Bài giảng giáo dục học đại cương pptx
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (614.98 KB, 44 trang )
z
X^]W
B
B
à
à
i
i
g
g
i
i
ả
ả
n
n
g
g
g
g
i
i
á
á
o
o
d
d
ụ
ụ
c
c
h
h
ọ
ọ
c
c
đ
đ
ạ
ạ
i
i
c
c
ư
ư
ơ
ơ
n
n
g
g
TR NG Đ I H C S PH M TP.HCM
TS.H VĂN LIÊN
BÀI GI NG
GIÁO D C H C Đ I C NG
TP.HCM,2009
Ch ng 1
GIAO DUC HOC LA MÔT KHOA HOC
I. GIAO DUC LA MÔT HIÊN T NG XA HÔI ĐĂC BI T
1. Giao duc la nhu câu tôn tai va phat triên cua xa hôi loai ng i
Ngay t khi xuât hiên trên trai đât, đê tôn tai con ng i phai ti n hành ho t đ ng lao đông.
Trong lao đông va trong cuôc sông hang ngay con ng i ti n hành nhân th c thê gi i xung quanh,
dân dân tich luy đ c môt kho tang kinh nghiêm phong phu bao gôm cac tri th c, k năng, k x o
cung nh ng gia tri văn hóa xã h i nh cac chuân m c vê đao đ c, niêm tin, cac dang hoat đông giao
l u cua con ng i trong xã h i… Đ duy trì s t n t i và phát tri n c a xã h i lòai ng i, con
ng i có nhu câu trao đ i và truy n th l i nh ng kinh nghi m đã tích lũy y cho nhau. S truy n
th và ti p thu h th ng kinh nghi m đo chinh la hiên t ng giao duc.
Giao duc la môt hiên t ng xa hôi đăc bi t vi chi co trong xa hôi loai ng i giáo d c m i nay
sinh, phat triên va tôn tai vinh hăng. Luc đâu giao duc xuât hiên nh môt hiên t ng t phat , diên ra
theo lôi quan sat, băt ch c ngay trong qúa trình lao đ ng (săn b t, hái l m, chăn nuôi, tr ng
tr t…). Vê sau giáo d c tr thanh môt hoat đông t giác co t ch c, có muc đich , nôi dung va
ph ng phap… c a con ng i. Xã h i loài ng i ngày càng bi n đ i, phát tri n, giáo d c cũng
phát tri n và tr thanh m t hoat đông đ c tô ch c chuyên biêt : co ch ng trinh, kê hoach, co nôi
dung, ph ng phap khoa h c… Nh v y, giáo d c là ! h at đ ng truyên thu va linh hôi kinh nghiêm
lich s – xa hôi t thê hê tr c cho thê hê sau nhăm chuân bi cho th h sau tham gia lao đ ng s n
xu t và đ i sông xã h i.
Môt quy luât cua s tiên bô xã h i la thê hê tr c phai truyên lai cho thê hê sau nh ng hiêu
biêt, năng l c, phâm chât cân thiêt cho cuôc sông c a m i cá nhân, gia đình, công đông. T " hê hê sau
không ch # linh hôi, k th a các tri th c, k năng, k x o, giá tr … mà còn $ phai tìm tòi, sáng t o và
lam phong phu h n nh ng giá tr đo. Nh lĩnh h i, ti p thu, phát tri n nh ng kinh nghiêm ma m i $ "
ca nhân hinh thanh va phat triên nhân cach c a mình. Nhân cach m i ng i đ c phat triên ngay "
cang đây đu, phong phu, đa dang, s c manh vê tinh thân va thê chât cua m i con ng i đ c phát "
huy s t o nên ngu n l c c b n đáp ng các yêu c u phát tri n xã h i trong nh ng giai đ an l ch% & $
s c th . Nh v y, s truy n th và lĩnh h i nh ng kinh nghi m đ c tích lũy trong quá trình' !
phát tri n xã h i lòai ng i chính là nét đ c tr ng c b n c a giáo d c v i t cách là m t hi n (
t ng xã h i đ c bi t. Giáo d c là h at đ ng có ý th c, có m c đích c a con ng i, ( la hê thông
cac tac đông nhăm lam cho ng i hoc năm đ c hê thông cac gia tri văn hoa cua loai ng i va tô
ch c cho ng i hoc sang tao thêm nh ng gia tri văn hoa đo . Giáo d c lam nhiêm vu chuyên giao
nh ng tinh hoa văn hoa, đao đ c, thâm my… cua nhân loai cho thê hê sau, la c s giup cac thê hê
sau nôi tiêp nhau sang tao, nâng cao nh ng gi ma nhân loai đa hoc đ c. Cho nên có th coi giao duc
nh môt kiêu di truyên xa hôi – giáo d c th c hiên c chê di san xa hôi : la c chê truyên đat va linh
hôi kinh nghiêm đa đ c tich luy trong qua trinh phat triên cua xã h i loai ng i. Chung ta co thê
thây nêu không co c chê di san xã h i - không co giao duc thi loai ng i không tôn tai v i t cach
loai ng i, không co tiên bô xã h i, không co hoc vân, không co văn hoa, văn minh. Vì v y, b t kỳ !
xã h i nào mu n t n t i và phát tri n đ c đ u ph i t ch c và th c hi n h at đ ng giáo d c liên
t c đ i v i các th h con ng i. Giáo d c là nhu c u t t y u c a xã h i lòai ng i và s xu t &
hi n hi n t ng giáo d c trong xã h i là m t t t y u l ch s . $ '
Tóm l i, giáo d c la môt hiên t ng xã h i đăc bi t ch có trong xã h i loài ng i, giáo d c #
n y sinh, bi n đ i và phát tri n cùng v i s này sinh, bi n đ i và phát tri n c a xã h i lòai ng i.
Ban chât cua hi n t ng giáo d c la s truyên th va linh hôi kinh nghiêm lich s – xã h i cua cac '
thê hê loai ng i, ch c năng trong yêu cua giáo d c đôi v i xã h i la hinh thanh va phát triên nhân
cach con ng i . V i ý nghĩa đó giáo d c là nhu c u không th thi u đ c cho s t n t i và phát &
tri n c a xã h i loài ng i.
2. Cac tinh chât c ban cua giáo d c
2.1. Tính ph bi n và vĩnh h ng
Giáo d c hiên diên trong tât ca các chê đô, cac giai đoan lich s cua nhân loai, không hoan toan '
lê thuôc vao tinh chât, c câu xã h i nh thê nao. Trong bât ki môt ch đ xã h i hay môt giai đoan
lich s nào thi ' muc đich cua giáo d c v n là) chăm soc, day dô, đào t o con ng i, la truyên thu môt
cach co y th c cho thê hê tre nh ng kinh nghiêm xã h i, nh ng gia tri văn hoa, tinh thân cua loai
ng i va dân tôc, lam cho thê hê tre co kha năng tham gia moi măt vao cuôc sông xã h i. Vì v y giáo !
d c t n t i và phát tri n mãi cùng v i s t n t i và phát tri n c a xã h i loài ng i.
2.2. Tính nhân văn
Giá tr nhân văn là nh ng giá tr chung đ m b o cho s s ng, t n t i và phát tri n chung c a$ $
m i ng i, m i dân t c, qu c gia trên trái đ t, là nh ng giá tr vì con ng i, cho con ng i, nh ng $
giá tr vì s s ng hôm nay và ngày mai. Giáo d c luôn phan anh nh ng gia tri nhân văn – giá tr văn$ $
hóa, đao đ c, thâm my chung nhât cua nhân loai va nh ng net ban săc văn hóa truy n th ng c a
t ng dân tôc, t ng quôc gia. Giáo d c luôn h ng con ng i đ n nh ng cái hay, cái đ p, cái t t, *
+
phát huy nh ng y u t tích c c trong m i con ng i nh m phát tri n và hoàn thi n nhân cách m i " , "
ng i.
2.3. Tinh xã h i - lich s
Trong su t quá trình t n t i và phát tri n, giáo d c có m i liên h có tính quy lu t v i trình !
đ phát tri n c a xã h i, th hi n tính qui đ nh c a xã h i đ i v i giáo d c. Giáo d c nay sinh trên $
c s kinh tê – xã h i nhât đinh, do đo tinh chât, m c đích, nhiêm v , nôi dung cua môt nên giáo d c
bao gi cung chiu s quy đinh cua cac qua trinh xã h i trong xã h i đó . Lich s phat triên cua xã h i '
loai ng i đã tr i qua các hình thái kinh t - xã h i khác nhau, do đó các nên giáo d c t ng ng
cũng khác nhau. Khi nh ng qua trinh xã h i biên đôi, băt nguôn t nh ng biên đôi vê trinh đô s c
s n xu t, tinh chât cua quan h s n xu t xã h i keo theo nh ng biên đôi vê chinh tri - xã h i, câu
truc xã h i, hê t t ng xã h i thi toan bô hê thông giáo d c t ng ng v i hinh thai kinh t - xã
h i đo cung phai biên đôi theo. Ch ng h n, l - ch s lòai ng i đã phát tri n qua 5 giai đo n và có 5$ '
n n giáo d c t ng ng v i 5 giai đo n phát tri n c a xã h i, đó là n n giáo d c công xã nguyên
thu , n n giáo d c chi m h u nô l , n n giáo d c phong ki n, n n giáo d c t b n ch nghĩa và.
n n giáo d c xã h i ch nghĩa.
Ngay trong m t xã h i nh t đ nh, môi th i ky lich s cu thê, giao duc mang nh ng tinh chât $ '
va hinh thai cu thê khac nhau. M c đích, n i dung, ph ng pháp giáo d c, hình th c t ch c giáo
d c, chính sách giáo d c…t i m t giai đo n phát tri n c a xã h i luôn ch u s qui đ nh b i các $ $
đi u ki n xã h i giai đo n xã h i y. Vì v y trong quá trình phát tri n c a giáo d c luôn di n ra ! /
vi c c i cách, đ i m i giáo d c nh m làm cho n n giáo d c đáp ng ngày càng cao nh ng yêu c u , &
phát tri n c a th c ti n xã h i trong t ng giai đ an nh t đ nh. / $
T tính ch t này c a giáo d c có th th y giáo d c “không nh t thành b t bi n”; viêc sao
chep nguyên ban mô hinh giao duc cua môt n c nay cho môt n c khac, giai đoan nay cho giai
đoan khac la môt viêc lam phan khoa hoc. Nh ng cai tiên, thay đôi, điêu chinh, cai cach giáo d c qua
t ng th i ky phat triên xa hôi la môt tât yêu khach quan.
2.4. Tinh giai câp
Trong xa hôi co giai câp, giao duc bao gi cung mang tinh giai câp – đo la môt tinh qui luât quan
trong trong viêc xây d ng va phat triên giao duc. Tinh giai câp cua giáo d c là s phan anh l i ich
cua giai câp đo trong cac hoat đông giao duc, thê hiên giáo cho ai? Giáo d c nhăm muc đich gi? Giáo
d c cai gi? va giáo d c đâu? Trong xã h i co giai câp, giao duc la môt ph ng th c đâu tranh
giai câp, nha tr ng la công cu cua chuyên chinh giai câp, hoat đông giao duc cung nh môi tr ng
nha tr ng la môt trân đia đâu tranh giai câp. Tinh giai câp cua giáo d c thê hiên trong toan bô hê
thông giao duc va trong toan bô hoat đông cua nha tr ng, t m c đích giáo d c, n i dung giáo d c
đ n ph ng pháp và hình th c t ch c giáo d c…
Trong xã h i co giai câp đ i kháng thi giai câp thông tri bao gi cung danh đôc quyên vê giao
duc va dung giao duc lam công cu, ph ng th c truyên ba t t ng, duy tri vi tri xa hôi, cung cô nên
thông tri và s bóc l t cua no đôi v i nhân dân lao đông. Do đo toan bô nên giáo d c t m c đích,
n i dung, ph ng pháp giáo d c đên viêc tô ch c cac kiêu hoc, cac loai tr ng va viêc tuyên chon
ng i hoc, ng i day…đêu nhăm phuc vu cho m c đích va quyên l i cua giai câp thông tri xa hôi.
N n giáo d c trong xã h i có giai c p đ i kháng mang tính ch t b t bình đ ng, ph n dân ch rõ r t -
và tính ch t phát tri n phi n di n trong vi c đào t o con ng i.
Nên giáo d c Xã h i ch nghĩa Vi t Nam là n n giáo d c mang tinh dân chu, tinh nhân đao
sâu săc, h ng vao viêc phat triên toan diên va hai hoa nhân cach cua moi thanh viên trong xa hôi.
Nhà tr ng c a chúng ta là công c c a chuyên chính vô s n theo đ nh h ng xã h i ch nghĩa, $
nên m c tiêu chung c a giáo d c là nâng cao dân trí, đào t o nhân l c, b i d ng nhân tài cho đ t 0
n c; t o c h i và đi u ki n cho m i ng i đ u đ c h c t p, đ c phát tri n toàn di n v !
nhân cách và tr thành ng i công dân, ng i lao đ ng sáng t o, góp ph n tích c c vào s nghi p &
phát tri n đ t n c giàu m nh.
3. Cac ch c năng xa hôi c ban cua giao duc
Trong quá trình t n t i và phát tri n, giáo d c và xã h i co môt môi quan hê rang buôc, tât yêu,
h u c mang tính quy lu t. Chinh s phat triên cua môi quan hê đo lam cho xã h i va giáo d c đ u !
1
phat triên. Đăc biêt trong th i đai ngay nay giáo d c đ c xem không chi la san phâm cua xã h i ma
đa tr thanh nhân tô tich c c - đông l c thuc đây s phat triên cua xã h i loai ng i.
