đề cương ôn thi tốt nghiệp môn văn lớp 12

9 10
Nguyn i Quc - H Chớ Minh
I. Những kiến thức cơ bản:
1. Quan điểm sáng tác văn học:
Quan điểm sáng tác văn học của NAQ HCM?
- Ngời xem văn nghệ là một hoạt động tinh thần phong phú, phục vụ có
hiệu quả cho sự nghiệp cách mạng.
- Ngời đặc biệt coi trọng đối tợng thởng thức. Văn chơng trong thời đại
CM phải coi CM là đối tợng phục vụ. Bởi vậy khi viết Ngời thờng đặt ra những
câu hỏi: Viết cho ai? Viết để làm gì? Viết cái gì? Viết nh thế nào?
- HCM luôn quan niệm văn chơng phải có tính chân thật. Nhà văn phải
tránh lối viết cầu kì xa lạ. Hình thức tp phải trong sáng, hấp dẫn, ngôn từ phải
chọn lọc.
2. Sự nghiệp văn học:
Những đặc điểm cơ bản về sự nghiệp văn học của Ng ời?
-Văn chính luận: nhằm mục đích đấu tranh chính trị. Đó là những áng
văn chính luận mẫu mực, lí lẽ chặt chẽ đanh thép đầy tính chiến đấu. (Tuyên
ngôn độc lập, Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến, Bản án chế độ td Pháp)
-Truyện và kí: chủ yếu viết bằng tiếng Pháp rất đặc sắc, sáng tạo và hiện
đại. (Lời than vãn của bà Trng Trắc, Vi hành )
-Thơ ca: (lĩnh vực nổi bật trong giá trị sáng tạo văn chơng HCM) phản
ánh khá phong phú tâm hồn và nhân cách cao đẹp của ngời chiến sĩ CM trong
nhiều hoàn cảnh khác nhau.
3. Phong cách nghệ thuật:
Đặc điểm phong cách nghệ thuật trong văn ch ơng của NAQ _HCM?
Phong cách đa dạng mà thống nhất, kết hợp sâu sắc giữa ctrị và văn ch-
ơng, giữa t tởng và nghệ thuật, giữa truyền thống và hiện đại. ở mỗi loại lại có
phong cách riêng, độc đáo hấp dẫn.
-Văn chính luận: bộc lộ t duy sắc sảo, giàu tri thức văn hoá, gắn lí luận
với thực tiễn.
-Truyện kí rất chủ động và sáng tạo. lối kể chân thực, tạo không khí gần

gũi,có khi giọng điệu châm biếm, sắc sảo, thâm thuý và tinh tế. Truyện ngắn
của Ngời rất giàu chất trí tuệ và tính hiện đại.
-Thơ ca có phong cách đa dạng: nhiều bài cổ thi hàm súc, uyên thâm đạt
chuẩn mực cao về nghệ thuật, có những bài là lời kêu gọi dễ hiểu.
4. Tác phẩm Vi hành
- Hoàn cảnh sáng tác: Năm 1932 khi chính phủ Pháp mời KĐ sang Mác
Xây dự cuộc đấu xảo thuộc địa. Để vạch mặt KĐ và những thủ đoạn xảo trá
của thực dân Pháp, NAQ đã viết truyện ngắn Vi hành bằng tiếng Pháp.
- Nội dung chính:
+ Tình huống truyện độc đáo và có hiệu quả nghệ thuật: Chân dung KĐ
đợc miêu tả qua lời bàn luận của cặp thanh niên Pháp khiến cho bức chân dung
rất chân thực. Tình huống gây nhầm lẫn đạt hiệu quả châm biếm sâu sắc, tạo
sức thuyết phục cho câu chuyện, giữ thái độ khách quan khi kể chuyện.
+ Chọn hình thức bức th, câu chuyện có vẻ khách quan, đồng thời tg có
thể xen vào câu chuyện những lời bình luận một cách tự nhiên.
+ Tp hớng đến hai đối tợng là KĐ và thực dân Pháp. KĐ hình dáng xấu
xí thô kệch( mũi tẹt, mắt xếch ) phục sức cổ lỗ, kì quặc, trang sức lố bịch, ăn
chơi vô độ Dới mắt chính phủ Pháp, KĐ là bù nhìn, là công cụ tuyên truyền
cho chế độ thuộc địa. Với ngời dân P, KĐ nh một tên hề rẻ tiền mà ông bầu
+ Tố cáo chính sách thuộc địa giả dối, độc ác của td Pháp.
Đề : Anh (chị) hãy nêu rất ngắn gọn giá trị nội dung của truyện ngắn
Vi hành của NAQ - HCM ?
Gợi ý:
-Lật tẩy bản chất đồi bại của tên vua bù nhìn bán nớc KĐ.
-Phần nào vạch trần bản chất bịp bợm xấu xa của thực dân P ở thuộc địa
cũng nh ở chính quốc.
Đề : Phân tích nội dung đả kích giàu tính chiến đấu và bút pháp nt đặc
sắc trong truyện ngắn Vi hành ?
Gợi ý:
-Nội dung đả kích giàu tính chiến đấu:

+ Vạch trần chân tớng bỉ ổi của tên vua KĐ từ bộ dạng lố bịch, thói xa
hoa đàng điếm đến bản chất bù nhìn của y.
+ Lật tẩy âm mu bịp bợm xấu xa của thực dân P ở thuộc địa cũng nh ở
chính quốc.
-Nt đặc sắc:
+ Tạo tình huống nhầm lẫn.
+ Dùng hình thức viết th
bút pháp trào phúng, châm biếm đa dạng. linh hoạt.
Đề : Những sáng tạo nghệ thuật độc đáo của Nguyễn ái Quốc trong truyện
ngắn Vi hành
1. Những tình huống nhầm lẫn độc đáo
- Đôi trai gái ngời Pháp nhầm TG là KĐ.
- Dân chúng Pháp nhầm những ngời VN trên đất Pháp là KĐ
- Chính phủ Pháp nhầm những ngời An Nam trên đất Pháp đều là KĐ
=> 3 tình huống liên tiếp tăng cấp
* ý nghĩa:
- Thể hiện thái độ khách quan của ngời kể chuyện
- Tình huống nh đùa nh bịa làm tăng tính hài hớc khiến cho KĐ hiện lên càng
trở lên lố bịch nh một câu truyện tiếu lâm
2. Hình thức viết th:
- Bác viết th cho cô em họ ở An Nam
* ý nghĩa: tạo đợc sự gần gũi và không khí nh thật
-Khiến cho TP hấp dẫn mang dáng dấp một bức th tình
- Có thể đa ra những phán đoán giả định
- Đổi giọng chuyển cảnh kinh hoạt, liên hệ tạt ngang so sánh thoải mái
3Những thành công khác:
- Nghệ thuật làm bấo
- Ngôn ngữ sinh động hấp dẫn đa giọng điệu
- Thể văn trào phúng thâm thuý sâu cay
- Nghệ thuật dựng chân dung độc đáo, miêu tả KĐ mà không cần KĐ xuất

hiện
5. Bài thơ Chiều tối :
- Cảnh vật trong buổi chiều tối: Hình ảnh cánh chim và đám mây vừa
giầu chất hoạ, vừa có khả năng gợi cảm. Sự mệt mỏi của cánh chim, cô đơn
của đám mây chiều cũng là tâm trạng của ngời tù đang tha phơng.
- Cảnh đêm tối: bức tranh bứng sáng bởi lò than rực hồng. Bản lĩnh cứng
cáp đẫ giúp ngời tù nhanh chóng thoát khỏi cô đơn và mệt mỏi để phát hiện ra
sức sống. Vẻ đẹp của bức tranh thể hiện ở hình ảnh ngời lao động.
=> Tâm hồn HCM luôn hớng vè tơng lai, về nơi có ánh sáng ấm áp của
sự sống.
- Bài thơ có vẻ đẹp cổ điển và tinh thần hiện đại:
+ Lối vẽ chỉ bằng vài nét chấm phá nhng ghi lại đợc linh hồn của tạo
vật.
+ Niềm vui bình dị đời thờng với hình ảnh khoẻ khoắn của cô gái lđ.
Đề Phân tích bài thơ Chiều tối ?
Gợi ý:

