Adre – Noradre – Dopamin – Dobutamin Và việc dùng trong chống shock pdf

Đ
ồng Minh H
ùn
g


0975871956

Adre – Noradre – Dopamin –
Dobutamin
Và việc dùng trong chống shock

Một vài nét về hệ adrenergic
1.alpha-receptor : có ở tế bào cơ trơn mạch máu ngoại vi,
mạch máu các cơ quan nội tạng và mạch máu não
2.beta-receptor :
- beta1-receptor : có ở cơ tim, nút xoang, nút nhĩ thất
- beta2-receptor có ở cơ trơn thành mạch vành, mạch máu cơ
vân, cơ Reissessen ở phế quản, cơ trơn thành ống tiêu hoá, cơ
trơn tử cung, bàng quang.
à noradrenalin và adrenalin kết hợp với các alpha-receptor là
gây co mạch máu ở ngoại vi và các cơ quan nội tạng
à adrenalin kết hợp với các beta1-receptor là tăng co bóp cơ
tim, tăng dẫn truyền ở nút xoang và nút nhĩ thất
à adrenalin kết hợp với beta2-receptor là giãn mạch vành,
mạch máu ở cơ vân, giãn cơ Reissessen ở phế quản và các cơ
trơn ở thành ống tiêu hoá, thành tử cung, bàng quang.

1 Adrenalin
Adrenergic là hormon của tủy thượng thận, adrenalin được
dùng dưới dạng chlorhydrat là một dung dịch không màu hoặc

hơi vàng, ra ngòai không khí hoăc ánh sáng thì bị oxy hóa trở
thành màu hồng, không mùi vị
* Biệt dược: Adrenalin, Epinephrin, ống tiêm 1mg
* Dược động học
- Mất hoạt tính theo đường uống, chỉ dùng qua đường tiêm
hoặc dưới dạng khí dung
-29-
- Thời gian bán thải rất ngắn, vài phút do thuốc được chuyển
hóa rất nhanh
* Tính chất dược lý:
- Với tim: do kích thích các thụ cảm thể beta 1, thuốc làm tăng
co bóp cơ tim, tăng tần số tim, tăng tính dẫn truyền, tăng tính
kích thích(càng tăng tính kích thích khi có cường phế vị, đang
dùng thuốc gây mê, hạ kali máu)
- Với mạch: với liều thấp < 0,01microgram/kg/phút nó chỉ tác
động lên beta 2 ở cơ trơn thành mạch gây giãn mạch hạ HA,
với liều caohơn > 0,02microgram/kg/phút kích thích thụ cảm
thể alpha là chủ yếu làm co mạch ở các cơ vân, da, niêm mạc,
phủ tạng, tăng sức cản ngoại vi gây tăng HA
- Với thận: liều thấp làm co tiểu động mạch đi nên làm tăng
độ lọc cầu thận và tăng lợi tiểu, liều cao làm co cả tiểu đm đến
nên làm giảm độ lọc cầu thận
- Ngòai ra: gây giãn phế quản(tác dụng lên beta 2), tăng
chuyển hóa glucid, lipid gây tăng glucose máu, tăng acid béo
tự do trong máu, tăng chuyển hóa cơ bản, tăng mức sử dụng
oxy ở tổ chức
* Tác dụng phụ:
- Do làm tăng tính tự động và tính kích thích các tế bào cơ tim
nên làm nhịp tim nhanh và dễ gây rối loạn nhịp tim
- Do co động mạch kéo dài(nếu dùng liên tục) có thể gây thiếu

máu cho một số vùng nhạy cảm như thận, các tạng khác
- Do co tĩnh mạch àmáu về tim nhiều hơn làm tăng gánh thất
nhất là thất trái, không lợi khi đã có suy tim
- Trong bệnh mạch vành mức tăng cung cấp oxy không bằng
mức tiêu thụ do tăng công của cơ tim nên dễ xảy ra cơn đau
thắt ngực
- Ức chế trương lực và nhu động các cơ dạ dày ruột làm giãn
các vòng cơ vòng
-30-
Đ
ồng Minh H
ùn
g