3.1. Ch c năng kinh tê – san xuât
Xã h i loai ng i muôn tôn tai va phat triên thi phai co viêc thê hê đi tr c truyên lai nh ng
kinh nghiêm l ch s - xã h i cho thê hê đi sau đê ho tham gia vao đ i sông xã h i, phat triên s n $ '
xu t, thoa man ngay cang cao nhu câu cua con ng i. Công vi c đó do giáo d c đ m nh n. B t kỳ !
môt n c nào mu n phát tri n kinh t , s n xúât thì phai co đu nhân l c va nhân l c phai co ch t
l ng cao. Nhân l c là l c l ng lao đ ng c a xã h i, là đ i ngũ nh ng ng i lao đ ng đang làm
vi c trong t t c các ngành ngh , các lĩnh v c kinh t , văn hóa, xã h i… đ m b o cho xã h i v n !
đ ng và phát tri n đúng quy lu t. !
Ch c năng kinh t - s n xúât c a giáo d c th hi n t p trung nh t thông qua vi c ! đào t o
nhân l c . C th là giáo d c đao tao nh ng ng i lao đông co trinh đô chuyên môn, nghi p v và
ph m ch t nhân cach cao, giáo d c 2 tao ra s c lao đông m i môt cach kheo leo, tinh xao, hiêu qua đê
v a thay thê s c lao đông cu bi mât đi, v a tao ra s c lao đông m i cao h n, gop phân tăng năng
suât lao đông, đây manh san xuât phat triên kinh tê – xã h i. Chinh giáo d c đa tai san xuât s c lao
đông xã h i, tao ra l c l ng tr c tiêp san xuât va quan ly xã h i v i trình đ , năng l c cao. Gíao
d c giúp cho m i thành viên trong xã h i các c h i đ c m mang trí tu , trau d i nhân cách, phát
tri n các s c m nh tinh th n và th ch t đ v n lên làm ch trong lao đ ng, trong cu c s ng &
c ng đ ng Khi m i thành viên c a xã h i đ u đ c ti p nh n m t n n giáo d c đúng đ n thì xã !
h i th c s đ c tái s n xu t s c lao đ ng v i ch t l ng cao h n. Ng i lao đ ng , do k t qu
đào t o c a nhà tr ng s đ c phát tri n hài hòa các năng l c chung và riêng và do đó xã h i s % %
đ c tăng thêm s c lao đ ng m i thay th s c lao đ ng cũ b m t đi. S c lao đ ng m i có ch t $
l ng h n s đem l i năng su t lao đ ng nhi u h n. %
Đăc biêt trong xã h i hiên đai, khi t rinh đô phat triên cua nên kinh tê la do trinh đô cua con
ng i đ c giao duc va đao tao ra quyêt đinh thì vai trò c a giáo d c càng đ c kh ng đ nh. - $ Trong
n n kinh t th tr ng, $ ngu n nhân l c còn đ c g i là ngu n v n nhân l c (cùng v i ngu n v n
tài nguyên, ngu n v n s n xúât và ngu n v n khoa h c – công ngh ) v i t cách là m t nhân t
tăng tr ng kinh t . Trong các ngu n v n thì v n nhân l c đ c coi quan tr ng nh t b i l nó %
không đ n thu n là m t ngu n v n mà nó còn gi vai trò ch th đ i v i các ngu n v n khác, nó &
quy t đ nh kh năng khai thác và hi u qu s d ng các ngu n v n khác. $ ' Theo lí thuy t tăng
tr ng kinh t hi n đ i, t l tăng GDP ph thu c vào t c đ tăng c a các y u t đ u vào: # & nhân
l c, v n s n xu t, tài nguyên, khoa h c – công ngh và hi u qu s d ng chúng. Tuy nhiên nh ng '
nghiên c u c a các nhà kinh t h c, qu n lý xã h i và qu n lý kinh t đã th a nh n v n và k !
thu t ch góp m t ph n nh vào tăng tr ng kinh t , còn ph n r t quan tr ng c a “s n ph m! # & 3 & 2
th ng d ” g n li n v i ch t l ng ngu n nhân l c (trình đ đ c giáo d c v th l c, trí l c, tâm(
l c). Vai trò c a nhân l c ch , tr c h t nó là m t đ u vào c a tăng tr ng GDP, sau n a nó " &
còn có ý nghĩa quy t đ nh đ i v i t l tăng c a các ngu n l c khác. $ .
Nh v y, v i ch c năng kinh t - s n xúât giao duc la đông l c chinh thuc đây nên kinh tê phat !
triên va giao duc phai đi tr c s phat triên kinh t - xã h i. K hi nên khoa hoc va công nghê đat đên
trinh đô phat triên cao, nhu câu xa hôi đa dang, ng i lao đông phai la nh ng ng i co trinh đô hoc
vân cao, co kiên th c rông, co tay nghê v ng, co tinh năng đông, sang tao… thì giao duc phai đao tao
nhân l c môt cach co hê thông, chinh qui trinh đô cao.
3.2. Ch c năng chinh tri – xã h i
Bên canh ch c năng tai san xuât s c lao đông xã h i, giáo d c con mang ch c năng chính tr
-xã h i. G iao duc không đ ng ngoai chinh tri ma no là ph ng th c tuyên truy n, ph bi n ch
tr ng, đ ng l i, chính sách… c a m t ch đ chính tr , giai c p hay chính đ ng c m quy n. $ &
Giáo d c tr c tiêp truyên ba hê t t ng chinh tri, đ ng lôi chinh sach cua giai câp năm quyên va
tr c tiêp đao tao chuân bi cho thê hê tre tham gia vao cuôc sông, bao vê chê đô chinh tri, xa hôi
đ ng th i.
Xã h i nao cung co câu truc cua no – đó là môt tông thê, m t tâp h p bao gôm cac bô phân, cac
yêu tô tao thanh xa hôi nh công đông xa hôi, dân tôc, giai câp, tâng l p, nhom xa hôi.v.v… đa đ c
hinh thanh môt cach lich s – t nhiên, tât yêu khach quan trong nh ng điêu kiên kinh tê - xa hôi nhât '
4
đinh. Giao duc tac đông đên c u trúc xã h i là tác đ ng đ n tâp h p cac bô phân xã h i và tính ch t
c a các m i quan h gi a các b ph n đo. Trong xã h i phong ki n, giáo d c gop phân không nho !
trong viêc khoet sâu thêm s phân chia giai câp, xây d ng môt câu truc xa hôi mang tinh chât giai câp
va đăng câp ro rêt. Nh ng chinh sach giáo d c phân biêt, bât binh đăng trong xã h i phong ki n đa
duy tri vi tri đôi khang gi a cac đăng câp va giai tâng xa hôi. Giáo d c xã h i ch nghĩa góp phân
lam cho câu truc xã h i tr nên thuân nhât h n băng cach xoa bo s phân chia giai câp va lam cho
cac tâng l p xich lai gân nhau. N n Giáo d c xã h i ch nghĩa Vi t Nam là n n giao duc “c a dân,
do dân, vì dân”, n n giáo d c binh đăng cho tât ca moi ng i, giao duc góp ph n nâng cao trinh đô &
hoc vân chung đa lam cho cac tâng l p xa hôi đ c xich lai gân nhau. Nh đó, trong xã h i ta cac
tâng l p xã h i tuy khac nhau vê l i ich xã h i, vê tinh chât va trinh đô xã h i, vê hoat đông va phat
triên xã h i, song cung đoan kêt, h p tac đâu tranh xây d ng xã h i nhăm đat t i muc tiêu chung:
“dân giau, n c manh, xa hôi công băng, dân ch , văn minh ”.
3.3. Ch c năng t t ng – văn hóa
Giáo d c co tac dung to l n đên viêc xây d ng môt hê t t ng chi phôi toan xa hôi, hình
thành m i cá nhân th gi i quan, t t ng chính tr , ý th c, tình c m và hành vi đ o đ c phù h p " $
v i các chu n m c xã h i. “N n giáo d c Vi t Nam là n n giáo d c xã h i ch nghĩa có tính nhân 2
dân, dân t c, khoa h c, hi n đ i, l y ch nghĩa Mác – Lênin và t t ng H Chí Minh làm n n
t ng” (Đi u 3, ch ng I, Lu t giáo d c 2005). N n giáo d c Vi t Nam ph i ph c v m c đích !
chính tr t t đ p và t t ng cao quý c a Đ ng C ng s n Vi t Nam, h ng t i m c tiêu xây d ng$ *
và phát tri n đ t n c giàu m nh.
Giáo d c la qua trinh truyên đat va linh hôi kinh nghiêm lich s – xa hôi cua cac thê hê, qua '
trinh nay giup cho môi ca nhân tich luy kiên th c, m mang tri tuê, hinh thanh va nâng cao trinh đô
văn hoa, đao đ c, thâm my cho môi ca nhân va cho toan xa hôi. Môt quôc gia giau manh la môt quôc
gia co nên kinh tê v ng manh, khoa hoc công nghê tiên tiên, chinh tri bên v ng va trinh đô dân tri
cao. Giáo d c gop phân xây d ng và nâng cao trinh đô dân tri – trình đ văn hóa chung cho toàn xã
h i. Nên giáo d c không chi h ng vao viêc nâng cao dân tri, đào t o nhân l c ma con h ng vao
qua trinh phat hiên va bôi d ng nhân tai cho đ t n c. 0
Giao duc không chi th c hiên s mênh lich s la chuyên tai nên văn hoa cua thê hê nay cho thê '
hê kia ma con la ph ng th c đăc tr ng c ban đê bao tôn va phat triên nên văn hoa cua dân tôc va
nhân loai . Giáo d c bao tôn, phat triên nên văn hoa dân tôc va nhân loai thông qua các con đ ng
giáo d c, trong đó d y h c là con đ ng c b n nh t. Thông qua các con đ ng giáo d c hoc sinh
không ch bi t gìn gi mà còn có kha năng làm phong phú, sang tao thêm nh ng giá tr văn hoa,# $
nh ng loai hinh văn hoa đa dang, đâm đa ban săc dân tôc…
Tóm l i, thông qua ba ch c năng xã h i, giáo d c đa gop phân vao s phat triên cua xa hôi, đap
ng nh ng yêu c u ngày càng cao vê s phat triên cua l c l ng san xuât, quan hê xa hôi, y th c xa &
hôi… Đăc biêt, trong th i đai ngay nay, giao duc đ c quan niêm không chi la môt bô phân thuôc
kiên truc th ng tâng, ma no con la môt bô phân thuôc ha tâng c s , “Giáo d c không ch là s
ph n ánh đ n thu n các l c l ng kinh t và xã h i đang h at đ ng trong m t xã h i. Nó còn là
m t ph ng ti n quan tr ng đ c u thành các l c l ng kinh t - xã h i và văn hóa và quy t đ nh
chi u h ng phát tri n c a các l c l ng này. Đ n l t mình đ ng l c c a các l c l ng này l i
tác đ ng đ n đ c đi m c a giáo d c. Do v y, có m t m i quan h vòng tròn trong m i quan h ! "
qua l i gi a giáo d c và m t l at các nhân t xã h i và con ng i khác”. (Raja Roy Singh). # Thê
gi i coi giáo d c la đông l c c ban, la đon bây manh me, la điêu kiên tiên quyêt thuc đây s phat
triên kinh t - xã h i. Đang CSVN khăng đinh phat triên giao duc la “quôc sach hang đâu” và “ đâu
t cho giáo d c la đâu t cho s phat triên b n v ng nh t”.
II. ĐÔI T NG, NHIÊM VU, PH NG PHAP NGHIÊN C U CUA GIÁO
D C H C
Tr c khi nghiên c u bât ky môt khoa hoc nao, muôn co môt h ng đi đung đăn trong qua
trinh linh hôi hê thông tri th c cua khoa hoc đo, cân phai nhân th c đ c đôi t ng nghiên c u,
nhiêm vu va ph ng phap nghiên c u cua khoa hoc đo.
1. Đôi t ng nghiên c u cua Giao duc hoc
1.1. Vài nét v s ra đ i và phát tri n c a Giao duc hoc
5
Giao duc v i t cach la môt hiên t ng xa hôi xuât hiên cung v i s xuât hiên cua xa hôi loai
ng i. Giao duc hoc v i t cach la môt khoa hoc vê giao duc con ng i lai đ c hinh thanh muôn
h n nhiêu . Nh ng công trinh nghiên c u cho thây Giáo d c h c ra đ i khi giao duc đong môt vai tro
ro rêt trong cuôc sông xa hôi va xa hôi co nhu câu tông kêt nh ng kinh nghiêm giao duc, đăc biêt la
nhu câu xây d ng nh ng c quan chuyên biêt phu trach viêc chuân bi môt cach co kê hoach cho thê
hê tre đi vao cuôc sông. Điêu nay đa đ c ch ng minh trong lich s phat triên cua Giáo d c h c: '
- Th c tiên tô ch c va tiên hanh quá trình giáo d c đa lam nay sinh nh ng kinh nghiêm giao
duc. Nh ng kinh nghiêm giao duc (đăc biêt trong linh v c giáo d c đao đ c, lao đông, thâm my va
giao duc gia đinh) đa đ c ghi lai trong kho tang văn hóa dân gian: ca dao, tuc ng , truy n thuy t,
truyên kê…
- T th i ky cô đai, nh ng kinh nghiêm giao duc đa băt đâu đ c tông kêt, song d i dang
nh ng t tu ng giao duc. Nh ng t t ng giao duc nay đ c hinh thanh v i nh ng t t ng triêt
hoc va đ c trinh bay trong nh ng hê thông triêt hoc cua Xôcrat (469 – 399 TCN), Đêmôcrit (460 –
370 TCN), Aristôt (384 – 322 TCN), Không t (551 – 479 TCN) v.v… '
- Đên cuôi thê ky XIV, đâu thê ky XV, khi mâm mông cua Ch nghĩa t b n xuât hiên, nhân
loai b c vao th i ky Phuc H ng. Theo cac nha nghiên c u thi chinh b c qua đô t chê đô Phong
kiên qua Ch nghĩa t b n đa lam xuât hiên nh ng hê thông tri th c m i, trong đo co nhiêu khoa hoc
tach ra khoi Triêt hoc, trong đó có Giáo d c h c… Đâu thê ky th XVII, Giáo d c h c v i t cach
la môt khoa hoc đ c tach ra t Triêt hoc và tr thanh môt khoa hoc đôc lâp găn liên v i tên tuôi cua
J. A. Cômenxki (1592–1670) – nha giao duc ng i Sec vi đai v i tac phâm l n nhât cua ông: “ Phep
giang day vi đai”.