9 10
-Cảnh thiên nhiên buồn vắng, cô đơn ở hai câu thơ đầu và ánh sáng
niềm vui bất ngờ ở hai câu sau toả ra từ hình ảnh cô gái xay ngô bên lò than
rực hồng.
-Sự hoà hợp của bút pháp cổ điển và tinh thần hiện đại.
Đề : Chất cổ điển và hiện đại của bài Mộ?
-Mộ mang mầu sắc cổ điển:
+Bài thơ t tuyệt, bằng chữ Hán
+ Giàu cảm hứng về vẻ đẹp của thiên nhiên: Buổỉ chiều, chim, mây
+ Thiên nhiên đợc miêu tả qua vài nét chấm phá nh muốn ghi lại linh hồn của
tạo vật
+ Nhân vật trữ tình có phong thái ung dung nhàn tản có quan hệ hoà hợp với
thiên nhiên, coi thiên nhiên là bạn tri âm tri kỉ

+ Những chữ là nhãn tự hay là thi nhãn dờng nh là linh hồn của cả bài
thơ:hồng
- Bút pháp cổ điển kết hợp hài hoà với bút pháp hiện đại. Hình tợng thơ luôn
vận động luôn hớng tới ánh sáng, sự sống và tơng lai, luôn có chất thép
phẩm chất của ngời chiến sĩ cách mạng trong một bài thơ tứ tuyệt cổ điển hàm
súc
6. Bài thơ Giải đi sớm
Bài thơ thể hiện khí phách hiên ngang của ngời cộng sản HCM. Trong
lúc tăm tối nhất của cuộc sống tù đày, Ngời vẫn lạc quan tin tởng, vẫn hớng tới
một ban mai tơi sáng. Giải đi sớm thể hiện sự vận động của thời gian và sự đổi
thay của cảnh vật, từ đêm tối đầy trăng sao nhng lạnh lẽo đến ban mai ấm áp
và tơi sáng.
-Bài 1: Khung cảnh buổi sáng sớm, khi ngời tù bị chuyển lao. Thái độ
của ngời đi xa kiên cờng sẵn sàng đối diện với mọi vất vả và hiểm nguy. Thể
hiện khí phách của ngời CM trớc ngục tù đoạ đầy.
Bài 2: Không gian và thời gian có sự thay đổi, đó là kết quả của quá trình vận
động thể hiện niềm tin tởng, lạc quan. Ngời cộng sản đẫ vợt lên mọi khó khăn
và tin tởng vào tơng lai tơi sáng. Chinh nhân đẫ trở thành thi nhân. Con
ngời làm chủ hoàn cảnh của mình.
Đề : Sự vận động của hình tợng thơ trong bài Tảo giải
1.Sự biến đổi mau lẹ của thiên nhiên
-Một cảnh đêm tĩnh mịch thanh vắng nhng không thê lơng ảm đạm mà cuộc
sng đang vận động, bóng tối đang tan dần => bức tranh thiên nhiên cao rộng
mang tầm vóc vũ trụ đang chuyển nhanh chóng vào buổi ban mai. Đây là thời
điểm đặc bit của một
ngày thể hiện sức mạnh chiến thắng của ánh sáng đối với bóng tối, của sự ấm
áp xua đI không khí lạnh lẽo
2. Hình ảnh ngời ra đi
Con ngời vẫn vững bớc không nao núng tinh thần. chủ động đón nhận
và thách thức thiên nhiên => ú l con ngi vt lờn hon cnh bt chp

hon cnh tự y, luụn vng vng vi tinh thn thộp, tõm hn bỏt ngỏt t do
Đề : Nêu hoàn cảnh sáng tác Nhật kí trong tù?
NKTT là tập nhật kí viết bằng thơ
- Tháng 8 năm 1942 ngời lấy tên là Hồ chí Minh quay trở lại Trung Quốc để
nhận sự viện trợ của phe đồng minh với danh nghĩa là đại biểu của Việt nam
độc lập đồng minh và phân bộ quốc tế phản xâm lợc
- Sau nửa tháng đi bộ, đến Túc Vinh, quảng Tây vào ngày 29-8-1942 Ngời bị
chính quyền Tởng Giới Thạch bắt giam.
- 13 tháng bị tù đày trải qua 30 nhà lao của 13 huyện thuộc tỉnh Quảng Tây
Trung Quốc đến tháng 8- 1943 Ngời mới đợc thả ra
- Trong thời gian đó Ngời đã sáng tác 133 bài thơ và ghi trong cuốn sổ tay đặt
tên là Ngục trung nhật kí
Đề 6: Bức chân dung tinh thần tự hoạ của Hồ Chí Minh trong Nhật kí trong tù
Trong hoàn cảnh nghiệt ngã đến cùng cực Bác vẫn tràn trề lòng yêu đời, yêu
ngời, Bác vẫn giữ đợc khí phách của một nhà cách mạng chân chính:
1. Tinh thần kiên cờng bất khuất:
Thân thể ở trong lao
Tinh thần ở ngoài lao
Muốn lên sự nghiệp lớn
Tinh thần phải càng cao
2.Tâm hồn mềm mại tinh tế, hết sức nhạy cảm với mọi biến thái của thiên
nhiên và lòng ngời: chiều tối, ngắm trăng, giải đi sớm, mới ra tù tập leo núi
3.Phong thái ung dung tự tại hết sức thoải mái nh bay lợn trong vùng trời tự
do:
Gió sắc tự gơm mài đá núi
Rét nh rùi nhọn chích cành cây
Chùa xa chuông giục ngời nhanh bớc
Trẻ dẫn trâu về tiếng sáo bay
( Hoàng hôn)
4. Nóng lòng sốt ruột nh lửa đốt, khắc khoải ngóng về tự do, mỏi mắt nhìn về

tổ quốc:
Năm canh thao thức không nằm
Thơ tù ta viết hơn trăm bài rồi
Xong bài, gác bút nghỉ ngơi
Nhòm qua cửa ngục ngắm trời tự do
( Đêm không ngủ )
5.Lạc quan tin tởng luôn hớng về bình minh và mặt trời hồng: Giải đi sớm,
chiều tối
6. Trằn trọc lo âu không bao giờ nguôi nỗi đau lớn của dân tộc nhân loại :
Trung thu đêm lạnh
7. Bài thơ Mới ra tù tập leo núi
- Hai câu đầu là bức tranh phong cảnh thiên nhiên đợc nhìn từ đỉnh núi.
Đó là bức tranh sơn thuỷ hữu tình, mang màu sắc cổ điển rất rõ nét với mây
núi, sông nớc và ngời đi dạo nhắm cảnh.
- Hai câu sau là tâm trạng trữ tình đó là sự nối tiếp cảm hứng đăng sơn
hữu ức vốn quen thuộc trong thơ ca cổ điển, thể hiện tấm lòng của HCM đối
với đất nớc, tấm lòng của Ngời không nguôi hớng tới quê hơng.
- Hình ảnh thiên nhiên mang nhiều tính chất ẩn dụ.
- Vẻ đẹp cổ điển: đề tài, điểm nhìn, bút pháp, hình ảnh nhân vật trữ
tình.
Đề : Bút pháp cổ điển và tinh thần hiện đại đợc thể hiện qua bài thơ: Tân
xuất ngục học đăng sơn
1. Bút pháp cổ điển:
+Bài thơ tứ tuyệt, bằng chữ Hán
+ Giàu cảm hứng về vẻ đẹp của thiên nhiên: núi, mây,sông =>lên núi nhớ bạn
+ Thiên nhiên đợc miêu tả qua vài nét chấm phá nh muốn ghi lại linh hồn của
tạo vật
+ Nhân vật trữ tình có phong thái ung dung nhàn tản có quan hệ hoà hợp với
thiên nhiên, coi thiên nhiên là bạn tri âm tri kỉ
+ Những chữ là nhãn tự hay là thi nhãn dờng nh là linh hồn của cả bài thơ:

- Bút pháp cổ điển kết hợp hài hoà với bút pháp hiện đại. Hình tợng thơ luôn
vận động luôn hớng tới ánh sáng, sự sống và tơng lai, luôn có chất thép
phẩm chất của ngời chiến sĩ cách mạng trong một bài thơ tứ tuyệt cổ điển hàm
súc
8. Tác phẩm Tuyên ngôn độc lập

9 10
- Hoàn cảnh sáng tác: CM tháng Tám thắng lợi, chính quyền HN về tay
nd. Ngày 26/9/1945 Chủ tịch HCM từ chiến khu VB trở về HN. Tại căn nhà số
48 phố Hàng Ngang, Bác soạn thảo TNĐL. Ngày 2/9/1945 tại quảng trờng BĐ
HN thay mặt Chính phủ lâm thời nớc VN DC CH, Ngời đọc bản TNĐL.
TNĐL tuyên bố trớc quốc dân và tg về sự ra đời của nớc VN DC CH đồng thờ
đập tan luận điệu xảo trá của bọn đế quốc Mĩ, Anh, Pháp.
- TNĐL là một văn bản chính luận mẫu mực, bố cục chặt chẽ, dânc
chứng xác thực, lí lẽ đanh thép, lập luận chặt chẽ.
- Nội dung:
+ Tg trích dẫn hai bản tuyên ngôn của P, Mĩ làm cơ sở lí luận cho bản
TN
+ Đa ra những dẫn chứng xác thực tố cáo tội ác thực dân P để vạch trần
luận điệu cớp nớc của chúng.
+ Khẳng định và tuyên bố quyền độc lập chính đáng của nd VN. Tg
khẳng định chính ngời Vn đã tự dành đợc quyền độc lập và sẽ bảo vệ nó đến
cùng.
Đề : Nêu hoàn cảnh sáng tác của Tuyên ngôn độc lập
- 19-8-1945 Cách mạng tháng 8 thành công, TW Đảng rời chiến khu Việt Bắc
về Hà Nội
- tại căn nhà số 48- phố Hàng Ngang, Hồ Chí minh đã soạn thảo tuyên ngôn
độc lập
- ngày 2- 9- 1945, tại quảng trờng Ba Đình, Ngời đã độc bản tuyên ngôn trớc
hơn chục nghìn đồng bào khai sinh ra nứơc Việt nam dân chủ cộng hoà

- Tuyên ngôn độc lập là một văn kiện lịch sử là một áng văn chính luận mẫu
mực
Đề : Đoạn m đầu Tuyên ngôn độc lập của Hồ chí minh đợc viết rất cao tay:
vừa khéo léo va kiên quyết lại vừa hàm chứa nhiều ý nghĩa sâu sắc.Hãy phân
tích để làm sáng tỏ điều đó
- Nhằm xây dựng cơ sở pháp lí Bác trích dẫn tuyên ngôn độc lập của Mĩ 1776
và tuyên ngôn dân quyền, nhân quyền của Pháp 1791 vì lí do sau đây:
+ Đối tợng mục đích của bản tuyên ngôn:
*Nhân dân ta vừa tiến hành cuộc cách mạng giành chính quyền thắng lợi thì đã
có bao nhiêu thù trong giặc ngoàil ăm le phá hoại. vận mệnh đất nớc lúc này
nh ngàn cân treo sợi tóc
*Thực dân Pháp đang có ý đồ trở lại chiếm đóng Việt nam. Nhằm dọn đờng
cho trở ngại này Pháp đã đa ra luận điệu Nớc Việt nam trớc đây là thuộc địa
của Pháp bị Nhật chiếm đóng, nay phe phát xít đã đầu hàng vô điều kiện phe
Đồng minh trên toàn thế giới. Pháp là nớc thuộc phe Đồng Minh, phe thắng
trận nên có quyền tiếp tục trở lại bảo hộ Việt nam . Vì vậy mục đích của
tuyên ngôn là bác bỏ luận điệu xảo trá trên. đối tợng mà bản tuyên ngôn hớng
tới là các nớc Anh, Pháp, Mĩ
+ Bằng việc trích dẫn hai văn kiện này Hồ Chí Minh dẫ khéo léo dùng gậy ông
để đập lng ông , nhắc lại lí lẽ của tổ tiên họ để dằng buộc họ.
-Hai đoạn văn này tập trung khẳng định quyền tự do bình đẳng của con ngời .
Không dừng lại ở đó Hồ Chí Minh đã suy rộng ra là quyền tự do bình đẳng của
tất cả các dân tộc trên thế giới
- Bằng biệc trích dẫn này bác đã đặt nớc Việt Nam ngang hàng với mọi dân tộc
trên thế giới( liên hệ với Đại cáo bình Ngô)
- Bản tuyên ngôn của Ngời đã nổ phát súng đầu tiên cho phong trào bão táp
cách mạng xoá bỏ chế độ thực dân kiểu cũa nửa đầu thế kỉ XX
Đề : Phân tích: Vi hành là một tác phẩm văn ch ơng với nhiều thủ pháp
nghệ thuật độc đáo.
1. Trớc hết phải kể đến sự tạo ra tình huống truyện, tình huống nhầm lẫn

- Cái tài của tác giả biểu hiện ở chỗ có khả năng dồn nén một nội dung lớn lao,
mãnh liệt vào trong một h cấu nghệ thuật đơn giản đến lạ lùng: một khoảnh
khắc ngắn ngủi trên một toa xe điện. Vẻn vẹn ba nhân vật, trong đó, một ngời
chỉ lặng lẽ nghe và nghĩ ngợi. Còn lại, chỉ là một câu chuyện ríu rít của một
đôi trai gái, một câu chuyện phù phiếm, bâng quơ, nh thờng vẫn thế ở kiểu
chuyện trò của các cặp tình nhân. ấ y vậy mà càng đi sâu vào truyện thì cái
cách sắp đặt tởng chừng đơn giản ấy lại càng lung linh nhiều ánh sáng bất ngờ:
- Bởi đâu vậy? Bởi tác giả đã đặt cài vào đó một loạt tình tiết thế hiểu lầm. Ban
đầu là sự nhầm lẫn của đôi tình nhân. Sau đó là sự nhầm lẫn của dân chúng
Pháp và cuối cùng chính phủ Pháp cũng không còn nhận ra vị thợng khách của
mình:
Ngời biết tiếng Pháp thì bị coi là chẳng hiểu gì. Ngời chẳng phải vua thì lại cho
là Hoàng thợng. Không có Khải Định thật, mà Khải Định thật vẫn cứ hiện ra,
trong một bức biếm hoạ có một không hai về một anh vua đến thật đúng lúc,
để làm một thứ trò tiêu khiển không mất tiền, quá rẻ so với đám vợ lẽ nàng
hầu vua Cao Miên hay s thánh xứ Công gô , vào lúc cái kho giải trí đang
cạn ráo. Đến giữa truyện, tác giả để đôi trai gái xuống tàu. Tởng chừng với chi
tiết đó, truyện không còn khả năng diến tiến. Vậy mà hoàn toàn không phải.
Hoá ra nhân vật bớt đi, đối thoại không còn, nhng tình huống nhầm lẫn vẫn đ-
ợc giữ nguyên, và bây giờ tác giả tiếp tục khai thác nó theo cách khác. Trớc đó,
Tôi bị lầm là Hoàng đế. Bây giờ thì Hoàng đế có thể là tôi và cũng có thể
là bất cứ ngời Việt nào trên đất Pháp. Sự phê phán Khải Định cha dừng lại. Nh-
ng một nội dung tố cáo khác đã mở ra: sự rình mò từng bớc chân của ngời dân
thuộc địa; và từ đó, cái muôn ngàn lần cay đắng vì bị mất tự do của kiếp ngời
vong quốc. Có thể thấy, việc khéo bố trí một tình huống nhầm lẫn đã cung cấp
cho cốt truyện một khả năng biến ảo khôn lờng. Tạo ra tình huống nhầm lẫn là
biện pháp nghệ thuật cơ bản nhất. Tình huống ấy làm cho câu chuyện trở lên
trớ trêu hài hớc kịch tính hơn. Bằng tình huống nhầm lẫn Vi hành đã góp
thêm vào cho kho tàng trào phúng - vốn đã khá phong phú của dân tộc Việt
Nam một tiếng cời mới mẻ. Đó là một tiếng cời trí tuệ. Nó không giòn giã trên