0975871956

- Làm giãn đồng tử, lồi mắt(tác dụng alpha), giảm áp lực nội
nhãn do giảm tiết thủy dịch(tác dụng beta) và tăng quá trình
lưu dẫn qua ống Schlemm(tác dụng alpha)
* Chỉ định và liều dùng
- Sốc phản vệ, dị ứng: adrenalin ức chế phóng thích histamin
và có tác dụng đối lập với histamin; nếu sốc nhẹ và vừa, tiêm
dưới da sâu 0,3-0,5mg adrenalin rồi cứ 15-30 phút tiêm lại
cho đến khi ra khỏi sốc. Nếu sốc nặng tiêm dưới da sâu 1mg
rồi vẫn dùng bơm tiêm đó lấy máu tĩnh mạch tráng bơm tiêm
và tiêm lại vào trong tĩnh mạch. Khi tim đập trở lại huyết áp
đã có nên chuyển sang dùng dopamin, dobutamin với liều
thích hợp để duy trì huyết áp
- Ngừng tim đột ngột: tiêm TM cho đến khi hồi tỉnh

* CCĐ:
- Rối loạn nhịp tim
- Suy mạch vành
- Cường giáp, đái tháo đường
- Không dùng cho phụ nữ có thai

2 Noradrenalin
Noradrenalin là chất tiền thân sinh lý của adrenalin Dung dịch
noradrenalin không màu hoặc hơi vàng để ra ngòai không khí
và ánh sáng bị sẫm màu
* Biệt dược: Noradrenalin, Norepinephrin
* Dược động học
- Bị mất hoạt tính khi qua đường tiêu hóa nên phải dùng
đường tiêm
- Thời gian bán thải rất ngắn vài phút nên phải dùng theo
đường truyền tĩnh mạch liên tục
* Tính chất dược lý:

-31-
Noradrenalin tác động chủ yếu lên thụ thể giao cảm alpha, tác
động vừa phải lên thụ thể beta 1
- tim : rất ít tác dụng, ít ảnh hưởng đến nhịp tim
- với hệ mạch: Gây co mạch rất mạnh(gấp 1,5 lần adrenalin)
đối với các mạch ở da, niêm mạc và các phủ tạng, làm tăng
sức cản ngoại vi gây tăng HA
- giãn mạch vành và làm tăng cung lượng mạch vàng; cung
lượng thận bị giảm, cung lượng não và các tạng cũng giảm
nhưng ít hơn
- với phế quản, và chuyển hóa tác dụng của Noradre rất kém
* Tác dụng phụ:

- Do co mạch ngoại vi nhất là ở các chi nên dễ gây tím tái,
lạnh các chi, nếu dùng kéo dài có thể gây loét, hoại tử tổ chức
Chỉ định
Nâng huyết áp và cho phép dùng các biện pháp điều trị khác
tiếp tục. Nhưng nếu dùng lâu dài se gây co mạch nhất là với
thận do đó khi thấy HA đã được nâng lên thì chuyển sang
dùng dopamin, dobutamin sớm
*CCĐ: giống adrenalin
* Liều
- Truyền tĩnh mạch 4mg trong 250ml dung dịch glucose 5%,
liều 2-16microgram/phút, trong khi truyền theo dõi HA nếu
tiếp tục phải truyền vì HA chưa đạt yêu cầu thì không nên keó
dài > 6h để tránh những tác dụng phụ mà chuyển sang dùng
dopamin, dobutamin
Không được tiêm dưới da hoặc bắp thịt vì gây co mạch kéo
dài và làm hoại tử tổ chức

3 Dopamin
Dopamin là tiền chất của noradrenalin, kích thích beta-1 làm
tăng cung lượng tim, không làm tăng nhịp tim, gây co mạch
-32-
Đ
ồng Minh H
ùn
g


