sáng kiến kinh nghiệm môn văn bồi dưỡng năng lực tự học cho học sinh

Phần một: đặt vấn đề
1. Lý do chọn đề tài
a, Cơ sở lý luận
Nghị quyết trung ơng IV về tiếp tục đổi mới sự nghiệp giáo dục và đào tạo đã
chỉ rõ " Đổi mới phơng pháp dạy học ở tất cả câc cấp học, các bậc học cần áp dụng
những phơng pháp giáo dục hiện đại để bồi dỡng cho học sinh năng lực và t duy sáng
tạo, năng lực giải quyết vấn đề, phải thờng xuyên khơi dạy, rèn luyện và phát triển
năng lực tự học, tự nghiện cứu năng lực nghĩa và làm một cách tự chủ. Năng lực tự
đặt và giải quyết vấn đề ngay trong quá trình học tập ở nhà trờng đi đôi với vai trò
mới của thầy là ngời hớng dẫn cho ngời học biết tự mình tìm kiến thức, xử lí những
tùnh huống, biết làm việc cá nhân, với bạn với thầy, với tập thể, biết chuyển quá
trình đào tạo của mình, là ngời trọng tài đánh giá, kết quả học tập, là ngời cố vấn
giúp ngời học tự đánh giá, tự điều chỉnh theo yêu cầu của mục tiêu ngời học.
Thực tế của quá trình dạy và học trong thời đại bùng nổ thông tin hiện nay đòi
hỏi ngời dạy nói chung và dạy Văn nói riêng cần phải có những đổi mới về mặt ph-
ơng pháp dạy học sao cho phù hợp với yêu cầu lấy học sinh làm trung tâm. Do vậy
đổi mới phơng pháp giảng dạy Văn đang là yêu cầu cấp bách và nhiệm vụ nặng nề
đối với ngời thầy không chỉ để thực hiện những chỉ thị mà là nhằm đáp ứng đợc nhu
cầu chính đáng của ngời học và của công tác đào tạo trong tình hình hiện nay.
b, Cơ sở thực tiễn:
Qua 5 năm thực hiện chơng trình theo hớng đổi mới, qua tìm hiểu thực tế
giảng dạy bộ môn ngữ văn ở trờng THCS Nguyên Lý, tôi nhận thấy:
Phần chuẩn bị giáo viên và học sinh còn sơ sài, đơn điệu, không rõ ràng. Thậm
chí có nhiều học sinh không chuẩn bị bài( thực chất là không biết cách chuẩn bị bài )
hoặc chuẩn bị một cách chống đối .
Khi giáo viên yêu cầu học sinh thảo luận nhóm thì nhiều học sinh lại hoạt
động cá nhân . Số lần tham gia hoạt động nhóm trong các giờ học còn hạn chế , giáo
viên cha kích thích đợc những học sinh yếu, kém hoạt động nhóm .
Cơ sở vật chất lớp học cha hợp lý nên việc tiến hành thảo luận nhóm còn khó
khăn.
Việc giới thiệu bài của giáo viên ( để kích thích trí tò mò, sự hứng thú của học

sinh ) lại diễn ra không thờng xuyên nếu có thì phần giới thiệu đó ít cuốn hút học
sinh
Khi dạy phần truyện kí , giáo viên còn bỏ sót một số thao tác.
Cách kiểm tra đánh giá việc nắm bài của học sinh chủ yếu là yêu cầu học sinh
trình bầy dới hình thức khái niệm cha tổng hợp .
Những vấn đề trên đã dẫn đến tình trạng:
- Học sinh cha thực sự đợc phát huy tính tích cực trong các giờ học.
- Giáo viên làm việc còn quá vất vả. Giờ học nặng nề.
Bản thân là một giáo viên dạy văn, hết sức trăn trở trớc những vấn đề nêu trên,
tôi đã hết sức cố gắng su tầm qua sách vở, học hỏi kinh nghiệm qua các giờ giảng
mẫu ở tổ chuyên môn, ở truyền hình, ở các đợt thao giảng, hội giảng cụm, huyện và
đã tự rút ra đợc một số biện pháp nhằm nâng cao chất lợng giờ lên lớp theo hớng
''Hai tích''
