CAM THU VAN HOC

Cảm thụ văn học-bậc tiểu học
Néi dung c¶m thơ v¨n häc bËc tiĨu häc
PhÇn I : Mét sè vÊn ®Ị chung
I. ThÕ nµo lµ c¶m thơ v¨n häc :
C¶m thơ v¨n häc chÝnh lµ sù c¶m nhËn nh÷ng gi¸ trÞ nỉi bËt, nh÷ng ®iỊu s©u s¾c tÕ nhÞ vµ ®Đp
®Ï cđa v¨n häc thĨ hiƯn trong t¸c phÈm (cn trun bµi v¨n, bµi th¬) hay mét bé phËn cđa t¸c phÈm
(®o¹n v¨n, ®o¹n th¬, thËm chÝ lµ mét tõ ng÷ cã gi¸ trÞ trong c©u v¨n th¬). Nãi c¸ch kh¸c c¶m thơ v¨n
häc cã nghÜa lµ khi ®äc (nghe) mét ®o¹n v¨n, mét ®o¹n th¬, mét c©u chun ta kh«ng nh÷ng ph¶i hiĨu
mµ cßn ph¶i xóc c¶m, tëng tỵng, nhËp th©n víi nh÷ng g× ®· häc.
II. Yªu cÇu cđa c¶m thơ ë tiĨu häc :
1. Häc sinh c¶m nhËn ®ỵc c¸i hay c¸i ®Đp cđa v¨n (th¬) th«ng qua néi dung, nghƯ tht.
2. N¾m b¾t ®ỵc t tëng chđ ®¹o cđa t¸c gi¶.
3. BiÕt béc lé suy nghÜ, c¶m xóc cđa b¶n th©n.
4. BiÕt viÕt thµnh mét ®o¹n v¨n c¶m thơ sinh ®éng ë møc ®é ®¬n gi¶n phï hỵp víi løa ti tiĨu
häc.
III. §èi tỵng cđa c¶m thơ v¨n häc ë TiĨu häc
- C¸c bµi v¨n, bµi th¬, mÈu chun ng¾n ®Ỉc s¾c, cã gi¸ trÞ trong ch¬ng tr×nh TËp ®äc líp 4.
- C¸c ®o¹n v¨n, ®o¹n th hay ngoµi ch¬ng tr×nh cã néi dung nãi vỊ t×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc,
t×nh c¶m gia ®×nh , B¸c Hå hay ph¶n ¸nh nÐt sinh ho¹t ®éc ®¸o cđa mét vïng (miỊn) trªn ®Êt níc.
IV. C¸c d¹ng bµi tËp c¶m thơ c¬ b¶n ë TiĨu häc
D¹ng 1 : Bµi tËp ph¸t hiƯn h×nh ¶nh vµ t¸i hiƯn vỴ ®Đp cđa h×nh ¶nh.
D¹ng 2 : Bµi tËp ph¸t hiƯn c¸c biƯn ph¸p nghƯ tht nªu gi¸ trÞ cđa nghƯ tht.
D¹ng 3 : Bµi tËp nhËn xÐt c¸ch viÕt c©u vµ sư dơng dÊu c©u, nªu t¸c dơng.
D¹ng 4 : Bµi tËp t×m hiĨu néi dung vµ nªu c¶m nhËn chung.
D¹ng 5 : Bµi tËp c¶m thơ h×nh tỵng nh©n vËt (chØ yªu cÇu c¶m thơ mét nÐt tÝnh c¸ch ®Ỉc trng
hay mét ®Ỉc ®iĨm tiªu biĨu cđa nh©n vËt ë møc ®é ®¬n gi¶n).
V/ Mét sè biƯn ph¸p nghƯ tht c¬ b¶n thêng dïng ë TiĨu häc
§Ĩ gióp häc sinh lµm bµi tËp c¶m thơ v¨n häc ®¹t kÕt qu¶ cao, ngêi gi¸o viªn cÇn híng dÉn
häc sinh n¾m ch¾c mét sè nh÷ng biƯn ph¸p nghƯ tht thêng dïng trong c¸c bµi v¨n, bµi th¬ ë tiĨu
häc, bëi ®©y chÝnh lµ ch×a khãa gióp c¸c em chđ ®éng më ra c¸c líp nghÜa s©u xa Èn sau tõng c©u ch÷
cđa ®o¹n v¨n, ®o¹n th¬

1. NghƯ tht so s¸nh
a. §Þnh nghÜa : So s¸nh lµ c¸ch ®èi chiÕu hai ®èi tỵng kh¸c lo¹i kh«ng ®ång nhÊt nhau hoµn
toµn mµ chØ gièng nhau mét nÐt nµo ®ã vỊ mµu s¾c, h×nh d¸ng, ng÷ nghÜa.
b. T¸c dơng : PhÐp so s¸nh trong v¨n häc cã t¸c dơng t¹o ra c¶m gi¸c míi mỴ, gióp sù vËt ®ỵc
miªu t¶ trë nªn cơ thĨ, sèng ®éng.
Trần Minh Cảnh Trường tiểu học số 1 Nhơn Hậu
1
Cảm thụ văn học-bậc tiểu học
c. C¸ch nhËn biÕt : Trong c©u v¨n cã sư dơng nghƯ tht so s¸nh thêng cã c¸c tõ : lµ, nh, b»ng,
tùa nh vµ dÊu hai chÊm (:) dÊu g¹ch ngang (-).
d. Bµi tËp vËn dơng :
+ NghƯ tht nµo ®ỵc sư dơng trong c©u ca dao sau :
C«ng cha nh nói Th¸i S¬n
NghÜa mĐ nh níc trong ngn ch¶y ra.
+ Con c¶m nhËn ®ỵc g× vỊ t×nh c¶m bµ ch¸u ®ỵc thĨ hiƯn qua phÐp so s¸nh sau :
Bµ nh qu¶ ngät chÝn råi
Cµng thªm ti t¸c cµng t¬i lßng vµng.
Qu¶ ngät ci mïa- Vâ Thanh An
2. NghƯ tht nh©n ho¸
a- §Þnh nghÜa : Nh©n ho¸ lµ c¸ch gäi hc t¶ ®å vËt, loµi vËt, c©y cèi b»ng nh÷ng tõ ng÷ vèn…
®ỵc dïng ®Ĩ gäi hc t¶ con ngêi (hc nãi c¸ch kh¸c lµ g¾n cho nh÷ng ho¹t ®éng ®å vËt, loµi vËt,
c©y cèi t×nh c¶m, tr¹ng th¸i nh… con ngêi).
b. T¸c dơng : NghƯ tht so s¸nh gióp cho thÕ giíi loµi vËt, ®å vËt, c©y cèi trë nªn gÇn gòi,…
sinh ®éng, hÊp dÉn, biĨu thÞ ®ỵc nh÷ng t×nh c¶m, suy nghÜ cđa con ngêi.
e. Bµi tËp øng dơng :
+ Trong c©u v¨n sau, nh÷ng sù vËt nµo ®ỵc nh©n ho¸ .Tõ ®ã, l·o MiƯng, b¸c Tai, cËu Ch©n,
cËu Tay l¹i sèng th©n mËt víi nhau, mçi ngêi mét viƯc kh«ng ai tÞ ai c¶
+ ChØ ra vµ nªu t¸c dơng cđa nghƯ tht nh©n ho¸ trong ®o¹n th¬ sau :
BÐ ngđ ngon qu¸
§Éy c¶ giÊc tra