bề mặt mà thâm trầm ở bề sâu. Nó chỉ hiện ra, thật chua chát, mỉa mai, sau
một quá trình suy nghĩ để nhận ra cái trái tự nhiên nằm trong bản thân sự vật.
2. Hình thức viết th: Bên dới nhan đề Vi hành, tác giả đặt một dòng
phụ đề: Trích những bức th gửi cô em họ do tác giả dịch từ tiếng An Nam. Đây
là một hình thức nghệ thuật nhằm hớng tới đối tợng độc giả. Công chúng văn
học Pháp vốn quen thuộc và yêu thích hình thức kể chuyện dới dạng bức th
(th Ba t của Mông tex kiơ, Những bức th gửi từ cối xay gió của Aphôngxơ
Đô đê). Mặt khác, sự hớng tới phơng Đông huyền bí xứ sở của bí mật bị đánh
cắp, khát khao đợc hởng thứ cảm giác lạ ở chốn xa xăm ấy cũng là xu thế
trong văn học phơng Tây không chỉ một thời. Vì thế dòng phụ đề trong truyện
sẽ đem lại ấn tợng thích hợp với khẩu vị văn chơng của công chúng Pháp. Điều
đó chứng tỏ Nguyễn ái Quốc rất trung thành với phơng châm sáng tác của
mình. Phải nhận thức rõ: viết cho ai để xác định đúng: viết cái gì và viết nh thế
nào? Bởi vậy, viết truyện dới hình thức th từ không phải là một biện pháp sáng
tạo mới mẻ. Nhng trong trờng hợp Vi hành đã đạt hiệu quả thẩm mỹ độc
đáo.
a) Dùng lối viết th Nguyễn á i Quốc có thể đổi giọng và chuyển cảnh linh
hoạt. Th từ cho một ngời thân trong quan hệ cá nhân là một thứ văn hết sức tự
do phóng túng, nó giúp tác giả có thể đổi giọng một cách thoải mái tự nhiên:
từ giọng tự sự khách quan thuật lại những điều mắt thấy tai nghe trên tàu điện
ngầm đến giọng trữ tình thân mật khi nhắc lại kỷ niệm thân thiết với cô em họ.
Có thể chuyển cảnh rất linh hoạt: từ cảnh đi xe điện ngầm ở Pari, chuyển thẳng
tới cảnh quê nhà thuở thiếu thời, khi còn ngồi vắt vẻo trên đầu gối của ông Bác
mà nghe chuyện cổ tíchtừ truyện cải trang của ông vua Thuấn bên Tàu, vua

9 10
Pie bên Nga, đến chuyện vi hành của những ông hoàng bà chúa vì những lý
do ít cao thợng hơn.
b) Liên hệ tạt ngang so sánh thoải mái :Th là thứ văn rất chủ quan cứ
phóng bút theo dòng cảm nghĩ tự do và độc đoán của ngời viết. Nhờ thế tác giả

có thể từ câu chuyện vi hành của Khải Định mà đa ra đủ thứ phán đoán giả
định những hành vi bất chính và t cách dơ dáy của y phải chăng ngài muốn.
Hay ngài muốn ai cấm đợc ngời viết th nghĩ ngợi thoải mái nh vậy? Rồi từ
chỗ đả kích Khải Định đến châm biếm mật thám Pháp và cả Chính phủ Pháp
đối với những ngời yêu nớc Việt Nam, mỉa mai chế giễu cái tính chất bịp bợm
của bọn thực dân luôn huênh hoang những công lao khai hoá của chúng đối
với dân thuộc địa. Lối viết th sử dụng một cách sáng tạo đã khiến tác phẩm
trong khuôn khổ một thiên truyện ngắn rất ngắn gọn đả kích một lúc nhiều đối
tợng, đả kích từ nhiều phía bằng nhiều giọng điệu khác nhau. Đồng thời tạo
nên tính hài hớc sức hấp dẫn đặc biệt của tác phẩm.
3. Giọng điệu trần thuật ở ngôi thứ nhất tạo độ tin cậy xác tín. (Đây là trờng
hợp thờng xuất hiện ở những tác giả có vị trí mở đầu: nh Puskin, Khởi đầu
của mọi khởi đầu nền Văn học Nga thế kỷ 19, Lỗ Tấn - ngời đặt nền móng
cho văn học vô sản Trung Hoa trong các tác phẩm đầu tay thờng sử dụng ngôn
ngữ trần thuật ở ngôi thứ nhất
- Nguyễn ái Quốc viết Vi Hành những năm 1920. Đây là đại biểu đầu tiên và
duy nhất của Văn học cách mạng Việt Nam lúc bấy giờ). Có thể tìm thấy trong
Vi hành nhiều giọng điệu khác nhau. Khi nghiêm trang khi cời cợt, khi vui
tơi, nhí nhảnh khi buồn nhớ mênh mông, khi lạnh lùng sắc sảotuy nhiên bao
trùm lên tất cả vẫn là giọng mỉa mai châm biếm, bề ngoài có vẻ nhẹ nhàng nh-
ng thực chất là những đòn đả kích sâu cay mãnh liệt.
- Sử dụng lối nói ngợc nghĩa để đả kích Vi hành Phải chăng ngài muốn
Ngày nay cứ mỗi lần ra khỏi cửa thật tôi kh ông sao che dấu nỗi niềm tự hào
đợc làm ngời An Nam và sự kiêu hãnh có một vị hoàng đế.
- Đặt những chuyện vi hành bên cạnh nhau để làm nổi bật chủ đề đả kích.
Ngôn ngữ đa thanh điệu, vì vậy đa nghĩa.
- Câu chuyện phù phiếm bâng quơ của một cặp tình nhân lại nhằm thể hiện
mục đích chính trị nghiêm trang. Đó là một cách thú vị để hạ bệ tên vua Khải
Định. Trở thành đối tợng cợt nhạo chế giễu rẻ tiền nhất trong một câu chuyện
tầm phào.

