Đề cương ôn tập thi TN

LÝ THUYẾT
ESTE:
I.Khái niệm về este và các dẫn xuất của axi cacboxylic
1.Cấu tạo phân tử
-Khi thay nhóm OH ở nhóm cacboxyl của axit cacboxylic bằng nhóm OR thì được este
VD: HCOOCH
3
,CH
3
COOCH
3
,CH
2
=CHCOOC
2
H
5
*Este đơn chức: RCOOR’(R là gốc hiđrocacbon hoặc H , R’ là gốc hiđrocacbon)
*Este no đơn chức mạch hở có CTPT:
C
n
H
2n
O
2
(n
≥
2)
Este là dẫn xuất của axít cacboxylic .Một vài dẫn xuất khác(không phải este) :
R-CO-O-CO-R’ R-CO-X R-CO-NR’
2

Anhiđrit axit halogenua axit amit
2.Cách gọi tên este
*Tên của este RCOOR’:
Gồm tên gốc R’ + tên gốc axit RCOO(đuôi “at”)
CH
3
COOC
2
H
5
: etyl axetat HCOOC
2
H
5
: etyl fomiat CH
2
=CH-COOCH
3
: metyl acrylat
C
6
H
5
-CO-O-CH
3
: metyl benzoat CH
3
COOCH
2
C

6
H
5
: benzyl axetat CH
3
-COOCH=CH
2
: vinyl axetat
3.Tính chất vật lí :
-Có mùi thơm hoa quả ,hầu hết este không tan trong nước (este có khối lượng phân tử nhỏ mới tan trong nước một ít )
-Nhiệt độ sôi thấp hơn axit tương ứng (không có liên kết H liên phân tử )
II.Tính chất hoá học của este .
1.Phản ứng ở nhóm chức
a>Phản ứng thuỷ phân
CH
3
COOC
2
H
5
+ H
2
O
0
2 4
,H SO t
→
¬ 
CH
3

COOH + C
2
H
5
OH
Phản ứng thuỷ phân trong môi trường kiềm là phản ứng một chiều (phản ứng xà phòng hoá )
CH
3
COOC
2
H
5
+ NaOH
0
t
→
CH
3
COONa + C
2
H
5
OH
b>Phản ứng khử .
-Este bị khử bởi liti nhôm hiđrua LiAlH
4
,khi đó nhóm R-CO-(axyl) trở thành ancol bậc I :
R-CO-O-R’
0
4

,LiAlH t
→
R-CH
2
-OH+R’OH
2.Phản ứng ở gốc của hiđrocacbon.
a>Phản ứng cộng vào gốc không no (giống hiđrocacbon không no)
CH
3
[CH
2
]
7
CH=CH[CH
2
]
7
COOCH
3
+ H
2

0
,Ni t
→
CH
3
[CH
2
]

16
COOCH
3

b>Phản ứng trùng hợp (giống anken)
nCH
2
=CH-C-OCH
3

0
,xt t
→
-(CH-CH
2
)
n
-
O COOCH
3
III.Điều chế và ứng dụng
1.Điều chế
a>Este của ancol (isoamylic)
CH
3
COOH + (CH
3
)
2
CHCH

2
CH
2
OH
0
2 4
,H SO t
→
¬ 
CH
3
COOCH
2
CH
2
CH(CH
3
)
2
+ H
2
O
b>Este của phenol :
Phenol tác dụng anhiđrit axit hoặc clorua axit.
C
6
H
5
-OH + (CH
3

CO)
2

→
CH
3
COOC
6
H
5
+ CH
3
COOH
2.Ứng dụng .
-Có khả năng hoà tan tốt các chất hữu cơ nên một số đước dùng làm dung môi
-Một số polime của este dùng để sản xuất chất dẽo :polivinyl axetat , poli metyl metacrylat
-Được dùng làm chất tạo hương trong công nghiệp thực phẩm
IV.Một vài phản ứng đáng nhớ .
1.Phản ứng tráng gương của este fomat .
HCOOCH
3
+ Ag
2
O
3
NH
→
CH
3
HCO

3
+ 2Ag
2.Thủy phân este có thể tạo anđehit hay xeton
CH
3
COOCH=CH
2
+ NaOH
→
CH
3
COONa + CH
3
CHO
CH
3
-COO-C(CH
3
)=CH
2
+ NaOH
→
CH
3
COONa + CH
3
-CO-CH
3

3.Thủy phân este tạo 2 muối :

CH
3
-COO-C
6
H
5
+ 2NaOH
→
CH
3
COONa + C
6
H
5
ONa + H
2
O
4.Thủy phân este vòng :
O
C=O
+ NaOH
→
HO-CH
2
-CH
2
-CH
2
-COONa
LIPIT.

I.Khái niệm,phân loại và trạng thái tự nhiên
1.Khái niệm và phân loại.
-Là hợp chất hữu cơ có trong tế bào sống ,không hoà ta trong nước nhưng tan nhiều trong dung môi hữu cơ không phân
cực.
-Phần lớn lipit là các este phức tạp.,bao gồm chất béo (triglixerit),sáp,steroic và phot pholipit,…
-Chất béo là trieste của glixerol với các axit béo , gọi chung là triglixerit hay triaxylglixerol
*Axit béo là axit đơn chức có mạch cacbon dài ,không phân nhánh có số chẳn nguyên tử C (từ 12 đến 24C)
VD: CH
3
[CH
2
]
16
COOH axit stearic
CH
3
[CH
2
]
14
COOH axit panmitic
cis-CH
3
[CH
2
]
7
CH=CH[CH
2
]

7
COOH axit oleic
CH
3
[CH
2
]
4
CH=CH-CH
2
-CH=CH-[CH
2
]
7
COOH axit linoleic
-CT cấu tạo chất béo:
R
1
COO-CH
2
|
R
2
COO-CH R
1
, R
2
,R
3
là gốc của các axit béo .

|
R
3
COO-CH
2
Khi thuỷ phân chất béo thì thu được glixerol và axit béo hoặc muối.
2.Trạng thái tự nhiên
Là thành phần chính của dầu mỡ động thực vật.Sáp điển hình là sáp ong .Steroic và photpholipit có trong cơ thể sinh
vật và đóng vai trò quan trọng trong sự sống của chúng .
II.Tính chất của chất béo .
1.Tính chất vật lí .
-Ở trạng thái rắn hoặc lỏng ở nhiệt độ thường (có gốc hiđrocacbon không no ở dạng lỏng, có gốc hiđrocacbon no ở dạng
rắn)
-Không tan trong nước ,nhưng tan nhiều trong dung môi hữu cơ.
-Khối lượng riêng nhỏ hơn nước .
2.Tính chất hoá học .
a>Phản ứng thuỷ phân trong môi trường axit
(C
17
H
35
COO)
3
C
3
H
5
+3H
2
O

0
,H t
+
→
¬ 
3C
17
H
35
COOH+C
3
H
5
(OH)
3
tristearin axit stearic glixerol
b>Phản ứng xà phòng hoá
(C
17
H
35
COO)
3
C
3
H
5
+3NaOH
0
t

→
3C
17
H
35
COONa+C
3
H
5
(OH)
3
tristearin natri stearat glixerol
c>Phản ứng hiđro hoá
(C
17
H
33
COO)
3
C
3
H
5
+3H
2
0
,175 190Ni C−
→
(C
17

H
35
COO)
3
C
3
H
5(rắn)
triolein (lỏng) tristearin
d>Phản ứng oxi hoá
Do có liên kết C=C ở gốc axit nên chất béo bị oxi hoá chậm và phân huỷ thành các anđehit có mùi khó chịu.
CHẤT GIẶT RỬA :
I.KHÁI NIỆM VÀ TÍNH CHẤT CỦA CHẤT GIẶT RỮA
1.Khái niệm chất giặt rữa .
Chất giặt rữa là những chất khi dùng cùng với nước thì có tác dụng làm sạch các chất bẩn bám trên các vật rắn mà
không gây phản ứng hoá học với các chất đó .
2.Tính chất của chất giặt rữa .
a>Một số khái niệm liên quan
*Chất tẩy màu : làm sạch các vết bẩn nhờ những phản ứng hoá học : nước Gia-ven,nước clo,…
*Chất ưa nước : tan tốt trong nước như metanol, etanol, muối axetat kim loại kiềm
*Chất kị nước : hầu như không tan trong nước như hiđrocacbon ,dẫn xuất halogen . Chất kị nước thì ưa dầu mỡ ,chất
ưa nước thì kị dầu mỡ
b>Đặc điểm cấu trúc phân muối natri của axit béo
C
O
+ Gồm một “đầu” ưa nước ,kị dầu mỡ là nhóm COO
-
Na
+
nối với một “đuôi” kị nước ,ưa dầu mỡ là nhóm

-C
x
H
y
(x
≥
15) .
+Cấu trúc gồm một “đầu” ưa nước gắn với một đuôi ưa dầu mỡ là hình mẫu chung cho phân tử giặt rữa .
c>Cơ chế hoạt động của chất giặt rữa.
+Đuôi ưa dầu mỡ thâm nhập vào vết dầu bẩn ,còn đầu ưa nước có xu hướng kéo ra phía các phân tử nước
+Kết quả vết dầu bị phân chia thành những hạt rất nhỏ được giữ chặt bởi phân tử muối tách ra khỏi vật rắn bị rữa trôi đi
II.XÀ PHÒNG
( )
:O
••
−
• •
Na
+
1.Sản xuất xà phòng
*Phương pháp thơng thường : đun dầu thực vật hoặc mỡ động vật với dd NaOH hoặc KOH ở nhiệt độ và áp suất cao
*Oxi hố parafin của dầu mỏ nhờ oxi khơng khí ở nhiệt độ cao ,xúc tác muối mangan rồi trung hồ axit
R-CH
2
-CH
2
-R’
→
R-COOH + R’-COOH
→

R-COONa + R’-COONa
III.CHẤT GIẶT RỮA TỔNG HỢP
1.Sản xuất chất giặt rữa tổng hợp
-Tổng hợp ra nhiều chất dựa theo hình mẫu “phân tử xà phòng “ ,có tính chất giặt rữa tương tự xà phòng
gọi là chất giặt rữa tổng hợp.
CH
3
[CH
2
]
10
CH
2
-O-SO
3
-
Na
+
CH
3
[CH
2
]
10
CH
2
-C
6
H
4

-SO
3
-
Na
+

natri lauryl sunfat natriđođexylbenzensunfonat
-điều chế từ sản phẩm dầu mỏ : Oxi hố parafin được axit cacboxylic :
RCOOH
→
RCH
2
OH
2 4
H SO
→
R-CH
2
OSO
3
NaOH
→
R-CH
2
OSO
3
-
Na
+

2.Thành phần và sử dụng các chế phẩm từ chất giặt rữa tổng hợp .
-Các chế phẩm ngồi chất giặt rữa tổng hợp , chất thơm ,chất màu ra còn có thể có chất tẩy trắng (NaClO) có hại cho da
khi giặt bằng tay .
-Ưu điểm dùng được với nước cứng vì chúng ít bị kết tủa bởi ion Ca
2+
.
-Nhược điểm :có chứa gốc hiđrocacbon phân nhánh gây ơ nhiễm cho mơi trường vì chúng rất khó bị các vi sinh vật
phân huỷ .
GLUCOZƠ :
I. CÊu tróc ph©n tư
1. D¹ng m¹ch hë
Ph©n tư glucoz¬ cã CTCT d¹ng m¹ch hë thu gän lµ : CH
2
OH–CHOH–CHOH–CHOH–CHOH–CH=O
Hoặc viết gọn hơn
CH
2
OH[CHOH]
4
CHO
2. D¹ng m¹ch vßng
− Glucoz¬ tån t¹i ë 2 d¹ng m¹ch vßng
α
vµ
β

NÕu nhãm –OH ®Ýnh víi C sè 1 n»m díi mỈt ph¼ng cđa vßng 6 c¹nh lµ
α
–glucoz¬, ngỵc l¹i n»m trªn mỈt ph¼ng cđa
vßng 6 c¹nh lµ

β
–glucoz¬.
II. TÝnh chÊt ho¸ häc
1. TÝnh chÊt cđa nhãm an®ehit
a)
Oxi ho¸ glucoz¬ b»ng phøc b¹c amoniac
CH
2
OH[CHOH]
4
CHO+2[Ag(NH
3
)
2
OH→ CH
2
OH[CHOH]
4
COONH
4
+ 2Ag + 3NH
3
+H
2
O
CH
2
OH[CHOH]
4
CHO+ 2Cu(OH)

2
+ NaOH →CH
2
OH[CHOH]
4
COONa+ Cu
2
O + 3H
2
O
b)Khư glucoz¬ b»ng hi®ro(t¹o sobitol)
CH
2
OH[CHOH]
4
CHO + H
2

0
,Ni t
→
CH
2
OH[CHOH]
4
CH
2
-OH
Trong ph©n tư glucoz¬ cã chøa nhãm chøc an®ehit –CH=O.
2. TÝnh chÊt cđa ancol ®a chøc (poliol)

a)
T¸c dơng víi Cu(OH)
2
ở nhiệt độ thường cho dd có màu xanh lam
2C
6
H
12
O
6
+ Cu(OH)
2

→
(C
6
H
11
O
6
)
2
Cu + 2H
2
O
b)
Ph¶n øng t¹o este C
6
H
7

O(OCOCH
3
)
5
Trong ph©n tư glucoz¬ chøa 5 nhãm –OH, c¸c nhãm –OH ë vÞ trÝ liỊn kỊ.
3. TÝnh chÊt riªng cđa d¹ng m¹ch vßng
Nhãm –OH ®Ýnh víi C
1
(–OH hemiaxetal) cã tÝnh chÊt kh¸c víi c¸c nhãm –OH ®Ýnh víi c¸c nguyªn tư C kh¸c cđa
vßng :
− T¹o metyl–
α
–glucozit khi t¸c dơng víi metanol cã xóc t¸c dung dÞch HCl.
− Khi nhãm –OH ë C
1
chun thµnh nhãm –OCH
3
th× d¹ng vßng kh«ng chun sang d¹ng m¹ch hë ®ỵc n÷a.
4. Ph¶n øng lªn men.
C
6
H
12
O
6

0
,30 35enzim C−
→
2C

2
H
5
OH + 2CO
2

IV. §iỊu chÕ vµ øng dơng
1. §iỊu chÕ
2. øng dơng.
-Là chất dinh dưỡng của con người
-Dùng làm thuốc tăng lực
-Trong công nghiệp dùng để tráng gương ntráng ruột phích ,là sản phẩm trung gian để điều chế ancol etylic
V. §ång ph©n cđa glucoz¬ : Fructoz¬
− Fructoz¬ lµ polihi®roxi xeton.
− CH
2
OH[CHOH]
3
-CO-CH
2
OH
− Cã thĨ tån t¹i ë d¹ng vßng 5 c¹nh hc 6 c¹nh (d¹ng 5 c¹nh cã 2 ®ång ph©n
α
vµ
β
).