C¸i vâng th¬ng bÐ
Thøc hoµi ®a ®a
Ngoµi hai biƯn ph¸p nghƯ tht c¬ b¶n trªn gi¸o viªn cã thĨ cung cÊp cho häc sinh c¸c biƯn
ph¸p nghƯ tht : §¶o ng÷, ®iƯp tõ, dïng h×nh ¶nh gỵi t¶, gỵi c¶m, dïng h×nh ¶nh ®èi lËp.
VI/ Ph¬ng ph¸p lµm 1 bµi tËp c¶m thơ :
§Ĩ lµm tèt mét bµi tËp c¶m thơ v¨n häc, ngêi gi¸o viªn cÇn híng dÉn ®Ĩ c¸c em thùc hiƯn ®Çy
®đ tõng bíc c¸c viƯc sau ®©y :
a- §äc kü ®Ị bµi, x¸c ®Þnh râ yªu cÇu cđa bµi tËp (ph¶i tr¶ lêi ®ỵc ®iỊu g× ? cÇn nªu bËt ý g× ?).
b- §äc vµ t×m hiĨu ®o¹n v¨n (®o¹n th¬ ; mÈu chun) ®ỵc nªu trong ®Ị bµi : (cÇn dùa vµo yªu
cÇu cơ thĨ cđa tõng bµi tËp ®Ĩ t×m hiĨu)
Th«ng thêng ®Ĩ t×m hiĨu mét ®o¹n v¨n th¬ cÇn híng dÉn häc sinh ®äc kü ®o¹n trÝch, x¸c ®Þnh
®ỵc néi dung chÝnh cđa ®o¹n trÝch th«ng qua mét sè c©u hái gỵi ý.
T¸c gi¶ viÕt bµi (®o¹n) v¨n (th¬) nh»m diƠn t¶ g× ?
Trần Minh Cảnh Trường tiểu học số 1 Nhơn Hậu
2
Cảm thụ văn học-bậc tiểu học
- §iỊu ®ã ®ỵc thĨ hiƯn qua nh÷ng tõ ng÷, h×nh ¶nh , chi tiÕt nµo vµ nh÷ng biƯn ph¸p nghƯ tht
nµo ®ỵc thĨ hiƯn qua c¸c tõ ng÷, h×nh ¶nh ®ã
- §o¹n th¬ (v¨n) gỵi cho em suy nghÜ c¶m xóc g× ?.
c. ViÕt ®o¹n v¨n c¶m thơ híng vµo yªu cÇu cđa ®Ị :
- §o¹n v¨n cã thĨ b¾t ®Çu b»ng mét c©u “më ®o¹n” ®Ĩ dÉn d¾t ngêi ®äc hc tr¶ lêi th¼ng vµo
c©u hái chÝnh, tiÕp ®ã cÇn nªu râ c¸c ý theo yªu cÇu cđa ®Ị (c¸c h×nh ¶nh, tõ ng÷, chi tiÕt lµm to¸t…
néi dung th©n ®o¹n ; ci cïng cã thĨ kÕt ®o¹n b»ng mét c©u ng¾n gän ®Ĩ gỵi l¹i néi dung c¶m thơ.
Víi tõng d¹ng bµi cơ thĨ cã thĨ tr×nh bµy theo c¸c bíc c¬ b¶n sau :
* D¹ng bµi ph¸t hiƯn h×nh ¶nh thêng cã c¸c bíc sau :
+ Ph¸t hiƯn, nªu ra c¸c h×nh ¶nh.
+ T¸i hiƯn vỴ ®Đp, nªu ý nghÜa cđa h×nh ¶nh th«ng qua nghƯ tht.
+ Nªu bËt ®ỵc t tëng, t×nh c¶m cđa t¸c gi¶.
+ C¶m xóc cđa b¶n th©n.
* D¹ng bµi c¶m thơ h×nh tỵng nh©n vËt

1. Nªu c¸c chi tiÕt vỊ :
+ Ngo¹i h×nh
+ Hµnh ®éng
+ Lêi nãi








cđa nh©n vËt (®ỵc thĨ hiƯn qua tõ ng÷, h×nh ¶nh nµo)
2. Nªu bËt tÝnh c¸ch, phÈm chÊt cđa nh©n vËt.…
3. T tëng chđ ®¹o, ý nghÜa s©u xa cđa mÈu chun, cđa t¸c gi¶ ®ỵc thĨ hiƯn qua nh©n vËt.
4. C¶m xóc cđa b¶n th©n
* Víi c¸c d¹ng bµi cßn l¹i gåm 4 bíc sau :
+ Ph¸t hiƯn nghƯ tht
+ ChØ ra néi dung
+ Nªu t tëng, t×nh c¶m cđa t¸c gi¶
+ C¶m xóc cđa b¶n th©n.
phÇn II : Mét sè bµi tËp c¶m thơ theo
c¸c chđ ®iĨm ch¬ng tr×nh SGK líp 4
Trần Minh Cảnh Trường tiểu học số 1 Nhơn Hậu
3
Cảm thụ văn học-bậc tiểu học
chđ ®iĨm : th¬ng ngêi nh thĨ th¬ng th©n
Bµi 1 : Tr×nh bµy c¶m nhËn cđa em vỊ “Lßng th¬ng ngêi” mét nÐt tÝnh c¸ch tiªu biĨu cđa DÕ
MÌn trong c©u chun “DÕ MÌn bªnh vùc kỴ u” cđa nhµ v¨n T« Hoµi.
Gỵi ý :

1. Chi tiÕt thĨ hiƯn hµnh ®éng cđa DÕ MÌn
- Quan t©m ®Õn ngêi u ®i bÊt h¹nh : Nghe “TiÕng khãc tû tª” nh×n thÊy “chÞ nhµ trß ®ang
gơc ®Çu” bªn t¶ng ®¸ ci “®Õn gÇn” “g¹n hái m·i”.
- Bªnh vùc gióp ®ì ngêi gỈp ho¹n n¹n “X hai cµng ra” “D¾t chÞ Nhµ Trß ®i”.
- Lêi nãi “Em ®õng sỵ, h·y vỊ víi t«i ®©y !”
2. TÝnh c¸ch, phÈm chÊt : DÕ MÌn rÊt “giµu lßng th¬ng ngêi” lu«n quan t©m gióp ®ì ngêi gỈp
khã kh¨n ho¹n n¹n.
3. T tëng, ý nghÜa : Ca ngỵi nh÷ng con ngêi giµu lßng nh©n ¸i.
4. C¶m xóc cđa b¶n th©n c¶m phơc, yªu mÕn, häc tËp.
Tham kh¶o : Nh©n vËt DÕn MÌn trong mÈu chun “DÕ mÌn bªnh vùc kỴ u” cđa Nhµ v¨n T«
Hoµi ®· ®Ĩ l¹i cho ta Ên tỵng tut ®Đp. §ã lµ mét con ngêi giµu t×nh th¬ng ngêi : Khi nghe “TiÕng
khãc tØ tª” vµ thÊy chÞ Nhµ Trß “gơc ®Çu” bªn t¶ng ®¸ ci, nÕu lµ ngêi kh¸c ch¾c sÏ thê ¬, bá mỈc
nhng DÕ MÌn ®· “®Õn gÇn” vµ “gỈn hái” cho thÊy DÕn MÌn ®· rÊt quan t©m ®Õn mäi ngêi. H×nh ¶nh
chÞ Nhµ Trß “®· bÐ nhá l¹i gÇy gß qu¸” vµ ®«i c¸nh “ng¾n chïn chơt” ®· lµm DÕ MÌn rÊt c¶m th¬ng,
chó ta cµng xóc ®éng h¬n tríc c¶nh ngé bÊt h¹nh cđa chÞ : “mĐ mÊt” “sèng thui thđi” mét m×nh, råi
“tóng thiÕu” , l¹i cßn bÞ ®e däa bëi mãn nỵ trun ®êi cđa bän nhƯn. Cø chØ “X hai cµng ra” “d¾t
chÞ Nhµ trß ®i vµ lêi nãi “Em ®õng sỵ” cµng thĨ hiƯn râ h¬n phÈm chÊt ®¸ng q cđa DÕ MÌn giµu
t×nh th¬ng yªu, s½n sµng che chë, gióp ®ì nh÷ng ngêi u ®i bÊt h¹nh. DÕ MÌn ®óng lµ biĨu tỵng
cđa t×nh th¬ng yªu, lßng nh©n ¸i. DÕ MÌn ®· ®Ĩ l¹i trong lßng ta bao t×nh c¶m mÕn th¬ng, c¶m phơc.
Bµi 2 : H×nh ¶nh chÞ Nhµ Trß trong mÈu chun “DÕ MÌn bªnh vùc kỴ u” ®· ®Ĩ l¹i trong
lßng ngêi ®äc bao c¶m th¬ng. H·y tr×nh bµy c¶m nhËn cđa em.
Gỵi ý : H×nh ¶nh chÞ Nhµ Trß ®ỵc miªu t¶ qua c¸c chi tiÕt :
+ Ngo¹i h×nh : “bÐ nhá l¹i gÇy u” “c¸nh non nít l¹i ng¾n chïn chïn”.
+ Hoµn c¶nh : “mĐ mÊt” “sèng thui thđi” “bÞ ®e do¹” : “®¸nh” “vỈt c¸nh vỈt ch©n ¨n thÞt”…
→ ChÞ lµ hiƯn th©n cđa sù u ®i, bÊt h¹nh vµ bÞ bãc lét trong x· héi.
- C¶m xóc cđa b¶n th©n : th¬ng c¶m, xóc ®éng.
Bµi 3 : §o¹n th¬
V× con mĐ khỉ ®đ ®iỊu
Quanh ®«i m¾t mĐ ®· nhiỊu nÕp nh¨n
Con mong mĐ kh dÇn dÇn