2. Mục đích nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu .
- Việc chuẩn bị bài của giáo viên và học sinh
- Cách tiến hành thảo luận nhóm
- Cách giới thiệu bài trong Đọc - hiểu văn bản
- Cách dạy truyện kí
Phần hai: Giải quyết vấn đề:
A Quá trình nghiên cứu:
I. Việc triển khai thực hiện chơng trình và sách giáo khoa:
.Ưu điểm:
- Thực chất đổi mới PPDH là đổi mới về quan niệm dạy học toàn diện,từ chỗ
thày dạy thụ động đến chỗ trò chủ động tích cực, từ chỗ thày độc thoại đến chỗ thầy
trò đối thoại, trò - trò đối thoại, từ chỗ thầy áp đặt cho học sinh đến chỗ học theo nhu
cầu, từ chỗ chỉ tập trung vào giáo viên đến chỗ chỗ tập trung vào học sinh, từ chỗ tập
trung vào nội dung đến quá trình nhận thức, từ chỗ dạy đến chỗ học, từ chỗ kiến thức
của thày đến cách học của trò.
- Sách giáo khoa viết theo lối đồng tâm, tích hợp và lối mở nên mục tiêu của
ngời học là: Học để biết, học để làm, học để tồn tại và chung sống với mọi ngời. Vì

vậy, mà qua các bài học, H/s đã biết hành động, biết thích ứng, biết giao tiếp ứng xử,
biết tự khẳng định mình.
- Phát huy đợc tính tích cực, chủ động sáng tạo của ngời học dới sự hớng dẫn
của giáo viên. Đồng thời đã đổi mới đợc PP theo hớng tăng cờng sự tơng tác giữa
thày và trò; trò - trò; trò - thầy; thầy,trò - tài liệu và ngợc lại.
- Đổi mới việc lựa chọn hệ thống văn bản rút ngắn hơn so với CT cũ, có nhiều
văn bản mới đợc đa vào ở các lĩnh vực khác nhau, học theo từng cụm bài, số lợng bài
ôn tập tăng, số lợng bài chơng trình địa phơng có ở cả 3 phân môn. Đặc biệt, các bài
tổng kết, ôn tập ở lớp 9 giúp học sinh hệ thống hóa kiến thức toàn cấp.
- Bám sát vào tiến trình lịch sử VH để lựa chọn các tác phẩm tiêu biểu cho các
thể loại của mỗi giai đoạn văn học. Lấy VHVN làm trục chính và bổ xung các tác
phẩm VHVN cùng thể loại một cách tơng ứng để học sinh tiện so sánh đối chiếu.
- Về hình thức: Chỉ còn một cuốn ngữ văn, giảm bớt sự cồng kềnh, nặng nề.
Trong mỗi bài, học sinh đều đợc học cả 3 phân môn đan xen nhau để đảm bảo tính
tích hợp. Tất cả các tri thức và kỹ năngcủa các phân môn đều tập trung hình thành và
rèn luyện cho học sinh năng lực đọc văn, làm văn. Bên cạnh đó thì cấu trúc một bài
học cũng khác trớc(Kết quả cần đạt, tên bài, tên tác giả, ảnh tác giả, chú thích, hệ
thống câu hỏi, ghi nhớ, luyện tập).
. Hạn chế:
Có nhiều bài hay đợc đa vào bài học thì thời lợng quá ít (Đặc biệt ở lớp 9),
còn một số bài hớng dẫn đọc thêm thì thời lợng lại đến hai tiết.
Các bài về cụm từ còn khó đối với học sinh lớp 6.
Trong các bài đọc hiểu văn bản thì tranh ảnh về chân dung tác giả còn hạn
chế.
2. Thực tế chất lợng học sinh qua những năm thực hiện đổi mới chơng trình:
Theo dõi chất lợng bộ môn văn của trờng qua 4 năm thực hiện đổi mới chơng
trình, tôi có số liệu sau:
- Năm học 2002-2003: Học sinh đạt yêu cầu là 60%
- Năm học 2003-2004: Học sinh đạt yêu cầu là 60%
- Năm học 2004-2005: Học sinh đạt yêu cầu là 70%

- Năm học 2005-2006: Học sinh đạt yêu cầu là 75%
II. Những sáng kiến đợc áp dụng trong quá trình giảng dạy
II.1. Để phát huy tính tích cực của học sinh trong các giờ học:
1. Chuẩn bị bài dạy chu đáo cả ở hai phía thày và trò (Khắc phục hạn chế về
việc bố trí thời gian cho một tiết học của CT)
Với giáo viên:
Đây là một trong những khâu quan trọng để quyết định sự thành công của một
giờ học, bởi vậy trong khâu này, giáo viên cần xây dựng kế hoạch hoạt động của thày
và trò một cách khoa học, rõ ràng, hợp lý. Giáo viên phải đọc, nghiên cứu kỹ nội
dung bài học, yêu cầu cần đạt của bài học để có đợc một quy trình soạn bài với các
bớc hợp lý, nhằm định ra các hoạt động và dự kiến thực hiện các hoạt động đó.