- Tài năng nghệ thuật trần thuật của tác giả Vi hành đã đóng góp thêm cho
kho tàng trào phúng vốn khá phong phú của dân tộc Việt Nam một tiếng cời
mới mẻ.
III. Kết luận Vi hành là một kết tinh xuất sắc thể hiện sự kết hợp giữa
chính trị và văn chơng trong sự nghiệp sáng tác của Bác.
- Vi hành không phải là trờng hợp duy nhất đã thể hiện sự kết hợp chặt chẽ
giữa chính trị và văn chơng. Sự kết hợp đó đã trở thành một quan điểm sáng
tác, một phơng châm cầm bút mà Bác đã theo đuổi suốt cuộc đời.
- Nhng về sự kết hợp đó Vi hành thực sự là một kết tinh nghệ thuật xuất sắc:
- ở đây Bác không làm văn chơng vì văn chơng. Mọi sự lựa chọn nghệ thuật
(ngôn ngữ, bút pháp, cách xây dựng tình huống, nhân vật) đều xuất phát từ
nhu cầu mục tiêu cách mạng, đều nhằm đạt tới mục tiêu đó một cách hiệu quả
nhất. Nhng chính nhờ có những lựa chọn sáng tạo nghệ thuật đó mà nội dung
chính trị của tác phẩm trở nên có sức mạnh, có sự sắc bén không gì thay thế
nổi. Song không phải vì phục vụ chính trị mà Vi hành bị mất hoặc bị giảm
chất văn chơng chính trị không hạn chế sáng tạo văn chơng mà ngợc lại đã là
nguồn nhiệt tình, nguồn cảm hứng giúp Nguyễn ái Quốc phát huy kiến thức,
tài năng làm nên những sáng tạo đột xuất độc đáo ghi dấu ấn mới mẻ đẹp đẽ
trong lịch sử văn học dân tộc.
Tố Hữu
I. Những kiến thức cơ bản:
1. Con đờng thơ của Tố Hữu:
Bắt đầu từ khi nhà thơ giác ngộ lí tởng cộng sản rồi phục vụ cho từng
chặng đờng cách mạng qua các tập thơ: Từ ấy, Việt Bắc, Gió lộng, Ra trận,
Máu và hoa.
- Từ ấy: Tập thơ đầu tay sáng tác từ 1937 1946 : Tiếng hát của ngời
thanh niên say mê lí tởng, gồm 3 phần: Máu lửa, Xiềng xích, Giải phóng.
- Việt Bắc: (1947 -1954) : Ca ngợi cuộc sống và con ngời kháng chiến.
- Gió lộng: (1955 1961): Thể hiện niềm vui xây dựng miền Bắc
XHCN.

- Ra Trận: (1962- 1971) : Phản ánh cuộc kháng chiến chống Mĩ, tự hào,
tin tởng vào con đờng cách mạng, bày tỏ niềm thơng tiếc vô hạn đối với Bác.
- Máu và hoa: (1972 1977): Phản ánh con đờng cách mạng đầy gian
khổ nhng đầy tự hào của dân tộc, ca ngợi tổ quốc VN.
2. Phong cách thơ TH:
- Thơ TH là thơ trữ tình chính trị:
- Thơ TH thiên về khuynh hớng sử thi và cảm hứng lãng mạn
- Thơ TH có giọng điệu riêng: giọng tâm tình ngọt ngào tha thiết.
- Thơ Th giàu tính dân tộc.
3. Bài thơ : Tâm t trong tù: viết tháng 4. 1939 khi bị giam tại nhà
lao Thừa Thiên Huế.
ND cơ bản:
- Cuộc sống bên ngoài nhà tù đợc gợi lên từ những âm thanh nhà thơ
lắng nghe đợc trong xà lim bộc lộ nỗi cô đơn và sự khát khao đợc tự do.
+ Nỗi cô đơn, tâm trạng cô đơn bị kẹp giữa hai không gian tơng phản :
cảnh thân tù và ở ngoài kia.
+ Khao khát hớng về cuộc sống tự do từ ngoàI nhà tù bằng phơng tiện
duy nhất đó là thính giác.
+ Hai câu thơ hay nhất: Nghe lạc ngựa. Tiếng guốc đi về
=> Tấm lòng thơng mến khát khao hớng về cuộc sống và tâm hồn nhạy cảm
rung động theo từng âm thanh thân thuộc với đời sống con ngời.
- Thái độ tự phê phán, tự đấu tranh của nhà thơ.
4. Việt Bắc: Sau Chiến thắng ĐBP, hoà bình trở lại, miền bắc đợc
giải phóng. Tháng 10 1954 các cơ quan trung ơng của Đảng và chính phủ
rời chiến khu VB về HN. Bài thơ đợc tg sáng tác trong hoàn cảnh này. Bài thơ
thể hiện tình quân dân thắm thiết, tái hiện cuộc chia tay. VB là đỉnh cao của
thơ TH & là một tp xuất sắc của VHVN thời kì kc chống P.
ND cơ bản:
- Tình quân dân gắn bó thể hiện ở cuộc chia tay đầy lu luyến, nhớ lại
những tháng ngày cùng gian nan vất vả nhng đầy niềm tin CM (Mình về mình

có nhớ ta Nguồn bao nhiêu nớc nghĩa tình bấy nhiêu)
- Cuộc sống sinh hoạt và khung cảnh thiên nhiên VB đợc hiện lên qua
nỗi nhớ của nhân vật trữ tình với t cách ngời ra đi ( Nhớ gì nh nhớ ngời yêu
Nhớ từ Cao Lạng nhớ sang Nhị Hà) Qua nỗi nhớ ấy cuộc sống sinh hoạt ,
thiên nhiên, con ngời VB và những ngày cùng kháng chiến hiện lên sinh động
và đáng yêu. Những câu thơ giàu chất nhạc, hoạ và chứa chan cảm xúc trữ
tình.
- Không khí kháng chiến tràn đầy niềm vui, tự hào, lời thề gắn bó thuỷ
chung hai miền ngợc xuôi.( Những đờng VB của ta Gửi dao miền ngợc thêm
trờng các khu)
- Khẳng định vị trí lịch sử của thủ đô gió ngàn VB đối với CM.
Bao trùm lên tất cả là tình cảm gắn bó của ngời ra đi với chiến khu
VB Cách xng hô mình ta biến đổi vô cùng linh hoạt đã thể hiện tình cảm
tuy hai mà một của ngời cm với VB, giữa miền xuôi với miền ngợc.

9 10
Đoạn thơ đậm đà màu sắc dân tộc từ hình thức nt đến nội dung tình
cảm. Qua giọng điệu ca dao ngọt ngào. Kẻ ở ngời về, ngời hỏi ngời đáp, đều
chìm đắm trong cảm xúc êm ái, trong tâm trạng xao xuyến bâng khuâng.
5. Kính gửi cụ ND TH: Bài thơ đợc sáng tác khi nhà thơ đi
công tác vào các tỉnh miền Trung trong những ngày chiến tranh phá hoại của
đế quốc Mĩ đã lan rộng ra miền Bắc. Tự niềm cảm thông sâu sắc đối với cuộc
đời của nàng Kiều, của ND, tg thể hiện quan điểm nhân sinh về tốt xấu, về
cuộc đời, về ct.
ND cơ bản:
- Sự đồng cảm sâu sắc của tg với cuộc đời lận đận của ND trong những
ngày đất nớc đầy biến động. Khổ thơ tổng kết một cách cô đọng cảnh ngộ và
tâm sự của ND: một nhân cách lớn giữa buổi loạn li. ( Nửa đêm . Sóng xao
TĐ)
- Trân trọng nhân cách và giá trị nhân đạo trong tp của ND. Giá trị nhân