Là chất kết tinh dễ tan trong nước ,ngọt hơn đường mía ,có nhiều trong mật ong (40%). Fructozơ có tính chất giống như
glucozơ vì có sự chuyển hóa : Glucoz¬
OH

−
→
¬ 
Fructoz¬
SACCAROZƠ :
I. CÊu tróc ph©n tư
Saccaroz¬ hỵp bëi α- Glucoz¬ vµ β- Fruct¬z¬.
II. TÝnh chÊt ho¸ häc
Saccaroz¬ kh«ng cßn tÝnh khư v× kh«ng cßn nhãm -CHO vµ kh«ng cßn -OH hemixetan tù do nªn kh«ng cßn d¹ng m¹ch
hë. V× vËy saccaroz¬ chØ cßn tÝnh chÊt cđa ancol ®a chøc vµ ®Ỉc biƯt cã ph¶n øng thủ ph©n cđa ®isaccarit.
1. Ph¶n øng cđa ancol ®a chøc
Ph¶n øng víi Cu(OH)
2
- HiƯn tỵng: kÕt tđa Cu(OH)
2
tan ra cho dung dÞch mµu xanh lam.
- Gi¶i thÝch: saccaroz¬ cã nhiỊu nhãm -OH kỊ nhau.
2C
12
H
22
O
11
+ Cu(OH)
2
→ Cu(C
12
H
21
O

11
)
2
+ 2H
2
O
2. Ph¶n øng thủ ph©n
C
12
H
22
O
11
+ H
2
O → C
6
H
12
O
6
+ C
6
H
12
O
6
Glucoz¬ Fructoz¬
IV. øng dơng vµ s¶n xt ®êng saccaroz¬
1. øng dơng

-Được dùng nhiều trong công nghệ thực phẩm ,SX bánh kẹo,nước giải khát . Trong công nghiệp dược phẩm để pha
chế thuốc .
2. S¶n xt ®êng saccaroz¬
Cây mía

↓
Ép(hoặc ngâm,chiết)
Nước mía(12-15% đường)

↓
+vôi sữa,lọc bỏ tạp chất
Dung dịch đường có lẫn canxi saccarat

↓
+CO
2
, lọc bỏ CaCO
3
Dung dịch đường(có màu )

↓
+SO
2
(tẩy màu)
Dung dịch đường( khơng màu )

↓
Cô đặc để kết tinh, lọc
Đường kính Nước rỉ đường
V. §ång ph©n cđa saccaroz¬: mantoz¬

- Ph©n tư mantoz¬ do 2 gèc Glucoz¬ liªn kÕt víi nhau qua nguyªn tư O, gèc thø nhÊt ë C
1
gèc thø 2 ë C
4
- CÊutróc: Nhãm -OH hemiaxetan ë gèc Glucoz¬ thø hai cßn tù do nªn trong dung dÞch gèc nµy cã thĨ më vßng t¹o ra
nhãm -CHO.
CH
2
OH
OH
H
CH
2
OH
OH
H
H
OH
O
1
2
3
4
5
6
4
Dạng
β
-fructozơ
- TÝnh chÊt:

1.TÝnh chÊt cđa poliol gièng saccaroz¬, t¸c dơng víi Cu(OH)
2
cho phøc ®ång mantoz¬.
2. Cã tÝnh khư t¬ng tù Glucoz¬.
3. BÞ thủ ph©n ra 2 ph©n tư Glucoz¬.
TINH BỘT :
I. TÝnh chÊt vËt lÝ
- Tinh bột là chất rắn màu trắng, không tan trong nước nguội.
- Trong nước nóng từ 65
0
C trở lên, tinh bột chuyển thành dung dòch keo ( hồ tinh bột)
- Tinh bột có nhiều trong các loại ngũ cốc, củ ( khoai, sắn), quả ( táo, chuối)
II. CÊu tróc ph©n tư
Dạng mạch thẳng : AMILOZƠ ; Dạng mạch nhánh : Amilopectin
III. TÝnh chÊt ho¸ häc
Lµ mét polisaccarit cã cÊu tróc vßng xo¾n, tinh bét biĨu hiƯu rÊt u tÝnh chÊt cđa mét poliancol, chØ biĨu hiƯn râ tÝnh
chÊt thủ ph©n vµ ph¶n øng mµu víi iot.
1. Ph¶n øng thủ ph©n
a) Thủ ph©n nhê xóc t¸c axit
(C
6
H
10
O
5
)
n
+ nH
2
O

 →
= 0
,tH
n C
6
H
12
O
6
Thùc ra tinh bét bÞ thủ ph©n tõng bíc qua c¸c giai ®o¹n trung gian lµ ®etrin [C
6
H
10
O
5
]
n
, mantoz¬.
b) Thủ ph©n nhê enzim

glucozoMantozoextrin§bét Tinh
mantaza
OH
amilaza-β
OH
amilaza-α
OH
222
 → → →
đextrin : (C

6
H
10
O
5
)
x
x<n
2. Ph¶n øng mµu víi dung dÞch iot
-Phân tử tinh bột hấp thụ iot tạo thành màu xanh tím ,khi đun nóng iot bò giải phóng ra khỉo tinh bột làm mất màu
xanh tím đó .
IV. Sù chun hãa tinh bét trong c¬ thĨ
glucozoMantozoextrin§bét Tinh
mantaza
OH
amilaza-β
OH
amilaza-α
OH
222
 → → →
glicogen
enzimenzim
OHCOGlucozo
22
enzim
[O]

+→
V. Sù t¹o thµnh tinh bét trong c©y xanh

6nCO
2
+ 5n H
2
O
clorophin
trêimỈt s¸ng ¸nh
 →
(C
6
H
10
O
5
)
n
+ 6nCO
2
XENLULOZƠ
I. TÝnh chÊt vËt lÝ. Tr¹ng th¸i thiªn nhiªn
- Xenlulozo là chất rắn hình sợi, màu trắng , không mùi, không vò, không tan trong nước và trong dung môi hữu cơ
thông thường.
- Xelulozo là thành phần chính tạo nên lớp màng tế bào thực vật, bộ khung của cây cối. Xenlulozo có nhiều trong
cây Bông, Đay, Gai, Tre, Nứa,
II. CÊu tróc ph©n tư
Xenluloz¬ lµ mét polime hỵp thµnh tõ c¸c m¾t xÝch β(1,4)glicozit, cã c«ng thøc (C
6
H
10
O

5
)
n
, m¹ch kÐo dµi kh«ng ph©n
nh¸nh.
Mçi m¾t xÝch C
6
H
10
O
5
cã 3 nhãm -OH tù do, nªn cã thĨ viÕt c«ng thøc cđa xenluloz¬ lµ [C
6
H
7
O
2
(OH)
3
]
n
III. TÝnh chÊt ho¸ häc
Xenluloz¬ lµ polisaccarit vµ mçi m¾t xÝch cã 3 nhãm -OH tù do nªn xenluloz¬ cã ph¶n øng thủ ph©n vµ ph¶n øng cđa
ancol ®a chøc.
1. Ph¶n øng thủ ph©n
(C
6
H
10
O

5
)
n
+ nH
2
O
 →
o
tSOH ,
42
nC
6
H
12
O
6
2. Ph¶n øng cđa ancol ®a chøc
a) Ph¶n øng với HNO
3
đặc ,H
2
SO
4
đặc xt
* [C
6
H
7
O
2

(OH)
3
]
n
+3nHNO
3
 →
o
tSOH ,
42
[C
6
H
7
O
2
(ONO
2
)
3
]
n
+ 3nH
2
O
b)Tác dụng với anhiđric axetic (CH
3
CO)
2
O

*[C
6
H
7
O
2
(OH)
3
]
n
+2n(CH
3
CO)
2
O [C
6
H
7
O
2
(OCOCH
3
)
2
(OH)]
n
+ 2n CH
3
COOH
*[C

6
H
7
O
2
(OH)
3
]
n
+3n(CH
3
CO)
2
O [C
6
H
7
O
2
(OCOCH
3
)
3
]
n
+ 3n CH
3
COOH
Sản phẩm này là chất dẻo dễ kéo thành tơ sợi
IV. øng dơng

- Xenlulozo có nhiều ứng dụng quan trọng trong sản xuất và đới sống như : Sản xuất tơ, sợi, giấy viết . .
-Vật liệu xây dựng , là nguyên liệu để SX etanol
AMIN
I.Định nghĩa, ph©n lo¹i, danh ph¸p vµ ®ång ph©n
1. §Þnh nghÜa
Amin lµ nh÷ng hỵp chÊt h÷u c¬ ®ỵc t¹o ra khi thay thÕ mét hc nhiỊu nguyªn tư hi®ro trong ph©n tư NH
3
b»ng mét
hc nhiỊu gèc hi®rocacbon.
ThÝ dơ:
NH
3
; C
6
H
5
NH
2
(bậc 1)

; CH
3
NH
2
(bậc 1)
CH
3
-NH-CH
3
(bậc 2)

; CH
3
-N-CH
3
(bậc 3)
|
CH
3
2. Ph©n lo¹i
Amin ®ỵc ph©n lo¹i theo 2 c¸ch:
- Theo lo¹i gèc hi®rocacbon: amin thơm (anilin), amin béo (C
2
H
5
NH
2
)
- Theo bËc cđa amin.
3. Danh ph¸p
C¸ch gäi tªn theo danh ph¸p gèc-chøc:
Tên gốc hiđrocacbon + amin
C¸ch gäi tªn theo danh ph¸p thay thÕ:
Ankan+ vÞ trÝ+ amin
Tªn th«ng thêng
ChØ ¸p dơng cho mét sè amin nh :
C
6
H
5

NH
2
Anilin
C
6
H
5
-NH-CH
3
N-Metylanilin
Hỵp chÊt Tªn gèc chøc Tªn thay thÕ
CH
3
NH
2
C
2
H
5
NH
2
CH
3
CH
2
CH
2
NH
2
CH

3
CH(NH
2
)CH
3
H
2
N[CH
2
]
6
NH
2
C
6
H
5
NH
2
C
6
H
5
-NH-CH
3
C
2
H
5
NHCH

3
Metylamin
Etylamin
(propylamin)
(isopropylamin)
Hexametylenđiamin
Phenylamin
Metylphenylamin
Etylmetylamin
Metanamin
Etanamin
Propan-1-amin
Propan-2-amin
Benzenamin
N-Metylbenzenamin
N-Metyletanamin
II. TÝnh chÊt vËt lÝ
- Metylamin, đimetylamin, trimetylamin và etylamin là những chất khí có mùi khó chòu, độc , dễ tan trong nước,
các amin đồng đẳng cao hơn là chất lỏng hoặc rắn,
- anilin là chất lỏng, nhiệt độ sôi là 184
0
C, không màu , rất độc,ít tan trong nước, tan trong rượu và benzen.
III. CÊu t¹o vµ tÝnh chÊt ho¸ häc
Do cã ®«i electron cha liªn kÕt ë nguyªn tư nit¬ mµ amin cã biĨu hiƯn nh÷ng tÝnh chÊt cđa nhãm amino nh tÝnh baz¬.
Ngoµi ra anilin cßn biĨu hiƯn ph¶n øng thÕ rÊt dƠ dµng vµo nh©n th¬m do ¶nh hëng cđa nhãm amino.
1. TÝnh chÊt cđa nhãm -NH
2
a) TÝnh baz¬
CH
3

CH
2
CH
2
NH
2
+ H
2
O
ƒ
[CH
3
CH
2
CH
2
NH
3
]
+
+OH
-
* CH
3
NH
2
+ HCl → [CH
3
NH
3

]
+
Cl
-

Metylamin Metylaminclorua
* T¸c dơng víi q hc phenolphtalein
Metylamin Anilin
Q tÝm Xanh Kh«ng ®ỉi mµu
Phenolphtalein Hång Kh«ng ®ỉi mµu
* So s¸nh tÝnh baz¬
(CH
3
)
2
NH> CH
3
-NH
2
>NH
3
> C
6
H
5
NH
2

b) Ph¶n øng víi axit nitr¬
*Ankylamin bËc 1 + HNO

2
→ Ancol+ N
2
+H
2
O
C
2
H
5
NH
2
+ HO NO → C
2
H
5
OH + N
2
+ H
2
O
* Amin th¬m bËc 1 + HONO (t
o
thÊp) → mi ®iazoni.
C
6
H
5
NH
2

+ HONO + HCl→ C
6
H
5
N
2
+
Cl
-
+ 2H
2
O
Phenyl®iazoni clorua
c) Ph¶n øng ankyl ho¸ thay thÕ nguyªn tư hi®ro cđa nhãm -NH
2

C
2
H
5
NH
2
+ CH
3
I
→
C
2
H
5

NHCH
3
+ HI
2. Ph¶n øng thÕ ë nh©n th¬m cđa anilin: Ph¶n øng víi níc brom

2,4,6-tribromanilin
NH
2
H
NH
2
H
Br
Br
Br
+3Br
2

2
H O
→

↓
+ 3HBr
IV. øng dơng vµ ®iỊu chÕ
1. øng dơng
-Các ankylamin được dùng trong tổng hợp hữu cơ
-Các điamin dùng để tổng hợp polime
-Anilin là nguyên liệu trong công nghiệp phẩm nhuộm
2. §iỊu chÕ

a) Ankylamin ®ỵc ®iỊu chÕ tõ amoni¨c vµ ankyl halogenua
+ CH
3
I + CH
3
I + CH
3
I
NH
3
→ CH
3
NH
2
→ (CH
3
)
2
NH → (CH
3
)
3
N
-HI -HI -HI
b) Anilin thêng ®ỵc ®iỊu chÕ b»ng c¸ch khư nitro benzen bëi hi®ro míi sinh (Fe + HCl)
Fe + HCl
C
6
H
5