Ngµy ¨n ngon miƯng ®ªm n»m ngđ ngon
Trần Minh Cảnh Trường tiểu học số 1 Nhơn Hậu
4
Cảm thụ văn học-bậc tiểu học
Råi ra ®äc s¸ch cÊy cµy
MĐ lµ ®Êt níc th¸ng ngµy cđa con.
MĐ èm- TrÇn §¨ng Khoa
Theo em, h×nh ¶nh nµo gãp phÇn nhiỊu nhÊt lµm nªn c¸i hay cđa ®o¹n th¬ trªn ! V× sao ?.
Gỵi ý :
+ H×nh ¶nh “MĐ lµ ®Êt níc, th¸ng ngµy cđa con” gãp phÇn lµm nªn c¸i hay cđa ®o¹n th¬.
+ NghƯ tht so s¸nh “MĐ-§Êt níc, th¸ng ngµy”
+ H×nh ¶nh “§Êt níc” “th¸ng ngµy” cho thÊy trong suy nghÜ cđa ngêi con mĐ lµ tÊt c¶ nh÷ng
g× vÜ ®¹i, lín lao vµ cao q kh«ng bao giê thiÕu ®ỵc víi mçi con ngêi.
+ ThÊy ®ỵc t×nh yªu th¬ng lßng biÕt ¬n v« h¹n cđa con c¸i ®èi víi mĐ.
+ T×nh c¶m cđa b¶n th©n : ThÊm thÝa c«ng ¬n cđa mĐ
Bµi 4 : “T«i lơc t×m hÕt tói nä tói kia, kh«ng cã tiỊn, kh«ng cã ®ång hå, kh«ng cã c¶ mét chiÕc
kh¨n tay. Trªn ngêi t«i ch¼ng cã tµi s¶n g× . Ngêi ¨n xin vÉn ®ỵi t«i. Tay vÉn ch×a ra run lÈy bÈy”.
T«i ch¼ng biÕt lµm c¸ch nµo. T«i n¾m chỈt lÊy bµn tay run rÈy kia.
- ¤ng ®õng giËn ch¸u, ch¸u kh«ng cã ®Ĩ cho «ng c¶”
(Ngêi ¨n xin- Tc-Ghª-NhÐp ).”
Tr×nh bµy suy nghÜ cđa em vỊ nh©n vËt cËu bÐ ®ỵc miªu t¶ trong ®o¹n v¨n trªn.
Gỵi ý :
Hµnh ®éng Lơc t×m hÕt tói nä tói kia.
N¾m chỈt lÊy bµn tay run rÈy.
+ Lêi nãi : ¤ng ®õng giËn ch¸u .
→ CËu bÐ lµ mét con ngêi cã tÊm lßng nh©n hËu th¬ng c¶m vµ mn gióp ®ì «ng l·o ¨n xin
nghÌo khỉ dï «ng l·o vµ cËu lµ hai con ngêi ë hai hoµn c¶nh kh¸c nhau.
- ý nghÜa : Ca ngỵi nh÷ng con ngêi giµu lßng nh©n ¸i.
- C¶m xóc cđa b¶n th©n : yªu q – c¶m phơc – häc tËp.
Chđ ®iĨm : M¨ng mäc th¼ng

Bµi 1 : §o¹n th¬ :
Nßi tre ®©u chÞu mäc cong
Cha lªn ®· nhän nh ch«ng l¹ thêng
Lng trÇn ph¬i n¾ng ph¬i s¬ng
Trần Minh Cảnh Trường tiểu học số 1 Nhơn Hậu
5
Cảm thụ văn học-bậc tiểu học
Cã manh ¸o céc tre nhêng cho con.
Tre ViƯt Nam- Ngun Duy
§o¹n th¬ trªn cã nh÷ng h×nh ¶nh nµo ®Đp. Nªu ý nghÜa ®Đp ®Ï cđa nh÷ng h×nh ¶nh ®ã.
Gỵi ý : H×nh ¶nh m¨ng tre “nhän nh ch«ng” : Cho thÊy sù kiªu h·nh, hiªn ngang, bÊt kht,
b¶n chÊt ngay th¼ng, kh¶ng kh¸i cđa “nßi tre” → nghƯ tht so s¸nh.
+ H×nh ¶nh “lng trÇn ph¬i n¾ng ph¬i s¬ng” → gỵi sù d·i dÇu, chÞu ®ùng mäi khã kh¨n cđa tre.
+ H×nh ¶nh “manh ¸o céc tre nhêng cho con” gỵi sù liªn tëng ®Õn sù che chë, hy sinh tÊt c¶ v×
m¨ng non cđa trỴ.
+ Th«ng qua nh÷ng phÈm chÊt ®¸ng q cđa tre ®Õn ca ngỵi phÈm chÊt tèt ®Đp cđa ngêi ViƯt
Nam, d©n téc ViƯt Nam : Kiªn cêng bÊt kht, ngay th¼ng chÞu th¬ng chÞu khã → thĨ hiƯn t×nh yªu vµ
lßng tù hµo cđa nhµ th¬ ®èi víi tre ViƯt Nam d©n téc ViƯt Nam.
+ C¶m xóc cđa b¶n th©n : Yªu q vµ tù hµo .
Bµi 2 : N¨m qua ®i, th¸ng qua ®i
Tre giµ m¨ng mäc cã g× l¹ ®©u
Mai sau
Mai sau
Mai sau
§Êt xanh tre m·i xanh mµu tre xanh
Tre ViƯt Nam- Ngun Du
Em h·y cho biÕt nh÷ng c©u th¬ trªn nh»m kh¼ng ®Þnh ®iỊu g× ? C¸ch diƠn ®¹t cđa nhµ thê cã
g× ®éc ®¸o nh»m gãp phÇn kh¼ng ®Þnh ®iỊu ®ã.
Gỵi ý :
+ NghƯ tht : ®iƯp tõ “Mai sau”

“xanh”





3 lÇn
+ §iƯp tõ “Mai sau” nh¾c l¹i 3 lÇn thĨ hiƯn rÊt ®Đp sù kÕ tiÕp tre giµ - m¨ng mäc ®ång thêi gỵi
c¶m xóc vỊ kh«ng gian vµ thêi gian nh më ra v« tËn t¹o cho ý th¬ bay bỉng.
§iƯp tõ “xanh” (3 lÇn) → gỵi søc sèng m·nh liƯt, vÜnh cưu cđa mµu s¾c cđa trỴ.
→ NghƯ tht ( ) ®· gãp phÇn kh¼ng ®Þnh sù tr… êng tån, sù sèng m·nh liƯt cđa tre ViƯt Nam,
d©n téc ViƯt Nam.
+ C¶m xóc : yªu q vµ tù hµo vỊ nßi tre ViƯt Nam vỊ d©n téc ViƯt Nam.
Bµi 3 : Tr×nh bµy c¶m nhËn cđa em vỊ nh©n vËt “Gµ trèng” trong c©u chun th¬ “Gµ trèng vµ
C¸o” cđa t¸c gi¶ La-Ph«ng-Ten.
Tham kh¶o : §äc trun th¬ “Gµ trèng vµ C¸o” cđa nhµ th¬ La-Ph«ng-Ten ta cã Ên tỵng thËt
s©u s¾c vỊ chó Gµ Trèng ®¸ng yªu. Chó ta thËt th«ng minh nhanh nhĐn víi c¸i d¸ng “v¾t vỴo” trªn
cµnh vµ “tinh nhanh lâi ®êi”. Nhng tríc mét l·o c¸o giµ cã c¸i d¸ng “®on ®¶” vµ nh÷ng lêi ®êng mËt
Trần Minh Cảnh Trường tiểu học số 1 Nhơn Hậu
6
Cảm thụ văn học-bậc tiểu học
ngät ngµo “k×a anh b¹n q, xin mêi xng ®©y” vµ c¸i th«ng ®iƯp tut vêi mµ C¸o mang ®Õn liƯu gµ
ta sÏ xư lý thÕ nµo ?. Gµ r»ng xin ®ỵc “ghi ¬n” trong lßng ®· khiÕn ta giËt m×nh lo l¾ng cho Gµ Trèng,
lÜnh m¹ng cđa Gµ Trèng râ ra. Sao khi bÞ c¸o lõa g¹t vµ råi : “k×a t«i thÊy cỈp chã s¨n tõ xa ch¹y l¹i
ch¾c loan tin nµy” ®· khiÕn c¸o ta “hån bay ph¸ch l¹c” “qu¾p ®u«i, co c¼ng” ch¹y mÊt khiÕn ta thë
phµo nhĐ nhâm vµ bËt lªn tiÕng cêi s¶ng kho¸i tríc sù th«ng minh tut vêi cđa Gµ Trèng. Víi lêi kĨ
chun b»ng nh÷ng vÇn th¬ nhĐ nhµng, dÝ dám, c©u chun lµ mét bµi häc s©u s¾c ®õng véi tin nh÷ng
lêi nãi ngät ngµo cđa kỴ xÊu mµ h¹i ®Õn th©n vµ nh©n vËt gµ trång ®· ®Ĩ l¹i cho ta t×nh c¶m yªu q
vµ mÕn phơc.
Bµi 4 : Tr×nh bµy c¶m nhËn cđa em vỊ nh©n vËt C¸o trong c©u chun “Gµ trèng vµ C¸o”. Qua