- Tiêp đo, nhiêu nha lich s t t ng giao duc tiêp tuc gop phân phat triên Giao duc hoc nh la '
môt khoa hoc đôc lâp: J. Lôcc (1632 – 1701) – nha triêt hoc Anh; cac nha giao duc Phap nh :
J.J.Rut xô(1712 – 1778), Đ.Điđ rô (1713-1784), nha giao duc Thuy si J.G.Pextalôgi (1746-1827), nha
giao duc Đ c F. Đixtervec (1790-1866), nha giao duc Nga K.D. Usinxki (1824-1870)… Đên gi a thê
ky XIX v i s xuât hiên cua hoc thuyêt Mac – Lênin vê giao duc thi Giáo d c h c đa th c s tr
thanh môt khoa hoc v giáo d c con ng i, có c s ph ng pháp lu n đúng đ n và v ng ch c. !
Nh vây, Gíao d c h c đa đ c hinh thanh va phat triên qua môt qua trinh lich s lâu dai: ' t
chô la môt bô phân cua Triêt hoc đên chô tr thanh môt khoa hoc đôc lâp; t chô d a trên nh ng t
t ng giao duc đên chô xây d ng đ c hê thông ly luân ngay cang phong phu, đa dang; t chô ch a
co đây đu c s khoa hoc đên chô th c s la môt khoa hoc d a trên ph ng phap luân Mac xit. Giáo
d c h c la môt khoa hoc v i đây đu 4 tiêu chí:
- Đôi t ng nghiên c u
- Nhi m v nghiên c u
- Ph ng phap nghiên c u
- Hê thông khái ni m, ph m trù, ly thuyêt, gia thuyêt khoa hoc…
1.2. Đôi t ng nghiên c u cua Giáo d c h c
Co rât nhiêu khoa hoc nghiên c u vê con ng i, Giáo d c h c nghiên c u linh v c nao vê con
ng i? Giáo d c h c là m t khoa h c v vi c giáo d c con ng i. Nó có đôi t ng nghiên c u la
ban chât, qui luât cua h at đ ng giao duc con ng i, m c đích, m c tiêu giáo d c, n i dung,
ph ng pháp, ph ng ti n và các hình th c t ch c giáo d c con ng i m t cách hi u qu nh m $
đap ng yêu câu xa hôi trong nh ng giai đo n l ch s nh t đ nh. #
Vi c giáo d c con ng i di n ra theo qui lu t trong quá trình giáo d c (có m đ u, di n bi n, / ! & /
k t thúc) hay ho t đ ng giáo d c (có ch th , đ i t ng). đây chúng ta ti p c n giáo d c v i t 6 !
cách là m t ho t đ ng giáo d c. H at đ ng giáo d c (HĐGD) – đôi t ng nghiên c u cua Giáo
d c h c đ c hiêu v i ham nghia rông, bao gôm toan bô cac tac đông giao duc đ c đinh h ng
theo muc đich xac đinh, đ c tô ch c môt cach h p ly, khoa hoc nhăm hinh thanh va phat triên nhân
cach con ng i.
Giáo d c v i t cách là m t h at đ ng xã h i nên no co nh ng đăc tr ng chung nh : tinh
đinh h ng, đô lâu vê th i gian, la môt dang vân đông va phat triên liên tuc, kê tiêp cua cac trang
thai, vân đông do tac đông cua nh ng điêu kiên bên trong va bên ngoai, tuân theo nh ng qui luât
7
khach quan vôn co cua no và biêu hiên thông qua hoat đông cua con ng i…Tuy nhiên h at đ ng
giáo d c có n h ng đăc tr ng chu yêu, riêng bi t:
- HĐGD là môt h at đ ng có m c đích, có t ch c, co kê hoach h p lý, khoa h c h ng vao
viêc hình thành và phát tri n toàn di n nhân cách con ng i theo nh ng muc đich va điêu kiên do xa
hôi qui đinh nh ng giai đoan lich s nhât đinh. '
- HĐGD luôn co s t ng tác va phôi h p chăt che, th ng nh t gi a hoat đông cua nha giao
duc (ng i day) va h at đ ng c a ng i đ c giao duc (ng i hoc) , trong đo nha giao duc gi vai
tro chu đao va ng i đ c giao duc la chu thê hoat đông đôc lâp sang tao. M i quan h gi a nhà giáo
d c và ng i đ c giáo d c trong HĐGD là m t m i quan h xã h i đ c bi t – quan h giáo d c. (
- HĐGD la môt dang vân đông va phat triên liên tuc cua cac hiên t ng, cac tinh huông day hoc
va giao duc, các loai hinh hoat đông, giao l u c a ng i đ c giao duc… đ c nhà giáo d c t
ch c, h ng d n th c hi n theo nh ng qui trình nh t đ nh. ) $
- HĐGD (theo nghia rông) hay h at đ ng s ph m bao g m h at đ ng d y h c và h at đ ng
giáo d c (theo nghia hep). Cac h at đ ng nay phan anh nh ng qui luât chung cua h at đ ng giáo d c
tông thê, nh ng chung cung phan anh cac qui luât đăc thu riêng cua t ng h at đ ng c th .
- HĐGD co môi quan hê chăt che v i cac h at đ ng xa hôi khac…
HĐGD tông thê la môt hê thông l n (vĩ mô) bao gôm nh ng hê thông nho (vi mô) la nh ng
h at đ ng giao duc b ph n " : h at đ ng d y h c và h at đ ng giáo d c (theo nghĩa h p). Nh ng *
h at đ ng bô phân nay thông nhât v i nhau, co môi quan hê mât thiêt, hô tr nhau va co thê thâm
nhâp vao nhau, nh ng chung không phai đông nhât ma co tinh đôc lâp t ng đôi cua no. H at đ ng
d y h c v i ch c năng trôi la trau dôi hoc vân, truyên thu va linh hôi hê thông tri th c khoa hoc, k
năng, k x o nhân th c va th c hanh cho ng i h c. H at đ ng giáo d c (theo nghia hep) v i ch c
năng trôi la hình thành, phát tri n thê gi i quan khoa hoc, nh ng phâm chât đao đ c, phap luât, lao
đông, thâm my, thai đô, tinh cach, thoi quen… cho ng i đ c giáo d c. Hai h at đ ng nay găn bo
chăt che v i nhau: d y h c phai đi đên giao duc va giao duc d a trên c s d y h c, thuc đây d y
h c.
Sau đây là s đ v c u trúc t ng th c a h at đ ng giáo d c:
8
H at đ ng giáo d c t ng
th
(nghĩa r ng)
H at đ ng d y
h c
GD trí tu
H at đ ng giáo d c
(nghĩa h p)
GD đ o đ c; GD th m %
m ; GD th ch t; GD&
lao đ ng
H at đ ng giao duc tông thê cũng nh m i h at đ ng giáo d c b ph n đ u là các h th ng " !
và đ c tao thanh b i cac nhân tô sau:
- Ch th giáo d c: Nhà giáo d c là ch th đong vai tro chu đao trong hoat đông giao duc.
Ch th giáo d c cũng chính là ng i đ c giáo d c.
- Khách th giáo d c: Ng i đ c giáo d c v a la đôi t ng giao duc v a la chu thê t giao
duc.
- M c đích, nhi m v giáo d c
M c đích giáo d c la mâu nhân cach con ng i ma giao duc cân đao tao đap ng yêu câu cua
xa hôi trong t ng giai đoan phat triên cua xã h i. Đây la nhân tô hang đâu cua h at đ ng giáo d c
đinh h ng cho s vân đông va phat triên cua toan bô h at đ ng giáo d c. Đ th c hi n t t m c
đích này, giáo d c ph i th c hi n các nhi m v giáo d c: giáo d c trí tu , giáo d c đ o đ c, giáo
d c th m m , giáo d c th ch t, giáo d c lao đ ng. Các nhi m v giáo d c có m i quan h bi n 2
ch ng v i nhau.
- N i dung giáo d c
N i dung giáo d c là hê thông nh ng kinh nghiêm xã h i đ c chon loc trong kho tang kinh
nghiêm cua nhân loai, tao nên nôi dung hoat đông thông nhât cho nha giao duc va ng i đ c giao
duc nhăm đat đ c m c đích giáo d c đa đinh.
- Ph ng pháp, ph ng ti n, hình th c t ch c giáo d c
Ph ng pháp, ph ng ti n, hình t c t ch c giáo d c là cach th c, ph ng tiên, hinh th c
hoat đông cua nha giao duc va ng i đ c giao duc nhăm th c hi n nh ng nhiêm vu giao duc va đat
t i m c đích giáo d c đa đinh.
- Kêt qua giao duc
K t qu giáo d c la k t qu t ng h p c a toàn b h at đ ng giáo d c nh ng th hi n t p !
trung nh t m c đô phat triên nhân cach cua ng i đ c giao duc sau môi h at đ ng giáo d c nhât
đinh
- Tham gia vao h at đ ng giáo d c con co nh ng điêu kiên giao duc bên ngoai (môi tr ng
KT – XH va KH – CN…), nh ng điêu kiên bên trong# (môi tr ng s pham).
Nh ng nhân tô cua HĐGD co môi quan hê thông nhât, tac đông bi n ch ng v i nhau đông
th i nh ng nhân tô nay con co môi quan hê mât thiêt, bi n ch ng v i môi tr ng bên ngoài và môi
tr ng bên trong. Khi m t nhân t thay đ i s kéo theo s thay đ i c a các nhân t khác. %
S đô vê câu truc thành t HĐGD:
9
Môi
tr ng
KT-XH
M c đích,
Nhi m v giáo
KQGD
Môi
tr ng
KH -
CN
N i dung giáo
d c
PP, PT,
HTTCGD
Ng i đ c GD
Nhà giáo d c
2. Nhiêm vu nghiên c u cua Giao duc hoc
- Nghiên c u ban chât cua giao duc va môi quan hê gi a giao duc v i cac bô phân khac cua xa
hôi.
- Nghiên c u cac qui luât cua giáo d c.
- Nghiên c u cac nhân tô cua HĐGD (m c đích, n i dung, ph ng pháp, ph ng ti n, hình
th c t ch c giáo d c… ). T đo tim toi con đ ng nâng cao chât l ng va hiêu qua HĐGD.
Cung v i s phat triên va đôi m i giao duc, nhiêu vân đê m i trong th c tiên nay sinh, đoi hoi
s đap ng cua Giáo d c h c trong giai đoan m i. Vi vây nhiêm vu cua Giáo d c h c con thê hiên
viêc giai quyêt nh ng vân đê sau:
- Nghiên c u va hoan thiên nh ng vân đê thuôc pham tru ph ng pháp lu n khoa h c giáo !
d c.
- Nghiên c u gop phân giai quyêt mâu thuân l n gi a yêu câu v a phai phat triên nhanh qui
mô giao duc, v a phai nâng cao chât l ng trong khi kha năng va điêu kiên đap ng yêu câu con
nhiêu han chê.
- Nghiên c u cac vân đê ly luân va th c tiên giao duc trong nôi dung, ph ng phap, hinh th c
tô ch c giao duc trong nh ng điêu kiên m i…
- Cac vân đê trong hê thông giao duc quôc dân, trong quan ly giao duc va đao tao…
3. Ph ng phap lu n và ph ng pháp nghiên c u Giáo d c h c
3.1. Ph ng pháp lu n nghiên c u Giáo d c h c
Ph ng pháp lu n nghiên c u khoa h c là lý thuy t v ph ng pháp nh n th c khoa h c. ! !
Ph ng pháp lu n nghiên c u Giáo d c h c là lý thuy t v ph ng pháp nghiên c u các hi n !
t ng giáo d c nh m phát hi n ra b n ch t và qui lu t c a chúng, góp ph n nâng cao ch t l ng , ! &
giáo d c. Nh ng quan đi m ph ng pháp lu n còn đ c g i là quan đi m ti p c n đ i t ng ! !
nghiên c u hay ph ng pháp ti p c n. Nh ng quan đi m ph ng pháp lu n nghiên c u Giáo d c ! !
h c là “kim ch nam” đ nh h ng, d n d t nhà nghiên c u trên con đ ng tìm tòi, sáng t o. Trong # $ )
nghiên c u Giáo d c h c có nh ng quan đi m ph ng pháp lu n sau đây: !
- Quan đi m h th ng - c u trúc
Quan đi m này đòi h i trong quá trình nghiên c u ph i xem xet đ i t ng môt cach toan 3
diên, nhi u m t, nhi u chi u, nhi u m i quan h khác nhau và trong tr ng thái v n đ ng, phát ( !
tri n c a chúng, t đó tìm ra b n ch t và qui lu t v n đ ng c a đ i t ng nghiên c u. ! !