- Trớc hết là xác định mục tiêu của bài học: Từ trớc chúng ta vẫn quan niệm
đó là mục tiêu của thầy nhng không đó còn phải là mục tiêu của trò.
+ Mục tiêu cần xác định cụ thể, rõ ràng thì giáo viên mới dễ dàng hình dung ra
các hoạt động của giáo viên và học sinh.
+ Cụ thể hóa mục tiêu dới dạng các động từ nh hiểu, phân tích, cảm nhận, rèn
luyện
VD: Sau bài học , học sinh hiểu rõ đợc sức mạnh của tình yêu thơng con ng-
ời, hiểu đợc đặc sắc nghệ thuật của văn bản, rèn các kĩ năng đọc, kể chuyện diễn
cảm, phân tích các nhân vật và tình huống truyện.
Xác định các kiến thức trọng tâm, mối liên hệ giữa các kiến thức, những vấn
đề khó cần giải quyết, yếu tố tích hợp (Hoặc có cần tích hợp hay không, tích hợp
ngang hay tích hợp dọc, tích hợp với môn học nào khác ). Đồng thời còn phải xác
định phơng tiện dạy học cần thiết, các phơng tiện dạy học đó làm thế nào cho khoa
học.
Trên cơ sở những kiến thức trọng tâm cùng với mục tiêu của bài học và các
ĐDDH có đợc, giáo viên xem xét cân nhắc các nội dung, các hoạt động có thể tổ
chức cho học sinh làm việc dới hình thức nào để tự phát hiện và lĩnh hội kiến thức
mới.
VD: Khi dạy bài ''Sang thu'' ở lớp 9

Khổ 3: Những biến chuyển trong lòng cảnh vật
Giáo viên cần định hớng ở mục này nên cho h/s thảo luận nhóm. Giáo viên cần
dự kiến nội dung cụ thể cho học sinh tự tìm tòi và đi đến nhận thức kiến thức mới.
Hay trong mục 2 của bài ''Kiều ở lầu Ngng bích'' SGK lớp 9. Giáo viên có thể
cho h/s tự tìm hiểu nỗi lòng thơng nhớ của Kiều từ đó cảm nhận đợc tấm lòng thủy
chung, hiếu thảo, vị tha của nàng. Sở dĩ tôi chọn mục này cho học sinh làm việc vì
đây là kiến thức trọng tâm của bài là kiến thức mà sau bài học h/s phải cảm nhận đ-
ợc. Mặt khác, kiến thức này lại liên quan đến yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự
sự, tạo điều kiện cho học sinh có thể làm việc tự phát hiện ra kiến thức mới.
Những kiến thức đó cần đợc nêu lên thành vấn đề, các câu hỏi hoặc bài tập dới
dạng các nhiệm vụ để giao cho học sinh thực hiện.
ở VD trên các yêu cầu để học sinh tìm hiểu phẩm chất của Thúy Kiều đợc thể
hiện dới dạng các câu hỏi sau:
? Trong cảnh ngộ của mình, nàng Kiều đã nhớ tới ai? Nàng nhớ ai trớc, ai sau?
Nỗi nhớ nêu lên nh thế có hợp với đạo lý của ngời phơng Đông không?
? Tác giả đã chọn từ nào để diễn tả nỗi nhớ của Kiều với Kim Trọng, của Kiều
với cha mẹ? Từ đó có hợp lý không?
? Những biện pháp NT nào đợc sử dụng?
? Em cảm nhận đợc điều tốt đẹp nào trong tâm hồn của Thúy Kiều qua những
câu thơ trên?
G/v dự kiến những gợi ý để học sinh có thể tiếp cận và tự phát hiện kiến thức
mới.