®ã em rót ra bµi häc g× ?.
Chđ ®iĨm “ Trªn ®«i c¸nh íc m¬”
Bµi 1 : §o¹n v¨n “Tr¨ng ®ªm nay s¸ng qu¸ ! Tr¨ng mai cßn s¸ng h¬n. Anh mõng cho c¸c em
vui tÕt trung thu ®éc lËp ®Çu tiªn vµ anh mong íc ngµy mai ®©y nh÷ng tÕt trung thu t¬i ®Đp h¬n n÷a sÏ
®Õn víi c¸c em” “Trung thu ®éc lËp” – ThÐp Míi.
- §o¹n v¨n trªn gióp em c¶m nhËn ®ỵc ®iỊu g× ? Em cã suy nghÜ g×, m¬ íc g× vỊ t¬ng lai cđa
§Êt níc ?.
Gỵi ý :
+ C©u c¶m ë ®Çu ®o¹n v¨n “Tr¨ng ®ªm nay s¸ng qu¸” gỵi vỴ ®Đp cđa ¸nh tr¨ng vµ c¶m xóc vui
síng cđa anh chiÕn sü khi ng¾m tr¨ng ®éc lËp ®Çu tiªn.
+ C¸c tõ chØ c¶m xóc “mõng” “mong íc” tõ gỵi t¶ “t¬i ®Đp” → diƠn t¶ niỊm vui, nh÷ng suy
nghÜ cđa anh chiÕn sü vỊ t¬ng lai t¬i ®Đp cđa c¸c em cđa ®Êt níc.
+ Suy nghÜ vµ m¬ íc cđa b¶n th©n :
Bµi 2 : “NÕu chóng m×nh cã phÐp l¹
H¸i triƯu v× sao xng cïng
§óc thµnh «ng mỈt trêi míi
M·i m·i kh«ng cßn mïa ®«ng.
NÕu chóng m×nh cã phÐp l¹ -§inh H¶i
§o¹n th¬ thĨ hiƯn nh÷ng ®iỊu g× ®Đp ®Ï. Em cã nh÷ng c¶m nhËn g× khi ®äc ®o¹n th¬ trªn.
Gỵi ý : + NghƯ tht liªn tëng
BiĨu tỵng “¤ng mỈt trêi” gỵi mét thÕ giíi Êm no h¹nh phóc, ®Çy ¸nh s¸ng. BiĨu tỵng “Mïa
®«ng” gỵi sù l¹nh lÏo, ®ãi rÐt, nghÌo khỉ.
+ C¸ch dïng c¸c ®éng tù “h¸i” “®óc” thĨ hiƯn kh¸t väng cđa ti th¬ mn chinh phơc vò trơ
bao la vµ c¸c hµnh tinh xa x«i.
+ §o¹n th¬ thĨ hiƯn sinh ®éng íc m¬ cao ®Đp ®Çy tÝnh nh©n v¨n cđa ti th¬ kh«ng cßn ®ãi rÐt
nghÌo khỉ vµ bÊt c«ng. C¸c em íc m¬ mét thÕ giíi tèt ®Đp ®Çy ¸nh s¸ng v¨n minh, Êm no vµ h¹nh
phóc.
Trần Minh Cảnh Trường tiểu học số 1 Nhơn Hậu
7
Cảm thụ văn học-bậc tiểu học

+ C¶m xóc cđa b¶n th©n
Bµi 3 : §o¹n th¬
“NÕu chóng m×nh cã phÐp l¹
Ho¸ tr¸i bom thµnh tr¸i ngon
Trong rt kh«ng cßn thc nỉ
ChØ toµn kĐo vµ bi trßn.
NÕu chóng m×nh cã phÐp l¹.
- §inh H¶i
Tr×nh bµy c¶m nhËn cđa em khi ®äc ®o¹n th¬ trªn.
Chđ ®iĨm “Cã chÝ th× nªn”
Bµi 1 : Em cã suy nghÜ g× vỊ nh©n vËt Ngun HiỊn trong c©u chun “¤ng Tr¹ng th¶ diỊu”.
Tham kh¶o :
§äc mÉu chun “¤ng Tr¹ng th¶ diỊu” ta thùc sù ngìng mé tµi n¨ng (t chÊt vµ ®øc tÝnh ham
häc, chÞu khã cđa nh©n vËt Ngun HiỊn, «ng lµ ngêi cã trÝ th«ng minh “thiªn bÈm”. Míi lªn s¸u ti
«ng ®· “häc ®©u hiĨu ®Êy” vµ cã trÝ nhí “l¹ thêng” khiÕn thÇy gi¸o ph¶i “kinh ng¹c” . Song ®iỊu ®¸ng
q h¬n ë «ng ®ã lµ ®øc tÝnh chÞu khã, ham häc, ý chÝ vỵt lªn nh÷ng khã kh¨n ®Ĩ v¬n lªn, ta h·y xem
c¸ch häc cđa «ng : V× nhµ nghÌo, «ng ph¶i bá häc nhng hµng ngµy «ng võa ch¨n tr©u võa “nghe gi¶ng
nhê ngoµi cưa líp” bµn häc cđa «ng lµ “lng tr©u” s¸ch vë cđa «ng lµ “mỈt c¸t” lµ “l¸ chi” bót mùc
lµ “ngãn tay” “m¶nh g¹ch” vµ «ng ®· ®ç Tr¹ng Nguyªn khi míi 13 ti, «ng lµ tr¹ng nguyªn trỴ…
nhÊt trong lÞch sư níc ta. B»ng nh÷ng c©u v¨n kĨ méc m¹c, dƠ hiĨu, c©u chun “¤ng Tr¹ng th¶ diỊu”
®· cho ta hiĨu ®ỵc nh÷ng ®øc tÝnh q b¸u cđa Tr¹ng Nguyªn Ngun HiỊn, «ng lµ niỊm tù hµo cđa
®Êt níc d©n téc vµ lµ tÊm g¬ng s¸ng cho ti trỴ chóng ta ngµy nay.
Bµi 2 : ý chÝ vµ nghÞ lùc cđa nh©n vËt B¹ch Th¸i Bëi trong c©u chuun “Vua tµu thủ B¹ch
Th¸i Bëi” ®· ®Ĩ cho em c¶m nhËn g× ?
Chđ ®iĨm : “TiÕng s¸o diỊu”
Bµi 1 : §o¹n v¨n
“Ti th¬ cđa t«i ®ỵc n©ng lªn tõ nh÷ng c¸nh diỊu. ChiỊu chiỊu, trªn b·i th¶, bän trỴ mơc ®ång
chóng t«i hß hÐt thi nhau th¶ diỊu. C¸nh diỊu mỊm m¹i nh c¸nh bím, chóng t«i vui síng ®Õn ph¸t d¹i
khi nh×n lªn trêi. TiÕng s¸o diỊu vi vu trÇm bỉng. S¸o ®¬n, s¸o kÐp, s¸o bÌ nh gäi thÊp xng nh÷ng v×
sao.