NO
2
+ 6H → C
6
H
5
NH
2
+ 2 H
2
O
t
0
AMINOAXIT
I. §Þnh nghÜa, cÊu tróc vµ danh Ph¸p
1. §Þnh nghÜa
Amino axit lµ nh÷ng hỵp chÊt h÷u c¬ tạp chức mµ ph©n tư chøa ®ång thêi nhãm cacboxyl
(-COOH) vµ nhãm amino (-NH
2
).
2. CÊu tróc ph©n tư
* Nhãm - COOH vµ nhãm -NH
2
trong amino axit t¬ng t¸c víi nhau t¹o ra ion lìng cùc, ion nµy n»m c©n b»ng víi d¹ng
ph©n tư.
ThÝ dơ:
CH -CH-COOH
|
NH
3

2
CH -CH-COO
|
NH
3
3
-
+
D¹ng ph©n tư D¹ng lìng cùc
3. Danh ph¸p
- Tªn thay thÕ
axit + vÞ trÝ +amino+ tªn axit cacboxylic t¬ng øng.
- Tªn b¸n hƯ thèng
axit + vÞ trÝ ch÷ c¸i Hi L¹p(
α
,
,
β ε
) + amino + tªn th«ng thêng cđa axit cacboxylic t¬ng øng.
- ThÝ dơ
H
2
N-CH
2
-COOH
Axit 2-aminoetanoic hay axit aminoaxetit (Glixin) (Gly)
H
2
N-CH-COOH
CH

3
axit 2-aminopropanoic hay axit α-aminopropionic (Alanin) (Ala)
H
2
N-CH
2
-CH
2
-COOH
axit β- aminopropionic
HOCO-(CH
2
)
2
-CH-COOH
NH
2
axit 2-aminopentađioic hay

axit Glutamic(Glu)
CH
3
-CH(CH
3
)-CH(NH
2
)-COOH
Axit 2-amino-3-metylbutanoic hay Axit α-aminoisovaleric (Valin) Val
II. TÝnh chÊt vËt lÝ
C¸c amino axit lµ c¸c chÊt r¾n kh«ng mµu, vÞ h¬i ngät, nhiƯt ®é nãng ch¶y cao, dƠ tan trong níc.

III.Cấu tạo phân tử : Có nhóm –COOH và nhóm –NH
2
,Phân tử có dạng ion lưỡng cực :
H
2
N-R-COOH
ƒ
H
3
N
+
-R-COO
-

IV. TÝnh chÊt ho¸ häc
1. TÝnh chÊt lìng tÝnh
Ph¶n øng víi axit m¹nh
H
2
N-CH
2
-COOH + HCl
→
ClH
3
N-CH
2
-COOH
Ph¶n øng víi baz¬ m¹nh
H

2
N-CH
2
-COOH + NaOH
→
H
2
N-CH
2
-COONa + +H
2
O
2.Tính axit bazơ :
(H
2
N)
m
R(COOH)
n
trong dung dịch nếu :
* m=n dung dịch khơng làm đổi màu q tím
*m>n dung dịch làm q tím chuyển sang xanh
*m<n dung dịch làm q tím chuyển sang đỏ
3. Ph¶n øng este ho¸ cđa nhãm -COOH
H N -CH -COOH + C H OH H N -CH -COOC H + H O

2
2
2
22

2
5 5 2
khÝ HCl
4. Ph¶n øng cđa nhãm -NH
2
víi HNO
2
H N -CH -COOH + HNO HO-CH -COOH +N + H O

2
2
2
2
2
2
Axit hiđroxiaxetic

5. Ph¶n øng trïng ngng
- C¸c axit-6-aminohexanoic vµ 7-aminoheptanoic cã ph¶n øng trïng ngng khi ®un nãng t¹o ra polime thc lo¹i
poliamit.
n H-NH-[CH ] CO-OH ( NH-[CH ] CO ) n + n H O
policaproamit (nilon-6)
t
2
5
5
2 2
IV. øng dơng
-Là cơ sở để kiến tạo nên các protein của cơ thể sống
-Một số được dùng trong đời sống như muối mononatri của glutamic dùng làm gia vò thức ăn ,axit glutamic là thuốc

bổ trợ thần kinh
-Axít 6-aminohexanoic và axit 7-aminoheptanoic là nguyên liệu sản xuất tơ nilon -6, tơ nilon-7
PEPTIT-PROTEIN
A.PHÂN LOẠI
I. Kh¸i niƯm và phân loại
1. Khái niệm
Peptit lµ những hợp chất chứa từ 2 đến 50 gốc
α
-amino axit liên kết với nhau bằng liên kết peptit
Liªn kÕt peptit : nhãm –CO –NH–.
2.Phân loại:
được chia làm hai loại :
a>Oligopeptit gồm các peptit có từ 2 đến 10 gốc
α
-amino axit và được gọi tương ứng là :
đipeptit, tripeptit,…,đecapeptit.
b>Polipeptit gồm các peptit có từ 11 đến 50 gốc
α
-amino axit .Polipeptit là cơ sở tạo nên protein
II.Cấu tạo,đồng phân và danh pháp .
1.Cấu tạo
H
2
N-CH-CO-(NH-CH-CO-)
n-2
NH-CH-COOH
| | |
R
1
R

2
R
n
Amino axit ®Çu Amino axit ®u«i
(§Çu N) (§u«i C)
*Khi sè ph©n tư aminoaxit t¹o ra peptit t¨ng lªn n lÇn th× sè lỵng ®ång ph©n t¨ng nhanh theo giai thõa cđa n (n!).
*Tªn cđa c¸c peptit ®ỵc gäi b»ng c¸ch ghÐp tªn c¸c gèc axyl, b¾t ®Çu tõ aminoaxit ®Çu cßn tªn cđa aminoaxit ®u«i C ®-
ỵc gi÷ nguyªn vĐn.
H
2
N-CH
2
-CO-NH-CH-CO-NH-CH-COOH
| |
CH
3
CH
2
-CH(CH
3
)
2
Glyxylalanylleuxin hay Gly-Ala-Leu
III.Tính chất
1.Tính chất vật lí .
-Ở thể rắn ,có nhiệt độ nóng chảy cao và dễ tan trong nước
2.Tính chất hoá học
a>Phản ứng màu biure
Các tripeptit trở lên phản ứng với Cu(OH)
2

cho ra phức màu tím
b>Phản ứng thuỷ phân .
H
2
N-CH-CO-NH-CH-CO-NH-CH-COOH + H
2
O
0
,H t
+
→
H
2
N-CH-COOH +H
2
N-CH-COOH+H
2
NCH-COOH
R
1
R
2
R
3
R
1
R
2
R
3

B.PROTEIN
I.Khái niệm và phân loại
Protein lµ nh÷ng polipeptit cao ph©n tư cã khèi lỵng tõ vµi chơc ngµn ®Õn vµi chơc triƯu (®vC), lµ nỊn t¶ng vỊ cÊu tróc vµ chøc
n¨ng cđa mäi sù sèng.
Protein ®ỵc chia lµm 2 lo¹i : protein ®¬n gi¶n(là những protein được tạo thành chỉ từ các gốc
α
-aminoaxit ) và
protein phức tạp (được tạo thành từ protein đơn giản cộng với thành phần ‘phi protein’ như axit nucleic,
lipit,cacbohiđrat).
II. TÝnh chÊt cđa protein
1. TÝnh chÊt vËt lÝ cđa protein
− D¹ng tån t¹i: protein tån t¹i ë 2 d¹ng chÝnh lµ d¹ng sỵi vµ d¹ng h×nh cÇu.
− TÝnh tan cđa protein kh¸c nhau: protein h×nh sỵi kh«ng tan trong níc, protein h×nh cÇu tan trong níc.
− Sù ®«ng tơ : khi ®un nãng, hc cho axit, baz¬, mét sè mi vµo dung dÞch protein, protein sÏ ®«ng tơ l¹i, t¸ch ra
khái dung dÞch.
2. TÝnh chÊt ho¸ häc cđa protein
a) Ph¶n øng thủ ph©n
Trong m«i trêng axit hc baz¬, protein bÞ thủ ph©n thµnh c¸c aminoaxit.
NH-CH-CO-NH-CH-CO-NH-CH-CO + H
2
O
enzim hay
t ,H
o
 →
+
NH
2
- CH-COOH ++ NH

2
-CH-COOH + NH
2
-CH-
COOH +
R
1
R
2
R
3
R
1
R
2
R
3

b) Ph¶n øng mµu
− Khi t¸c dơng víi axit nitric, protein t¹o ra kÕt tđa mµu vµng.
OH + 2HNO
3
NO
2
NO
2
OH + 2H
2
O
− Khi t¸c dơng víi Cu(OH)

2
, protein t¹o mµu tÝm ®Ỉc trng.
POLIME :
I. §Þnh nghÜa, ph©n lo¹i vµ danh ph¸p
1. §Þnh nghÜa
* Polime là những hợp chất có phân tử khối rất lớn do nhiều đơn vò nhỏ (gọi là mắt xích) liên kết với nhau
* ThÝ dơ:
( CH -CH )
2
2
n
Trong ®ã:
n: hƯ sè polime ho¸ hay độ polime hoá
- CH
2
-CH
2
- : m¾t xÝch
CH
2
=CH
2
: monome
2. Ph©n lo¹i
- Theo ngn gèc:
+Polime thiên nhiên : Có nguồn gốc từ thiên nhiên (như cao su ,xenlulozơ)
+Polime tổng hợp :Do con người tổng hợp nên (polietylen, nhựa phenol-fomanđehit,…)
+Polime nhân tạo hay bán tổng hợp : Do chế hoá một phần polime thiên nhiên (như xenlulozơ trinitrat ,tơ visco,…)
- Theo c¸ch tỉng hỵp:
+Polime trùng hợp

+Polime trùng ngưng
VD:
-(CH
2
– CH
2
)
n
– polime trùng hợp
-(HN-[CH
2
]
6
-NH-CO-[CH
2
]
4
-CO)-
n
polime trùng ngưng
- Theo cÊu tróc:
+ Mạch không phân nhánh (amilozơ)
+Mạch phân nhánh (amilopectin, glicogen)
+Mạch không gian (nhựa bakelit, cao su lưu hoá )
3. Danh ph¸p
- Tªn cđa c¸c polime xt ph¸t tõ tªn cđa monome hc tªn cđa lo¹i hỵp chÊt céng thªm tiỊn tè poli.
Danh pháp = Poli + tên của polime
( CH -CH )
2
2

n
polietilen
*Nếu tên mono me gồm 2 từ trở lên hoặc từ hai monome thì tên monome phải để trong ngoặc đơn
-(CH
2
-CHCl)-
n
: poli(vinyl clorua)
-(CH
2
CH=CHCH
2
CH
2
CH)-
n
poli(butien-stiren)
C
6
H
5

*Một số monome có tên riêng VD: -(CF
2
-CF
2
)-
n
: teflon -(NH-]CH
2

]
6
-CO)-
n
: nilon-6.
II. CÊu tróc
1. C¸c d¹ng cÊu tróc m¹ch polime
C¸c m¾t xÝch cđa polime cã thĨ nèi víi nhau thµnh:
- M¹ch kh«ng nh¸nh.
- M¹ch ph©n nh¸nh.
- Mach m¹ng líi.
2. CÊu t¹o ®iỊu hoµ vµ kh«ng ®iỊu hoµ
* CÊu t¹o kiĨu ®iỊu hoµ (theo một trật tự nhất đònh)
CH -CH-CH -CH-CH -CH-CH -CH
| | | |
Cl Cl Cl Cl
222
2
* CÊu t¹o kiĨu kh«ng ®iỊu hoµ (Không theo trật tự)
CH -CH-CH-CH -CH -CH-CH-CH
| | | |
Cl Cl Cl Cl
2
2
2
2
III. TÝnh chÊt
1. TÝnh chÊt vËt lÝ
- Các polime là những chất rắn, không bay hơi, t
0

nc
có khoảng khá rộng.
- Đa số polime không tan trong các dung môi thông thường.
- Nhiều polime có tính dẻo (PE, PVC…) có tính đàn hồi (cao su…), cách nhiệt, cách điện(PE, PVC… ).Có tính bán
dẫn (poliaxetilen)
2. TÝnh chÊt ho¸ häc
a) Ph¶n øng gi÷ nguyªn m¹ch polime
CH CH CH Cl CH
C=C + nHCl C C
CH H CH H H
n
n
2
2 2 2
3
3
CH -CH CH -CH
| +nH O | + nCH COOH
OCOCH OH
2
2
2
3
3
n
n
OH
-
-(CH
2

– CH )-
n
+ nNaOH
0
t
→
-(CH
2
– CH )-
n
+nCH
3
COONa
OCOCH
3
OH
b) Ph¶n øng ph©n c¾t m¹ch polime
( NH-[CH ] -CO ) +nH O nNH -[CH ] COOH
H
+
n
2
2
2
5
5
2
c) Ph¶n øng khâu m¹ch polime
OH OH
| |

CH CH

CH OH CH + nH O
+

CH CH
| |
OH OH
2
2
2
2
2
2
2
n
n
n
150 C
o
Polime khâu mạch có cấu trúc không gian nên khó nóng chảy ,khó tan và bền hơn so với polime ban đầu .
IV. §iỊu chÕ polime
1. Ph¶n øng trïng hỵp
* §Þnh nghÜa : Phản ứng trùng hợp là quá trình cộng liên hợp liên tiếp nhiều phân tử nhỏ (monome) giống nhau
hay tương tự nhau thành phân tử lớn (polime).
Như vậy, điều kiện về cấu tạo monome tham gia phản ứng trùng hợp là phải có nối đôi hoặc có vòng kém bền .
* ThÝ dơ:
n CH =CH CH -CH
| |
Cl Cl

2 2
xóc t¸c
t ,p
o
n
CH - CH - C = O
CH | ( NH-[CH ] -CO )
CH - CH - NH
2
2
2
2
2
2
5
vÕt n íc
t
o
n
n
caprolactam tơ capron
+Phản ứng trùng hợp thường (chỉ của một loại monome)
+Phản ứng đồng trùng hợp (của một hh monome)
V ẬT LIỆU POLIME :
I. Một số hợp chất polime dùng làm chất dẻo:
1- Polietilen (PE)
- Tính chất vật lý: Chất rắn màu trắng không dẫn điện, không dẫn nhiệt, không thấm nước, khí.
- Điều chế:
nCH
2