G/v gợi ý cho h/s cần biết căn cứ vào câu thơ, câu văn nào, biện phát tu từ nào,
kiến thức nào, môn học nào để trả lời câu hỏi
VD: Khi tìm hiểu yếu tố nghị luận trong văn bản tự sự để trả lời đợc câu hỏi:
Tìm và chỉ ra yếu tố nghị luận trong 2 đoạn trích (của Nam Cao và Nguyễn
Du)?
Vai trò của yếu tố nghị luận trong văn bản tự sự?
Thì giáo viên cần có một số câu hỏi để gợi ý:
Trong mỗi đoạn trích, nhà văn đã nêu ra những luận điểm gì?

Để làm rõ luận điểm đó, ngời nói đã đa ra những luận cứ gì và lập luận nh thế
nào?
Các câu văn trong hai đoạn trích trên thờng là loại câu gì (Miêu tả, trần thuật,
khẳng định, phủ định hay câu ghép có cặp quan hệ từ)?
Các từ lập luận thờng đợc dùng ở đây là gì?
Hay khi đặt câu hỏi:
Câu thơ ''Mặt trời xuống biển nh hòn lửa'' (Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận)
vô lí ở chỗ nào?
Để trả lời đợc câu hỏi này, giáo viên gợi ý học sinh vận dụng kiến thức địa lý
để giải thích.
Giáo viên cũng cần hình dung ra những khó khăn vớng mắc mà học sinh mình
sẽ gặp phải khi tự lực tiếp cận tri thức mới và dự kiến giải đáp cho các em.
+ Dự kiến hình thức tổ chức và thời gian làm việc cho học sinh. Những vấn đề,
bài tập hoặc câu hỏi dễ và đơn giản, giáo viên nên tổ chức cho học sinh làm việc cá
nhân, trong khoảng thời gian là hai phút rồi tổ chức cho các em báo cáo kết quả làm
việc, bổ sung ý kiến cho nhau theo hình thức học tập cả lớp.
Với những vấn đề những bài tập tơng đối khó và phức tạp, h/s cần phải liên hệ
kiến thức đã học, vốn hiểu biết, suy nghĩ, tranh luận mới có thể tìm ra kết luận đúng,
giáo viên nên tổ chức cho h/s làm việc theo nhóm.
Nh ở VD trên, giáo viên cần tổ chức cho h/s:
?Tìm và chỉ ra yếu tố nghị luận trong hai đoạn trích: H/s làm việc cá nhân
? Vai trò của yếu tố nghị luận trong văn bản tự sự: H/s làm việc theo nhóm.
- Lập kế hoạch chi tiết về hoạt động của giáo viên và học sinh trong quá trình
dạy học trên lớp theo tinh thần ''Thầy là ngời hớng dẫn, trò hoạt động''.
Cụ thể: Hoạt động 1: Chuẩn bị vào bài mới: Học sinh nhắc lại kiến thức cũ có
liên quanđến nội dung bài mới, giáo viên tóm tắt các ý chính sau khi h/s phát biểu và
dẫn dắt học sinh vào bài mới.
Hoạt động 2: Cả lớp cùng làm việc dới sự hớng dẫn của giáo viên để tìm ra
kiến thức qua hệ thống câu hỏi theo trình tự: Câu hỏi nhận biết -> Câu hỏi phân tích,
giải thích -> Câu hỏi tổng kết, bình.

Tóm lại: Công việc chuẩn bị của giáo viên đợc thực hiện trong giáo án có 3
phần mà mọi đồng nghiệp đã tiến hành:
- Mục tiêu bài học: Hoạt động học sinh cần thực hiện và kiến thức kỹ năng h/s
có thể đạt đợc sau bài học.
- Phơng tiện dạy học trong đó có sách giáo khoa.
- Hoạt động trên lớp của giáo viên và học sinh.
Vì một tiết học chỉ giới hạn trong 45 phút nên chỉ chọn 1 hoặc 2 vấn đề cho
học sinh tự làm việc, còn các nội dung khác giáo viên vẫn tiến hành dạy học theo các
phơng pháp thông thờng. Mặt khác, giáo viên cũng có thể chọn lọc những bài tập cơ
bản nhất; Cơ bản nhất nhng lại có thể tích hợp để thực hiện trên lớp, còn những bài
tập khác cho h/s tự tìm hiểu và làm ở nhà.