đạo sâu sắc đã tạo nên sức sống trờng tồn cùng ls và văn hoá dân tộc cho tp
của ND. Nó vợt lên mọi sự huỷ hoại của tgian vẫn còn nguyên giá trị đối với
cuộc sống hiện đại. ( Nỗi niềm xa Hỡi ơi thân ấy biét là mấy thân)
- Liên tởng từ thời đại ND đến hiện tại. Khẳng định cuộc sống vẫn cha
hết bọn ngời ác, con ngời vẫn không ngừng đấu tranh.
- Đánh giá và khẳng định giá trị của những vần thơ cháy bỏng nhân đạo
của ND. Nhà thơ khẳng định: những tp đầy nhân đạo của ND đã trở thành một
di sản văn hoá dân tộc, thấm vào hồn dân tộc, nó vừa thiêng liêng, vừa gần giũ
và thân thơng.
Bài thơ thể hiện cảm hứng nhân văn sâu sắc: trân trọng những giá trị
văn hoá quá khứ và đa nó đến gần với cuộc sống hiện tại.
II. Đề bài thực hành:
Đề 1: Phân tích đoạn thơ sau đây trong bài thơ Tâm t trong tù Tố
Hữu.
Cô đơn thay là cảnh thân tù Dới đờng xa nghe tiếng guốc đi về
Gợi ý:
- Giới thiệu chung về bài thơ:
- Giới thiệu chung về đoạn thơ: Đây là những câu thơ đặc sắc nhất của
tp, thể hiện ấn tợng sóng nhất, day dứt nhất, sâu nhất trong tâm t của nhân vật
trữ tình. Đó là sự thấm thía nỗi cô đơn và niềm khát khao hớng về cuộc sống
bên ngoàI nhà tù.
- Phân tích chi tiết:
+ Cuộc sống bên ngoài nhà tù đợc gợi lên từ những âm thanh nhà thơ
lắng nghe đợc trong xà lim bộc lộ nỗi cô đơn và sự khát khao đợc tự do.
+ Nỗi cô đơn, tâm trạng cô đơn bị kẹp giữa hai không gian tơng phản :
cảnh thân tù và ở ngoài kia.
+ Khao khát hớng về cuộc sống tự do từ ngoài nhà tù bằng phơng tiện
duy nhất đó là thính giác.
+ Hai câu thơ hay nhất: Nghe lạc ngựa. Tiếng guốc đi về
=> Tấm lòng thơng mến khát khao hớng về cuộc sống và tâm hồn nhạy cảm

rung động theo từng âm thanh thân thuộc với đời sống con ngời.
Đề 2: Hoàn cảnh sáng tác bài thơ VB ? Vì sao có thể nói: VB không chỉ
là tình cảm riêng của TH mà còn là tiêu biểu cho suy nghĩ, tình cảm cao đẹp
của con ngời kháng chiến đối với VB, với nd, với kháng chiến, với cm.
Gợi ý:
Hoàn cảnh sáng tác: Sau chiến thắng ĐBP , hoà bình trở lại, miền bắc đợc giải
phóng. Tháng 10 1954 các cơ quan trung ơng của Đảng và chính phủ rời
chiến khu VB về HN. Bài thơ đợc tg sáng tác trong hoàn cảnh này. Bài thơ thể
hiện tình quân dân thắm thiết, tái hiện cuộc chia tay. VB là đỉnh cao của thơ
TH & là một tp xuất sắc của VHVN thời kì kc chống P.
Bài thơ nói lên tình nghĩa thắm thiết với Vb quê hơng cm, với nd, với cuộc
kháng chiến gian khổ nay đẫ trở thành kỉ niệm sâu nặng
Bài thơ phác hoạ những tháng ngày gian lao nhng vẻ vang của CM và kháng
chiến
Đề 3: Tại sao có thể nói: Bài thơ Kính gửi cụ ND mang đậm tính dân
tộc và màu sắc cổ điển?
Gợi ý:
- Vận dụng thành công thể thơ lục bát truyền thống mà chính ND đã
đánh một dấu son qua truyện Kiều. Trong lời thơ của ND có dùng nhiều từ cổ
lẩy nhiều ý thơ, tứ thơ từ TK để diễn tả tình ý của con ngời hiện đại. nên bài
thơ vừa có âm hởng TK vừa nh là lời tâm sự dó lá thành công và đắc sắc trong
thơ TH: Thơ trữ tình chính trị.
- TH dùng hình thức tập Kiều để đa ngời đọc nh trở lại thời đại ND và
TK. Sự sáng tạo của TH: Đây không phải là một bài thơ tập Kiều thuần tuý mà
nhà thơ đẫ sử dụng một số chữ nghĩa, hình ảnh, tứ thơ trong TK nhng tạo đợc
không khí của TK, thể hiện đợc t tởng cơ bản của ND.
- TH dùng những cách diễn đạt có tính ớc lệ trong thơ cổ gớm quân.
kết thúc bàI thơ lại là hình ảnh gợi không khí trang trọng cổ kính dù nói về
hiện tại Bỗng nghe
- Bài thơ có nhịp điệu uyển chuyển, âm hởng ngọt ngào của thể thơ lục

bát truyền thống.
Đề 4: Phân tích tâm trạng và cảm xúc của nhân vật trữ tình ng ời thanh niên
cách mạng trong đoạn thơ sau ở bài Tâm t trong tù của Tố Hữu:
Cô đơn thay là cảnh thân tù
Tai mở rộng và lòng sôi rạo rực
Tôi lắng nghe tiếng đời lăn náo nức
ở ngoài kia vui sớng biết bao nhiêu !
Đây âm u đôi ánh lạt ban chiều
( )
Hơng tự do thơm ngát cả ngàn ngày
Khi đứng lại sau cánh cửa xà lim khép chặt, có lẽ thấm thía nhất, ấn tợng nhất
trong lòng ngời tù là nỗi cô đơn. ở ngời tù trẻ tuổi này cũng vậy, phần đầu bài
thơ tập trung khắc họa tâm trạng cô đơn bằng một bút pháp lãng mạn đặc sắc.
Cô đơn thay là cảnh thân tù !
Một tiếng kêu than nh vậy đứng đầu hai khổ thơ liên tiếp, cho ta hiểu ngời
tù đang rất cô đơn. Càng cô đơn hơn khi mà ở ngoài kia là tiếng đời lăn náo
nức; là vui sớng biết bao nhiêu. một thế giới khác, một không gian khác
hoàn toàn tơng phản.
Nếu so sánh với một ngời cùng cảnh ngộ là Hồ Chí Minh lúc bị giam trong
nhà lao của bọn Tởng Giới Thạch thì Tố Hữu lúc ấy cha có đợc cái bình tĩnh
ung dung của tác giả Nhật ký trong tù. Tuy nhiên, điều đó cũng thật dễ chấp
nhận khi ta đi vào tìm hiểu nguyên nhân của tâm trạng này.
Tuổi hai mơi là tuổi của ớc mơ và khát vọng, lòng phơi phới yêu đời, bao nhiêu
dự định, bao nhiêu hoài niệm, bao nhiêu bạn bè thân từng ngày vui chung,
đồng chí anh em kề vai chiến đấu.Thế mà nay, trái tim trẻ trung đó bị giam
vào bốn bức tờng, tách biệt, cách ly hẳn với đời sống. Vì vậy mà nó cảm thấy
cô đơn, cái cô đơn của một con ngời bị tách khỏi cuộc sống sôi nổi, chứ không
phải cái cô đơn của con ngời bế tắc, không tìm thấy sự xẻ chia trong đồng loại.
Chính vì vậy, cảm giác cô đơn ở đây cũng phần nào thể hiện sự gắn bó tha
thiết với cuộc sống, với cuộc đời và với phong trào cách mạng.

Nỗi cô đơn trong cảm xúc lại đợc không gian nhà tù ảm đạm, với lạnh lẽo
của tờng vôi khắc khổ và sàn lim manh ván ghép sầm u làm tăng thêm nỗi
cô đơn.