= CH
2
→ (-CH
2
- CH
2
-)
n
- Tính chất: Giống Hidrô cacbon no
- Ứng dụng: Làm dây bọc điện, áo mưa .
2- Poli(vinyl clorua) (PVC)
- Tính chất vật lý: Chất bột màu trắng vô đònh hình.
- Điều chế: nCH
2
= CH → (-CH
2
- CH -)
n
Cl Cl
- Ứng dụng: Chế tạo da nhân tạo, làm các đồ dùng bằng nhựa như: ống dẫn nước
3- Poli(metyl metacrylat) (Thủy tinh hữu cơ)
- Tính chất vật lý: Là chất rắn không màu, trong suốt, bền.
- Điều chế
COOCH
3
nCH
2
= C - COOCH
3
→ (-CH

2
-C-)
n
CH
3
CH
3
- Ứng dụng: Làm kính palê, viễn vọng.
5- Poli( phênol- fomanđêhit) (PPF):
- Tính chất vật lý: Chất rắn.
- Điều chế:
OH OH OH
(n+2) + (n+1) CH
2
=O
→
axit
t
0
CH
2
CH
2
+ (n+1)H
2
O
Phenol fomanđehit
Nhựa Phenol fomanđehit
PPF có 3 loại :
+Nhựa novolac: (đun nóng hh fomanđehit và phenol lấy dư) mạch không phân nhánh ,là chất rắn ,dễ nóng

chảy ,dễ tan trong một số dung môi hữu cơ dùng để SX vecni,sơn
Nhựa rezol:Đun hh phenol và fomanđehit theo tỉ lệ 1:1,2 có xúc tác kiềm (mạch không phân nhánh ,nhưng
có một số nhóm CH
2
OH vẫn còn tự do) ,chất rắn ,dễ nóng chảy ,tan nhiều trong dung môi hữu cơ.
+Nhựa rezit ;Khi đun nóng nhựa rezol ở 150
0
C thu được nhựa rezit có cấu trúc mạng không gian (còn gọi
là nhựa bakelit), không nóng chảy ,không tan nhiều trong dung môi hữu cơ
- Ứng dụng: Điều chế nhựa bakêlit
II. Khái niệm vật liệucompozit:
- Khi trộn polime với chất độn thu được vật liệu mới có độ bền, độ chòu nhiệt . . . tăng lên so với polime thành phần,
đó là vật liệu compozit
-Chất độn phân tán vào chất nền nhưng chúng không hoà tan vào nhau
B- TƠ :
I- Khái niệm :
Tơ là những vật liệu polime hình sợi dài và mảnh với độ bềnnhất đònh
II.Phân loại:
1- Tơ tự nhiên: Tơ tằm, sợi, bông, len
2- Tơ hóa học: Điều chế từ phản ứng hóa học.
a- Tơ nhân tạo (bán tổng hợp): Từ vật liệu có sẵn trong tự nhiên và chế biến bằng phương pháp hóa học.
VD: Xenluôzơ.
b- Tơ tổng hợp: Từ các polime tổng hợp
III-Vài loại tơ tổng hợp thường gặp:
Phân tử có chứa nhóm amit - NH - C -
O
1- Tơ nilon:
nH
2
N - (CH

2
)
6
- NH
2
+ HOOC(CH
2
)
4
COOH
Hexametylen diamin axitadipic
→ (-HN(CH
2
)
6
NH-C-(CH
2
)
4
- C-) + 2nH
2
O
O O
Nilon 6.6
2.Tơ lapsan
-Thuộc loại tơ polieste được tổng hợp tù axit terephtalic và etylen glicol .Rất bền về mặt cơ học ,với nhiệt ,axít
,kiềm so với nilon
3.Tơ nitron(hay olon)
-được tổng hợp từ vinyl xianua (hay acrionitrin) nên được gọi là poliacrilonitrin :
n

nCH
2
=CH
0
,xt t
→
-(CH
2
– CH )-
n
CN CN
Tơ này dai bền với nhiệt và giữ nhiệt độ tốt .
C- CAO SU
I. Khái niệm :
Cao su là loại vật liệu polime có tính đàn hồi
II. Cao su thiên nhiên:
Cao su thiên nhiên lấy từ mủ của cây cao su
1.Cấu trúc
là polime của isopren
-(CH
2
-C=CH-CH
2
)-
n
n= 1500-15000
CH
3

-Mắc xich isopren có cấu hình cis-

2.Tính chất
-Có tính đàn hồi ,không dẫn điện và nhiệt ,không thấm khí và nước ,không tan trong nước nhưng tan trong xăng và
benzen
-Cao su thiên nhiên có thể tham gia các phản ứng cộng H
2
,HCl,Cl
2
,…Khi tác dụng với S cho cao su lưu hoá (có tính
đàn hồi ,chòu nhiệt lâu mòn hơn cao su không lưu hoá ).
+Tính đàn hồi vì mạch phân tử có cấu hình cis,có độ gấp khúc lớn .Các mạch phân tử này xoắn lạihoặc cuộn lại vô
trật tự khi bò kéo căng các mạch phân tử cao su duỗi ra có trật tự hơn .Không kéo trở về vò trí ban đầu
III. Cao su tổng hợp:
Là loại vật liệu polime tương tự cao su thiên nhiên đựoc điều chế từ các ankien bằng pp trùng hợp
1.Cao su buna
nCH
2
=CH-CH=CH
2
0
, ,Na t p
→
(-CH
2
-CH=CH-CH
2
)
n
polibuta-1,3-đien
-Cao su này có tính đàn hồi và độ bền kém cao su thiên nhiên
*Cao su buna-S và cao su-N

nCH
2
=CH-CH=CH
2
+ nCH
2
=CH-C
6
H
5
0
, ,Na t p
→
(-CH
2
-CH=CH-CH-CH
2
-)
n
|
C
6
H
5
(caosu buna-S)
Cao su buna-S có tính đàn hồi cao
nCH
2
=CH-CH=CH
2

+ nCH
2
=CH-CN
0
, ,Na t p
→
(-CH
2
-CH=CH-CH-CH
2
-)
n
|
CN ( caosu buna-N)
Cao su buna-N có tính chống dầu khá cao
2.Cao su isopren : Tổng hợp từ isopren
-(CH
2
-C=CH-CH
2
)-
n
CH
3
Tính chất gần giống cao su thiên nhiên
Ngoài ra người ta còn SX cac loại cao su :
-(CH
2
-CCl=CH-CH
2

)-
n
cao su cloropren
-(CH
2
-CF=CH-CH
2
)-
n
cao su Floropren
D. KEO DÁN:
I.Khái niệm .
Là loại vật liệu có khả năng kết dính 2 mảnh vật liệu giống nhau hoặc khác nhau mà không làm biến chất các vật
liệu được kết dính
*Bản chất : có thể tạo ra màng hết sức mỏng bền chắc giữa hai mảnh vật liệu
II.Phân loại.
1.Theo bản chất hoá học:
+Keo dán hữu cơ :hồ tinh bột ,keo epoxi…
+Keo dán vô cơ: Thuỷ tinh lỏng ,matit vôcơ (là hh dẽo thuỷ tinh lỏng với các oxit như ZnO,MnO,Sb
2
O
3
,…)
2.Theo dạng keo :
+Keo lỏng :Hồ tinh bột , dd cao su trong xăng
+Keo nhựa dẽo :matit vô cơ , matit hữu cơ
+Keo dán bột hay bản mỏng : chảy ra ở nhiệt độ thích hợp và gắn kết hai mảnh vật liệu lại khi để nguội .
III.Một số loại keo dán tổng hợp thông dụng .
1.Keo dán epoxi
-Làm từ polime có chứa epoxi

O
CH
H
2
C
ở hai đầu.Khi dùng cần thêm chất đóng rắn là hợp phần thứ hai(là các
triamin) các nhóm amin sẽ phản ứng với các nhóm epoxi để tạo polime mạng lưới ,rắn lại có độ bền ,độ kết dính
cao nên được dùng để dán các vật liệu kim loại ,gỗ ,thuỷ tinh, chất dẻo .
2.Keo dán ure-fomanđehit .
-Được sản xuất từ poli(ure-fomanđehit)
nH
2
N-CO-NH
2
+nCH
2
=O
0
,t xt
→
(-HN-CO-NH-CH
2
-)
n
+nH
2
O
ure poli(ure-fomanđehit)
Khi dùng phải thêm chất đóng rắn loại axit(Axit oxalicHOOC-COOH) để tạo polime mạng lưới ,rắn lại ,bền với
dầu mỡ và một số dung môi. Được dùng để dán các vật liệu bằng gỗ , chất dẻo .

IV.Một số loại keo dán tổng hợp thông dụng .
1.Keo dán epoxi
-Làm từ polime có chứa epoxi
O
CH
H
2
C
ở hai đầu.Khi dùng cần thêm chất đóng rắn là hợp phần thứ hai(là các
triamin) các nhóm amin sẽ phản ứng với các nhóm epoxi để tạo polime mạng lưới ,rắn lại có độ bền ,độ kết dính
cao nên được dùng để dán các vật liệu kim loại ,gỗ ,thuỷ tinh, chất dẻo .
2.Keo dán ure-fomanđehit .
-Được sản xuất từ poli(ure-fomanđehit)
nH
2
N-CO-NH
2
+nCH
2
=O
0
,t xt
→
(-HN-CO-NH-CH
2
-)
n
+nH
2
O

ure poli(ure-fomanđehit)
Khi dùng phải thêm chất đóng rắn loại axit(Axit oxalicHOOC-COOH) để tạo polime mạng lưới ,rắn lại ,bền với
dầu mỡ và một số dung môi. Được dùng để dán các vật liệu bằng gỗ , chất dẻo .
IV.Một số loại keo dán tự nhiên .
1.Nhựa vá săm
-Là dung dòch đặc của cao su trong dung môi hữu cơ (toluen,xilen,…)
2.Keo hồ tinh bột .
-Nấu tinh bột sắn hoặc tinh bột gạo tạo thành hồ tinh bột
KIM LOẠI-HỢP KIM
I. vÞ trÝ cđa cđa kim lo¹i trong b¶ng tn hoµn
• Nhãm IA( trõ H) vµ IIA
→
ntè s.
- Nhãm IIIA (trõ B)
- Mét phÇn nhãm IVA, VA, VIA
→
ntè p.
- C¸c nhãm B
→
ntè d vµ f.
• Kim lo¹i bao gåm c¸c ntè s (trõ H), d, f vµ mét phÇn cđa ntè p.
II. TÝnh chÊt vËt lÝ cđa kim lo¹i
1. TÝnh chÊt chung
a>Tính dẻo.
b>Tính dẫn điện : Kim loại dẫn điện tốt nhất là Ag sau đó là Cu,Au,Al,Fe
c)Tính dẫn nhiệt .
d>nh kim .
2. TÝnh chÊt riªng
a. Khối lượng riêng
Những kim loại khác nhau có khối lượng riêng khác nhau VD Li có KLR nhỏ nhất là 0,5g/cm

3
, Osimi(Os) có KLR
lớn nhất là 22,6g/cm
3

+Nếu d<5g/cm
3
là kim loại nhẹ
+Nếu d>5g/cm
3
là kim loại nặng
b. NhiƯt ®é nãng ch¶y
Kim loại khác nhau có nhiệt độ nóng chảy khác nhau
+Kim loại có nhiệt độ nóng chảy thấp nhất là Hg ở -39
0
C
+Kim loại nóng chảy ở nhiệt độ cao như W ở 3410
0
C
c. TÝnh cøng
Kim loại khác nhau có tính cứng khác nhau
+Kim loại mềm như sáp : Na, K ,
+Kim loại cứng không thể giũa được như W,Cr ,
Kim lo¹i cã mét sè TCVL riªng (tØ khèi, nhiƯt ®é nãng ch¶y, tÝnh cøng ) do ¶nh hëng cđa liªn kÕt kim lo¹i, KLNT, kiĨu
m¹ng tinh thĨ g©y ra.
III. TÝnh chÊt ho¸ häc cđa kim lo¹i
1. T¸c dơng víi phi kim
4 Al
0
+ 3O

2
0

→
2Al
2
+3
O
3
-2
2 Fe
0
+ 3Cl
2
0


2Fe
+3
Cl
3
-1

Hầu hết các kim loại khử đợc phi kim thành ion âm.
2. Tác dụng với axit
a. Đối với dd axit H
2
SO
4
loãng, HCl

Fe + H
2
SO
4
(l)

FeSO
4
+ H
2



Fe + 2H
+


Fe
2+
+ H
2



Nhiều kim loại có thể khử ion H
+
(H
3
O
+

) trong dd axit thành H
2
(kim loi ng trc H trong dóy in húa)
b. Đối với dd H
2
SO
4
đặc, HNO
3
0 +5 +2 +4
Cu + 4HNO
3


Cu(NO
3
)
2
+ 2NO
2
+ 2H
2
O
0 +5 +2 +2
3Cu + 8HNO
3


3 Cu(NO
3

)
2
+ 2NO+ 4H
2
O
0 +6 +3 +4
2Fe+ 6H
2
SO
4 đặc


Fe
2
(SO
4
)
3
+3SO
2
+ 6H
2
O
Hầu hết các kim loại (trừ Au, Pt) khử đợc N
+5
và S
+
trong các axit này xuống số oxi hoá thấp hơn.
3. Tác dụng với dung dịch muối
0 +2 +2 0

Fe + CuSO
4


FeSO
4
+ Cu
Kim loại loại hoạt động khử đợc ion kim loại hoạt động hơn trong dd muối thành kim loại tự do
4. Tác dụng với nớc
Những kim loại có tính khử mạnh nh Na, K, Ca, Ba khử đợc H
2
O dễ dàng ở nhiệt độ thờng.
0 +1 +1 0
2Na + H
2
O

2NaOH + H
2
Một số kim loại có tính khử kém hơn những kim loại trên nh Zn, Fekhử đợc H
2
O ở nhiệt độ cao.
3Fe + 4H
2
O

< Ct
00
570
Fe

3
O
4
+ 4H
2



Fe + 4H
2
O

> Ct
00
570
FeO + H
2



Những kim loại có tính khử yếu nh Pb, Cu, Ag, Hg, không khử đợc H
2
O dù t
0
cao.
B. hợp kim
I. Định nghĩa
Hợp kim là vật liệu kim loại có chứa thêm một hay nhiều nguyên tố.
II. tính chất của hợp kim
Tính chất của hợp kim phụ thuộc vào thành phần đơn chất tham gia hợp kim và cấu tạo mạng tinh thể của hợp kim.