- Quan đi m l ch s - lôgic
Quan đi m này đòi h i trong quá trình nghiên c u c n tìm hi u, phát hi n ngu n g c n y 3 &
sinh, phát tri n c a đ i t ng trong nh ng th i gian và không gian c th v i nh ng đi u ki n,
hoàn c nh c th , t đó phát hi n b n ch t, ch t l ng m i và quy lu t phát tri n t t y u c a đ i !
t ng nghiên c u.
- Quan đi m th c ti n '
Quan đi m này đòi h i trong quá trình nghiên c u ph i xu t phát t th c ti n giáo d c, do 3 /
yêu c u c a th c ti n giáo d c đ ra. Đ i t ng nghiên c u c a Giáo d c h c ph i là m t trong& /
nh ng v n đ c p thi t c a th c ti n khách quan mà khi gi i quy t v n đ đó thì góp ph n nâng / &
cao ch t l ng giáo d c.
3.2. Cac ph ng pháp nghiên c u Giáo d c h c
3.2.1. Nhom ph ng pháp nghiên c u ly lu n
Đây là nhóm ph ng pháp nh n th c khoa h c giáo d c b ng con đ ng suy lu n d a trên ! , !
các tài li u lý thuy t đã đ c thu th p t các ngu n khác nhau nh sách báo, t p chí, tài li u tham !
kh o, văn b n, ngh quy t, công trình nghiên c u c a ng i khác v.v…Các tài li u đ c phân tích, $
t ng h p, phân l ai, h th ng hóa đ t o thành nh ng tri th c, lý thuy t giáo d c m i làm c s
khoa h c cho v n đ nghiên c u.
3.2.2. Nhom ph ng pháp nghiên c u th c tiên
Đây là các ph ng pháp xem xet, phân tich đôi t ng khoa hoc môt cach tr c tiêp trong th c
tiên.
a. Ph ng pháp quan sat s ph m
:
- Quan sát s ph m là ph ng pháp thu thâp thông tin vê đôi t ng nghiên c u băng cach tri
giác co chu đinh đôi t ng va cac yêu tô liên quan đên đôi t ng. Quan sát v i t cách là ph ng
pháp nghiên c u khoa h c là m t ho t đ ng có m c đích, có k ho ch và h th ng c a nhà nghiên
c u nh m thu th p nh ng tài li u v th c ti n giáo d c làm c s cho vi c đánh giá th c tr ng và , ! /
đ xu t gi i pháp t ng ng ho c ki m ch ng cho lý thuy t, gi thuy t… (
- Theo m i quan h gi a đ i t ng quan sát và ch th quan sát thì có các d ng quan sat
tr c tiêp, quan sat gian tiêp, quan sát công khai, kín đáo. Theo d u hi u v th i gian thì có quan sat
lâu dai, quan sat th i gian ngăn. Theo nhi m v thì có quan sat phat hiên, quan sat kiêm nghiêm…
- Nh ng yêu câu cua ph ng pháp quan sát:
+ Xac đinh rõ ràng m c đích, nhi m v và đ i t ng quan sát
+ Xây d ng kê hoach, tiên trinh quan sát
+ Chuân bi chu đao vê moi măt: ly luân, th c tiên, ph ng pháp, ph ng tiên quan sát…
+ Tiên hanh quan sat cân thân va co hê thông theo k ho ch
+ Ghi chep k t qu quan sát khach quan, chinh xac
+ Ki m tra l i k t qu quan sát.
b. Ph ng pháp điêu tra giao duc
* Đi u tra b ng tro chuyên (ph ng v n) $ (
Đi u tra b ng trò chuyên là ph ng pháp thu th p thông tin v đ i t ng nghiên c u qua , !
trao đ i ý ki n tr c ti p v i nh ng ng i đ c nghiên c u.
Cac loai tro chuyên: tro chuyên tr c tiêp; tro chuyên gian tiêp; tro chuyên thăng; tro chuyên
đ ng vong; tro chuyên bô sung; tro chuyên đi sâu; tro chuyên phat hiên; tro chuyên kiêm nghiêm.
Mu n trò chuy n có k t qu c n đ m b o các yêu c u: & &
- Xac đinh ro ràng m c đích, yêu c u cu c trò chuy n &
- Thi t k h th ng câu h i c b n phù h p v i m c đích trò chuy n 3
- Tim hiêu ng i đôi thoai đê l a chon cach tro chuyên phu h p
- Biêt cach điêu khiên câu chuyên va đung muc đich.
- Tao không khi t nhiên, thân mât, c i m trong khi tro chuyên.
* Đi u tra b ng phi u h i (ankét) $ (
Điêu tra b ng phi u h i (ankét) , 3 la ph ng phap s d ng môt hê thông câu hoi nhât loat đăt'
ra cho môt sô l ng l n đôi t ng đ c nghiên c u nhăm thu thâp y kiên cua ho vê vân đê nghiên
c u d i hình th c vi t. Căn c vao muc đich, tinh chât cua viêc điêu tra, ng i ta co thê s dung '
nhiêu dang câu hoi khac nhau:
- Câu hoi “ đong ” la nh ng câu hoi co kem theo ph ng an tra l i. Ng i đ c tr ng câu y
kiên co thê l a chon môt s ph ng an phu h p v i nhân th c cua minh.
- Câu hoi “m ” la nhung câu hoi không co săn ph ng an tra l i va ng i đ c tr ng câu y
kiên t tra l i theo yêu c u c a ng i h i. & 3
Điêu tra b ng ankét co thê , phân loai nh sau:
- Điêu tra thăm do (câu hoi rông va nông) nhăm thu nhâp tai liêu m c s bô vê đôi t ng.
- Điêu tra sâu (câu hoi hep va đi sâu) nhăm khai thac sâu săc môt vai khia canh nao đo cua đôi
t ng nghiên c u.
- Điêu tra bô sung nhăm thu nhâp tai liêu bô sung cho cac ph ng phap khac.
Nh ng yêu c u c a ph ng pháp đi u tra b ng ankét: & ,
- Xác đ nh rõ m c đích và n i dung đi u tra$
- Xây d ng h th ng câu h i rõ ràng, chính xác, đ m b o cho m i ng i hi u d dàng và 3 /
nh nhau, có nhi u lo i câu h i có th b sung và ki m tra l n nhau. 3 )
- H ng d n tr l i rõ ràng )
- Phai điêu tra nhiêu lân va đam bao sô l ng ng i đ c hoi đu l n.
- Sau khi thu th p thông tin ph i x lý thông tin chính xác, khách quan.! '
c. Ph ng pháp tông kêt kinh nghiêm
Ph ng pháp t ng k t kinh nghi m là ph ng pháp phân tích, đánh giá, khái quát hóa và h
th ng hóa nh ng kinh nghiêm trong th c tiên giao duc nhăm rut ra nh ng nh ng bai hoc bô ich, gop
phân nâng cao hiêu qua giao duc.
;
Tiêu chuân l a chon kinh nghiêm giáo d c:
- Kinh nghiêm phai m i
- Kinh nghiêm co chât l ng va hiêu qua giao duc cao
- Phu h p v i nh ng thanh t u khoa hoc giao duc tiên tiên
- Co tinh ôn đinh
- Co kha năng ng dung đ c
Cac b c tông kêt kinh nghiêm:
- Chon điên hinh (phat hiên, xac đinh đung đôi t ng nghiên c u)
- Mô ta lai s kiên môt cach khach quan d a trên nhiêu ph ng phap khac nhau nh : quan sat,
tro chuyên, điêu tra…
- Khôi phuc lai s kiên đa xay ra băng mô hinh ly thuyêt: phân tich s kiên, hê thông hoa cac
s kiên, rut ra cac khai quat ly luân.
- Nh ng ly luân tông kêt t kinh nghiêm cân đ c phô biên rông rai va ng dung vao th c tê.
d. Ph ng pháp th c nghiêm s pham
Th c nghi m s ph m là ph ng pháp nghiên c u môt cach chu đông, co hê thông môt hiên
t ng giao duc nhăm xac đinh môi quan hê gi a tac đông giao duc v i hiên t ng giao duc đ c
nghiên c u trong nh ng điêu kiên đa đ c không chê.
Net đăc tr ng cua ph ng pháp nay la nha nghiên c u chu đông tao ra điêu kiên nghiên c u
va khi cân thiêt co thê lăp lai nhiêu lân đi u ki n đo.
Co 2 loai th c nghi m: th c nghi m t nhiên va th c nghi m trong phong thi nghiêm.
Cac b c tiên hanh th c nghi m:
- Xac đinh vân đê th c nghiêm v i muc đich ro rang
- Nêu gia thuyêt va xây d ng đê c ng th c nghiêm
- Tô ch c th c nghiêm: chon mâu th c nghiêm; bôi d ng công tac viên; theo doi th c 0
nghiêm: quan sat, ghi chep, đo đac…
- X ly kêt qua th c nghiêm, rut ra kêt luân khoa hoc.'
L u ý: Khi tiên hanh th c nghi m s ph m không đ c lam đao lôn hoat đông binh th ng
cua quá trình s ph m va chi đ c tiên hanh trong nh ng điêu kiên va tiêu chuân nghiêm ngăt v i
luân c khoa hoc; Tiên hanh th c nghi m nhiêu đia ban, trên cac đôi t ng khac nhau va th c
nghiêm nhiêu lân trên m t đôi t ng; S dung cac ph ng pháp hô tr : quan sat, điêu tra, thông kê '
toan hoc…
e. Ph ng pháp nghiên c u san phâm hoat đông
Đây là ph ng pháp phân tich cac san phâm hoat đông cua đ i t ng nghiên c u (giao viên,
hoc sinh, cán b qu n lý…) nhăm thu thâp nh ng thông tin cân thiêt vê ca nhân hay tâp thê.
Nh ng yêu câu:
- Thu thâp nhiêu tai liêu khac nhau, phân loai, hê thông hoa tai liêu v i nh ng dâu hiêu c ban,
đăc thu…
- Kêt h p v i nh ng tai liêu l u tr …
- D ng lai qua trinh hoat đông đ a đên san phâm.(lam nh thê nao?)
- Tim hiêu đây đu cac măt khac cua ng i tao ra san phâm.
g. Ph ng pháp lây y kiên chuyên gia
La ph ng pháp thu thâp thông tin khoa hoc, nhân xet đanh gia môt san phâm khoa hoc băng
cach s dung tri tuê môt đôi ngu chuyên gia co trinh đô cao vê linh v c nghiên c u. '
Tiên hanh l y ý ki n chuyên gia băng cach: tr c tiêp phong vân xin y kiên; Thông qua th t ;
Thông qua hôi thao, tranh luân, đanh gia, nghiêm thu công trinh khoa hoc…
Yêu câu:
- Chon đung chuyên gia co trinh đô chuyên môn cao vê linh v c đang nghiên c u, co phâm
chât trung th c trong khoa hoc.
- Xây d ng hê thông cac chuân đanh gia, cac tieu chi cu thê, dê hiêu, t ng minh đê nhân xet,
đanh gia theo cac chuân ây.
- Han chê thâp nhât anh h ng qua lai cua cac chuyên gia vê y kiên, quan điêm…
3.2.3. Nhom ph ng pháp toan hoc
S dung cac ly thuyêt Toan hoc, cac ph ng pháp lôgic Toan hoc đê xây d ng cac ly thuyêt'
giao duc hoăc đê xac đinh thông sô liên quan t i đôi t ng nghiên c u cua môt đê tai nhăm tim ra qui
luât vân đông cua đôi t ng.
S d ng Toan thông kê đê x ly cac tai liêu thu thâp t cac ph ng phap khac nhau.' '
III. CAC KHÁI NI M C BAN CUA GIÁO D C H C
1. Giao duc
1.1. Giao duc (theo nghia rông)
Giao duc (theo nghia rông) la ho t đ ng giáo d c t ng th hinh thanh va phat triên nhân
cach đ c tô ch c môt cach co muc đich, co kê hoach nhăm phat triên tôi đa nh ng tiêm năng (s c #
manh thê chât va tinh thân) cua con ng i. Nh vây, giao duc la môt bô phân cua quá trình xã h i hinh
thanh ca nhân con ng i, bao gôm nh ng nhân tô tac đông co muc đich, co tô ch c cua xa hôi, do
nh ng ng i co kinh nghiêm, co chuyên môn goi la nha giao duc, nha s pham đam nhân. N i tô
ch c ho t đ ng giáo d c môt cach co hê thông co kê hoach chăt che nhât la nha tr ng. V i nghia
rông nh trên, giao duc la môt ho t đ ng tông thê bao gôm giáo d c trí tu , giáo d c đ o đ c, giáo
d c th ch t, giáo d c th m m , giao duc lao đông do nhà tr ng ph trách tr c xã h i. 2
1.2. Giao duc (nghia hep )
Giáo d c (nghĩa h p) la môt bô phân cua ho t đ ng giáo d c (nghia rông), la ho t đ ng )
giáo d c nhăm hinh thanh thê gi i quan khoa hoc, t t ng chính tr , đao đ c, thâm my, lao đông,
phat triên thê l c, nh ng hanh vi va thoi quen # ng x đung đăn c a cá nhân trong các m i quan h
xa hôi. Theo nghia nay giáo d c (nghĩa h p) bao gôm các bô phân: đ c duc, my duc, thê duc, giao *
duc lao đông.
2. Day hoc
D y h c là môt bô phân cua giáo d c (nghia rông), la ho t đ ng t ng tác, ph i h p thông
nhât gi a hoat đông day cua giao viên va hoat đông hoc cua ng i hoc # nhăm truy n th và lĩnh h i
hê thông tri th c khoa hoc, k năng, k x o, phat triên năng l c nhân th c va hành đ ng & & , trên c s
đo hinh thanh th gi i quan khoa h c, phâm chât đao đ c nói riêng và nhân cách nói chung cho
ng i h c…
3. Giao d ng
Giao d ng đ c hiêu la 0 qua trinh ng i hoc năm v ng hê thông tri th c khoa hoc, k # &
năng, k x o t ng ng, hinh thanh ph ng phap nhân th c va th c hanh sang tao& . Noi cach khac,
giao d ng chinh la quá trình 0 bôi d ng hoc vân * cho ng i hoc (hoc vân la kêt qua cua viêc năm
v ng nh ng tri th c, k năng, k x o t ng ng…).