9 10
Hoµn c¶nh nµy dƠ dÉn lßng ngêi ®Õn chç ch¸n n¶n, ch×m ®¾m trong nçi c« ®¬n
cđa m×nh. Nhng kh«ng ph¶i, lßng chµng thi sÜ trỴ võa bÞ t¸ch ra khái cc ®Êu
tranh, dÉu cã c« ®¬n nhng vÉn ngËp trµn niỊm híng väng vỊ cc ®êi, yªu
cc ®êi b»ng mét t×nh yªu m·nh liƯt. §äc kü c¶ mÊy ®o¹n th¬ ta thÊy cã c¶m
gi¸c c« ®¬n nhng h×nh tỵng v÷ng ch¾c nhÊt, nỉi bËt nhÊt trong hai khỉ th¬ l¹i
lµ h×nh tỵng ngêi trai trỴ.
“Tai më réng vµ lßng s«i r¹o rùc
T«i l¾ng nghe tiÕng ®êi l¨n n¸o nøc”
“Më réng” vµ “l¾ng nghe” - hai hµnh ®éng ®i cïng víi nhau, nã thĨ hiƯn
t×nh yªu m·nh liƯt cđa ngêi tï víi cc sèng bªn ngoµi.
Trong hoµn c¶nh nµy, ph¬ng tiƯn duy nhÊt ®Ĩ tiÕp xóc víi cc sèng bªn ngoµi
lµ thÝnh gi¸c, v× cc sèng bªn ngoµi déi vµo b»ng mét lèi duy nhÊt lµ nh÷ng
©m thanh väng qua lç cưa nhá, cđa gian xµ lim: 9 ®éng tõ nghe lỈp ®i lỈp l¹i
trong 24 c©u th¬ ®éng cđa ®êi. Trong bµi th¬ nµy, c¶m xóc thÝnh gi¸c ®· ®ỵc
huy ®éng mét c¸ch tèi ®a. B»ng sù l¾ng nghe hÕt m×nh, thi sÜ ®· l¾ng nghe ®ỵc
nh÷ng ©m thanh rÊt gi¶n dÞ cđa ®êi sèng bªn ngoµi.
Khỉ th¬ thø 2 vµ thø 3 diƠn t¶ cơ thĨ nh÷ng g× anh ®· nghe. ë khỉ th¬ thø 2
TiÕng chim:
“Nghe chim reo trong giã m¹nh lªn triỊu”
Kh«ng ph¶i mét tiÕng chim ®¬n lỴ mµ lµ mét tiÕng chim reo trong giã m¹nh
lªn triỊu, h×nh ¶nh th¬ thËt m¹nh mÏ vµ d÷ déi. TiÕng chim reo trong giã m¹nh
chÝnh lµ biĨu tỵng niỊm kh¸t khao tù do mét c¸ch m·nh liƯt trong lßng t¸c gi¶.
TiÕng d¬i:
“Nghe véi v· tiÕng d¬i chiỊu ®Ëp c¸nh”
TiÕng d¬i véi v· ®Ëp c¸nh trong chiỊu gỵi nªn vỴ ®Đp thi vÞ vµ gỵi nhiỊu nçi

niỊm xao x¸c.
TiÕng l¹c ngùa:
“Nghe l¹c ngùa rïng ch©n bªn giÕng l¹nh”
C©u th¬ thĨ hiƯn sù tinh tÕ nh¹y c¶m vµ søc m¹nh cđa tëng tỵng: Tõ mét
tiÕng lơc l¹c vang lªn nhµ th¬ h×nh dung thÊy chó ngùa thÊm l¹nh ci ngµy,
®øng bªn giÕng rïng m×nh rÊt khÏ, tõ c¸i rïng m×nh ®ã lµm rung lªn mét tiÕng
lơc l¹c. C©u th¬ còng hµm chøa t©m tr¹ng ngêi viÕt: ThÊm thÝa c¸i l¹nh cđa sù
c« ®¬n.
TiÕng gc: “Díi ®êng xa nghe tiÕng gc ®i vỊ”
§©y lµ ©m thanh duy nhÊt gÇn gòi víi con ngêi, mang h¬i híng con
ngêi. C©u th¬ kh«ng cã chót dơng c«ng nghƯ tht g× nhng l¹i cã søc lay
®éng lín. Nã gỵi lªn kh«ng khÝ v¾ng vỴ cđa mét ®êng phè c¹nh nhµ lao. Cã
v¾ng vỴ th× tiÕng gc míi väng lªn nh thÕ. Cã thĨ h×nh dung nh÷ng bíc ch©n
®i qua, xa dÇn theo tiÕng gc nhá dÇn väng l¹i, råi cã nh÷ng bíc ch©n trë
vỊ…TiÕng gc lµ biĨu tỵng cđa cc ®êi b×nh dÞ, cđa cc sèng thêng ngµy,
cđa nh÷ng g× th©n th¬ng vỊ cc sèng. C©u th¬ béc lé mét tÊm lßng kh¸t khao
híng vỊ cc sèng, mét t©m hån nh¹y c¶m rung ®éng tríc nh÷ng ©m thanh
b×nh dÞ nhÊt cđa cc ®êi.
Cïng thêi gian nµy còng cã mét thi sÜ l·ng m¹n trỴ cã c¸i nghiªng tai kú diƯu:
“Nghe ®i rêi r¹c trong hån
Nh÷ng ch©n xa v¾ng, dỈm mßn lỴ loi”
TiÕng ch©n ngêi trong th¬ cđa thi sÜ l·ng m¹n chØ gỵi lªn sù chia l×a: “nghe
®i” nªn tÊt c¶ ®Ịu lµ bn, c« ®¬n chØ thÊy nh÷ng ch©n xa v¾ng, chØ thÊy
nh÷ng dỈm mßn lỴ loi. Bíc ch©n ngêi ®ỵc c¶m nhËn qua t©m hån ngêi chiÕn sÜ
c¸ch m¹ng th× cã c¶ ®i vµ vỊ, cã ra ®i mµ còng cã xum häp, ®Çm Êm th©n th-
¬ng.
Trong 4 chi tiÕt trªn hµnh ®éng l¾ng nghe kh«ng chØ hiĨu theo nghÜa th«ng th-
êng, ë ®©y t¸c gi¶ cßn nghe b»ng c¶ t©m tëng, tëng tỵng, b»ng ký øc vµ b»ng
c¶ hoµi niƯm… V× vËy, nh÷ng g× nghe ®ỵc võa cơ thĨ, l¹i còng rÊt m¬ hå, tÝnh
m¬ hå ngµy mét t¨ng cao h¬n trong khỉ th¬ thø ba:

“T«i m¬ hå nghe tÊt c¶ bªn ngoµi
§ang rÝu rÝt gi÷a mét trêi réng r·i”
Nhµ th¬ nãi lµ “nghe tÊt c¶” mµ thùc ra kh«ng nghe cơ thĨ mét ©m thanh g×,
bëi tÊt c¶ trong t©m hån t¸c gi¶ lµ mét b¶n hßa ©m vỊ sù sèng vui vỴ, h©n hoan,
®Çy h¹nh phóc th©n ¸i vµ phÊn chÊn.
Nghe giã xèi trªn cµnh c©y ngän l¸
Nghe mªnh mang søc kháe cđa tr¨m loµi
C¶nh vËt trë nªn rùc rì, d¹t dµo, bõng në vµ t¬i s¸ng, v¹n vËt chan hßa trong
cc sèng ®Çy mËt ngät:
§ang hót mËt cđa ®êi x©y hoa tr¸i
H¬ng tù do th¬m ng¸t c¶ ngµn ngµy
§ỵc tËn hëng “®êi c©y hoa tr¸i” vµ “h¬ng tù do th¬m ng¸t” trong tho¸ng
chèc th«i, ngêi ta ®· ®đ hµm ¬n cc sèng, nhng ë ®©y l¹i lµ “c¶ ngµn ngµy” -
con sè tỵng trng cho sù v« tËn, vÜnh h»ng. H¹nh phóc Êy lín lao biÕt bao
nhiªu, l¹i diƠn ra trong hiƯn t¹i: “®ang hót mËt”. Sù ®èi lËp gi÷a cc ®êi vµ
chèn lao tï d©ng lªn cao ®é thĨ hiƯn kh¸t väng híng vỊ cc ®êi, lín lao ®Õn
kh¾c kho¶i cđa ngêi chiÕn sÜ, thi sÜ trỴ ti.
®Ị 5: Hoàn cảnh sáng tác VIỆT BẮC – Tố Hữu .
Việt Bắc là căn cứ đòa của cách mạng và kháng chiến .
• Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, hiệp đònh Giơnevơ về Đông Dương
được kí kết (tháng 7- 1954) hòa bình lập lại, m. Bắc nước ta được giải
phóng. Một trang sử mới của đất nước,một giai đoạn mới của CM được mở
ra.
• Tháng 10 năm ấy, các cơ quan trung ương của Đảng và chính phủ
rời chiến khu Việt Bắc trở về Hà Nội. Nhân sự kiện lòch sử ấy, Tố Hữu
sáng tác bài “Việt Bắc” .
“Việt Bắc” là đỉnh cao của thơ Tố Hữu và cũng là một tác phẩm xuất sắc
của văn học Việt Nam thời kháng chiến chống thực dân Pháp .
Bài thơ gồm 150 câu lục bát ,là khúc hát trữ tình hay nhất trong tập thơ
cùng tên của nhà thơ, đoạn trích (90 câu lục bát ) là phần mở đầu và phần