TCHH của hợp kim tơng tự t/c của các chất tham gia tạo thành hợp kim.
VD: ngâm hợp kim Zn-Cu trong dd h
2
SO
4
loãng thì chỉ có Zn bị hoà tan, còn lại là Cu.
TCVL, tính chất cơ học của hợp kim khác nhiều so với t/c của đơn chất.
DY IN HểA :
I. Dãy thế điện cực chuẩn của kim loại và ý nghĩa
1. Dãy thế điện cực chuẩn của kim loại
K
+
Na
+
Mg
2+
Al
3+
Zn
2+
Fe
2+
Ni
2+
Sn
2+
Pb
2+
H
+

Cu
2+
Fe
3+
Ag
+
Au
3+

K Na Mg Al Zn Fe Ni Sn Pb H
2
Cu Fe
2+
Ag Au
Tớnh oxi húa ca ion kim loi tng dn , tớnh kh ca kim loi gim dn
2. ý nghĩa:
Các ion KL xếp theo chiều tăng tính oxihóa
Zn
2+
< Ni
2+
< Cu
2+
< Ag
+

Các KL xếp theo chiều giảm tính khử
Zn > Ni > Hg > Ag
a) So sánh tính O-K
Các cặp O-K:

2 2 2
Zn Ni Cu Ag
; ; ;
Zn Ni Cu Ag
+ + + +
Zn + Ni
2+
Zn
2+
+ Ni (1)
Zn + Cu
2+
Zn
2+
+ Cu (2)
Zn + 2Ag
+
Zn
2+
+ 2Ag (3)
Ni + Cu
2+
Ni
2+
+ Cu (4)
Ni + 2Ag
+
Ni
2+
+ 2Ag (5)

Cu + 2Ag
+
Cu
2+
+ 2Ag (6)
b) Xác định chiều của phản ứng O-K
Nếu thế điện cực chuẩn của M
n+
/M < R
n+
/R thì chiều phản ứng oxi hoá - khử xảy ra theo quy tắc (anpha) :

M
n+
M
R
n+
R
E
pin
(Sn-Ag) = 0,8 − (−0,14) = 0,94 V
c) X¸c ®Þnh st ®iƯn ®éng chn cđa pin ®iƯn hãa
E
pin
(Zn-Pb) = E
2
0
Pb / Pb
+
− E

2
0
Zn / Zn
+
E
2
0
Pb / Pb
+
= − 0,76 + 0,63 = − 0,13 V
ĂN MỊN KIM LOẠI:
I-Khái niệm
- Sù ¨n mßn kim lo¹i lµ sù ph¸ hủ kim lo¹i hc hỵp kim do t¸c dơng cđa c¸c chÊt trong m«i trêng.
M → M
n+
+ ne
II.Hai dạng ăn mòn kim loại
1. Ăn mßn ho¸ häc
-Là sự phá hủy kim loại do kim loại phản ứng hóa học với chất khí hoặc hơi nước ở nhiệt độ cao
- B¶n chÊt cđa sù ¨n mßn ho¸ häc lµ qu¸ tr×nh oxi ho¸ khư, trong ®ã c¸c electron cđa kim lo¹i ®ỵc chun trùc tiÕp ®Õn
c¸c chÊt trong m«i trêng.
-Ăn mòn hóa học khơng phát sinh ra dòng điện và nhiệt độ càng cao thì tốc độ ăn mòn càng nhanh
- ThÝ dơ:
3Fe + 4H
2
O→ Fe
3
O
4
+ 4 H

2
2Fe + 3 Cl
2
→ 2 FeCl
3
3 Fe + 2 O
2
→ Fe
3
O
4
2. Ăn mßn ®iƯn ho¸
a –Khái niệm về ăn mòn điện hoá học
Sù ¨n mßn ®iƯn ho¸ lµ sù ¨n mßn kim lo¹i do t¸c dơng cđa dd chÊt ®iƯn li vµ tạo nên dòng e chuyển dời từ cực âm
sang cực dương ( t¹o nªn dßng ®iƯn).
b - §iỊu kiƯn x¶y ra ¨n mßn ®iƯn ho¸
-Các điện cực phải khác nhau về bản chất :
+Cặp hai kim loại khác nhau
+Cặp KL-PK
+Cặp KL-hợp chất hoá học(F
3
C)
-Các điện cực phải tiếp xúc trực tiếp với nhau hoặc gián tiếp với nhau qua dây dẫn
-Các điện cực cùng tiếp xúc với chất điện li
c - C¬ chÕ cđa ¨n mßn ®iƯn ho¸
-Cực âm là các kim loại có tính khử mạnh hơn (cực âm bị ăn mòn)
-Cực dương là các kim loại (phi kim )có tính khử yếu hơn
-Các e chuyển dời từ cực âm sang cực dương
III- Chèng ¨n mßn kim lo¹i.
1 - Ph¬ng ph¸p b¶o vƯ bỊ mỈt

-Phủ lên bề mặt kim loại một lớp sơn ,dầu mỡ ,chất dẻo hoặc tráng mạ một lớp kim loại khác
-Lớp bảo vệ phải bền với môi trường có cấu tạo đặc khít
2 - Ph¬ng ph¸p ®iƯn ho¸
* Dùng một kim loại ‘làm vật hi sinh’ để bảo vệ vật liệu kim loại
VD: Trên thân tàu có gắn các tấm kẽm làm vật hi sinh để bảo vệ vỏ tàu .
ĐIỀU CHẾ KIM LOẠI :
I. Nguyªn t¾c ®iỊu chÕ kim lo¹i.
Thùc hiƯn sù khư :
M
n+
+ ne → M
II. Ph¬ng ph¸p ®iỊu chÕ kim lo¹i
1.Ph¬ng ph¸p thủ lun
Dïng ho¸ chÊt thÝch hỵp t¸ch hỵp chÊt cđa kim lo¹i ra khái qng. Sau ®ã dïng chÊt khư ®Ĩ khư ion kim lo¹i thµnh kim
lo¹i tù do
-PP này dùng để điều chế các kim loại cáo tính khử yếu như Cu,Hg,Ag,Au,
2. Ph¬ng ph¸p nhiƯt lun
Khư nhøng ion kim lo¹i trong oxit ë nhiƯt ®é cao b»ng c¸c chÊt khư nh: C, CO, H
2
hc Al, KL kiỊm, KL kiỊm thỉ.
(Dùng để điều chế các kim loại có tính khử TB như Zn ,Fe,Sn,Pb, )
- ThÝ dơ: :
Fe
2
O
3
+3 CO→ 2 Fe + 3 CO
2
- Dïng trong CN, ®Ĩ ®iỊu chÕ nh÷ng kim lo¹i ho¹t ®éng trung b×nh.
-Các kim loại kém hoạt động chỉ cần đốt cháy quặng trong oxi : HgS + O

2

0
t
→
Hg + SO
2

3. Ph¬ng ph¸p ®iƯn ph©n.
-Điều chế các kim loại có tính khử mạnh như Li,Na,K,Al bằng cách điện phân những hợp chất (muối ,bazơ,oxit )
nóng chảy
2NaCl
đpnc
→
2Na + Cl
2
CaCl
2
đpnc
→
Ca + Cl
2

-Những kim loại có tính khử TB và kim loại có tính khử yếu như Zn,Cu bằng cách điện phân dd muối của chúng
Ph¬ng tr×nh ®iƯn ph©n:
2 ZnSO
4
+ H
2
O

đpdd
→
2 Zn + 2 H
2
SO
4
+ O
2
↑ 2Cu(NO
3
)
2
+ 2H
2
O
đpdd
→
2Cu + 4HNO
3
+ O
2

CuCl
2
đpdd
→
Cu + Cl
2

Các chú ý khi điện phân dung dịch :

III. §Þnh lt Faraday - C«ng thøc:
n
AIt
m
96500
=
Các chú ý khi điện phân dung dịch :
Cation Q trình khử ở catot Anion Q trình oxi hóa ở anot
K
+

→
Al
3+
2H
2
O+2e
→
H
2
+2OH
-
NO
3
-
, SO
4
2-
2H
2

O
→
O
2
+4H
+
+ 4e
Mn
2+

→
Pb
2+
M
n +
+ne
→
M OH
-
4OH
-

→
O
2
+ 2H
2
O + 4e
H
+

(axit) 2H
+
+ 2e
→
H
2
R-COO
-
2RCOO
-
→
2CO
2
+R-R+2e
Cu
2+

→
Au
3+
M
n+
+ne
→
M X
-
2X
-

→

X
2
+ 2e
KIM LOẠI KIỀM(Li,Na,K,Rb,Cs) :
1. VÞ trÝ cđa kim lo¹i kiỊm trong b¶ng tn hoµn
-Thuộc nhóm IA
2. CÊu t¹o cđa kim lo¹i kiỊm
* CÊu h×nh electron .
- Nguyªn tư chØ cã 1 e ë líp ngoµi cïng thc ph©n líp s
* N¨ng l¬ng ion ho¸ thø nhÊt cã gi¸ trÞ nhá nhÊt trong c¸c kim lo¹i vµ gi¶m dÇn Li ®Õn Cs
*CÊu t¹o ®¬n chÊt: C¸c ®¬n chÊt cã mang tinh thĨ lËp ph¬ng t©m khèi, kh«ng bỊn.
* Sè oxi ho¸: Nguyªn tư kim lo¹i kiỊm dƠ dang t¸ch 1e ®Ĩ trë thµnh ion d¬ng cã ®iƯn tÝch 1 +.
2. TÝnh chÊt vËt lÝ
-Nhiệt độ sôi và nhiệt độ nóng chảy của các kim loại kiềm thấp hơn nhiều so với các kim loại khác (giảm dần từ
180
0
C xuống 29
0
C )
-Khối lượng riêng nhỏ ,tăng dần (0,53 – 1,9g/cm
3
)
-Độ cứng nhỏ giảm dần (0,6 -0,2 )
3. TÝnh chÊt ho¸ häc
-Kim loại kiềm có tính khử rất mạnh do :
+Chỉ có 1e ơ phân lớp ns ngoài cùng ,năng lượng ion hoá I
1
thấp nên nguyên tử dễ mất e :
M
→

M
+
+ 1e
+Thế điện cực chuẩn có giá trò rất âm
a. T¸c dơng víi phi kim
MClClM
OMOM
22
24
2
2
2
→+
→+
§Ỉc biƯt: Na ch¸y trong oxi kh« t¹o thµnh peoxit Na
2
O
2
, chÊt nµy ph¶n øng víi níc t¹o thµnh NaOH vµ H
2
O
2
cã tÝnh
oxi ho¸ m¹nh.
b. T¸c dơng víi axit
Khư dƠ dµng ion H
+
trong dung dÞch axit t¹o thµnh khÝ H
2
. Ph¶n øng m·nh liƯt, g©y nỉ:

↑+→+
++
2
222 HMHM
c. Tác dụng với nớc
Khử đợc nớc dễ dàng, tạo thành dung dịch bazơ H
2
:
2M + 2H
2
O 2MOH + H
2



4.điều chế
* Nguyên tắc: Do có tính khử rất mạnh nên phơng pháp duy nhất điều chế kim loại kiềm là phơng pháp điện phân nóng
chảy.
M
+
+ e
đpnc
M
5.Hp cht ca kim loi kim :
1. Natri hiroxit
a. Tính chất
NaOH là chất rắn, màu trắng, hút nớc mạnh, dễ nóng chảy, tan nhiều trong nớc, là chất điện li mạnh:
NaOH Na
+
+ OH

-
NaOH là một kiềm mạnh, có t/c chung của bazơ tan:
-T/d với oxit axit, axit tạo muối trung hoà hoặc muối axit: OH
-
+ H
+
H
2
O
2NaOH + CO
2
Na
2
CO
3
+ H
2
O
NaOH + CO
2
NaHCO
3
- T/d với dd muối tạo ra bazơ không tan:
3 OH
-
+ Fe
3+
Fe(OH)
3

b. ứng dụng
NaOH có nhiều ứng dụng quan trọng trong các ngành CN chế biến dầu mỏ, luyện nhôm, xà phòng, dệt
c. Điều chế
Trong CN, NaOH đợc điều chế bằng cách điện phân dd NaCl bão hoà có màng ngăn
Sơ đồ điện phân và PT điện phân:
- Sơ đồ ĐP: NaCl Na
+
+ Cl
-
Cực (+), anot: có Cl
-
, H
2
O
2 Cl
-
Cl
2
+2e
Cực (-), catot: có Na
+
, H
2
O
2 H
2
O + 2e H
2
+ 2OH

PTĐP: 2NaCl+2H
2
O

ngancomangdpdd
2NaOH +H
2
+Cl
2
2. Natri hiđrocacbonat và natri cacbonat
*Natri hiđrocacbonat
a) Tính chất
ít tan trong nớc. Trong dd, phân li hoàn toàn thành ion:
NaHCO
3
Na
+
+ HCO
3
-
Dễ bị nhiệt phân huỷ :
2NaHCO
3


0
t
Na
2
CO

3
+ CO
2
+ H
2
O
Tính chất lỡng tính
- T/d với nhiều axit:
NaHCO
3
+ HCl

NaCl + CO
2
+ H
2
O HCO
3
-
+H
+
H
2
O+CO
2

HCO
3
-
nhận proton, nó có t/c của bazơ.