- Giao d ng co thê đ c th c hiên thông qua con đ ng 0 day hoc trong nha tr ng hoăc co
thê thông qua con đ ng t hoc, t bôi d ng * cua ca nhân hoăc kêt h p ca hai con đ ng.
4. T hoc
T hoc la hoat đông t giác, có m c đích c a cá nhân, la t minh đông nao, suy nghi, s dung '
cac năng l c tri tuê va co khi ca c băp cung cac phâm chât, đông c , tinh cam… đê chiêm linh môt
linh v c hiêu biêt nao đo cua nhân loai, biên linh v c đo thanh s h u cua minh. Côt loi cua hoc la t
hoc. T hoc la noi đên nôi l c cua ng i hoc, chât l ng cua hoc tuy thuôc chu yêu vao nôi l c. Du
điêu kiên tac đông t bên ngoai đôi v i h at đ ng h c tôt đên mây, nh ng nêu con ng i không co
đu nô l c ban thân đê t hoc, t biên đôi minh đên m c cân thiêt thi không thê nao đat đ c muc
tiêu mong muôn.
5. T giao duc
T giao duc la môt bô phân cua giao duc, la hoat đông t giac co y th c, co muc đich cua ca
nhân nhăm t hoan thiên nh ng phâm chât nhân cach cua ban thân cho phu h p v i yêu câu chuân
m c cua xã h i. B an chât cua t giao duc la qua trinh y chi. Trong t giao duc co s nô l c tich c c
hoa môt hoat đông nao đo va song song v i quá trình đo la viêc kim ham nh ng c muôn không
h p ly. T giao duc la nh ng biêu hiên co y th c cua s t phat triên, cua s t vân đông ca nhân, la
gia tôc cua s phat triên ca nhân, no thuc đây s hinh thanh nh ng phâm chât quan trong va cân thiêt
nhât đôi v i ca nhân.
6. Giao duc h ng nghiêp
+
Giáo d c h ng nghi p là m t h th ng bi n pháp tác đ ng c a gia đình, nhà tr ng, xã
h i, trong đó nhà tr ng đóng vai trò ch đ o nh m giáo d c h c sinh trong vi c ch n ngh , giúp ,
h c sinh t quy t đ nh ngh nghi p t ng lai trên c s phân tích khoa h c v năng l c, h ng thú $
c a b n thân và nhu c u nhân l c c a các ngành s n xu t trong xã h i. M c tiêu chung c a giáo &
d c h ng nghi p nh m phát tri n và b i d ng ph m ch t nhân cách ngh nhi p; giúp h c sinh , 0 2
hi u mình, hi u yêu c u c a ngh ; đ nh h ng cho h c sinh đi vào nh ng lĩnh v c mà xã h i có & $
yêu c u. Nhi m v c a giáo d c h ng nghi p bao g m đ nh h ng ngh , t v n ngh và tuy n& $
ch n ngh .
7. Giao duc công đông
Theo UNESCO thì giáo d c c ng đ ng đ c xem nh là m t t t ng, m t cách làm m i
m nh m xây d ng m i quan h b n v ng, g n bó gi a giáo d c v i các quá trình xã h i, v i đ i< ,
s ng và l i ích c a c ng đ ng. Đó là cách th c t t và có hi u qu nh m t o ra nh ng đi u ki n, ,
c h i đ th c hi n s công b ng xã h i, t o l p n n t ng cho s phát tri n và s n đ nh c a xã , ! $
h i. Giáo d c c ng đ ng đ c hi u là giáo d c cho t t c m i ng i, là áp d ng cho m i ng i
trong xã h i. Nói m t cách c th h n giáo d c c ng đ ng là quá trình bi n đ i các lo i tr ng
h c thành các trung tâm giáo d c và câu l c b văn hóa cho m i l a tu i. N u th c hi n thành
công đ ng l i giáo d c c ng đ ng, xã h i s là m t tr ng h c kh ng l , trong đó giáo d c tr %
thành m t đ ng l c phát tri n tr c ti p và quan tr ng nh t c a toàn xã h i.
8. Giao duc th ng xuyên
Giáo d c th ng xuyên đ c hi u là m t h th ng giáo d c nh m m c đích t o c h i ,
giáo d c liên t c, th ng xuyên, tho mãn nhu c u h c t p su t đ i c a m i thành viên trong xã & !
h i, giúp h thích ng v i s ti n b nhanh chóng v khoa h c - k thu t, tham gia tích c c vào !
quá trình phát tri n kinh t - xã h i c a đ t n c.
9. Công nghê giao duc
S tác đ ng m nh m , sâu s c và th ng xuyên c a khoa h c k thu t vào n n s n xu t % !
đ i công nghi p làm n y sinh m t khái ni m khoa h c chuyên bi t: công ngh. Đ i v i n n s n
xu t ra c a c i v t ch t ! công ngh là m t khoa h c chuyên nghiên c u cách th c x lý, ch tác, '
bi n đ i tr ng thái, tính ch t, hình dáng c a nguyên v t li u (hay bán thành ph m) thành s n ! 2
ph m.2 Nó phát hi n ra các qui lu t c , lý, hóa có th v n d ng vào các quá trình s n xu t ra c a ! !
c i v t ch t nh m nâng cao ch t l ng, hi u qu , năng su t ! ,
M t trong nh ng xu th c a th i đ i m i là đ u t công ngh phát tri n. Khi đ u t trong & &
lĩnh v c giáo d c nói chung và d y h c nói riêng, xu th chung là đ u t theo chi u sâu. & Vi c đ u &
t d y h c theo chi u sâu th c ch t là đ u t & công ngh d y h c . Theo nghĩa h p, * công ngh d y
h c là vi c s d ng nh ng phát minh, nh ng s n ph m công nghi p hi n đ i v thông tin và các ' 2
ph ng ti n k thu t vào d y h c. Theo nghĩa r ng, công ngh giáo d c ! là khoa h c v giáo d c,
nó xác l p các nguyên t c h p lý c a công tác d y h c và nh ng đi u ki n thu n l i nh t đ ti n! !
hành quá trình đào t o cũng nh xác l p các ph ng pháp và ph ng ti n có k t qu nh t đ đ t !
m c đích đào t o đ ra đ ng th i ti t ki m đ c s c l c c a th y và trò ( & UNESCO).
IV. C U TRÚC C A GIÁO D C H C VÀ M I QUAN H GI A GIÁO D C! " # $
H C V I CÁC KHOA H C KHÁC %
1. Hê thông cac khoa hoc vê giao duc
Giáo d c h c bao g m nhi u ngành khoa h c c th t o thành m t h th ng các khoa h c
giáo d c:
1.1. Giao duc hoc đai c ng
- Nh ng v n đ chung c a giáo d c h c
- T ch c h at đ ng day hoc
- T ch c h at đ ng giao duc
- T ch c quan ly nha tr ng
- Lich s giao duc … '
1.2. Giáo d c h c chuyên ngành
- Ly luân và ph ng phap day h c cac môn hoc
1
- Giao duc hoc đăt biêt
- Giáo d c h c m m non &
- Giáo d c h c ph thông
- Giáo d c h c ngh nghi p
- Giáo d c h c đ i h c
- Giáo d c h c quân s
- Xa hôi hoc giao duc
- Kinh tê hoc giao duc…
2. Môi quan hê cua Giáo d c h c v i cac khoa hoc khac
2.1. Triêt hoc : La khoa hoc vê cac qui luât chung nhât cua s phat triên t nhiên, xa hôi va t
duy con ng i, la nên tang cho s phat triên Giao duc hoc. Triêt hoc cung câp cac quan điêm ph ng
phap luân va cac qui luât cho viêc nghiên c u s vân đông va phat triên cua giao duc.
2.2. Xa hôi hoc : Nghiên c u anh h ng cua môi tr ng xa hôi đôi v i con ng i va quan hê
con ng i, vach ra nh ng đăc điêm phat triên kinh tê- văn hoa, xa hôi va anh h ng cua chung đên
s hinh thanh nhân cach con ng i. T đo giup Giáo d c h c giai quyêt nh ng vân đê vê muc đich,
nôi dung giao duc.
2.3. Sinh ly hoc thân kinh : Muôn nghiên c u vê s phat triên cua con ng i, Giáo d c h c
phai d a vao cac phat hiên, cac kiên th c cua sinh ly hoc thân kinh nh : s phat triên cua hê thông
thân kinh, cac đăc điêm cua hê thân kinh…
2.4. Tâm ly hoc l a tuôi, Tâm lý h c s pham, Tâm lý h c xa hô i co vai tro rât quan trong
đôi v i viêc nghiên c u va phat triên cua Giáo d c h c.
2.5. Ly thuyêt thông tin, điêu khiên hoc, tin hoc ngay cang đ c nghiên c u va ng dung
rông rai trong Giáo d c h c.
V. ĐINH H NG NGHIÊN C U VA PHAT TRIÊN GIAO DUC HOC TRONG %
GIAI ĐOAN HIÊN NAY
1. S phát tri n nh vũ bão c a cu c cách m ng khoa h c – công ngh , s hình thành n n
kinh t tri th c, xã h i thông tin và xu th toàn c u hóa… đã tác đ ng m nh m đ n t t c các lĩnh & %
v c c a đ i s ng xã h i, trong đó có giáo d c. Xu th phát tri n giáo d c th gi i đã đ c
UNESCO khái quát thành 21 đi m v i các t t ng ch y u:
- Giáo d c th ng xuyên ph i là đi m ch đ o c a m i chính sách giáo d c; giáo d c su t
đ i, giáo d c b ng m i cách, giáo d c cho m i ng i, xây d ng m t xã h i h c t p. Giáo d c , !
ph i làm cho m i ng i tr thành ng i d y và ng i ki n t o nên s ti n b văn hóa c a b n "
thân
- Giáo d c không ch d y cho con ng i có h c v n mà ph i th c hành, th c nghi m đ có #
tay ngh , vào đ i không b ng . Phát tri n giáo d c g n li n v i phát tri n kinh t - xã h i, chú ý 0 0
giáo d c h ng nghi p đ có th l p thân, l p nghi p ! !
- Giáo d c tr em tr c tu i đ n tr ng ph i là m t m c tiêu l n trong chi n l c giáo <
d c. Giáo d c ph thông c s ph i là m c tiêu hàng đ u c a chính sách giáo d c. &
- Giáo viên ph i đ c đào t o đ tr thành nh ng nhà giáo d c h n là nh ng chuyên gia
truy n đ t ki n th c. Vi c gi ng d y ph i thích nghi v i ng i h c ch không ph i áp đ t máy (
móc bu c ng i h c tuân theo.
Các n c trên th gi i đang ti n hành c i cách giáo d c theo các h ng l n sau:
- Tăng c ng giáo d c nhân văn
- Công ngh - thông tin
- Đào t o nh ng con ng i v a có tri th c, v a có k năng, năng l c th c s đóng góp vào .
s phát tri n xã h i.
- Hi n đ i hóa các ph ng pháp day h c – giáo d c
N n giáo d c Vi t Nam cũng đang trên con đ ng đ i m i nh m đáp ng v i nh ng yêu ,
c u c a s nghi p công nghi p hóa - hi n đ i hóa đ t n c. Các gi i pháp chi n l c phát tri n&
giáo d c trong giai đo n hi n nay là:
- Tăng c ng các ngu n l c cho giáo d c – đào t o.
- Xây d ng đ i ngũ giáo viên, t o đ ng l c cho ng i d y - ng i h c
4
- Đ i m i n i dung, ph ng pháp giáo d c – đào t o và tăng c ng c s v t ch t các !
tr ng h c
- Đ i m i công tác qu n lý giáo d c
- Th c hi n công b ng xã h i trong giáo d c ,
2. Các đ nh h ng phát tri n giáo d c trên th gi i và trong n c trên đã v ch ra cho Giáo$
d c h c nh ng nhi m v và n i dung nghiên c u:
- Nghiên c u và hoàn thi n các v n đ v ph ng pháp lu n khoa h c giáo d c !
- Nghiên c u hoàn thi n các c s lý lu n và th c ti n c a giáo d c trong giai đo n m i, ! /
xác đ nh m i quan h bi n ch ng gi a giáo d c và s phát tri n kinh t - xã h i.$
- Nghiên c u các v n đ v đ i m i m c tiêu, n i dung, ph ng pháp d y h c – giáo d c
đáp ng v i s phát tri n th c ti n /
- Nghiên c u ng d ng các thành t u c a khoa h c – công ngh vào quá trình d y h c –
giáo d c nh m nâng cao chát l ng giáo d c… ,
Tóm l i, t t c các v n đ trong Giáo d c h c đ u c n ph i đ c nghiên c u, phát tri n và &
hoàn thi n theo h ng nâng cao tính khoa h c, tính th c ti n, làm cho Giáo d c h c góp ph n thúc / &
đ y m nh m n n giáo d c qu c dân đáp ng v i đòi h i c a s phát tri n kinh t - xã h i.2 % 3
5
H NG D N H C T P % & ' CH NG 1
1. Gi i thích giáo d c là m t hi n t ng xã h i đ c bi t !
2. Phân tích các tính ch t và ch c năng xã h i c b n c a giáo d c. T đó nêu lên vai trò c a
giáo d c đ i v i s phát tri n xã h i hi n đ i.