2. Lựa chọn PP thảo luận nhóm phù hợp với tiết học.
Khi tiến hành thảo luận, ngời hớng dẫn có thể là h/s (Khi dạy các bài ôn tập,
chơng trình địa phơng) hoặc là giáo viên (Khi dạy bài mới). Bởi vậy giáo viên nên
chỉ định, bồi dỡng 1->2 em trong tổ có khả năng hớng dẫn thảo luận nhóm. Kinh
nghiệm này giúp cho học sinh có điều kiện bồi dỡng cho mình năng lực tổ chức
nhóm, chỉ đạo điều khiển hoạt động và nâng cao hứng thú tìm tòi, nghiên cứu. Song
muốn vậy, giáo viên phải tính đến loại câu hỏi, bài tập nào để dành cho h/s hớng dẫn
thảo luận một cách vừa sức. Giáo viên nên để cho học sinh bầu ra nhóm trởng, th ký
của mình cố định -> Cách để cho h/s hớng dẫn thảo luận nên để cho học sinh lớp 8,9;
còn đối với học sinh khối 6,7 thì ngời hớng dẫn thảo luận là giáo viên.
Cách thức tiến hành:
- Mở đầu thảo luận: Giáo viên thông báo về nội dung thảo luận, quy trình và
quy định thảo luận.
- Hớng dẫn thảo luận: Cần có quan hệ tốt giữa giáo viên và học sinh nh thái độ
c sử, gơng mặt, lời bình luận của giáo viên làm cho hứng thú của h/s tăng lên trớc và
trong khi thảo luận. Vì vậy, trong quá trình thảo luận cần chú ý:
+ Giáo viên làm nhiệm vụ quan sát, theo dõi mà không tham gia ý kiến, không
cắt ngang lời học sinh, không tỏ vẻ phản ứng nếu câu trả lời, tranh luận không đúng
với ý mình. Nếu nhóm học sinh thảo luận trầm, có vẻ ngắc ngứ, giáo viên có thể gợi

ý để tạo không khí sôi nổi.
+ Nên tiếp xúc với học sinh bằng ánh mắt, nụ cời, cử chỉ thân mật với những
học sinh đang trả lời để khuyến khích học sinh nói.
+ Khuyến khích bằng điểm hay phần thởng(tính u) mỗi học sinh tham gia trả
lời, biểu thị sự hài lòng, thích thú với câu trả lời, bình luận chính xác của học sinh.
+ Khi học sinh đa ra những câu trả lời ngờ nghệch, không đúng, giáo viên nên
nhanh chóng làm cho học sinh nhận thức đợc sự không đúng của thông tin đó mà
không làm ảnh hởng đến cảm xúc, lòng tự trọng của học sinh.
+ Khi học sinh trình bày, giáo viên phải nghe cẩn thận những điều học sinh
nói để hiểu các em định nói gì hoặc ghi chép nhanh lại những điểm cơ bản của mỗi ý
kiến để chuẩn xác kiến thức.
+ Khi thảo luận giáo viên phải biết khi nào kết thúc thảo luận sau khi phần lớn
h/s đã trao đổi ý kiến. Giáo viên thông báo cho học sinh việc kết thúc thảo luận bằng
câu hỏi: Còn có ý kiến nào khác không trớc khi chúng ta cùng thống nhất ý kiến
này? Để cho những học sinh cha bao giờ đợc nói biết rằng mình cần đợc nói ngay lúc
đó.
- Sau khi thảo luận:
+ Giáo viên phải tổng kết những ý kiến phát biểu thống nhất và cha thống nhất
để mình tham gia vào những ý kiến cha thống nhất và bổ xung thêm những ý cần
thiết. Những ý kiến cha thống nhất có thể sắp xếp cho học sinh thảo luận vào lúc
khác(tiết ôn tập).
+ Đánh giá các ý kiến phát biểu, nhận xét tinh thần, thái độ làm việc của học
sinh để thởng điểm hoặc trừ điểm cho cá nhân của nhóm.
3. Thấy đợc vai trò của việc giới thiệu bài mới trong tiết học
Giới thiệu bài là giới thiệu tri thức mới mà học sinh đang khát vọng. Đối với
giờ giảng văn thì những phút vào bài rất quan trọng, nó thu hút học sinh ngay vào
công việc. Trong thực tế hiện nay, trong giờ dạy văn có giáo viên không giới thiệu
bài mới, có giáo viên sau khi kiểm tra miệng viết ngay lên bảng tên bài học mới. Có
giáo viên giới thiệu bài một cách tùy tiện.
