làm gì để có giấc ngủ ngon?
Tùy theo từng hoàn cảnh của từng cá thể mà tự điều chỉnh một cách hài hòa để làm sao
cho giấc ngủ tốt. Hầu hết NCT đều có sổ khám bệnh, vì vậy nên đi khám bệnh định kỳ để
biết được tình trạng sức khỏe của mình. Khi phát hiện có bệnh, đặc biệt là bệnh mạn tính
phải tuyệt đối tuân theo chỉ định và tư vấn của bác sĩ, không tự tiện mua thuốc hoặc nghe
theo lời mách bảo để tự điều trị, bởi vì thuốc (cả thuốc tây y lẫn thuốc nam, ngoài tác
dụng chính còn vô số tác dụng phụ, trong đó có nhiều loại ảnh hưởng đến giấc ngủ). Ăn
uống phải điều độ và không nên kiêng khem quá mức (tùy theo từng loại bệnh mà có sự
tư vấn của bác sĩ để kiêng khem thức ăn, nước uống cho phù hợp) và cũng không nên quá
lạm dụng trong khâu ăn, uống. Ngoài các loại bệnh bị ảnh hưởng do ăn, uống thì nhiều
loại thức ăn, nước giải khát có cồn ảnh hưởng rất lớn đến giấc ngủ nếu dùng không phù
hợp. Ví dụ không nên uống cà phê, trà đặc vào buổi tối; không nên uống quá nhiều rượu,
bia trước khi đi ngủ.
Tập thể dục nhẹ nhàng là việc làm hết sức cần thiết cho giấc ngủ của NCT. Hiện nay có
nhiều hình thức tập thể dục áp dụng cho NCT như đi bộ, chơi cầu lông, bơi, tập thể dục
dưỡng sinh nhưng có lẽ thông dụng nhất, không tốn kém, dễ áp dụng là đi bộ. Tuy vậy,
đi bộ cũng phải có sự hiểu biết cơ bản để đạt được mục tiêu là nâng cao sức khỏe và ăn
ngon, ngủ tốt. Vì vậy phải tùy theo sức mình mà điều chỉnh, mỗi ngày nên đi bộ tổng
cộng thời gian không quá 60 phút, không nên đi bộ một lúc mà chia ra làm 2-3 lần, mỗi
lần nên không quá 30 phút. Đối với những NCT có bệnh về tim mạch như tăng huyết áp,
mạch vành cần đi bộ chậm, không được chạy, nhảy hoặc vận động mạnh. Không nên đi
bộ vào lúc nhiệt độ lạnh quá, nóng quá, mưa, gió mạnh mà nên chọn thời điểm thích hợp
nhất cho bản thân mình như chập tối, sáng sớm,
Phòng ngủ của NCT nên luôn luôn sạch sẽ, thoáng mát, hạn chế người qua lại và ít tiếng
ồn.

PGS. TS. Bùi Khắc Hậu