3. Gi i thích đ i t ng nghiên c u c a Giáo d c h c
4. Phân biêt cac khai niêm c ban cua Giáo d c h c: Giao duc (nghĩa r ng) - Day hoc – Giáo
d c (nghĩa h p) và m i quan h c a chúng. )
5. Phác th o các ph ng pháp nghiên c u Giáo d c h c đ ti n hành m t đ tài nghiên c u
khoa h c giáo d c c th .
6. Trình bày các đ nh h ng nghiên c u và phát tri n Giáo d c h c trong giai đo n hi n nay.
7
Ch ng 2
VAI TRÒ C A GIÁO D C Đ I V I S HÌNH THÀNH" # % (
VÀ PHÁT TRI N NHÂN CÁCH)
I. KHÁI NI M V NHÂN CÁCH VÀ S PHÁT TRI N NHÂN CÁCH * ( )
1. Khái ni m v nhân cách + ,
Theo Tâm lý h c, nhân cách là t h p các thái đ , thu c tính riêng trong quan h hành đ ng
c a t ng ng i v i th gi i t nhiên, th gi i đ v t do con ng i sáng t o ra, v i xã h i và v i !
b n thân. (Ph m Minh H c – M t s v n đ giáo d c và khoa h c giáo d c - 1986). Nhân cách là
b m t tâm lý - đ o đ c c a m i ng i, đó là toàn b nh ng đ c đi m, ph m ch t tâm lý qui đ nh ( " ( 2 $
giá tr xã h i và hành vi xã h i c a ng i đó.$
Nhân cách c a con ng i đ c phân tích trên ba bình di n khác nhau và đ c đánh giá ba
m c đ khác nhau :
- M c đ bên trong cá nhân, nhân cách con ng i đ c th hi n d ng cá tính, s khác
bi t c a ng i này v i nh ng ng i khác. bình di n này, nhân cách b c l trong tính không 6
đ ng nh t v i m i ng i, v i cái chung, giá tr c a nhân cách là tính tính c c c a nó trong vi c $
kh c ph c nh ng s h n ch c a hoàn c nh và s h n ch t nhiên c a mình.
- M c đ gi a các cá nhân, nhân cách đ c th hi n trong m i quan h mà nó tham gia
trong quá trình ho t đ ng c ng đ ng. Giá tr cũa nhân cách đ c th hi n trong các hành vi, c ch $ ' #
xã h i c a nó.
- M c đ cao nh t, nhân cách d ng nh v t ra ngoài khuôn kh c a cá tính và ra ngoài
khuôn kh c a nh ng m i quan h th c s v i các cá nhân khác. đây nhân cách đ c xem xét 6
nh là m t ch th ho t đ ng đang th c hi n m t cách tích c c, có ch đ nh hay không ch đ nh, $ $
nh ng bi n đ i trong nh ng ng i khác (có liên quan, quen bi t ho c không liên quan, không quen (
bi t). Giá tr c a nhân cách th hi n nh ng tác đ ng mà nhân cách này gây ra đ i v i nh ng bi n $
đ i c a các nhân cách khác. T t c nh ng bi n đ i c b n mà cá nhân t o ra đ c nh ng cá
nhân khác, đ c bi t là b n thân mình nh là “ m t ng i khác” đã t o thành nét đ c tr ng đ y( ( &
đ và có giá tr nh t c a cá nhân y nh là m t nhân cách. $
Nh v y nhân cách con ng i là m c đ phù h p gi a thang giá tr và th c đo giá tr c a ! $ $
ng i y v i thang giá tr và th c đo giá tr c a xã h i, đ phù h p càng cao thì nhân cách càng $ $
l n.
Theo Giáo d c h c, nhân cách bao g m t t c các nét, các m t, các ph m ch t có ý nghĩa xã ( 2
h i trong m t con ng i. Nhân cách là toàn b các đ c đi m tâm sinh lý c a cá nhân đ c xã h i (
đánh giá t o nên giá tr c a cá nhân đó. Tùy theo trình đ phát tri n c a xã h i mà các đ c đi m $ (
c a cá nhân đ c nhìn nh n và đánh giá khác nhau. Nh ng đ c đi m c a cá nhân cũng đ c đánh ! (
giá khác nhau t ng ng v i nh ng vai trò khác nhau c a h .
- Theo quan ni m truy n th ng nhân cách là s th ng nh t gi a ph m ch t và năng l c c a 2
cá nhân bao g m các ph m ch t chính tr , t t ng, đ o đ c, tác phong và các năng l c, s tr ng, 2 $
năng khi u. Ng i có nhân cách ph i là ng i th ng nh t đ c hai m t ph m ch t và năng l c, ( 2
t c là th ng nh t gi a m t đ c và tài. (
- Theo cách ti p c n giá tr thì c t lõi c a nhân cách là h th ng đ nh h ng giá tr mà m i ! $ $ $ "
cá nhân l a ch n cho mình, bao g m :
+ Các giá tr t t ng: lý t ng, ni m tin…$
+ Các giá tr đ o đ c: l ng tâm, trách nhi m, lòng nhân ái, lòng trung th c …$
+ Các giá tr nhân văn: h c v n, ngh nghi p, tình yêu, th i trang, tài năng…$
Nh chúng ta bi t, giá tr là t t c nh ng gì có ý nghĩa đ i v i xã h i, t p th và cá nhân, $ !
ph n ánh nh ng m i quan h ch th – khách th , đ c đánh giá xu t phát t nh ng đi u ki n xã
h i – l ch s c th và ph thu c vào trình đ phát tri n c a nhân cách. Khi đã đ c nh n th c, $ ' !
đánh giá và ch n l a, giá tr tr thành m t trong nh ng đ ng l c thúc đ y con ng i đi theo m t xu $ 2
h ng nh t đ nh. Trong th c t , đ nh h ng giá tr ph n ánh nhu c u, nguy n v ng c a con $ $ $ &
ng i, ph n ánh cái mà h yêu thích và cho là quý giá. Đ nh h ng giá tr ch đ o ho t đ ng c a $ $ #
8
con ng i, nó có ý nghĩa r t quan tr ng, bi t đ c đ nh h ng giá tr c a con ng i thì bi t đ c $ $
thái đ , hành vi c a h . N m đ c đ nh h ng giá tr , con ng i s d dàng h n trong vi c đ i $ $ % /
nhân x th và t ch c, đi u khi n ho t đ ng c ng đ ng. Đ nh h ng giá tr đ c hình thành và' $ $
c ng c b i năng l c, nh n th c, kinh nghi m s ng c a t ng cá nhân. Quá trình hình thành đ nh ! $
h ng giá tr r t ph c t p, g n li n v i vi c gi i quy t các mâu thu n nh mâu thu n gi a các $ ) )
đ ng c khác nhau, mâu thu n gi a ý th c nghĩa v và lòng ham mu n, mâu thu n gi a kích thích ) )
th c d ng v i hành vi đ o đ c
2. Khái ni m v s phát tri n nhân cách+ ,
Con ng i khi m i sinh ra ch a có nhân cách. Nhân cách ch hình thành và phát tri n trong #
qúa trình con ng i s ng, ho t đ ng và giao l u trong đ i s ng xã h i. S phát tri n nhân cách là
qúa trình tăng tr ng, tích lũy, hoàn thi n v th ch t, tâm lý và xã h i c a cá nhân.
- S phát tri n v m t th ch t: bi u hi n nh ng bi n đ i v chi u cao, tr ng l ng, c (
b p, s hoàn thi n các giác quan và s ph i h p v n d ng c th . !
- S phát tri n v m t tâm lý: th hi n nh ng bi n đ i c a các qúa trình nh n th c, tình ( !
c m, ý chí… và s hình thành nh ng thu c tính tâm lý m i c a cá nhân.
- S phát tri n v m t xã h i: th hi n nh ng bi n đ i trong thái đ c x v i ng i ( '
xung quanh, s tham gia tích c c vào các quan h và ho t đ ng xã h i.
Qúa trình hình thành và phát tri n nhân cách ch u tác đ ng c a nhi u y u t nh b m sinh - $ 2
di truy n, môi tr ng, giáo d c và ho t đ ng cá nhân.
II. VAI TRÒ C A DI TRUY N, MÔI TR NG VÀ H AT Đ NG CÁ NHÂN" * -
Đ I V I S HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRI N NHÂN CÁCH# % ( )
1. Vai trò c a di truy n đ i v i s phát tri n nhân cách . ,
Di truy n là s tái t o l i th h sau nh ng thu c tính sinh h c gi ng v i th h tr c.
Các thu c tính sinh h c đ c di truy n bao g m c u t o gi i ph u, sinh lý c th , nh ng đ c ) (
đi m nh màu m t, màu tóc, vóc dáng, th t ng, các giác quan, t ch t, m t s đ c đi m c a h (
th n kinh…&
Di truy n t o ti n đ v t ch t cho s phát tri n nhân cách. Đi u đó có nghĩa là n u cá th !
không ti p nh n đ c v t ch t di truy n c a ! ! ng i thì s không có đ c ti n đ v t ch t cho s% !
phát tri n nhân cách. M t c th lành m nh, các giác quan đ y đ , h th n kinh bình th & & ng s%
t o ti n đ thu n l i cho s phát tri n nhân cách. !
Các đ c tính c th có nh h ng đ n t c đ , m c đ và tính ch t c a vi c hình thành các(
k năng, k x o, năng l c c a cá nhân ch không quy t đ nh s n cho s phát tri n nhân cách con $ =
ng i. Nh ng t ch t di truy n đ nh h ng cho con ng i vào các lĩnh v c ho t đ ng r ng rãi $
ch không vào m t lĩnh v c ho t đ ng c th và cũng không qui đ nh tr c năng l c c th c a $
cá nhân. Nh ng đ t ch t bi n thành kh năng hi n th c còn tùy thu c vào hoàn c nh s ng, vào
s giáo d c và nh t là tùy thu c vào ý chí rèn luy n c a cá nhân.
Hoàn c nh, giáo d c, ho t đ ng cá nhân…
T ch t > Năng l c
Trong công tác giáo d c chúng ta c n chú ý đúng m c vai trò c a di truy n trong s phát tri n &
nhân cách đ tránh nh ng thái đ sau đây :
- Không quan tâm đ n nh ng đ c đi m t ch t c a h c sinh và đòi h i m i h c sinh ph i có ( 3
kh năng hoàn thành nh ng nhi m v h c t p nh nhau ho c không chú ý phát huy nh ng t ch t ! (
thu n l i m t s h c sinh cũng nh không tìm cách h tr cho nh ng h c sinh không có t ch t! "
thu n l i.!
- Đ cao nh h ng c a y u t di truy n đ n m c cho nhân cách là b m sinh và ph nh n kh 2 !
năng bi n đ i b n ch t con ng i
- H th p vai trò c a giáo d c qua vi c t ch c giáo d c theo m c đ phát tri n đã b qui đ nh $ $
b i y u t di truy n.
2. Vai trò c a môi tr ng đ i v i s phát tri n nhân cách.
9
Môi tr ng là h th ng các hoàn c nh bên ngoài, các đi u ki n t nhiên và xã h i c n thi t cho &
ho t đ ng s ng và phát tri n c a cá nhân. Môi tr ng g m hai lo i: môi tr ng t nhiên và môi
tr ng xã h i.
- Vai trò c a môi tr ng t nhiên
Nh ng đ c đi m v đ a hình, th i ti t, khí h u t o đi u ki n rèn luy n hình thành nh ng ( $ !
ph m ch t nhân cách c a cá nhân. Thông th ng tính cách c a con ng i liên quan đ n đ c đi m2 (
đ a lý c a khu v c sinh s ng. Tuy nhiên môi tr ng t nhiên không nh h ng tr c ti p hay có ý$
nghĩa quy t đ nh mà ch có nh h ng gián ti p đ n s hình thành và phát tri n nhân cách. Môi $ #
tr ng t nhiên nh h ng đ n s phát tri n nhân cách nh ng không m nh m và quan tr ng %
b ng nh h ng c a môi tr ng xã h i. ,
- Vai trò c a môi tr ng xã h i
Môi tr ng xã h i g m có: môi tr ng xã h i l n và môi tr ng xã h i nh . 3
Môi tr ng xã h i có nh h ng quan tr ng đ i v i s hình thnh và phát tri n nhân cách.
Tr c h t s hình thành và phát tri n nhân cách ch có th th c hi n trong m t môi tr ng xã h i, #
cá nhân không s ng trong môi tr ng xã h i s không hình thành phát tri n nhân cách ng i. Đi u %
đó đ c ch ng minh qua nh ng tr ng h p tr em b l u l c trong r ng tuy đ c thú v t nuôi < $ !
d ng nh ng ch có th s ng theo ki u đ ng v t ch không th phát tri n nhân cách cho dù sau0 # !
đó đã đ c con ng i đ a v nuôi d y trong môi tr ng xã h i. M t khác, môi tr ng xã h i qui (
đ nh m c đích, n i dung và chi u h ng c a s phát tri n nhân cách, nó giúp con ng i hình thành$
nhân cách nh giao ti p và ho t đ ng xã h i.
* C ch tác đ ng c a môi tr ng xã h i đ n cá nhân:
- Môi tr ng xã h i l n không tác đ ng tr c ti p đ n cá nhân mà tác đ ng gián ti p thông
qua môi tr ng xã h i nh . Môi tr ng xã h i l n th ng khó thay đ i nh ng n u nó thay đ i s 3 %
kéo theo s thay đ i tính ch t và các m i quan h c a môi tr ng xã h i nh . 3
- Môi tr ng xã h i nh nh h ng tr c ti p và tác đ ng th ng xuyên, m nh m đ n s 3 %
hình thành và phát tri n nhân cách. M i cá nhân tham gia cùng lúc vào nhi u môi tr ng nh . Tính " 3
ch t c a các môi tr ng nh này chi ph i rõ r t đ n cá nhân. Tuy nhiên môi tr ng xã h i nh có 3 3
th b bi n đ i d dàng b i s thay đ i c a môi tr ng xã h i l n và b i ho t đ ng c a các thành $ /
viên.