Có nhiều cách giới thiệu bài mới nhằm khơi gợi, cuốn hút học sinh, kích thích

năng lực t duy, năng lực phán đoán của học sinh. Với những cách giới thiệu bài tôi
đã và đang áp dụng, xin trình bày để các bạn đồng nghiệp cùng tham khảo và trao
đổi:
Cách 1: Đa bài mới vào hệ thống kiến thức cũ.
Cách giới thiệu này khắc sâu đợc kiến thức cơ bản, giúp học sinh dễ ôn, dễ
nhớ, phát triển t duy lôgic, có khả năng hệ thống hóa kiến thức.
VD: Khi dạy ''Truyện Kiều-Nguyễn Du'' Ngữ văn 9, tôi giới thiệu bài mới nh
sau:
Các em đã tiếp xúc với vẻ đẹp,số phận con ngời và xã hội PK ở trong các văn
bản''Truyện ngời con gái Nam Xơng, Hoàng lê nhất thống chí''. Hôm nay cô trò ta lại
cùng nhau đến với ''Truyện Kiều của Nguyễn Du'' để thấy đợc bản chất của xã hội
PK và vẻ đẹp của con ngời.
Cách 2:Đa bài mới vào thể loại hoặc mối quan hệ giai đoạn.
VD: Khi dạy văn bản''Bếp lửa - Bằng Việt'' ngữ văn 9, tôi giới thiệu:
Chúng ta hẳn không quên hình ảnh anh lính trẻ trên đờng hành quân, nghe
tiếng gà gáy tra lại nhớ tới bà mình trong ''Tiếng gà tra của Xuân Quỳnh'' ngữ văn 7.
Tình bà cháu thật cảm động. Cũng qua văn bản này các em đã biết thế nào là biểu
cảm. Giờ học hôm nay, cô trò chúng ta cùng đến với một tình bà cháu thiêng liêng và
không kém phần xúc động. Văn bản''Bếp lửa của Bằng Việt''.
Cách 3: Đa bài mới vào giai đoạn văn học.
VD: Khi giới thiệu đoạn trích''Tức nớc vỡ bờ'' và ''Lão Hạc'':
Xã hội PK xa, ngời ta bắt gặp nhan nhản cái cảnh địa chủ, quan lại bóc lột tận
xơng tủy ngời nông dân, làm cho họ bần cùng kiệt quệ. Ngời ta cũng dễ thấy những
phẩm chất tốt đẹp,tinh thần phản kháng trớc áp bức của những ngời nông dân ấy qua
các tác phẩm của Nam Cao, Nguyên Hồng, Nguyễn Công Hoan, Ngô Tất Tố.Bài học
hôm nay, sẽ giúp các em thấy đợc những điều cô vừa nêu trên.
Cách 4: Hấp dẫn học sinh bằng một hình tợng mới mẻ.
Đối với mỗi lứa tuổi, h/s đều có khát vọng khám phá cái đẹp trong cuộc sống.
Giới thiệu bằng cách này sẽ kích thích đợc trí tởng tợng của các em. Trong những tr-
ờng hợp này, cần đối lập cái gần với cái xa lạ, cái tầm thờng, thấp kém với cái cao th-

ợng, cái hùng tráng tài giỏi, thông minh với cái ngu dốt, khờ khạo.
VD: Khi giới thiệu bài''Bàn luận về phép học'' ngữ văn 8:
Học để làm gì? Học cái gì? Học nh thế nào? Vấn đề học đã đợc ông cha ta bàn
đến từ lâu. Một trong những ý kiến tuy ngắn gọn nhng rất sâu sắc và thấu tình đạt lý
là đoạn trích:''Bàn luận về phép học của La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp.
Khi giới thiệu bài ''Thánh Gióng'':
Con ngời Việt Nam bé nhỏ nhng đã đánh thắng đế quốc Mĩ khổng lồ. Sức
mạnh vô địch ấy của dân tộc ta đã có truyền thống từ khi Thánh Gióng ra đời. Hôm
nay, chúng ta trở về dĩ vãng để xem Thánh Gióng của chúng ta đánh thắng giặc Ân
nh thế nào?
Cách 5: Tạo nên mâu thuẫn giữa vốn hiểu biết và khả năng giải quyết vấn
đề của cuộc sống.