C¸nh diỊu ti th¬- T¹ Duy Anh.
Tr×nh bµy c¶m nhËn cđa em khi ®äc ®o¹n th¬ trªn ?
Gỵi ý : NghƯ tht : so s¸nh, dïng h×nh ¶nh gỵi t¶ : “C¸nh diỊu mỊm m¹i nh c¸nh bím”, “vui
síng ®Õn ph¸t d¹i”, “vi vu, trÇm bỉng”.
Trần Minh Cảnh Trường tiểu học số 1 Nhơn Hậu
8
Cảm thụ văn học-bậc tiểu học
+ Nh©n ho¸ : “n©ng” , “gäi”.
+ Néi dung ca ngỵi vỴ ®Đp ®éc ®¸o cđa c¸nh diỊu vµ niỊm vui ngé nghÜnh ®¸ng yªu cđa trỴ
th¬.
+ C¶m xóc b¶n th©n : Gỵi nhí kû niƯm.
Bµi 2 : Ti con lµ ti Ngùa
Nhng mĐ ¬i ®õng bn
DÉu c¸ch nói c¸ch rõng
DÉu c¸ch s«ng c¸ch bĨ
Cßn t×m vỊ víi mĐ
Ngùa con vÉn nhí ®êng.
(Ti Ngùa- Xu©n Qnh)
T¸c gi¶ mn nãi ®iỊu g× qua ®o¹n th¬ trªn ?
Nªu c¶m nghÜ cđa em !
§o¹n tham kh¶o : §o¹n th¬ lµ lêi nh¾n nhđ dƠ th¬ng, chøa chan bao t×nh c¶m th©n th¬ng mµ
ngêi con dµnh cho mĐ. Nhµ th¬ Xu©n Qnh ®· cã c¸ch diƠn t¶ thËt ®éc ®¸o. Ngêi con “Ti Ngùa”
dï ®· kh«n lín, trëng thµnh, ®· bay ®i mu«n ph¬ng nhng vÉn lu«n nhí vỊ mĐ, híng vỊ mĐ, vÉn t×m vỊ
cè h¬ng gỈp mĐ dï xa c¸ch mu«n trïng nói, rõng, s«ng, biĨn.
DÉu c¸ch nói.
nhí ®êng.
Cơm tõ “vÉn nhí” kh¼ng ®Þnh mét niỊm tin, mét t×nh nghÜa thủ chung son s¾t. §o¹n th¬ ®Ëm
®µ, gỵi c¶m gióp ta c¶m nhËn ®ỵc t×nh c¶m cđa Xu©n Qnh dµnh cho “MĐ thËt s©u nỈng vµ ®Đp ®Ï”.
Chđ ®iĨm : Ngêi ta lµ hoa ®Êt
Bµi 1 : §o¹n th¬

S«ng La ¬i s«ng La
Trong veo nh ¸nh m¾t
Bê tre xanh im m¸t
M¬n mít ®«i hµng mi.
BÌ xu«i S«ng La, Vò Duy Th«ng
§o¹n th¬ trªn cã nh÷ng h×nh ¶nh nµo ?. §o¹n th¬ trªn cã nh÷ng h×nh ¶nh nµo ? T¸i hiƯn vỴ
®Đp cđa h×nh ¶nh ®ã vµ nªu c¸ch nghÜ cđa em khi ®äc ®o¹n th¬ ?.
Gỵi ý : §o¹n th¬ cã hai h×nh ¶nh
+ S«ng La – trong veo nh ¸nh m¾t
Trần Minh Cảnh Trường tiểu học số 1 Nhơn Hậu
9
Cảm thụ văn học-bậc tiểu học
+ Bê tre xanh im m¸t – m¬n mít ®«i hµng mi
+ NghƯ tht nh©n ho¸, so s¸nh khiÕn c¸c h×nh ¶nh ®ã trë nªn sinh ®éng, ®Đp ®Ï vµ hÊp dÉn.
+ §o¹n th¬ gióp ta c¶m nhËn vỴ ®Đp thanh b×nh, ªm ¶ vµ qun rò cđa dßng s«ng La.
+ T×nh c¶m g¾n bã yªu th¬ng cđa t¸c gi¶ víi dßng s«ng.
Bµi 2 : §o¹n th¬
BÌ ®i chiỊu thÇm th×
Gç lỵn ®µn thong th¶
Nh bÇy tr©u lim dim
§¾m m×nh trong ªm ¶.
(BÌ xu«i s«ng La- Vò Duy Th«ng)
NghƯ tht nµo ®· ®ỵc t¸c gi¶ sư dơng trong ®o¹n th¬ trªn. Nªu c¶m nhËn cđa em khi ®äc
®o¹n th¬.
Gỵi ý :
+ NghƯ tht : nh©n ho¸ “ChiỊu thÇm th×”
So s¸nh bÌ gç nh “®µn” c¸ lỵn “thong th¶” nh “bÇy tr©u” ®ang “lim dim”
t¾m m¸t trªn dßng níc trong xanh “ªm ¶”.
+ C¸c tõ l¸y “thÇm th×” “thong th¶” “lim dim” “ªm ¶” ®ỵc dïng rÊt ®¾t cã t¸c dơng ®Ỉc t¶ bi
chiỊu thanh b×nh th¬ méng trªn dßng s«ng La.

Chđ ®iĨm “VỴ ®Đp mu«n mµu”
Bµi 1 : §o¹n v¨n “§øng ng¾m c©y sÇu riªng, t«i cø nghÜ m·i vỊ c¸i d¸ng c©y kú l¹ nµy. Th©n
nã kh¼ng khiu, cao vót, cµnh ngang th¼ng ®t, thiÕu c¸i d¸ng cong, d¸ng nghiªng, chiỊu qu»n chiỊu
lỵn cđa c©y xoµi, c©y nh·n. VËy mµ khi tr¸i chÝn, h¬ng to¶ ngµo ng¹t, vÞ ngät ®Õn ®am mª”.
SÇu riªng- Mai V¨n T¹o
Em cã nhËn xÐt vµ c¶m nghÜ g× khi ®äc ®o¹n v¨n trªn.
Gỵi ý : §o¹n v¨n miªu t¶ d¸ng vỴ ®Ỉc cđa c©y vµ h¬ng vÞ cđa tr¸i s©u riªng.
H×nh ¶nh (th©n c©y) “kh¼ng khiu” , “cao vót”
Cµnh : “ngang” , “th¼ng ®t”
L¸ : nhá, xanh vµng, nh l¸ hÐo.
→ d¸ng vỴ ®Ỉc biƯt cđa c©y sÇu riªng
+ Qu¶ sÇu riªng : “h¬ng to¶ ngät ngµo, vÞ ngät ®am mª”
Tõ “vËy mµ” ®ỵc dïng rÊt ®¾t nh»m nhÊn m¹nh sù ®èi lËp gi÷a vỴ bªn ngoµi vµ gi¸ trÞ néi
dung cđa nã (qu¶ sÇu riªng).
Trần Minh Cảnh Trường tiểu học số 1 Nhơn Hậu
10
Cảm thụ văn học-bậc tiểu học
→ Qua c¸ch miªu t¶ ®éc ®¸o trªn, ngêi ®äc nh©n ra gi¸ trÞ ®Ỉc biƯt cđa c©y sÇu riªng, mét lo¹i
tr¸i q hiÕm cđa MiỊn Nam.
Bµi 2 : §o¹n th¬
D¶i m©y tr¾ng ®á dÇn trªn ®Ønh nói
S¬ng hång lam «m Êp nãc nhµ gianh
Trªn con ®êng viỊn tr¾ng mÐp ®åi xanh
Ngêi c¸c Êp tng bõng ra chỵ tÕt.
Chỵ TÕt - §oµn V¨n Cõ
§o¹n th¬ trªn miªu t¶ c¶nh g× ? Nªu c¶m nhËn cđa em khi ®äc ®o¹n th¬ trªn.
§o¹n tham kh¶o : §o¹n th¬ lµ mét bøc tranh ng«n tõ ®Çy mµu s¾c vỊ khung c¶nh t¬i ®Đp tr¸ng
lƯ cđa mét vïng quª vµo bi “b×nh minh”. Trong ¸nh b×nh rùc rì d¶i m©y tr¾ng ë ®Ønh nói “®á dÇn”
lªn, nh÷ng giät s¬ng mai long lanh nh nh÷ng viªn ngäc “hång lam” ®ang “«m Êp” nh÷ng nãc nhµ
giµnh n¬i th«n Êp råi con ®êng n lỵn “viªn tr¾ng” nhng mÐp ®åi xanh. §Ønh nói, nãc nhµ, con ®-