- Tác đ ng c a môi tr ng xã h i không hoàn toàn tr c ti p chi ph i đ n cá nhân mà ph i
thông qua “b l c cá nhân” (nh ng kinh nghi m, v n s ng và nh ng đ nh h ng giá tr đã hình $ $
thành trong m i cá nhân). Đi u này góp ph n lý gi i hi n t ng nh ng ng i cùng s ng trong m t" &
khu v c, m t c ng đ ng xã h i nh ng có nhi u s khác bi t v nhân cách.
:
MTXH l n
C NG >
Đ NG?
CHÍNH TR@
K.TA
KH – CN
VĂN HÓA
KHU PHB
NHÀ TR NGCD
GIA ĐÌNH
CÁ NHÂN
Tr< em
Ng i tr ng thành
MTXH l n MTXH nh3
B
l c cá
nhân
Cá nhân
Ho t đ ng
ngh nghi p
Đ i v i tr em, vì ch a tham gia các ho t đ ng xã h i, ngh nghi p nên môi tr ng xã h i <
nh (gia đình, nhà tr ng, nhóm b n) có nh h ng quan tr ng; còn đ i v i ng i tr ng thành,3
ho t đ ng ngh nghi p tác đ ng đ n cá nhân thông qua b l c cá nhân m nh h n tác đ ng c a
môi tr ng nh . Ngoài ra cá nhân không ch là đ i t ng nh n s tác đ ng c a môi tr ng mà còn 3 # !
là ch th tham gia bi n c i môi tr ng nh câu nói c a Marx: “Hoàn c nh sáng t o ra con ng i
trong ch ng m c con ng i sáng t o ra hoàn c nh”
Nh v y, môi tr ng không đóng vai trò quy t đ nh đ i v i s phát tri n nhân cách, m c ! $
đ nh h ng c a môi tr ng tùy thu c vào l p tr ng, quan đi m, thái đ , xu h ng, năng l c !
c a cá nhân. Trong công tác giáo d c, đi u quan tr ng là giúp cá nhân hình thành kh năng t giáo
d c theo h th ng đ nh h ng giá tr phù h p v i các chu n m c xã h i, đ h bi t ch n l a h c $ $ 2
h i nh ng đi u tích c c lành m nh và bi t lo i b tránh xa nh ng đi u x u xa tiêu c c trong môi3 3
tr ng s ng.
3. Vai trò c a h at đ ng cá nhân đ i v i s phát tri n nhân cách .
* Ho t đ ng cá nhân
Ho t đ ng là m i quan h tác đ ng qua l i gi a con ng i (ch th ) và th gi i (khách
th ) đ t o ra s n ph m c v phía th gi i, c v phía con ng i. Cu c s ng c a con ng i là 2
m t chu i ho t đ ng, b i l ho t đ ng là ph ng th c t n t i c a con ng i, là nhân t quy t " %
đ nh tr c ti p s hình thành và phát tri n nhân cách. Ho t đ ng giúp cá nhân tr i nghi m và thu$
th p v n s ng đ tr ng thành, phát tri n; ho t đ ng giúp con ng i thích nghi đ c v i hoàn!
c nh và t kh ng đ nh nhân cách c a mình. Thông qua hai quá trình ch th hóa và khách th hoá, - $
nhân cách con ng i b c l và hình thành. Thông qua ho t đ ng, con ng i d n d n hoàn ch nh & & #
b n thân, hình thành nh ng nét nhân cách thích h p v i yêu c u c a ho t đ ng và c a xã h i. Quá &
trình phát tri n nhân cách c a tr em th ng di n ra trong các ho t đ ng c b n nh sau: ho t < /
đ ng giao ti p, ho t đ ng vui ch i, ho t đ ng h c t p, h at đ ng lao đ ng và ho t đ ng xã h i. !
Nh ng ho t đ ng c b n này cũng là nh ng d ng ho t đ ng ch đ o c a t ng th i kỳ l a tu i,
chi ph i m nh m đ n s phát tri n nhân cách l a tu i đó. %
* Giao ti p là m t d ng ho t đ ng
Giao ti p là s tác đ ng qua l i gi a ng i v i ng i trong xã h i nh m th a mãn nhu c u , 3 &
v ng i khác. Giao ti p là nhu c u không th thi u c a s phát tri n nhân cách. Quá trình giao &
ti p giúp cá nhân gia nh p vào các quan h xã h i, lĩnh h i n n văn hóa xã h i, chu n m c xã h i, ! 2
t đó t o nên b n ch t con ng i, làm cho nhân cách phát tri n. Tr em khi m i sinh ra đã có nhu <
c u giao ti p v i ng i l n (ng i m ), càng l n lên nhu c u giao ti p càng phát tri n và m r ng& * &
d n. Nh s giao ti p này tr m i có th t n t i và phát tri n tâm lý n đ nh. Nh ng tr m côi& < $ <
đ c các t ch c xã h i nuôi d ng th ng phát tri n tâm lý ch m ch p do m 0 ! c đ giao ti p c a
tr v i ng i l n ít h n so v i nh ng tr em đ c nuôi d ng trong gia đình bình th ng. Đ i< < 0
v i tr em các quan h giao ti p v i b n bè và ng i l n g n gũi có uy tín nh cha m , th y cô < & * &
nh h ng r t l n đ n s phát tri n nhân cách.
Nh v y, ho t đ ng và giao ti p cá nhân là y u t ! tr c ti p quy t đ nh đ i v i s hình
thành và phát tri n nhân cách. Con ng i luôn s ng trong m t môi tr ng, nh ng môi tr ng
không quy t đ nh nhân cách c a h mà chính nh ng ho t đ ng và các m i quan h giao ti p c a $
cá nhân trong môi tr ng đó m i chi ph i đ n đ i s ng tâm lý và hình thành nh ng tính cách c a
cá nhân. Đi u này đ c minh h a trong câu ng n ng Pháp: “Anh hãy cho tôi bi t, b n c a anh là
+;
ai, tôi s cho anh bi t, anh là ng i nh th nào” ho c t c ng Vi t Nam “Đi m t ngày đàng h c% (
m t sàng khôn”… S phát tri n nhân cách c a tr đ c thúc đ y m nh m b i tính ch t và m < 2 % c
đ giao ti p c a tr v i ng i l n và b i các ho t đ ng ch đ o t ng ng v i m i giai đo n l a < "
tu i.
III. VAI TRÒ C A GIÁO D C Đ I V I S HÌNH THÀNH VÀ PHÁT" # % (
TRI N NHÂN CÁCH )
Giáo d c là h at đ ng hình thành tòan v n nhân cách đ c t ch c m t cách có m c đích, *
có k h ach và h th ng thông qua hai ho t đ ng d y h c và giáo d c đ làm phát tri n các s c
m nh th ch t và tinh th n c a con ng i, giúp h tham gia có hi u qu vào đ i s ng xã h i. &
1. Vai trò ch đ o c a giáo d c đ i v i s phát tri n nhân cách. .
Theo thuy t sinh h c hay thuy t ti n đ nh: S phát tri n nhân cách do y u t di truy n $
quy t đ nh, môi tr ng và giáo d c không có vai trò gì trong s phát tri n nhân cách. Sai l m c $ &
b n c a thuy t này là tuy t đ i hóa nh h ng c a y u t di truy n.
Theo thuy t duy c m: Môi tr ng là y u t quy t đ nh s phát tri n nhân cách, giáo d c là $
“v n năng”. Thuy t này cho r ng tr em nh “t gi y tr ng”, môi tr ng và giáo d c tác đ ng , <
nh th nào thì tr s phát tri n nh th y. Sai l m c b n c a thuy t này là tuy t đ i hóa nh < % &
h ng c a y u t môi tr ng và giáo d c.
Theo quan đi m Mácxít: Giáo d c ch là m t trong nh ng y u t nh h ng đ n s phát #
tri n nhân cách, giáo d c không có tính “v n năng”, không có tính quy t đ nh mà ch đóng vai trò $ #
ch đ o đ i v i s phát tri n nhân cách. Vai trò ch đ o c a giáo d c đ i v i s phát tri n nhân
cách th hi n:
1.1. Giáo d c đ nh h ng và t ch c d n d t quá trình hình thành, phát tri n nhân cách
c a cá nhân
- Xác đ nh m c đích giáo d c cho c h th ng, cho t ng b c h c, c p h c, tr ng h c và$ !
t ng ho t đ ng giáo d c c th
- Xây d ng n i dung, ch ng trình, k ho ch d y h c và giáo d c, l a ch n ph ng pháp,
ph ng ti n và hình th c giáo d c đáp ng m c đích giáo d c, phù h p v i n i dung và đ i
t ng, đi u ki n giáo d c c th .
- T ch c các ho t đ ng, giao l u
- Đánh giá, đi u ch nh n i dung, ph ng pháp, hình th c gíao d c #
S đ nh h ng c a giáo d c không ch thích ng v i nh ng yêu c u c a xã h i hi n t i mà $ # &
còn ph i thích h p v i yêu c u phát tri n c a t ng lai đ thúc đ y s ti n b c a xã h i. Vì v y, & 2 !
giáo d c ph i đi tr c, đón đ u s phát tri n. Mu n đi tr c, đón đ u s phát tri n, giáo d c căn & &
c trên nh ng d báo v gia t c phát tri n c a xã h i, thi t k nên mô hình nhân cách c a con
ng i th i đ i v i h th ng đ nh h ng giá tr t ng ng. $ $
1.2. Giáo d c can thi p, đi u ch nh các y u t khác nh m t o s thu n l i cho quá
trình phát tri n nhân cách
Các y u t b m sinh - di truy n, môi tr ng và ho t đ ng các nhân đ u có nh h ng đ n 2
s phát tri n nhân cách các m c đ khác nhau, tuy nhiên y u t giáo d c l i có th tác đ ng đ n
các y u t này đ t o đi u ki n thu n l i h n cho s phát tri n nhân cách. !
* Đ i v i di truy n
- Giáo d c t o đi u ki n thu n l i đ nh ng m m m ng c a con ng i có trong ch ng ! &
trình gène đ c phát tri n. Ch ng h n, tr đ c di truy n c u t o c t s ng, bàn tay và thanh qu n - <
… nh ng n u không đ c giáo d c thì tr khó có th đi th ng đ ng b ng hai chân, bi t s d ng < - , '
công c hay phát tri n ngôn ng …
- Giáo d c rèn luy n, thúc đ y s hoàn thi n c a các giác quan và v n đ ng c th . 2 !
- Giáo d c phát hi n nh ng t ch t c a cá nhân và t o đi u ki n đ phát huy năng khi u
thành năng l c c th .
- Giáo d c tìm cách kh c ph c nh ng khi m khuy t c th đ h n ch nh ng khó khăn
c a ng i khuy t t t trong s phát tri n nhân cách (ph c h i ch c năng ho c h ng d n s d ng ! ( ) '
công c h tr ). Ngoài ra giáo d c còn góp ph n tăng c ng nh n th c trong xã h i v trách " & !
+
nhi m c a c ng đ ng đ i v i ng i khuy t t t và t ch c cho toàn xã h i chia s , h tr ng i ! < "
khuy t t t v t qua khó khăn và s b t h nh c a mình. !
* Đ i v i môi tr ng
- Giáo d c tác đ ng đ n môi tr ng t nhiên qua vi c trang b ki n th c và ý th c b o v $
môi tr ng c a con ng i, kh c ph c đ c s m t cân b ng sinh thái, làm cho môi tr ng t ,
nhiên tr nên trong lành, đ p đ h n. * %
- Giáo d c tác đ ng đ n môi tr ng xã h i l n thông qua các ch c năng kinh t - xã h i,
ch c năng chính tr - xã h i, ch c năng t t ng – văn hóa c a giáo d c. $
- Giáo d c còn làm thay đ i tính ch t c a môi tr ng xã h i nh nh gia đình, nhà tr ng 3
và các nhóm b n bè, khu ph …, đ các môi tr ng nh t o nên nh ng tác đ ng lành m nh. tích 3
c c đ n s phát tri n nhân cách con ng i. Hi n nay công tác giáo d c xã h i đang chú tâm xây
d ng gia đình là m t mái m dân ch , bình đ ng, m no, h nh phúc; nhà tr ng là m t môi tr ng -
thân thi n đ i v i h c sinh, c ng đ ng dân c là khu v c văn hóa c a m t xã h i văn minh ti n
b .
* Đ i v i ho t đ ng cá nhân
- Giáo d c t ch c nhi u lo i hình ho t đ ng giao ti p b ích, lành m nh nh m phát huy ,
nh ng ph m ch t và năng l c cá nhân (sân ch i các nhà văn hóa cho m i l a tu i, các câu l c b 2
xây d ng gia đình h nh phúc t i đ a ph ng, …); xây d ng nh ng đ ng c đúng đ n c a cá nhân $
khi tham gia ho t đ ng, giao ti p đ ng th i h ng d n cá nhân l a ch n các ho t đ ng và giao )
ti p phù h p v i kh năng c a b n thân. Đ c bi t công tác giáo d c luôn xây d ng các m i quan (
h giao ti p tích c c gi a th y trò, gi a b n bè v i nhau đ ng th i t ch c và đ nh h ng cho tr & $ <
tham gia vào các ho t đ ng ch đ o t ng giai đo n l a tu i đ thúc đ y s phát tri n nhân cách. 2
- Giáo d c t o ti n đ cho t giáo d c c a cá nhân. T giáo d c th hi n tính ch th c a
cá nhân khi con ng i đáp ng ho c t v n đ ng nh m chuy n hóa các yêu c u c a giáo d c ( ! , &
thành ph m ch t và năng l c c a b n thân. N u cá nhân thi u kh năng t giáo d c thì các ph m2 2
ch t và năng l c c a h s hình thành m c đ th p ho c th m chí không th hình thành. Trình % ( !