- T/d với dd bazơ:
NaHCO
3
+ NaOH

Na
2
CO
3
+ H
2
O HCO
3
-
+ OH
-
CO
3
2-
+H
2
O
HCO
3
-
nhờng proton, nó có t/c của axit.
b) ứng dụng
Lm thuc cha au d dy, bt n, nc gii khỏt
*Natri cacbonat
a) Tính chất

Tan nhiều trong nớc. Trong dd, phân li hoàn toàn thành ion: Na
2
CO
3
2Na
+
+ CO
3
2-
Bền với nhiệt.
Tính bazơ:
-T/d với nhiều axit:
Na
2
CO
3
+ 2HCl

2NaCl + CO
2
+ H
2
O CO
3
2-
+ 2H
+
H
2
O+CO

2
.
CO
3
2-
nhận proton, nó có t/c của bazơ.
- Thuỷ phân cho môi trờng kiềm:
CO
3
2-
+ HOH HCO
3
-
+ OH
-
(tính bazơ của dd Na
2
CO
3
manh hơn NaHCO
3
).
b) ứng dụng
Là nguyên liệu trong SX thuỷ tinh, xà phòng, giấy, dệt và đ/c nhiều muối khác; có trong thành phần chất tẩy rửa trong
gia đình.
KIM LOI KIM TH(Be,Mg,Ca,Sr,Ba) -HP CHT
I. Vị trí và cấu tạo
- Các nguyên tố kim loại kiềm thổ thuộc nhóm IIA của bảng tuần hoàn.
- nguyên tố chỉ có 2e ở lớp ngoài cùng ở phân lớp ns.
-nguyên tử dễ dàng tách 2e để trở thành ion dơng có điện tích dơng 2+ ;

- Tính chất đặc trng của kim loại kiềm thổ là tính khử mạnh (nhng yếu hơn kim loại kiềm)
2. Tính chất vật lí
- Nhiệt độ sôi, nhiệt độ nóng chảy tơng đối thấp (trừ be ri)
- Khối lợng riêng tơng đối nhỏ.
- Độ cứng nhỏ.
- ThÕ ®iƯn cùc chn E
0
(M
2+
/ M) cã gi¸ trÞ thÊp
3. TÝnh chÊt ho¸ häc
- Kim lo¹i kiỊm thỉ cã tÝnh khư m¹nh, do:
+ ChØ cã 2e ë ph©n líp ns ngoµi cïng, nguyªn tư dƠ mÊ 2e ®Ĩ trë thµnh ion mang ®iƯn tÝch 2+.
M M
2+
+ 2e
+ ThÕ ®iƯn cùc chn cã gi¸ trÞ nhá.
- ThĨ hiƯn tÝnh khư trong ph¶n øng víi kim lo¹i axit vµ níc…
+ Khư ®ỵc c¸c phi kim t¹o thµnh oxit hc mi.
2
2
2
0
2
2
0
2
22
+
+

→+
→+
MClClM
OMOM
+ Khư dƠ dµng ion H
+
trong dung dÞch axit t¹o thµnh khÝ H
2
↑+→+
+
2
2
2
0
2 HMHM
Ngoµi ra, M cß t¸c dơng ®ỵc víi dung dÞch mi cđa kim lo¹i kÐm ho¹t ®éng, H
2
SO
4
®Ỉc, HNO
3
.
+ Khư ®ỵc níc dƠ dµng, t¹o thµnh khÝ H
2
nh ë møc ®é kh¸c nhau:
M + 2H
2
O M(OH)
2
+ H

2

(M lµ Ca, Ba, Sr)
Be kh«ng ph¶n øng víi níc ,Mg phản ứng chậm
4.®iỊu chÕ.
- Nguyªn t¾c: Do cã tÝnh khư m¹nh nªn ph¬ng ph¸p duy nhÊt ®iỊu chÕ kim lo¹i kiỊm thỉ lµ ph¬ng ph¸p ®iƯn
ph©n mi nãng ch¶y.
M
2+
+ 2e
®pnc
M
ThÝ dơ: §iƯn ph©n MgCl
2
nãng ch¶y. CaCl
2

đpnc
→
Ca + Cl
2

5.Hợp chất của kim loại kiềm thổ :
a. Canxi hi®roxit Ca(OH)
2

Ca(OH)
2
(v«i t«i) tan Ýt trong níc, trong dd Ca(OH)
2

ph©n li hoµn toµn thµnh ion.
Ca(OH)
2
(níc v«i trong) lµ mét baz¬ m¹nh, cã ®Çy ®đ tÝnh chÊt cđa baz¬ tan.
Ca(OH)
2
→ Ca
2+
+ 2OH
–
Ca(OH)
2
+ 2H
+
→ 2H
2
O + Ca
2+
CO
2

(thiÕu hc võa ®đ)
+ Ca(OH)
2
→ CaCO
3
↓ + H
2
O
CaCO

3
+ H
2
O + CO
2

(d)
→ Ca(HCO
3
)
2
øng dơng.
-Chế tạo vữa xây nhà .Khử chua đất trồng trọt. Chế tạo clorua vôi dùng để tẩy trắng và khử trùng
Cl
2
+ Ca(OH)
2

→
CaOCl
2
+ H
2
O
b. Canxi cacbonat CaCO
3
TÝnh chÊt
− CaCO
3
rÊt Ýt tan trong níc.

− DƠ bÞ nhiƯt ph©n hủ t¹o thµnh CO
2
, CaO.
− T¸c dơng víi dd axit v« c¬ vµ h÷u c¬ :
CaCO
3
+ 2H
+
→ Ca
2+
+ CO
2
+ H
2
O
CaCO
3
tan ®ỵc trong níc cã hoµ tan CO
2
t¹o

thµnh Ca(HCO
3
)
2
. Khi ®un nãng Ca(HCO
3
)
2
t¹o thµnh CaCO

3
, CO
2
vµ H
2
O.
øng dơng
-Được dùng trong nhiều ngành CN (thuỷ tinh, ximăng,gang,thép ,sa ,vôi,cao su)
c. Canxi sunfat CaSO
4
TÝnh chÊt
-Làchất rắn màu trắng tan ít trong nước
-CaSO
4
.2H
2
O : thạch cao sống ,bền ở nhiệt độ thường
-CaSO
4
.H
2
O hoặc CaSO
4
.0,5H
2
O : Thạch cao nung
CaSO
4
.2H
2

O
0
160 C
→
CaSO
4
.H
2
O + H
2
O
-CaSO
4
gọi là thạch cao khan
øng dơng
-Thạch cao nung có thể kết hợp với nước tạo thành thạch cao sống và khi đông cứng thì dãn nở thể tích nên
thạch cao rất dễ ăn khuôn
-Thạch cao nung dùng để đúc tượng, đúc các mẫu chi tiết tinh vi , làm phấn viết bảng , bó bột ,
-Thạch cao sống dùng để SX xi măng
5. Níc cøng
a.Nước cứng .
Níc cøng lµ níc cã chøa nhiỊu cation Ca
2+
, Mg
2+
.
b. ph©n lo¹i níc cøng
- Níc cã tÝnh cøng t¹m thêi cã chøa anion HCO
-
3

.
- Níc cã tÝnh cøng vÜnh cưu cã chøa anion Cl
-
,

SO
2-
4
.
-Nước cứng toàn phần là nước cứng có cả tính tạm thời và vónh cửu
c. T¸c h¹i cđa níc cøng
-NÕu giỈt qn ¸o b»ng níc cøng th× kh«ng s¹ch.
- Níc cøng g©y nhiỊu t¸c h¹i cho ®êi sèng. ThÝ dơ dïng níc cøng ®Ĩ t¾m giỈt sÏ kh«ng s¹ch, lµm qn ¸o chãng háng.
- Níc cøng g©y t¸c h¹i cho c¸c ngµnh s¶n xt. ThÝ dơ: t¹o cỈn, l·ng phÝ nhiªn liƯu, t¾c ®êng èng níc nãng…
d. c¸c biƯn ph¸p lµm mỊm níc cøng
*Ph¬ng ph¸p kÕt tđa
a) Lµm mỊm níc cã tÝnh cøng t¹m thêi
Ca(HCO
3
)
2

→
o
t
CaCO
3
↓
+ H
2

O + CO
2
↑
Ca(HCO
3
)
2
+ Ca(OH)
2

→
2CaCO
3
↓
+2 H
2
O
§Ĩ lµm mỊm níc cã tÝnh cøng t¹m thêi cÇn ®un s«i níc hc ding níc v«i trong hc dung dÞch Na
2
CO
3
(võa ®đ)
cho vµo níc cøng tríc khi ding sÏ thu ®ỵc níc mỊm.
b) Lµm mỊm níc cã tÝnh cøng vÜnh cưu
Ca
2+
+ CO
3
2-

→
CaCO
3
↓
3 Ca
2+
+ 2 PO
4
3-

→
Ca
3
(PO
4
)
2
↓
§Ĩ lµm mỊm níc cã tÝnh cøng vÜnh cưu cã thĨ ding dung dÞch Na
2
CO
3
hc Na
3
PO
4
* Ph¬ng ph¸p trao ®ỉi ion
-Dựa trên khả năng trao đổi ion của các hạt zeolic (các alumino silicat kết tinh ,trong tinh thể có những lỗ trống
nhỏ ) hoặc nhựa trao đổi ion . Cho nước cứng đi qua chất trao đổi thì một số ion Na
+

của Zeolit rời khỏi mạng tinh
thể đi vào trong nước nhường chỗ cho các ion Ca
2+
và Mg
2+
bò giữ lại .
NHƠM
I. VÞ trÝ vµ cÊu t¹o
1. VÞ trÝ cđa nh«m trong b¶ng tn hoµn
Al ë « 13, chu k× 3, nhãm IIIA cđa BTH.
2. CÊu t¹o cđa nh«m
- CÊu h×nh electron ntư: 1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
1
- §¬n chÊt Al ®ỵc cÊu tËo m¹ng tinh thĨ lËp ph¬ng t©m diƯn, bỊn v÷ng.
- N¨ng lỵng ion ho¸ I
1
, I
2
, I
3
cã gi¸ trÞ gÇn nhau nªn cã kh¶ n¨ng nhêng 3 electron.

- Sè oxi ho¸ cđa Al trong c¸c h/chÊt lµ +3.
I. TÝnh chÊt vËt lÝ
-KL màu trắng bạc,mềm ,dễ kéo sợi và dát mỏng
-d=2,7g/cm
3
, nóng chảy ở nhiệt độ 660
0
C
-Dẫn điện và dẫn nhiệt tốt .Dẫn nhiệt kém hơn đồng ,dẫn điện của nhôm hơn sắt 3 lần
II. TÝnh chÊt ho¸ häc
E
0
Al23+/Al
=-1.66V, nhá. NL ion ho¸ cđa Al thÊp ⇒ Al cã tÝnh khư m¹nh, Al →Al
3+
+3e.
1. T¸c dơng víi phi kim
Al t/d trùc tiÕp, m¹nh víi nhiỊu phi kim: O
2
, Cl
2
,Br
2
, S : 2Al +3Cl
2
→ 2AlCl
3

(tù bèc ch¸y)
4Al + 3O

2
→ 2Al
2
O
3
(ch¸y s¸ng)
2. T¸c dơng víi axit
• Al khư dƠ dµng c¸c ion H
+
cđa dd HCl, H
2
SO
4
lo·ng, gi¶I phãng ra H
2
.
2Al + 6HCl → 2AlCl
3
+3H
2
↑
2Al + 6H
+
→ 2Al
3+
+3H
2
↑
• Al kh«ng t/d víi dd HNO
3

®Ỉc ngi, H
2
SO
4
®Ỉc ngi. Trong ®iỊu kiƯn kh¸c, Al khư N
+5
, S
+6
xng sè oxi ho¸ thÊp
h¬n.
2Al +4 H
2
SO
4
®, t
0
→ Al
2
(SO
4
)
3
+S +4H
2
O
10Al +36HNO
3
→ 10Al(NO
3
)

3
+3N
2
+18H
2
O
3. T¸c dơng víi níc
• 2Al +6H
2
O→ 2Al(OH)
3
↓
keo tr¾ng
+ 3H
2
↑
ph¶n øng mau chãng dõng l¹i do t¹o kÕt tđa ng¨n kh«ng cho Al tiÕp xóc víi níc.
• VËt b»ng Al kh«ng t/d víi nc v× trªn bỊ mỈt cđa vËt cã mét líp Al
2
O
3
rÊt máng, mÞn, bỊn ch¾c ng¨n nước vµ KK
thÊm qua.
4. T¸c dơng víi oxit kim lo¹i (Ph¶n øng nhiƯt nh«m)
2Al + Fe
2
O
3

→

0
t
2Fe +Al
2
O
3
To¶ nhiƯt
5. T¸c dơng víi baz¬
• Al t/d víi dd baz¬ m¹nh ⇒ kh«ng dïng ®å dïng b»ng Al ®Ĩ ®ùng dd baz¬.
2Al +2NaOH+6H
2
O→ 2Na[Al(OH)
4
] +3H
2
hoặc 2Al + 2NaOH + 2H
2
O
→
2NaAlO
2
+ 3H
2

Natri aluminat
IV. øng dơng vµ s¶n xt
1.øng dơng
Do cã nh÷ng TCVL vµ TCHH riªng, Al ®ỵc øng dơng nhiỊu trong SX, ®êi sèng: VËt liƯu chÕ t¹o m¸y mãc, vËt liƯu XD,
dơng cơ gia ®×nh,dây dẫn điện cao thế
2. S¶n xt

-Al lµ kim lo¹i m¹nh nªn dïng PP §PNC.
- Nguyªn liƯu lµ Al
2
o
3
cã trong qng boxit.
- Nh«m ®ỵc SX theo 2 c«ng ®o¹n chÝnh:
• Tinh chÕ qng boxit (gåm Al
2
O
3
.2H
2
O lÉn SiO
2
, Fe
2
O
3
) ®Ĩ cã Al
2
O
3
tinh khiÕt.
• §iƯn ph©n Al
2
O
3
nãng ch¶y
-Hoµ tan Al

2
O
3
trong Na
3
AlF
6
(criolit) ®Ĩ h¹ t
0
nãng ch¶y tõ 2050 → 900
o
C,làm tăng tính dẫn điện ,tạo hỗn hợp nhẹ hơn
nhơm nổi lên trên ngăn cản khơng cho nhơm tác dụng với oxi khơng khí .
- S¬ ®å ®iƯn ph©n: ë cùc ©m: Al
3+
+3e → Al
ë cùc d¬ng: 2O
2-
→ O
2
+ 4e
- PT§P: 2Al
2
O
3