Nhờ văn học, các em hiểu và thực hiện đợc mối quan hệ giữa con ngời và xã
hội, giữa con ngời và thiên nhiên. Bởi vậy, giới thiệu bài mới theo hớng này vừa kích
thích đợc hoạt động ý chí vừa hình thành quan điểm thực tiễn cho học sinh.
VD: Với văn bản'' Thông tin về trái đất năm 2000'' Ngữ văn 8, tôi giới thiệu:
Hôm nay, trong tiết học này cô trò chúng ta sẽ biết vấn đề gì cần phải giải
quyêt giữa con ngời và môi trờng.
Nh vậy, có nhiều cách giới thiệu bài để gây hứng thú cho học sinh. Giáo viên
không đợc bỏ qua hoặc làm tùy tiện phần này.
4.Hớng dẫn quá trình tự học cho học sinh
Để một giờ học trên lớp thành công thì cần thực hiện tốt công việc chuẩn bị
bài. Công việc này cần cả hai đối tợng: Thày và trò cùng tham gia.
Với học sinh, giáo viên phải cung cấp cho học sinh cách chuẩn bị bài theo một dàn ý
bao gồm các nội dung cơ bản sau:
- Đọc kỹ phần kết quả cần đạt và phần ghi nhớ,
- Đọc kỹ văn bản nhiều lần(có thể là đọc thầm, đọc to hoặc đọc diễn cảm). Đối
với thơ ckhi đọc cần chú ý tới nhịp thơ,
- Tìm hiểu về tác giả, hoàn cảnh ra đời của văn bản,
- Tìm hiểu chú thích(xem các chú thích đó có từ Hán Việt không, có từ địa ph-

ơng không, có thành ngữ, điển tích, điển cố không ) để rút ra đặc sắc nghệ thuật của
văn bản,
- Tóm tắt văn bản(nếu là truyện) học thuộc lòng trớc(nếu là thơ),
- Phân đoạn văn bản,
Tìm chủ đề văn bản,
- Tìm các biện pháp nghệ thuật,
- Trả lời câu hỏi phần ''Đọc - Hiểu'',
- Thử giải các bài tập (Đối với tiếng Việt, tập làm văn).
Nhng nếu giáo viên không chú ý tới hình thức kiểm tra việc chuẩn bị bài của
học sinh thì coi nh không có tác dụng cho hoạt động học trên lớp.Yêu cầu giáo viên
phải có cách kiểm tra việc chuẩn bị bài ở nhà của học sinh. Làm tốt điều này, tất cả
các tiết học trên lớp đều khá thành công.
II.2.Một số kinh nghiệm về dạy truyện ký
Truyện, ký, thuộc tự phẩm tự sự ( văn xuôi trong nớc, ngoài nớc ) nhằm mục
đích mở rộng và nâng cao tâm hồn , tình cảm và t tởng cho học sinh. Bởi vậy, bằng
kinh nghiệm của bản thân tôi đã tiến hành nh sau:
- Trớc hết , cần cho học sinh tóm tắt tác phẩm ngắn gọn để nắm đợc cốt
truyện. Phần tóm tắt này có thể gọi một học sinh tóm tắt toàn bộ tác phẩm hoặc mỗi
học sinh tóm tắt một sự việc. Đây là một hoạt động vừa giúp học sinh củng cố cách
tóm tắt một văn bản tự sự vừa là tích hợp với tập làm văn.
- Chú ý đến yếu tố nghệ thuật đặc trng của truyện, ký để khai thác tác phẩm.
Một số yếu tố mà học sinh cần phát hiện:
+ Mâu thuẫn và kịch tính
VD: Mâu thuẫn và kịch tính giữa bản chất tốt đẹp của Vũ Nơng với sự đa nghi,
nhẫm tâm, thô bạo của Trơng Sinh ( Chuyện ngời con gái Nam Xơng ), giữa cái tin
làng chợ Dầu theo giặc với lòng yêu nớc của ông Hai ( Làng )
+ Chi tiết hàm chứa ý nghĩa
VD: Chi tiết hàm chứa ý nghĩa là cái bóng và lời nói của bé Đản ( chuyện ngời
con gái Nam Xơng ), cái thẹo trên mặt ngời cha ( chiếc lợc ngà )
+ Chân dung và tính cách nhân vật: nh Quang Trung, ông Hai, anh Sáu, Nhuận

Thổ.