êng T©t c¶ ®Ịu mang mµu s¾c tinh kh«i rùc rì. Víi ãc quan s¸t tinh tÕ vµ c¸ch sư dơng tõ ng÷ chÝnh…
x¸c biĨu c¶m cđa nhµ th¬, c¶nh vËt gÇn gòi quen thc cđa quª h¬ng trë nªn ®Đp ®Ï, sèng ®éng lung
linh s¾c mµu. Qua ®ã ta c¶m nhËn t×nh c¶m tha thiÕt cđa nhµ th¬ víi quª h¬ng.
Bµi 3 : §o¹n th¬
S¬ng tr¾ng rá ®Çu cµnh nh giät s÷a
Tia n¾ng tia nh¸y hoµi trong rng lóa
Nói n m×nh trong chiÕc ¸o the xanh
§åi thoa son n»m díi ¸nh b×nh minh
Chỵ TÕt- §oµn V¨n Cõ
NghƯ tht nµo ®· gãp phÇn lµm nªn nÐt ®éc ®¸o cđa ®o¹n th¬ trªn ? Nªu c¶m nhËn cđa em ?.
Bµi 4 : §o¹n th¬
Ta h¸t bµi ca gäi c¸ vµo
Gâ thun ®· cã nhÞp tr¨ng sao
BiĨn cho ta c¸ nh lßng mĐ
Nu«i lín ®êi ta tù th nµo.
§oµn thun ®¸nh c¸- Huy CËn
§o¹n th¬ miªu t¶ c¶nh g× ? Nªu c¶m nhËn cđa em khi ®äc ®o¹n th¬ trªn.
Chđ ®iĨm : Kh¸m ph¸ thÕ giíi
Bµi 1 :
§o¹n v¨n “Phong c¶nh ë ®©y thËt ®Đp. Tho¾t c¸i, l¸c ®¸c l¸ vµng r¬i trong kho¶nh kh¾c mïa
thu. Tho¾t c¸i, tr¾ng long lanh mét c¬n ma tut trªn cµnh ®µo, lª, mËn. Tho¸t c¸i, giã xu©n h©y hÈy
nång nµn víi nh÷ng b«ng hoa lay ¬n mµu ®en nhung hiÕm q”
Trần Minh Cảnh Trường tiểu học số 1 Nhơn Hậu
11
Cảm thụ văn học-bậc tiểu học
§êng ®i Sa Pa- Ngun Phan H¸ch
- Em nhËn xÐt g× vỊ c¸ch dïng tõ ®Ỉt c©u ë ®o¹n v¨n trªn. Nªu t¸c dơng cđa c¸ch dïng tõ ®Ỉt
c©u ®ã.
Gỵi ý :
- §iƯp tõ “tho¾t c¸i” (3 lÇn) (tr¹ng ng÷ gỵi c¶m gi¸c vỊ thêi gian).

- §¶o ng÷ “Tr¾ng long lanh mét c¬n ma tut”
“l¸c ®¸c, l¸ vµng r¬i”
- C¸ch dïng tõ ®Ỉt c©u rÊt ®Ỉc biƯt ®ã gỵi c¶m gi¸c ®ét ngét, ngì ngµng nhÊn m¹nh sù thay ®ỉi
nhanh chãng cđa thêi gian vµ sù biÕn ®ỉi kú l¹ cđa c¶nh s¾c thiªn nhiªn ë Sa Pa.
Bµi 2 : §o¹n th¬
Dßng s«ng míi ®iƯu lµm sao
N¾ng lªn mỈc ¸o lơa ®µo thít tha
Tra vỊ trêi réng bao la
¸o xanh s«ng mỈc nh lµ míi may.
Dßng s«ng mỈc ¸o- Ngun Träng T¹o
NghƯ tht nµo ®ỵc sư dơng trong ®o¹n th¬ trªn ? nghƯ tht ®ã cã t¸c dơng g× trong viƯc
miªu t¶ vỴ ®Đp cđa dßng s«ng quª h¬ng.
Gỵi ý :
+ NghƯ tht nh©n ho¸ lång dïng h×nh ¶nh gỵi t¶ “®iƯu” “mỈc ¸o lơa ®µo thít tha” “¸o xanh
s«ng mỈc”.
+ T¸c dơng : Gỵi sù biÕn ®ỉi kú diƯu mµu s¾c cđa dßng s«ng theo thêi gian nh»m miªu t¶ vỴ
®Đp ®éc ®¸o cđa dßng s«ng quª h¬ng – dßng s«ng ®Đp nh nµng thiÕu n÷ ®iƯu ®µ thÝch lµm duyªn lµm
d¸ng.
+ ThĨ hiƯn t×nh yªu tha thiÕt cđa t¸c gi¶ víi dßng s«ng quª h¬ng.
+ C¶m xóc cđa b¶n th©n.
Bµi 3 : §o¹n v¨n
“Chao «i ! Chó chn chn níc míi ®Đp lµm sao ! Mµu vµng trªn lng chó lÊp l¸nh. Bªn c¸i
c¸nh máng nh giÊy bãng. C¸i ®Çu trßn vµ hai con m¾t long lanh nh thủ tinh. Th©n chó nhá vµ thon
vµng nh mµu vµng cđa n¾ng mïa thu. Chó ®Ëu trªn mét canh léc võng ng¶ dµi trªn mỈt hå”.
Chó chn chn níc- Ngun ThÕ Héi
NghƯ tht nµo ®ỵc sư dơng trong ®o¹n th¬ trªn ? nªu t¸c dơng cđa biƯn ph¸p nghƯ tht ®ã.
Gỵi ý : NghƯ tht so s¸nh
C¸nh máng nh giÊy bãng.
M¾t nh thủ tinh.
Vµng nh mµu vµng cđa n¾ng mïa thu.

+ NghƯ tht dïng h×nh ¶nh gỵi t¶ “lÊp l¸nh” “long linh”
+ C¸ch dïng tõ béc lé c¶m xóc m¹nh “chao «i!” .
Trần Minh Cảnh Trường tiểu học số 1 Nhơn Hậu
12
Cảm thụ văn học-bậc tiểu học
+ T¸c dơng : C¸ch so s¸nh võa cơ thĨ võa sinh ®éng lµm nỉi bËt h×nh d¸ng, mµu s¾c, vỴ ®Đp
hÊp dÉn cđa chó chn chn níc.
+Chao «i , lµm sao ! Béc lé c¶m gi¸c thÝch thó cđa t¸c gi¶ tríc vỴ ®Đp cđa chó chn chn →
t×nh yªu c¶nh vËt quª h¬ng cđa t¸c gi¶.
Chđ ®iĨm : T×nh yªu cc sèng
Bµi 1 : Bµi th¬ Trong tï kh«ng rỵu còng kh«ng hoa
C¶nh ®Đp ®ªm nay khã h÷ng hê
Ngêi ng¾m tr¨ng soi ngoµi cưa sỉ
Tr¨ng nhßm khe cưa ng¾m nhµ th¬
Ng¾m Tr¨ng-Hå ChÝ Minh
Tr×nh bµy c¶m nhËn cđa em vỊ bµi th¬ trªn.
§o¹n v¨n tham kh¶o : B¸c Hå lµ vÞ l·nh tơ vÜ ®¹i cđa d©n téc ta, ngêi cßn lµ mét nhµ th¬ tµi ba.
B¸c ®· viÕt rÊt nhiỊu bµi th¬ hay, ý mçi bµi th¬ B¸c viÕt ®Ịu ng¾n, ý th¬ méc m¹c dƠ hiĨu vµ rÊt s©u
s¾c. “Ng¾m tr¨ng” lµ mét bµi th¬ B¸c viÕt trong nhµ tï cđa Tëng Giíi Th¹ch. Bµi th¬ mang nÐt ®Đp
cđa con ngêi B¸c : B¸c lµ ngêi yªu thiªn nhiªn v× thÕ tríc c¶nh ®Đp cđa ®ªm tr¨ng B¸c vÉn “khã h÷ng
hê” dï trong tï, ch©n tay bÞ cïm bÞ trãi, ch¼ng cã rỵu, hoa ®Ĩ thëng thøc . “Trong tï h÷ng hê”…
Vµ c¸ch ng¾m tr¨ng cđa B¸c thËt kh¸c thêng :
Ngêi ng¾m- ng¾m nhµ th¬.
NghƯ tht nh©n ho¸ tr¨ng “nhãm” , “ng¾m” sư dơng rÊt khÐo lÐo khiÕn ta c¶m thÊy dêng nh
tr¨ng kh«ng cßn lµ vËt mµ ®· trë thµnh ngêi b¹n tri ©m, tri kû cđa B¸c vµ díi ¸nh m¾t cđa tr¨ng B¸c
kh«ng cßn lµ ngêi tï mµ lµ mét nhµ th¬ tao nh·.
Bµi th¬ “Ng¾m tr¨ng” lµ sù thĨ hiƯn t©m hån trong s¸ng, phong th¸i thanh tao, ung dung tù t¹i
cđa B¸c ®ång thêi còng thĨ hiƯn t×nh yªu tr¨ng, yªu thiªn nhiªn cđa B¸c.
Bµi 2 : §o¹n th¬ Bay cao cao vót
chim biÕn mÊt råi