 →
dpnc
4Al + 3O
2

↑
HỢP CHẤT CỦA NHƠM :
I. Nh«m oxit Al
2
O
3
.
a. TÝnh chÊt vËt lÝ vµ tr¹ng th¸i tù nhiªn.
- Al
2
O
3
lµ chÊt r¾n, mÇu tr¾ng, kh«ng tan trong níc,nãng ch¶y ë nhiƯt ®é cao 2050
0
C.
- Trong tù nhiªn cã 2 d¹ng: D¹ng ngËm níc Al
2
O
3
. 2H
2
O cã trong qng boxit; D¹ng khan nh emeri, corinddon (ngäc th¹ch có
màu do lẫn một số tạp chất oxit kim loại) hc chøa trong c¸c lo¹i ®¸ q rubi, sa phia.
b. TÝnh chÊt ho¸ häc
- TÝnh bỊn v÷ng: Do Al
3+
cã ®iƯn tÝch lín, b¸n kÝnh ion nhá nªn t¹o liªn kÕt víi oxi trong Al
2
O
3

rÊt bỊn v÷ng.
Al
2
O
3
khã bÞ khư thµnh kim lo¹i Al.
- Al
2
O
3
lµ oxit lìng tÝnh Al
2
O
3
võa t¸c dơng víi dung dÞch baz¬, võa t¸c dơng víi dung dÞch axit.
Al
2
O
3
+ 6H
+
2 Al
3+
+3H
2
O Al
2
O
3
+ 6HCl

→
2AlCl
3
+ 3H
2

Al
2
O
3
+ 2OH
-
+ 3H
2
O 2[Al(OH)
4
]
-
Al
2
O
3
+ 2NaOH
→
2NaAlO
2
+ H
2
O
c. øng dơng

-Được dùng làm đồ trang sức , chế tạo các chi tiết trong các ngành kó thuật như chân kính đồng hồ , thiết bò phát tia
lade
-Bột Al
2
O
3
có độ cứng cao dùng làm vật liệu mài
-Quặng boxit (Al
2
O
3
.H
2
O) dùng để SX nhôm
II. Nh«m hi®roxit Al(OH)
3
- Nh«m hi®roxit kh«ng bỊn dƠ bÞ nhiƯt ph©n hủ t¹o thµnh nhãm oxit.
- Nh«m hi®roxit cã tÝnh lìng tÝnh. Khi t¸c dơng víi axit m¹nh, nã thĨ hiƯn tÝnh baz¬, khi t¸c dơng baz¬ m¹nh nã thĨ
hiƯn tÝnh axit.
a. TÝnh kh«ng bỊn víi nhiƯt
2 Al(OH)
3
→
0
t
Al
2
O
3
+ 3H

2
O
b. TÝnh lìng tÝnh
Al (OH)
3
+ 3HCl → AlCl
3
+ 3H
2
O Al(OH )
3
+ 3H
+
→ Al
3+
+3H
2
O
Al(OH)
3
+ NaOH → Na[Al(OH)
4
] Hay Al(OH)
3
+ NaOH
→
NaAlO
2
+ 2H
2

O
Al(OH)
3
+ OH
-
→ [Al(OH)
4
]
-
Hay Al(OH)
3
+ OH
-

→
AlO
2
-
+ 2H
2
O
III. Nh«m Sunfat
PhÌn chua:
K
2
SO
4
.Al
2
SO

4
.24 H
2
O. viết gọn là KAl(SO
4
)
2
12H
2
O
Nếu thay K
+
bằng Li
+
,Na
+
hay NH
4
+
ta được muối kép khác có tên chung là phèn nhôm
+Phèn chua được dùng trong ngành thuộc da ,chất cầm màu trong CN nhuộm vải , chất làm trong nước đục ,…
IV. Cách nhận biết ion Al
3+
trong dung dòch
Bằng dd NaOH : có kết tủa xuất hiện rồi tan trong NaOH dư
SẮT :
I. Vị trí và cấu tạo:
1. Vị trí của Fe trong BTH
-vị trí: stt : 26
-chu kì 4, nhóm VIIIB

-
Nhóm VIIIB, cùng chu kì với sắt còn có các ngun tố Co, Ni. Ba ngun tố này có tính chất giống nhau (họ
sắt).
2. Cấu tạo của sắt:
-
Fe là ngun tố d, có thể nhường 2 e hoặc 3 e ở phân lớp 4s và phân lớp 3d để tạo ra ion Fe
2+
,Fe
3+
.
-
Mạng tinh thể: phụ thuộc vào nhiệt độ (lập phương tâm khối hoặc lập phương tâm diện)
-
Trong hợp chất, sắt có số oxi hố là +2, +3. Vd: FeO, Fe
2
O
3
II. Tính chất vật lí:
-
Sắt là kim loại màu trắng hơi xám, dẻo, dai, dễ rèn, nhiệt độ nóng chảy khá cao( 1540
o
C)
-
dẫn nhiệt, dẫn điện tốt, có tính nhiễm từ.
III. Tính chất hố học:
-
Khi tham gia phản ứng hố học, ngun tử sắt nhường 2 e ở phân lớp 4s , khi tác dụng với chất oxi hố mạnh
thì sắt nhường thêm 1 e ở phân lớp 3d.  tạo ra các ion Fe
2+
, Fe

3+
.
Fe  Fe
2+
+ 2e
Fe  Fe
3+
+ 3 e
 Tính chất hố học của sắt là tính khử.
1. Tác dụng với phi kim:
t
o
t
o
-
Với oxi, phản ứng khi đun nóng.
3Fe + 2O
2
 Fe
3
O
4
( FeO.Fe
2
O
3
)
-
với S, Cl: pư cần đung nóng.
2Fe + 3Cl

2
 2FeCl
3
2Fe + 3 Br
2
 2 FeBr
3
Fe + I
2
 FeI
2
Fe + S  FeS
2. Tác dụng với axit:
a) Với các dung dịch axit HCl, H
2
SO
4
lỗng:
VD: Fe + 2 HCl  FeCl
2
+ H
2
Fe + H
2
SO
4
 FeSO
4
+ H
2

Pt ion: Fe + 2H
+
 Fe
2+
+ H
2
 Sắt khử ion H
+
trong dung dịch axit thành H
2
tự do.
b) Với các axit HNO
3
, H
2
SO
4
đặc:
-
Với HNO
3
đặc, nguội;H
2
SO
4
đặc, nguội: Fe khơng phản ứng.
-
Với H
2
SO

4
đặc, nóng; HNO
3
đặc, nóng:
vd: 2Fe + 6H
2
SO
4
 Fe
2
(SO
4
)
3
+ 3SO
2
+ 6H
2
O
sắt (III) sunfat
Fe + 6HNO
3
 Fe(NO
3
)
3
+ 3 NO
2
+ 3H
2

O
- Với HNO
3
lỗng:
Fe + 4HNO
3
 Fe(NO
3
)
3
+ NO + 2H
2
O
3. Tác dụng với dung dịch muối:
vd: Fe + CuSO
4
 FeSO
4
+ Cu
Fe + 2 Fe(NO
3
)
3
 3 Fe(NO
3
)
2
4. Tác dụng với nước:
-
Nếu cho hơi nước đi qua sắt ở nhiệt độ cao, Fe khử nước giải phóng H

2
.
Pư:
-Nhiệt độ < 570
0
C
3 Fe + 4 H
2
O  Fe
3
O
4
+ 4 H
2

Nhiệt độ > 570
0
C
Fe + H
2
O  FeO + H
2
IV .Trạng thái tự nhiên
-Chủ yếu tồn tại ở dạng hợp chất .Hợp chất chủ yếu của sắt là các oxit và pirit sắt
+Quặng hematit đỏ chứa Fe
2
O
3
khan
+Quặng hematit nâu chứa Fe

2
O
3
.nH
2
O
+Quặng manhetit chứa Fe
3
O
4
là quặng giàu sắt (hiếm có trong tự nhiên )
+Quặng xiđerit chứa FeCO
3

HỢP CHẤT CỦA SẮT :
I. Hợp chất sắt (II):
Vd: FeO, Fe(OH)
2
, FeCl
2
1. Tính chất hố học chung của hợp chất sắt (II):
a) Hợp chất sắt (II) có tính khử
-
Hợp chất sắt (II) tác dụng với chất oxi hố sẽ bị oxi hố thành hợp chất sắt (III). Trong pư hố học ion Fe
2+
có
khả năng nhường 1 electron.
Fe
2+
 Fe

3+
+ 1e
 Tính chất hố học chung của hợp chất sắt (II) là tính khử.
Ví dụ 1: ở nhiêt độ thường, trong khơng khí ( có O
2
, H
2
O) Fe(OH)
2
bị oxi hố thành Fe(OH)
3
.
Pư: 4Fe(OH)
2
+ O
2
+ 2H
2
O  4 Fe (OH)
3
khử oxh
Ví dụ 2: Sục khí clo vào dung dịch muối FeCl
2
Pư: 2 FeCl
2
+ Cl
2
 2 FeCl
3
3Fe(NO

3
)
2
+ 4HNO
3
 3Fe(NO
3
)
3
+ NO + 2H
2
O
Ví dụ 3: Cho FeO vào dung dịch HNO
3
lỗng:
3FeO + 10 HNO
3
 3 Fe(NO
3
)
3
+ NO + 5H
2
O
Ví dụ 4: cho từ từ dung dịch FeSO
4
vào dung dịch hỗn hợp ( KMnO
4
+ H
2

SO
4
)
10FeSO
4
+ 2KMnO
4
+ 8H
2
SO
4

→
5Fe
2
(SO
4
)
3
+ K
2
SO
4
+ 2MnSO
4
+ 8H
2
O
b)Oxit và hidroxit sắt(II) có tính bazơ:
FeO + 2HCl

→
FeCl
2
+ H
2
O Fe(OH)
2
+ H
2
SO
4
lỗng
→
FeSO
4
+ 2H
2
O
2. Điều chế một số hợp chất sắt (II):
a) Fe(OH)
2
: Dùng phản ứng trao đổi ion giữa dung dịch muối sắt (II) với dung dịch bazơ.
Ví dụ: FeCl
2
+ 2 NaOH  Fe(OH)
2
+ 2 NaCl
Fe
2+
+ 2 OH

-
 Fe(OH)
2
b) FeO :
-
Phân huỷ Fe(OH)
2
ở nhiệt độ cao trong mơi trường khơng có khơng khí .
Fe(OH)
2
 FeO + H
2
O
-
Hoặc khử oxit sắt ở nhiệt độ cao.
Fe
2
O
3
+ CO  2 FeO + CO
2
c) Muối sắt (II):
cho Fe hoặc FeO, Fe(OH)
2
tác dụng với các dung dịch HCl, H
2
SO
4
lỗng.
3.Ứng dụng của hợp chất sắt(II)

Muối FeSO
4
được dùng làm chất diệt sâu bọ, pha chế sơn ,mực và dùng trong kó nghệ nhuộm vải
II. Hợp chất sắt (III):
1. Tính chất hố học của hợp chất sắt (III):
a) Hợp chất sắt (III) có tính oxi hố:
khi tác dụng với chất khử, hợp chất sắt (III) bị khử thành hợp chất sắt (II) hoặc kim loại sắt tự do.
Trong pư hố học : Fe
3+
+ 1e  Fe
2+
Fe
3+
+ 3e  Fe
 tính chất chung của hợp chất sắt (III) là tính oxi hố.
Ví dụ 1: Nung hỗn hợp gồm Al và Fe
2
O
3
ở nhiệt độ cao:
Fe
2
O
3
+ 2Al  Al
2
O
3
+ 2 Fe
Ví dụ 2: Ngâm một đinh sắt sạch trong dung dịch muối sắt (III) clorua.

2 FeCl
3
+ Fe  3 FeCl
2
Ví dụ 3: cho Cu tác dụng với dung dịch FeCl
3
.
Cu + 2 FeCl
3
 CuCl
2
+ 2 FeCl
2
-
Sục khí H
2
S vào dung dịch FeCl
3
có hiện tượng vẫn đục:
2 FeCl
3
+ H
2
S  2 FeCl
2
+ 2 HCl + S
2FeCl
3
+ 2KI
→

2FeCl
2
+ 2KCl + I
2

2. Điều chế một số hợp chất sắt (III):
a. Fe(OH)
3
: Chất rắn, màu nâu đỏ.
- Điều chế: pư trao đổi ion giữa dung dịch muối sắt (III) với dung dịch kiềm.
Ví dụ :Fe(NO
3
)
3
+3NaOH Fe(OH)
3
+3 NaNO
3
Pt ion: Fe
3+
+ 3 OH
-
 Fe(OH)
3
b. Sắt (III) oxit: Fe
2
O
3
phân huỷ Fe(OH)
3

ở nhiệt độ cao
2 Fe(OH)
3
- Fe
2
O
3
+ 3 H
2
O
c. Muối sắt (III):
Có thể điều chế trực tiếp từ phản ứng của Fe với Cl
2
,HNO
3

3. ứng dụng của hợp chất sắt (III):
-Fe
2
(SO
4
)
3
có trong phức sắt amoni: NH
4
Fe(SO
4
)
2
. 12H

2
O Hay
(NH
4
)
2
SO
4
.Fe
2
(SO
4
)
3
.24H
2
O
-FeCl
3
dùng làm chất xúc tác trong phản ứng hữu cơ
-Fe
2
O
3
được dùng pha chế sơn chống gỉ
HỢP KIM CỦA SẮT :
I.Gang .
Gang là hợp kim của sắt – cacbon và một số nguyên tố khác, trong đó hàm lượng cacbon biến động trong giới hạn
2% - 5%.
1.Phân loại tính chấtvà ứng dụng của gang

Có 2 loại gang: gang trắng và gang xám.
Gang trắng(chứa rất ít C và silic nhiều Fe
3
C) cứng, giòn, được dùng để luyện thép. Gang xám(chứa nhiều C và silic)
ít cứng và ít giòn hơn, được dùng để đúc các vật dụng.
2.Sản xuất gang
Nguyên liệu để luyện gang là quặng sắt, than cốc và chất chảy CaCO
3
Nguyên tắc luyện gang là dùng chất khử CO để khử các oxit sắt thành sắt
Các phản ứng khử sắt xảy ra trong lò cao
3Fe
2
O
3
+ CO
→
2Fe
3
O
4
+ CO
2