0975871956

ngoại biên khi dùng liều cao, gây dãn động mạch thận và động

mạch mạc treo làm tăng tưới máu các cơ quan trong ổ bụng
khi dùng liều thấp. Tác dụng của dopamin tuỳ thuộc vào liều
lượng
* Cơ chế tác dụng:
Tác dụng lên nhiều loại thụ cảm thể, tác dụng bắt đầu 3-4 phút
sau tim tĩnh mạch, thời gian bán huỷ 1,75phút, hoạt tính thay
đổi khi nâng cao liều lượng
- Liều < 2-5 microgram/kg/phút: Liều thận làm dãn động
mạch thận, tăng dòng máu thận tăng mức lọc cầu thận, tăng
lượng nước tiểu, không kích thích các thụ cả thể
dopaminergic. Làm dãn động mạch vành, động mạch mạc
treo, động mạch não.
- Liều 5-10 microgram/kg/phút gây co cơ trơn, kích thích
các thụ cảm thể beta-1 ăng thể tích nhát bóp cơ tim, không
ảnh hưởng đến tần số tim, khi dùng dobutamin hay dobutrex
tần số tim tăng ít
- Liều cao > 10 microgram/kg/phút là liều co mạch: thuốc
kích thích các thụ cảm thể alpha, lại làm phóng thích các
noradrenalin từ các nút tận cùng thần kinh giao cảm cơ tim,
làm co thắt mạch ngoại biên, mạch vành, tăng huyết áp. Tác
dụng co mạch này của dopamin không hữu ích vì gây thiếu
máu các cơ quan, lưu lượng máu qua thận giảm(phòng ngừa
điều này bằng cách tiêm nitroprussid hoặc một loại thuốc chẹn
alpha để gây dãn mạch)
* Chỉ định:
- Choáng tim trong nhồi máu cơ tim cấp, mổ tim(hội chứng
cung lượng tim thấp sau mổ tim), chấn thương tim, nhiễm
khuẩn huyết chỉ dùng khi không có giảm thể tích tuần hoàn.
Dopamin là thuốc chuẩn cho điều trị choáng tim và suy tim
cung lượng thấp, hiện nay dobutrex có nhiều ưu điểm hơn

-33-
dopamin vì ít gây tăng nhịp tim
- Suy tim ứ huyết nặng và khó điều trị, dùng liều thấp kéo dài
2-4microgram/kg/phút trong hơn 2 ngày
* Chống chỉ định:
- U tuỷ thượng thận(pheocromocytome- u TB ưa crom),
cường giáp, có thai
- Các loạn nhịp thất: ngoại tâm thu thất, nhịp nhanh thất
- Có bệnh mạch máu ngoại vi: xơ vữa động mạch, tổn thương
do lạnh, hội chứng Reynaud, tắc mạch
- Bệnh nhân đang dùng các thuốc ức chế MAO(inhibitor
mono aminooxydase) và beta-hydroxylase là các chất phân
huỷ catecholamin và dopamin
* Tác dụng phụ và độc tính:
- Đánh trống ngực do ngoại tâm thu hoặc nhịp nhanh, đau thắt
ngực, khó thở, đau đầu
- Co thắt mạch ngoại vi(chi lạnh, chuột rút, huyết áp kẹt nhẹ)
Nếu dùng liều cao, thời gian dài có thể gây hoại tử chi, nếu
xuất hiện thiếu máu cục bộ chi, tiêm ngay 10-15ml dung dịch
đẳng trương có pha 5-10mg phetolamin là thuốc ức chế alpha
vào vùng thiếu máu, nên truyền vào tĩnh mạch lớn
- Nhịp tim chậm, QRS dãn rộng, suy thận, tăng nitơ máu
* Tương tác thuốc:
- Nếu bệnh nhân đã dùng thuốc ức chế MAO phải giảm liều vì
MAO bị ức chế làm tăng liều dopamin
- Không kết hợp với thuốc gây mê cyclopropan, halogen vì
làm tăng nhạy cảm cơ tim với noradrenalin dẫn tới nhịp chậm
ban đầu rồi ngoại tâm thu thất, nhanh thất, rung thất
- Đối kháng tác dụng giảm đau của morphin
- Có thể kết hợp với isupren, nitroprussid, phentolamin. Kết

hợp với thuốc lợi tiểu quai gây lợi niệu ở bệnh nhân không
đáp ứng khi dùng riêng biệt
-34-
Đ
ồng Minh H
ùn
g