ChØ cßn tiÕng h¸t
Lµm xanh da trêi.
Con chim ChiỊn ChiƯn- Huy CËn
Tr×nh bµy c¶m nhËn cđa em khi ®äc ®o¹n th¬ trªn.
Gỵi ý :
+ §o¹n th¬ nªu lªn t¸c dơng kú diƯu cđa tiÕng chim hãt.
+ Ca ngỵi cc sèng thanh b×nh, t¬i ®Đp cđa quª h¬ng, ®Êt níc.
PhÇn III : mét sè bµi c¶m thơ c¸c ®o¹n v¨n
®o¹n th¬ hay ngoµi ch¬ng tr×nh
Bµi 1 : §o¹n th¬
Trần Minh Cảnh Trường tiểu học số 1 Nhơn Hậu
13
Cảm thụ văn học-bậc tiểu học
Nhµ anh cã mét c©y hång
Qua son nhón nh¶y ®Ìn lång cµnh t¬
C©y hång nh thùc nh m¬
Kh¸ch qua ®êng nh÷ng ngÈn ng¬ ghÐ nh×n.
C©y Hång - Tè H÷u
Em cã nhËn xÐt g× vỊ nghƯ tht miªu t¶ trong ®o¹n th¬ trªn. Víi c¸ch miªu t¶ Êy, nhµ th¬
gióp em c¶m nhËn ®ỵc h×nh ¶nh c©y hång nh thÕ nµo ?.
Gỵi ý :
+ NghƯ tht : dïng h×nh ¶nh gỵi t¶. “Nhón nhÈy” “ngÈn ng¬”
So s¸nh : “Qu¶ son” – “§Ìn lång”
+ Néi dung : Miªu t¶ vỴ ®Đp rùc rì qun rò cđa c©y hång vµo mïa qu¶ chÝn.
Bµi 2 : §o¹n th¬
Vui sao khi chím vµo hÌ
X«n xao tiÕng sỴ, tiÕng ve b¸o mïa
Rén rµng lµ mét c¬n ma
Trªn ®ång b«ng lóa còng võa n c©u.
Mïa xu©n, mïa hÌ- TrÇn §¨ng Khoa

§o¹n th¬ trªn miªu t¶ c¶nh g× ?
Tr×nh bµy c¶m nhËn cđa em vỊ ®o¹n th¬.
Gỵi ý :
+ NghƯ tht : ®¶o ng÷ - dïng tõ gỵi t¶
X«n xao - tiÕng sỴ, tiÕng ve.
Rén rµng lµ mét c¬n ma.
+ Néi dung : §o¹n th¬ miªu t¶ khung c¶nh t¬i ®Đp sèng ®éng cđa quª h¬ng khi chím vµo hÌ.
Bµi 3 : Quª em ®ång lóa n¬ng d©u
Bªn dßng s«ng nhá nhÞp cÇu b¾c ngang
Dõa xanh to¶ m¸t ®êng lµng
Ng©n nga giäng h¸t, rén rµng tiÕng thoi.
Quª em- Nguyªn Hå
Quª em hiªn lªn qua bµi th¬ ®Đp nh thÕ nµo ? NghƯ tht nµo ®· lµm nªn c¸i ®Đp ®ã. Con c¶m
nhËn g× vỊ t×nh c¶m cđa nhµ th¬ ®èi víi quª h¬ng.
Gỵi ý :
+ NghƯ tht :
- LiƯt kª c¸c sù vËt, “®ång lóa” n¬ng d©u, dßng s«ng, c©y cÇu, dõa…
- §¶o ng÷ Ng©n nga giäng h¸t
Trần Minh Cảnh Trường tiểu học số 1 Nhơn Hậu
14
Cảm thụ văn học-bậc tiểu học
Rén rµng tiÕng thoi.
+ NghƯ tht so s¸nh vµ liƯt kª c¸c sù vËt ®ỵc sư dơng khÐo lÐo gỵi c¶nh ®Đp gÇn gòi, gi¶n dÞ
mµ nªn th¬ vµ cc sèng sinh ho¹t s«i nỉi vui t¬i cđa quª h¬ng.
+ §o¹n th¬ thĨ hiƯn t×nh yªu, sù g¾n bã cđa nhµ th¬ ®èi víi c¶nh vËt quª h¬ng.
+ C¶m xóc cđa b¶n th©n : yªu thÝch c¶nh vËt quª h¬ng g¾n bã víi quª h¬ng.
Bµi 4 : Bªn nµy lµ nói uy nghiªm
Bªn kia lµ c¸nh ®ång liỊn ch©n m©y
Xãm lµng xanh m¸t bãng c©y
S«ng xa tr¾ng c¸nh, bm bay lng trêi.

Quª em- TrÇn §¨ng Khoa
C¶nh quª h¬ng hiƯn lªn trong bµi th¬ trªn ®Đp nh thÕ nµo ? Nªu c¶m nhËn cđa em khi ®äc bµi
th¬ trªn.
Gỵi ý : CÇn nªu ®ỵc
+ NghƯ tht :
- Dïng h×nh ¶nh gỵi t¶ nói “uy nghiªm” ; c¸nh ®ång “liỊn ch©y m©y” “xanh m¸t” .
- §¶o ng÷ : “Xanh m¸t bãng c©y” , “Tr¾ng c¸nh bm”
→ Néi dung : C¶nh quª h¬ng ®Đp, th¬ méng, thanh b×nh, yªn ¶, s¬n thủ h÷u t×nh – thĨ hiƯn
t×nh c¶m, sù g¾n bã, tù hµo cđa t¸c gi¶ víi quª h¬ng.
Béc lé ®ỵc c¶m xóc cđa b¶n th©n (hiĨu biÕt h¬n vỊ vỴ ®Đp riªng biƯt cđa c¸c vïng quª, yªu vµ
thªm tù hµo vỊ ®Êt níc t¬i ®Đp, trï phó).
Bµi 5 : Em h·y nªu c¶m nhËn cđa m×nh khi ®äc bµi th¬ sau :
Sau lµn ma bơi th¸ng ba
L tre xÐm ®á nh lµ lưa thiªu
NỊn trêi rõng rùc s¸ng treo
Tëng nh ngùa s¾t sím chiỊu vÉn bay.
(Th¸ng ba- TrÇn §¨ng Khoa)
Gỵi ý : NghƯ tht dïng h×nh ¶nh gỵi t¶ l tre “xÐm ®á” nỊn trêi “rõng rùc”
+ So s¸nh : “Cá c©y xem ®á nh lµ lưa thiªu
+ Liªn tëng: H×nh ¶nh ngùa Th¸nh Giãng
+ Néi dung : C¶nh s¾c t¬i ®Đp, huy hoµng tr¸ng lƯ cđa quª h¬ng vµo th¸ng ba.
Bµi 6 : Mïa xu©n hoa në ®Đp t¬i
Bím con, bím mĐ ra ch¬i hoa hång
Bím mĐ hót mËt ®Çu b«ng
Bím con ®ïa víi nơ hång ®á t¬i.
Mïa xu©n , mïa hÌ- TrÇn §¨ng Khoa
Nªu c¶m nhËn cđa con khi ®äc ®o¹n th¬ trªn ?.
Gỵi ý : CÇn nªu ®ỵc
Trần Minh Cảnh Trường tiểu học số 1 Nhơn Hậu
15