Fe
3
O
4
+ CO
→
3FeO + CO

2

FeO + CO
→
Fe + CO
2

CaCO
3

→
CaO + CO
2

CaO + SiO
2

→
CaSiO
3

C + CO
2

→
2CO
C + O
2

→

CO
2

II.Thép
Thép là hợp kim của sắt với cacbon và một lượng rất ít nguyên tố Si, Mn . . . Hàm lượng cacbon trong thép chiếm
0,01 – 2%.
1.Phân loại và tính chất ứng dụng của thép
Có 2 loại thép : dựa trên hàm lượng của các nguyên tố có trong từng loại thép
-
Thép thường hay thép cacbon chứa ít cacbon, silic, mangan và rất ít S,P.
-
Thép đặc biệt là thép có chứa thêm các nguyên tố khác như Si, Mn, Ni, W, Vd …
Thép có nhiều ứng dụng trong cuộc sống và trong kó thuật.
2.Sản xuất thép
*Nguyên tắc để sản xuất thép là oxihoá để giảm tỉ lệ cacbon, silic, lưu hùnh, phôtpho có trong gang.
*Nguyên liệu để sản xuất thép là:
-
Gang trắng hoặc gang xám, sắt thép phế liệu.
-
Chất chảy là CaO
-
Chất oxihoá là oxi nguyên chất hoặc không khí giàu oxi.
-
Nguyên liệu là dầu mazút, khí đốt hoặc dùng năng lượng điện.
* Các phản ứng xảy ra trong quá trình luyện gang thành thép
C + O
2

→
CO

2

S + O
2

→
SO
2

Si + O
2

→
SiO
2

4P + 5O
2

→
2P
2
O
5

3CaO + P
2
O
5

→
Ca
3
(PO
4
)
2

CaO + SiO
2

→
CaSiO
3

Có 3 phương pháp luyện thép là:
-
phương pháp lò thổi oxi(phương pháp Bet-xơ-me), thời gian luyện thép ngắn, chủ yếu dùng để luyện thép
thường.
-
Phương pháp lò bằng(phương pháp Mac-tanh): thường dùng để luyện thép có chất lượng cao.
-
Phương pháp hồ quang điện: dùng để luyện thép đặc biệt, thành phần có những km loại khó chảy như W,
Mo, crôm, . . .
CROM :
I.Vị trí và cấu tạo:
1. Vị trí của crơm trong BTH:
Crơm là kim loại chuyển tiếp
vị trí: STT: 24 Chu kì: 4 Nhóm: VIB
2. Cấu tạo của crơm:

Cr
24
1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
6
3d
5
4s
1
-
Trong hợp chất, crơm có số oxi hố biến đổi từ +1 đến +6. số oxi hố phổ biến là +2,+3,+6. ( crơm có e hố trị
nằm ở phân lớp 3d và 4s)
-
ở nhiệt độ thường: cấu tạo tinh thể lập phương tâm khối.
E
o
Cr
3+
/Cr = - 0,74 V
I. Tính chất vật lí:
-
Crơm có màu trắng bạc, rất cứng ( độ cứng thua kim cương) t
0

nc
=1890
0
C
-
Khó nóng chảy, là kimloại nặng, d = 7,2 g/cm
3
.
II. Tính chất hố học:
1. Tác dụng với phi kim:
4Cr + 3 O
2
 2 Cr
2
O
3
2Cr + 3Cl
2
 2 CrCl
3
-
ở nhiệt độ thường trong khơng khí, kim loại crơm tạo ra màng mỏng crơm (III) oxit có cấu tạo mịn, bền vững
bảo vệ. ở nhiệt độ cao khử được nhiều phi kim.
2. Tác dụng với nước:
khơng tác dụng với nước do có màng oxit bảo vệ.
3. Tác dụng với axit:
với dung dịch axit HCl, H
2
SO
4

lỗng nóng, màng axit bị phá huỷ
⇒
Cr khử được H
+
trong dung dịch axit.
Vd: Cr + 2HCl  CrCl
2
+ H
2
Cr + H
2
SO
4
 CrSO
4
+ H
2
Pt ion: 2H
+
+ Cr  Cr
2+
+ H
2
-
Crơm thụ động trong axit H
2
SO
4
và HNO
3

đặc ,nguội.
HỢP CHẤT CỦA CROM :
I. Một số hợp chất của crơm (II)
vd: CrO, CrCl
2
, Cr(OH)
2

1.Crơm (II) oxit: CrO là một oxit bazơ.
-
Tác dụng với axit HCl, H
2
SO
4
CrO + 2 HCl  CrCl
2
+ H
2
O
-
CrO có tính khử, trong khơng khí bị oxi hố thành Cr
2
O
3
.
1. Crơm (II) hidroxit Cr(OH)
2
:
-
Là chất rắn màu vàng.

đ/c: CrCl
2
+ 2 NaOH  Cr(OH)
2
+ 2NaCl
-
Cr(OH)
2
là một bazơ:
t
o
Cr(OH)
2
+ 2 HCl CrCl
2
+ 2H
2
O
-
Cr(OH)
2
có tính khử.
4 Cr(OH)
2
+ O
2
+ 2H
2
O  4 Cr(OH)
3

3. Muối crôm (II): có tính khử mạnh
2CrCl
2
+ Cl
2
 2CrCl
3

II. hợp chất crôm (III):
1. Crôm (III) oxit: Cr
2
O
3
( màu lục thẩm)
Cr
2
O
3
là oxit lưỡng tính, tan trong axit và kiềm đặc.
Vd: Cr
2
O
3
+ 6HCl 2CrCl
3
+ 3H
2
O
Cr

2
O
3
+ 2NaOHđặc
→
2NaCrO
2
+ H
2
O hay Cr
2
O
3
+ 2NaOHđặc + 3H
2
O 2Na[Cr(OH)
4
]
2. Crôm (III) hidroxit: Cr(OH)
3
là chất rắn màu xanh nhạt.
Điêù chế:CrCl
3
+3 NaOH  Cr(OH)
3
+ 3NaCl
- Cr(OH)
3
là hidroxit lưỡng tính:
Cr(OH)

3
+ NaOH
→
NaCrO
2
+ 2H
2
O hay Cr(OH)
3
+ NaOH  Na[Cr(OH)
4
] hay NaCrO
2
.2H
2
O
Natri crômit
Cr(OH)
3
+ 3HCl  CrCl
3
+ 3 H
2
O
3.Muối crôm (III): vừa có tính khử(trong môi trường bazơ) vừa có tính oxi hoá(trong môi trường axit).
2CrCl
3
+ Zn
→
2CrCl

2
+ ZnCl
2

Zn + Cr
3+
 2Cr
2+
+ Zn
2+
2CrCl
3
+ 16NaOH + 3Br
2

→
2Na
2
CrO
4
+ 6NaBr + 6NaCl + 8H
2
O
2Cr
3+
+ 16OH
-
+ 3Br
2
2Cr

+6
O
4
2-
+ 6Br
-
+ 8H
2
O
muối quan trọng là phèn crôm-kali: KCr(SO
4
)
2
.12H
2
O hay K
2
SO
4
.Cr
2
(SO
4
)
3
.24H
2
O có màu xanh tím, dùng trong thuộc
da, chất cầm màu trong nhộm vải.
III.Hợp chất Crôm (VI):

1.
Crôm (VI) oxit: CrO
3
-
Là chất rắn màu đỏ thẫm.
-
CrO
3
là chất oxi hoá rất mạnh. một số hợp chất vô cơ và hữu cơ bốc cháy khi tiếp xúc với CrO
3
.
Vd: 2CrO
3
+ 2 NH
3
 Cr
2
O
3
+N
2
+3 H
2
O
-
CrO
3
là một oxit axit, tác dụng với H
2
O tạo ra hỗn hợp 2 axit.

CrO
3
+ H
2
O  H
2
CrO
4
: axit crômic
2 CrO
3
+ H
2
O  H
2
Cr
2
O
7
: axit đi crômic
- 2 axit trên chỉ tồn tại trong dung dịch, nếu tách ra khỏi dung dịch chúng bị phân huỷ tạo thành CrO
3
2. Muối crômat và đicromat:
- Là những hợp chất bền nhiều hơn so với caùc axit crommic vaø ñicromic
- Muối crômat: Na
2
CrO
4
, là những hợp chất có màu vàng của ion CrO
4

2-
.
- Muối đicrômat: K
2
Cr
2
O
7
là muối có màu da cam của ion Cr
2
O
7
2-
.
- Giữa ion CrO
4
2-
và ion Cr
2
O
7
2-
có sự chuyển hoá lẫn nhau theo cân bằng.
Cr
2
O
7
2-
+ H
2

O  2 CrO
4
2-
+ 2H
+
(da cam) (vàng)
* Tính chất của muối crômat và đicromat là tính oxi hoá mạnh. đặc biệt trong môi trường axit.
Vd:
K
2
Cr
2
O
7
+6FeSO
4
+ H
2
SO
4
Cr
2
(SO
4
)
3
+3Fe
2
(SO
4

)
3
+K
2
SO
4
+7H
2
O
K
2
Cr
2
O
7
+6KI + 7H
2
SO
4
 Cr
2
(SO
4
)
3
+ 4K
2
SO
4
+ 3I

2
+ 7H
2
O
ĐỒNG VÀ HỢP CHẤT :
A.ĐỒNG.
I. Vị trí và cấu tạo:
1. Vị trí của đồng trong BTH:
-
Là kim loại chuyển tiếp
-
Vị trí: STT: 29; chu kì 4; nhóm IB
2. Cấu tạo của đồng:
29
Cu : 1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
6
3d
10
4s
1
-
Là nguyên tố d, có electron hoá trị nằm ở 4s và 3d

-
Trong hợp chất: Cu có mức oxi hoá phổ biến là: +1 và +2
tạo ra được 2 ion: Cu
+
(Ar) 3d
10
; Cu
2+
(Ar) 3d
9
-
Bán kính nguyên tử = 0,128(nm), có cấu tạo mạng tinh thể LPTD là tinh thể đặc chắc  liên kết trong đơn
chất đồng vững chắc hơn.
3. Một số tính chất khác của đồng :
X
Cu
= 1,9; E
o
Cu
2+
/Cu = + 0,34 V. I
1
, I
2
là 744; 1956 ( KJ/mol)
II. Tính chất vật lí:
-
Đồng là kim loại màu đỏ, dẻo, dai, dễ kéo sợi, dát mỏng.
-
Dẫn nhiệt, dẫn điện tốt.

-
Là kim loại nặng, nhiệt độ nóng chảy cao.
+O
2
+O
2
+O
2
+Cu
2
S
III. Tính chất hoá học:
E
o
Cu
2+
/Cu = + 0,34 V > E
o
H
+
/H
2

 Đồng là kim loại kém hoạt động, có tính khử yếu
1. Tác dụng với phi kim:
-
Cu phản ứng với oxi khi đun nóng tạo CuO bảo vệ nên Cu không bị oxi hoá tiếp tục.
2Cu + O
2
 CuO

-
Khi tiếp tục đun nóng tới (800-1000
o
C)
CuO + Cu > Cu
2
O (đỏ)
-
Tác dụng trực tiếp với Cl
2
, Br
2
, S
Cu + Cl
2
 CuCl
2
Cu + S  CuS
2. Tác dụng với axit:
-
Cu không tác dụng với dung dịch HCl, H
2
SO
4
loãng.
-
Khi có mặt oxi, Cu tác dụng với dung dịch HCl, nơi tiếp xúc giữa dung dịch axit với không khí.
2 Cu + 4HCl + O
2
 2 CuCl

2
+ 2 H
2
O
* với HNO
3
, H
2
SO
4
đặc :
Cu + 2 H
2
SO
4
đ  CuSO
4
+ SO
2
+ H
2
O
Cu + 4 HNO
3
đ 
Cu + HNO
3
loãng 
3. Tác dụng với dung dịch muối:
-

Khử được ion kim loại đứng sau nó trong dung dịch muối.
vd: Cu + 2 AgNO
3
 Cu(NO
3
)
2
+ 2 Ag
IV. Ứng dụng của đồng: dựa vào tính dẻo, dẫn điện, dẫn nhiệt, bền của đồng và hợp kim.
1. Đồng thau : Cu-Zn
2. Đồng bạch : Cu-Ni
3. Đồng thanh : Cu-Sn
4. Cu-Au : ( vàng tây)
V. Sản xuất đồng:
-
Trong tự nhiên : phần lớn tồn tại ở dạng hợp chất.
-
Các loại quặng : pirit đồng CuFeS
2
, malachit Cu(OH)
2
.CuCO
3
, chancozit : Cu
2
S
-
Sản xuất đồng từ CuFeS
2
: chia làm 2 giai đoạn:

• Làm giàu qặng bằng phương pháp tuyển nổi.
• Chuyển hoá quặng đồng thành đồng , gồm 3 bước:
CuFeS
2
Cu
2
S Cu
2
O Cu
*Tinh luyện đồng thô bằng phương pháp điện phân.
A. MỘT SỐ HỢP CHẤT CỦA ĐỒNG:
I. Đồng (II) oxit: CuO
-
Là chất rắn màu đen.
-
Điều chế: nhiệt phân.
2 Cu(NO
3
)
2
 2 CuO + 4 NO
2
+ O
2
CuCO
3
. Cu(OH)
2
 2 CuO + CO
2

+ H
2
O
Cu(OH)
2
 CuO + H
2
O
-
CuO có tính oxi hoá:
Vd : CuO + CO  Cu + CO
2
3 CuO + 2 NH
3
 N
2
+ 3Cu + 3 H
2
O
II. Đồng (II) hidroxit: Cu(OH)
2
-
Là chất rắn màu xanh.
-
Điều chế: từ dung dịch muối Cu
2+
và dung dịch bazơ.
Vd: CuSO
4
+ 2 NaOH  Cu(OH)

2
+ Na
2
SO
4
-
Cu(OH)
2
dễ tan trong dung dịch NH
3
tạo dung dịch màu xanh thẩm gọi là nước Svayde.
Vd: Cho từ từ dung dịch NH
3
cho đến dư vào dung dịch CuSO
4
.
CÁC KIM LOẠI KHÁC :
I.NIKEN:
1.Vị trí trong BHTTH:
+
28
Ni: [Ar] 3d
8
4s
2
+Ni thuộc ô 28, chu kì 4, nhóm VIIIB.