0975871956

- Trên tim, dopamin đối kháng với tác dụng của propranolon
- Không dùng phentolamin ở bệnh nhân đang dùng dopamin
vì dễ gây tụt huyết áp, nhịp chậm
Ống 5ml chứ 200mg dopamin pha với glucose 5%, natri
clorua 0,9%. Không được pha trong dung dịch bicacbonat
hoặc dung dịch kiềm khác vì dopamin bị bất hoạt
* Chế phẩm:
Tên biệt dược: Itropin ống 5ml x 40mg (80mg ) dopamin/ml =
200 hoặc 400mg
- dung dịch pha vẫn sử dụng tốt ít nhất 24h sau
* Cách sử dụng: truyền với liều nhỏ 5-10 microgram/kg/phút,
theo dõi đáp ứng với thuốc, có thể tăng liều nên 15 hoặc 20
- trước khi dừng thuốc phải giảm liều tránh gây trụy tim mạch
Truyền tĩnh mạch cần lưu ý:
- Không dùng dây truyền liên quan với cacbonat hoặc các
dung dịch kiềm khác vì chúng làm dopamin mất hoạt tính
- Không chọn mạch ngoại vi vì sẽ gây co mạch tại chỗ và hoại
tử da, cần đưa vào theo đường truyền tĩnh mạch trung tâm

2.3 Dobutamin
Dobutamin là dẫn xuất tổng hợp từ isoproterenol(Isuprel), ít
gây tăng nhịp tim so với dopamin
* Chỉ định:
Suy tim ứ huyết kèm giảm sức co bóp cơ tim, cẩn thận khi có
nhồi máu cơ tim
* Chống chỉ định:
- Bệnh cơ tim phì đại tắc nghẽn do tác dụng co cơ tim(+) làm
tăng tắc nghẽn đường máu ra
- Rung nhĩ(trừ khi bệnh nhân đã điều trị bằng digoxin) vì làm
tăng dẫn truyền nhĩ thất
- Tăng huyết áp và có thai
-35-
* Tác dụng phụ và độc tính:
- Buồn nôn, nhức đầu, đau thắt ngực, đánh trống ngực, tăng
huyết áp, khó thở
- Ngoại tâm thu thất và nhĩ, hiếm hơn là nhịp nhanh thất
Cần theo dõi huyết áp, điện tim và áp lực mao mạch phổi
* Tương tác thuốc:
- Có thể kết hợp với digitalis, nitrat, lợi tiểu, lidocain,
nitroprussid
- Không kết hợp với chẹn beta vì dobutamin bị giảm tác dụng
* Liều lượng:
- Liều trung bình 2,5-10microgram/kg/phút, một số bệnh nhân
đáp ứng với thấp 0,5microgram/kg/phút một số khác cần liều
lớn hơn tới 40microgram/kg/phút
- Ống 250mg có thể pha trong 250ml, 500ml, 1000ml dung
dịch glucose 5% hoặc natri clorua 0,9%, dung dịch pha có
màu hồng để lâu màu đậm hơn nhưng không bị giảm hiệu lực
- Nếu pha 250mg dobutamin trong 250ml thì 1ml có

1000microgram dobutamin
- Nếu pha 250mg dobutamin trong 500ml thì 1ml có
500microgram dobutamin
- Nếu pha 250mg dobutamin trong 1000ml thì 1ml có
250microgram dobutamin

-36-