- Hớng dẫn học sinh tích hợp giữa phần truyện , ký với phần văn bản tự sự
trong tập làm văn. Lấy các chất liệu trong tác phẩm truyện , ký để dạy văn bản tự sự (
tóm tắt tác phẩm tự sự, miêu tả trong văn bản tự sự, đối thoại và độc thoại trong văn
bản tự sự, ngơì kể và ngôi kể trong văn bản tự sự ).
III. Kết quả thu đợc qua áp dụng sáng kiến so với yêu cầu đặt ra và
so với năm học cha áp dụng sáng kiến.
Sau một thời gia áp dụng những kinh nghiệm trên, tôi thấy chất lợng giờ dạy
tăng lên rõ rệt. Thày trò phối hợp nhịp nhàng trong giờ học.
Về phía giáo viên: Hoàn toàn chủ động trong giờ học, không phải nói nhiều
trong tiết học.
Về phía học sinh: Các em hứng thú với môn học, say mê khám phá kiến
thức.Số học sinh đạt yêu cầu môn học ngày càng tăng.
Qua khảo sát chất lợng 3 năm học, tôi có kết quả cụ thể sau:
Năm học 2003-2004 2004-2005 2005-2006
Số học sinh đợc khảo sát 20 20 20
Số học sinh đạt yêu cầu 10 11 10
Số học sinh đạt khá 2 5 6
Số học sinh đạt giỏi 1 2 3
Qua bảng thống kê trên tôi thấy việc áp dụng những kinh nghiệm dạy học theo
quan điểm tích cực, tích hợp là hết sức cần thiết.
B. Kết luận đề tài:
Trong nỗ lực tìm kiếm một phơng pháp dạy học nhằm đáp ứng yêu cầu của
việc đổi mới công tác dạy và học thì dạy học theo sáng kiến là một việc làm tất yếu
để đáp ứng tốt những yêu cầu đổi mới phơng pháp dạy học theo hớng lấy ngời học
làm trung tâm.
Dạy học theo xu hớng sáng kiến không chỉ nâng cao khả năng t duy độc lập,
tăng cờng khả năng sáng tạo trong học tập, kích thích lòng ham muốn, tìm tòi khám
phá những kiến thức mới của học sinh mà còn góp phần làm hoàn thiện khả năng
chuyên môn và kỹ năng s phạm của giáo viên trong quá trình chuẩn bị và đồng hành

cùng học sinh khám phá kiến thức mới
C. Những kiến nghị đề xuất.
Việc áp dụng có hiệu quả xu hớng dạy học theo sáng kiến trong điều kiện
không thỏa mãn những yêu cầu tối thiểu. Vì vậy để đạt đợc hiệu quả cao hơn, tôi có
một số kiến nghị đề xuất sau:
- Trong nhà trờng cần có phòng th viện đủ về số lợng và phong phú sách tham
khảo cho giáo viên và học sinh. VD: các tập thơ, tập truyện, chân dung các nhà văn
nhà văn nhà thơ về các tác giả, tác phẩm
- Các phơng tiện, thiết bị dạy học phải hoàn chỉnh về về phòng học, quy mô
lớp học, cơ sở vật chất
- Yêu cầu ngời học phải có kỹ năng khám phá biết lục tìm tài liệu ở th viện,
phải biết đọc sách và ghi chép, biết thảo luận và biết bảo vệ vấn đề trớc đám đông do
vậy nhà trờng, cần tổ chức các buổi hoạt động ngoại khóa cho học sinh để bàn về
cách học sao cho có hiệu quả.
Phần ba: Kết luận .
Qua 4 năm đợc học theo hớng " Hai tích" với chơng trình SGK mới phơng
pháp dạy học, của giáo viên thì học sinh đã có những dấu hiệu tích cực trong việc
thay đổi cáh học: thích đóng vai kể truyện, thích lập kế hoạch cho từng bài, thích trao
đổi tranh luận, thích đề xuất thắc mắc mong rằng sáng kiến kinh nghiệm này đợc
đông đảo bạn đồng nghiệp đóng góp ý kiến, áp dụng vào việc giảng dạy sao cho có
hiệu suất cao nhất.
Tôi xin chân thành cảm ơn !
Nguyên lý, ngày 24 tháng 11 năm 2007
Ngời viết