Cảm thụ văn học-bậc tiểu học
+ NghƯ tht dïng tõ gỵi t¶ “®Đp t¬i” “®á t¬i”, nh©n ho¸ : “ra ch¬i” “®ïa” → C¶nh ®Đp t¬i t¾n,
sèng ®éng cđa vên hoa mïa xu©n.
Bµi 7 : Lªn th¨m nhµ B¸c h«m nay
Tr¾ng ngÇn hoa h h¬ng bay dÞu hiỊn
Tëng trong trun cỉ, c¶nh tiªn
Nhµ sµn m¸t mỴ kỊ bªn mỈt hå.
Lªn th¨m nhµ B¸c- H»ng Ph¬ng
C¶nh nhµ B¸c qua c¶m nhËn cđa nhµ th¬ cã nh÷ng nÐt ®Đp g× ? Em h·y tr×nh bµy râ.
Bµi 8 : “Mïa xu©n ®i d¹o ngoµi ®ång nh ba chó trỴ ti. ChØ cÇn bµ chđ ®ã liÕc nh×n xng c¸i
khe lµ con si lËp tøc b¾t ®Çu ch¶y rãc r¸ch, trµn trỊ. Mïa xu©n tiÕn bíc ®Ịu mçi bíc l¹i lµm nh÷ng
con si reo to h¬n.” ChiÕc nhÉn b»ng thÐp Pant«pxki“ ” –
Néi dung chÝnh cđa ®o¹n v¨n trªn lµ g× ? NghƯ tht nµo ®· lµm nỉi bËt c¸i hay c¸i ®Đp cđa
®o¹n v¨n ?
Gỵi ý : CÇn nªu ®ỵc
+ NghƯ tht nh©n ho¸ : “liÕc, d¹o, bíc”
So s¸nh “Mïa xu©n nh bµ chđ trỴ ti”
+ Néi dung : VỴ ®Đp cđa c¶nh giao mïa cđa níc Nga xinh ®Đp.
Chđ ®iĨm t×nh c¶m gia ®×nh
Bµi 1 : NghÜ vỊ ngêi bµ yªu q, nhµ th¬ Ngun Thơy Kha viÕt :
Tãc bµ tr¾ng tùa m©y b«ng
Chun bµ nh giÕng c¹n xong l¹i ®Çy.
NghƯ tht so s¸nh trong 2 dßng th¬ trªn gióp em thÊy râ h×nh ¶nh ngêi bµ nh thÕ nµo ?.
Gỵi ý :
- M¸i tãc tr¾ng cđa bµ ®ỵc so s¸nh víi h×nh ¶nh “m©y b«ng” trªn trêi cho thÊy : Bµ cã vỴ ®Đp
hiỊn tõ cao q vµ ®¸ng kÝnh träng.
- Chun cđa bµ kĨ (cho ch¸u nghe) ®ỵc so s¸nh víi h×nh ¶nh c¸i “giÕng” th©n thc ë lµng
quª ViƯt Nam cø “c¹n xong l¹i ®Çy” ý nãi kho chun cđa bµ rÊt nhiỊu kh«ng bao giê hÕt, ®ã lµ
nh÷ng c©u chun bµ kĨ cho ch¸u nghe víi t×nh yªu th¬ng ®Đp ®Ï.
- T×nh c¶m yªu q kÝnh träng cđa nhµ th¬ (ngêi ch¸u) ®èi víi bµ.

Bµi 2 : Trong bµi v¨n “VỊ th¨m bµ” nhµ v¨n Th¹ch Lam cã viÕt :
“Thanh ®i, ngêi th¼ng, m¹nh, c¹nh bµ lng ®· cßng. Tuy vËy Thanh c¶m thÊy chÝnh bµ che chë
cho m×nh còng nh nh÷ng ngµy cßn nhá”.
Trần Minh Cảnh Trường tiểu học số 1 Nhơn Hậu
16
Cảm thụ văn học-bậc tiểu học
Em c¶m nhËn ®ỵc ý nghÜa g× ®Đp ®Ï qua ®o¹n v¨n trªn ?.
* Yªu cÇu :
- ChØ ra ®ỵc nghƯ tht dïng h×nh ¶nh ®èi lËp.
- Nªu ®ỵc ý nghÜa :
+ T×nh yªu th¬ng cđa bµ ®èi víi Thanh thËt bao la réng lín, lu«n che chë cho Thanh trong
st cc ®êi.
+ T×nh c¶m yªu q, kÝnh träng vµ biÕt ¬n cđa ngêi ch¸u ®èi víi bµ.
Bµi 3 : Trong bµi th¬ “Con cß” nhµ th¬ ChÕ Lan Viªn viÕt “
Con dï lín vÉn lµ con cđa mĐ
§i hÕt ®êi, lßng mĐ vÉn theo con.
Hai dßng th¬ trªn gióp em c¶m nhËn ®ỵc ®iỊu g× ®Đp ®Ï vµ s©u s¾c ?
Bµi 4 : Quª h¬ng lµ bµn tay mĐ
DÞu dµng h¸i l¸ mång t¬i
B¸t canh ngät ngµo to¶ khãi
Sau chiỊu tan häc ma r¬i.
Em c¶m nhËn ®ỵc ®iỊu g× qua ®o¹n th¬ trªn ?
* Gỵi ý : NghƯ tht : so s¸nh, dïng h×nh ¶nh gỵi t¶.
* Néi dung : T×nh yªu th¬ng, sù ch¨m sãc cđa ngêi mĐ ®èi víi con. Sù kÝnh yªu, lßng biÕt ¬n
cđa ngêi con ®èi víi mĐ.
Chđ ®iĨm B¸c Hå
Bµi 1 : Trong bµi th¬ “ViÕng l¨ng B¸c” nhµ th¬ ViƠn Ph¬ng viÕt
Ngµy ngµy mỈt trêi ®i qua trªn l¨ng
ThÊy mét mỈt trêi trong l¨ng rÊt ®á
Ngµy ngµy dßng ngêi ®i trong th¬ng nhí

KÕt trµng hoa d©ng b¶y m¬i chÝn mïa xu©n.
H×nh ¶nh “mỈt trêi” trong ®o¹n th¬ trªn cã ý nghÜa g× ®Đp ®Ï vµ s©u s¾c ? Nªu c¶m nhËn cđa
em khi ®äc ®o¹n th¬ trªn.
Gỵi ý : H×nh ¶nh “mỈt trêi” ë dßng th¬ thø nhÊt chØ mỈt trêi cã thËt trªn vò trơ cđa chóng ta :
MỈt trêi lu«n to¶ ¸nh s¸ng ®em sù sèng ®Õn cho con ngêi vµ mu«n vËt, mỈt trêi cã ý nghÜa v« cïng to
lín ®èi víi sù sèng.
H×nh ¶nh mỈt trêi ë dßng th¬ thø 2 (cã ý so s¸nh ngÇm) mn nãi ®Õn B¸c Hå kÝnh yªu vµ t×nh
th¬ng yªu bao la cđa B¸c, sù hy sinh to lín cđa B¸c dµnh cho nh©n d©n cho ®Êt níc gièng nh ¸nh s¸ng
mỈt trêi.
T×nh c¶m, sù kÝnh träng biÕt ¬n cđa nh©n d©n ®èi víi B¸c.
Trần Minh Cảnh Trường tiểu học số 1 Nhơn Hậu
17
Cảm thụ văn học-bậc tiểu học
Bµi 2 : ¤i ! Lßng B¸c vËy cø th¬ng ta.
Th¬ng cc ®êi chung th¬ng cá hoa
ChØ biÕt quªn m×nh cho hÕt th¶y
Nh dßng s«ng ch¶y lỈng phï sa
(Theo ch©n B¸c- Tè H÷u)
§o¹n th¬ trªn cã h×nh ¶nh nµo ®Đp g©y xóc ®éng nhÊt víi em v× sao ?
* Tham kh¶o
H×nh ¶nh “dßng s«ng ch¶y nỈng phï sa” lµ h×nh ¶nh ®Đp vµ g©y xóc ®éng nhÊt bëi nã ®ỵc
dïng ®Ĩ so s¸nh víi tÊm lßng yªu th¬ng quªn m×nh v× d©n v× níc cđa B¸c. Dßng s«ng quª h¬ng mang
nỈng phï sa hay tÊm lßng cđa B¸c lóc nµo còng chøa chan t×nh yªu th¬ng dµnh cho mçi chóng ta. B¸c
chia sỴ t×nh th¬ng cho tÊt c¶ mäi ngêi, cho cá c©y hoa l¸ mµ ch¼ng nghÜ ®Õn riªng m×nh. Dßng s«ng
còng vËy cø ch¶y m·i ch¶y m·i, ®em ®Õn cho ®«i bê nh÷ng h¹t phï sa ®á hång ®Ĩ lµm nªn h¹t g¹o,
lµm nªn cc sèng Êm no h¹nh phóc. §o¹n th¬ lµ sù thĨ hiƯn t×nh c¶m kÝnh yªu, sù biÕt ¬n cđa t¸c gi¶
nãi riªng vµ cđa nh©n d©n ta nãi chung ®èi víi B¸c Hå kÝnh yªu.
Trªn ®©y lµ mét sè d¹ng bµi tËp c¶m thơ mµ T«i ®· biªn so¹n dùa theo ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o
khoa líp 4 hiƯn hµnh vµ mét sè bµi tËp c¶m thơ ngoµi ch¬ng tr×nh ®Ĩlµm t liƯu båi dìng. Ngoµi ra T«i
®Ị nghÞ c¸c thÇy c« tham kh¶o thªm c¸c d¹ng bµi tËp c¶m thơ ®· ®ỵc tr×nh bµy rÊt kü ë c¸c cn tµi

liƯu båi dìng häc sinh giái TiÕng ViƯt líp 4 ®Ĩ cã ®ỵc ph¬ng ph¸p vµ néi dung tèt nhÊt gãp phÇn
n©ng cao chÊt lỵng cho häc sinh giái .
Xin tr©n träng c¶m ¬n !
Trần Minh Cảnh Trường tiểu học số 1 Nhơn Hậu
18