đ , kh năng t giáo d c c a cá nhân ph n l n b t ngu n t s đ nh h ng c a giáo d c. Giáo & $
d c đúng đ n và đ y đ s giúp con ng i hình thành kh năng t giáo d c, đ kháng tr c & %
nh ng tác đ ng tiêu c c c a xã h i đ phát tri n nhân cách m nh m . % “Ch có nh ng ng i bi t #
t giáo d c m i là nh ng ng i th c s có giáo d c.” (Bennet – Anh) #
2. Đi u ki n đ giáo d c gi vai trò ch đ o đ i v i s phát tri n nhân cách, + / .
Nh v y thông qua các tác đ ng đón đ u s phát tri n, giáo d c không ch thúc đ y s phát ! & # 2
tri n nhân cách cá nhân mà còn thúc đ y s phát tri n c a xã h i. Tuy nhiên giáo d c không ph i là 2
v n năng, không th m t mình quy t đ nh toàn b ti n trình phát tri n nhân cách. Giáo d c ch là $ #
m t trong nh ng y u t nh h ng quan tr ng đ n s phát tri n nhân cách thông qua nh ng tác
đ ng có tính ch đ o. Vì v y, đ giáo d c th c s đóng vai trò ch đ o đ i v i s hình thành và !
phát tri n nhân cách c n có các đi u ki n sau: &
- Công tác d báo v xu h ng phát tri n c a xã h i ph i đ a ra nh ng đ nh h ng đúng $
đ n đ giáo d c th c hi n t t ch c năng đón đ u s phát tri n. &
- Các y u t trong qúa trình giáo d c ph i th ng nh t v i nhau, nhà giáo d c ph i gi vai
trò ch đ o, ng i đ c giáo d c ph i th hi n vai trò ch đ ng.
- Ph i có s k t h p ch t ch ba l c l ng giáo d c: gia đình, nhà tr ng và xã h i, trong ( %
đó nhà tr ng đóng vai trò ch đ o. Nh ng y u kém c a giáo d c th ng có nguyên nhân t s
thi u ph i h p đ ng b gi a ba l c l ng giáo d c này.
- Nhà giáo d c ph i n m v ng đ c đi m tâm sinh lý c a ng i đ c giáo d c. (
- Nhà giáo d c ph i có ph m ch t và năng l c đ làm t t công tác giáo d c 2
IV. GIÁO D C VÀ CÁC GIAI ĐO N PHÁT TRI N NHÂN CÁCH THEO )
L A TU I 0
Các nhà nghiên c u đã ch ra r ng s hình thành và phát tri n nhân cách c a con ng i di n # , /
ra có tính quy lu t theo t ng l a tu i. M i giai đo n phát tri n đ u có nh ng đ c đi m riêng, đ c! " ( (
bi t là đ u có nh ng b c nh y v t v ch t và t o ti n đ cho s phát tri n các giai đo n ti p
theo. Giáo d c bao gi cũng h ng vào con ng i c th v i nh ng đ c đi m tâm lý riêng v l a (
++
tu i, gi i tính và nh ng đ c tr ng đ c đáo trong nhân cách. Do đó, giáo d c ph i xu t phát t (
nh ng đ c đi m tâm sinh lý c a đ i t ng đ đ ra các n i dung, cách th c tác đ ng t ng ng (
và phù h p.
1. Giáo d c và s phát tri n nhân cách tr hài nhi ( 0 – 1 tu i) 1
* S phát tri n nhân cách
Đ a tr khi m i sinh ra ch là m t sinh v t mang m m m ng ng i, nhân cách ch a hình < # ! &
thành. Thông qua s giao l u v i nh ng ng i l n tr c ti p chăm sóc (cha m , ông bà, m nuôi…) * *
tr hành nhi m i h c đ c cách hòa nh p v i cu c s ng xã h i ngoài b ng m . S phát tri n< ! *
c a tr hài nhi ch y u là v m t c th đ c th hi n nh ng ti n b trong các ho t đ ng c a < (
các giác quan và c a v n đ ng (nhìn, nghe, ng i, n m, l t, ng i, bò, đ ng, đi, c m n m…). Chi u ! ' ! &
h ng phát tri n c a các giác quan và v n đ ng c th trong giai đo n này cũng nói lên tính ch t !
và m c đ phát tri n v trí tu và tinh th n c a đ a tr . & <
* N i dung giáo d c
- Thúc đ y nhanh s hoàn thi n c a các giác quan và v n đ ng c th .2 !
- Cho tr ti p xúc, làm quen d n v i th gi i đ v t đ d n d n hình thành thái đ và< & ! & &
ph ng th c tác đ ng vào đ v t sau này. !
* Cách th c giáo d c
- Ng i l n tr c ti p chăm sóc, nuôi d ng giáo d c tr thông qua s giao l u ti p xúc và 0 <
đáp ng các nhu c u c a tr . Tuỳ theo cách th c chăm sóc, nuôi d ng, tùy theo thái đ c x c a & < 0 '
ng i l n đ i v i tr mà đ a tr nh n đ c các lo i n t ng, hình thành các thói quen hành vi < < !
trong n p s ng và sinh ho t sau này (ăn, ng , v sinh cá nhân…) Ngoài ra cách ti p xúc v i tr em <
và t o đi u ki n cho tr ti p xúc v i th gi i cũng giúp đ a tr c m nh n, hình thành đ c các < < !
lo i c m xúc, các thái đ đ i v i đ v t, con ng i… làm n n t ng đ sau này tr có kinh nghi m ! <
c x v i th gi i xung quanh. '
2. Giáo d c và s phát tri n nhân cách tr u nhi (1 – 3 tu i) 1 2
* S phát tri n nhân cách
Đây là giai đo n tr u nhi nh n đ c các tác đ ng xã h i hóa m t cách phong phú và m nh < !
m . Nh các ti n b v c th và tâm lý, đ c bi t là v i ba thành t u l n: luy n t p dáng đi% ( !
th ng, ho t đ ng v i đ v t – công c , s phát tri n ngôn ng đã góp ph n thúc đ y s phát tri n- ! & 2
kh năng t ý th c c a tr , m t y u t th hi n nhân cách con ng i. <
* N i dung giáo d c
- Giúp tr u nhi đ t đ c ba thành t u c a s phát tri n: luy n t p dáng đi th ng đ ng;< ! -
h ng d n, t o đi u ki n cho tr ti p xúc, s d ng các lo i đ v t theo đúng ch c năng và có tính ) < ' !
sáng t o; giúp tr phát tri n ngôn ng (t p cho tr nói, di n đ t suy nghĩ và hi u đi u ng i khác < ! < /
nói).
- B c đ u cho tr h c t p cách th c c x theo nh ng qui t c hành vi trong xã h i đ i & < ! '
v i ng i khác (ng i trong gia đình, cô giáo, b n bè…)
- Kích thích tr phát tri n kh năng t duy m c đ tr c quan hành đ ng.<
* Cách th c giáo d c
- Thông qua vi c ti p xúc v i nh ng ng i thân trong gia đình tr h c đ c các qui t c <
hành vi đ i v i th gi i xung quanh. Ng i l n c n chú ý đ n các bi u hi n c a mình v l i nói, &
hành vi, c ch , thái d đ i v i tr đ giúp tr có m t khuôn m u t t đ p đ noi theo.' # < < ) *
- T o đi u ki n cho tr đ c ti p xúc v i nhi u lo i đ v t khác nhau, h ng d n tr cách < ! ) <
th c s d ng, kích thích tr suy nghĩ, sáng t o ra trò ch i v i các đ v t y. ' < !
- Xây d ng nh ng cách th c ng x thích h p v i các bi n chuy n tâm lý c a tr (s t ý ' <
th c, thái đ b ng b nh…) đ s phát tri n nhân cách c a tr đ c thu n l i. # < !
3. Giáo d c và s phát tri n nhân cách tr m u giáo (3 – 6 tu i) 1 3
* S phát tri n nhân cách
Đây là giai đo n hình thành nhân cách c a tr th hi n khá năng hành đ ng theo đ ng c <
gián ti p. S hình thành nhân cách l thu c nhi u vào khuôn m u hành vi c a ng i l n mà tr em ) <
ti p xúc (cha m , cô giáo , b n bè, ng i xung quanh …). Nh ng d u n ban đ u trên nhân cách * &
c a tr th ng đ c l u gi l i. S phát tri n nhân cách c a tr trong giai đo n này ch đ t m c < < #
+1
đ th p nh ng di n ra v i t c đ cao. Đ c đi m nhân cách tr m u giáo n i b t khuynh h ng / ( < ) !
mu n đ c đ c l p ho t đ ng không có s k m k p c a ng i l n, đ c bi t là s cu n hút tr ! * ( <
vào trong các lo i trò ch i. Thông qua đó tr n m đ c các ph ng th c hành đ ng, đ nh h ng < $
và ý th c đ c các chu n m c trong các m i quan h gi a ng i v i ng i và v i th gi i xung 2
quanh
* N i dung giáo d c
- Hính thành nh ng nét nhân cách t t đ p làm c s cho m t nhân cách hoàn thi n sau này *
thông qua s g ng m u trong nhân cách c a nhà giáo d c. )
- Phát tri n các kh năng tâm lý c a tr nh : trí t ng t ng, kh năng t duy, trí nh , các <
lo i tình c m c p cao… nh nh ng ph ng ti n giúp tr thu nh n các tác đ ng giáo d c. < !
- Ti p t c trang b cho tr nh ng qui t c ng x trong cu c s ng xã h i . $ < '
- Giúp tr hình thành tâm th đi h c tr ng ph thông vào cu i tu i m u giáo.< )
* Cách th c giáo d c
- Thông qua s g ng m u c a các nhà giáo d c nh : cha m , cô giáo … ) *
- T ch c cho tr tham gia các lo i trò ch i b ích, thích h p v i l a tu i : s m vai, h c <
t p, v n đ ng…! !
- Đ a tr tham gia vào các lo i quan h đ rèn luy n cách th c c x phù h p v i các < '
chu n m c xã h i. 2
4. Giáo d c và s phát tri n nhân cách h c sinh ti u h c (6 – 11 tu i)
* S phát tri n nhân cách
Đây là giai đo n h c sinh b t đ u tham gia vào ho t đ ng h c t p mang tính xã h i hóa & !
m nh m đ ti p nh n h th ng tri th c khoa h c c a loài ng i. D i nh h ng c a ho t % !
đ ng h c t p, nhân cách c a h c sinh có nhi u bi n đ i phong phú và sâu s c. Đ c đi m nhân ! (
cách c a h c sinh ti u h c n i b t nh ng nét sau : !
- Kh năng nh n th c phát tri n nhanh chóng nh ho t đ ng h c t p. ! !
- Đ i s ng xúc c m, tình c m chi m u th h n và chi ph i m nh m đ n các ho t đ ng, %
nh n th c c a tr .! <
- Tính h n nhiên, vui t i h ng v nh ng c m xúc tích c c.
- Hay b t ch c nh ng ng i g n gũi, có uy tín v i tr (cha m , th y cô, b n bè…) & < * &
- Hành vi ý chí ch a cao, b n tính hi u đ ng, khó k m ch , kém t ch nên d ph m l i, / "
nh t là đ i v i các yêu c u có tính nghiêm ng t, đòi h i s t p trung cao đ , gây căng th ng. & ( 3 ! -
Nhân cách c a h c sinh ti u h c ch u nh h ng c a nhi u y u t : gia đình, nhà tr ng, xã $
h i. Trong đó nh ng nh h ng t cha m , th y cô là r t quan tr ng vào đ u tu i và sau đó là các * & &
nh h ng t b n bè và ph ng ti n thông tin đ i chúng, sách báo, phim nh…
* N i dung giáo d c
- Phát tri n kh năng nh n th c và ph m ch t trí tu thông qua ho t đ ng h c t p. ! 2 !
- Rèn luy n tác phong và các thói quen hành vi đ o đ c c b n c a con ng i theo chu n 2
m c xã h i.
- Kh c ph c d n các nh c đi m trong đ i s ng tình c m (tính hay thay đ i, cách bi u l &
tình c m không phù h p…), giúp tr bi t c m nh n và bi u l tình c m c a mình. < !
- Rèn luy n các ph m ch t c a hành vi ý chí (tính t ch , đ c l p, kh năng t k m ch …) 2 !
- Giúp tr bi t ch n l a, thu nh n nh ng tác đ ng lành m nh t nh ng ph ng ti n thông< !
tin.
* Cách th c giáo d c
- L y s g ng m u c a các nhà giáo d c làm ph ng ti n giáo d c. )
- Xây d ng, h ng d n các nhóm b n bè c a tr đ t o nên nh ng nh h ng tích c c ) <
trên nhân cách.
- T ch c, qu n lý ch t ch các ph ng ti n thông tin đ i chúng. ( %
- Căn c trên nh ng nhu c u c a l a tu i đ t ch c , h ng d n tr tham gia các ho t & ) <
đ ng c n thi t cho s phát tri n nh : h c t p, vui ch i, lao đ ng, ho t đ ng xã h i… & !
5. Giáo d c và s phát tri n nhân cách h c sinh trung h c c s (11 – 15 tu i ) 4
* S phát tri n nhân cách
+4