I, nói về những kỉ niệm với kháng chiến.
®Ị 6 : Hoàn cảnh sáng tác KÍNH GỬI CỤ NGUYỄN DU – Tố Hữu .Tháng
10 và tháng 11/ 1965 , Tố Hữu có chuyến đi công tác vào các tỉnh miền
Trung,. Khi ấy, cuộc ch/ tr phá hoại của đế quốc Mỹ đã lan rộng vùng khu
IV cũ từ Thanh Hóa đến Quảng Bình trở thành tuyến lửa ác liệt
Trong chuyến đi này, Tố Hữu đã làm một chùm thơ mang tính thời sự, in
đậm những hình ảnh và khí thế của cuộc chiến đấu .
• Cũng trong chuyến đi đó,nhà thơ đã qua huyện Nghi Xuân, quê
hương cụ Ng. Du đúng vào dòp kỉ niệm 200 năm sinh của đại thi hào Ng.
Du. Tố Hữu sáng tác “Kính Gửi Cụ N. Du” – đưa vào tập “RA TRẬN”
1972
®Ị 7: Ph©n tÝch bµi th¬ ViƯt B¾c “ ”
Hai mươi câu đầu là lời nhắn gửi, những câu hỏi của “ta” (người ở lại nhắn
gửi hỏi “mình” (người về). Cảnh tiễn đưa, cảnh phân ly ngập ngừng, lưu luyến
bâng khng: “Tiếng ai tha thiết bên cồn… áo chàm đưa buổi phân li…” Có 8

9 10
câu hỏi liên tiếp (đặt ở câu 6): “Có nhớ ta… có nhớ không… có nhớ những
ngày… có nhớ những nhà… có nhớ núi non… mình có nhớ mình…” Sự láy đi
láy lại diễn tả nỗi niềm day dứt khôn nguôi của người ở lại. Bao kỷ niệm sâu
nặng một thời gian khổ như vương vấn hồn người:
(…) Mình đi có nhớ, những ngày
Mưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù
Mình về có nhớ chiến khu
Miếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai
Mình đi có nhớ những nhà
Hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son…
Các câu 8 hầu như ngắt thành 2 vế tiểu đối 4/4, ngôn ngữ thơ cân xứng, hài
hòa, âm điệu thơ êm ái, nhịp nhàng, nhạc điệu ngân nga thấm sâu vào tâm hồn
người, gợi ra một trường thương nhớ, lưu luyến mênh mông.

“Mình” và “ta” trong ca dao, dân ca là lứa đôi giao duyên tình tự. “Mình”,
“ta” đi vào thơ Tố Hữu đã tạo nên âm điệu trữ tình đậm đà màu sắc dân ca,
nhưng đã mang một ý nghĩa mới trong quan hệ: người cán bộ kháng chiến với
đồng bào Việt Bắc; tình quân dân, tình kẻ ở người về.
Sáu mươi tám câu tiếp theo là người về trả lời kẻ ở lại. Có thể nói đó là
khúc tâm tình của người cán bộ kháng chiến, của người về. Bao trùm nỗi nhớ
ấy là “như nhớ người yêu” trong mọi thời gian và tràn ngập cả không gian:
- Nhớ cảnh Việt Bắc, cảnh nào cũng đầy ắp kỷ niệm:
“Nhớ từng bản khói cùng sương,
Sớm khuya bếp lửa người thương đi về
Nhớ từng rừng nứa bờ tre,
Ngòi Thia, sông Đáy, suối Lê vơi đầy”
- Nhớ con người Việt Bắc giàu tình nghĩa cần cù gian khổ:
“… Nhớ bà mẹ nắng cháy lưng
… Nhớ người đan nón chuốt từng sợi dang
…Nhớ cô em gái hái măng một mình
… Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung”
Điều đáng nhớ nhất là nhớ người ở lại rất giàu tình nghĩa, “đậm đà
lòng son”:
“Thương nhau chia củ sắn lùi
Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng”
Nhớ cảnh 4 mùa chiến khu. Nỗi nhớ gắn liền với tình yêu thiên
nhiên, tình yêu sông núi, đầy lạc quan và tự hào. Nhớ cảnh nhớ người,
“ta nhớ những hoa cùng người”. Nhớ mùa đông “Rừng xanh hoa
chuối đỏ tươi”. Nhớ “Ngày xuân mơ nở trắng rừng”. Nhớ mùa hè “Ve
kêu rừng phách đổ vàng”. Nhớ cảnh “Rừng thu trăng rọi hòa bình”.
Nỗi nhớ triền miên, kéo dài theo năm tháng.
- Nhớ chiến khu oai hùng:
“Núi giăng thành luỹ sắt dày,
Rừng che bộ đội, rừng vây quân thù”

- Nhớ con đường chiến dịch:
“Những đường Việt Bắc của ta,
Đêm đêm rầm rập như là đất rung.
Quân đi điệp điệp trùng trùng
Ánh sao đầu súng bạn cũng mũ nan.
Dân công đỏ đuốc từng đoàn
Bước chân nát đá muôn tàn lửa bay…”
Âm điệu thơ hùng tráng thể hiện sức mạnh chiến đấu và chiến thắng
của quân và dân ta. Từ núi rừng chiến khu đến bộ đội, dân công, tất cả
đều mang theo một sức mạnh nhân nghĩa Việt Nam thần kỳ quyết
thắng.
- Nỗi nhớ gắn liền với niềm tin
“… (Nhớ) ngọn cờ đỏ thắm gió lồng cửa hang
… Nhìn lên Việt Bắc: Cụ Hồ sáng soi
… Trông về Việt Bắc mà nuôi chí bền”
- Nhớ Việt Bắc là nhớ về cội nguồn, nhớ một chặng đường lịch sử
và cách mạng:
“Mười lăm năm ấy ai quên
Quê hương cách mạng dựng nên Cộng hòa”
®Ò 8: ph©n tÝch bµi th¬ KÝnh göi cô NguyÔn Du Tè H÷u“ ” –
Bài thơ gồm có 34 câu lục bát, gắn hình thức tập Kiều và lấy Kiều, tác giả đã
nhắc lại 3 câu Kiều nguyên vẹn: “Dầu lìa ngó ý, còn vương tơ lòng”, Mai sau,
dù có bao giờ…”, và câu “Đau đớn thay phận đàn bà…” đồng thời lấy ra một
số từ ngữ, giọng điệu của Nguyễn Du như “Tiền Đường”, “Ưng, Khuyển”,
“Sở Khanh”, “ruồi xanh”, “hôi tanh”, “Hỡi lòng”, “Dòng trong đục”, “cánh
bèo lênh đênh”, “kiếp phong trần”, “cờ đào”,…
Nhờ thế, điệu thơ, hồn thơ, tình thơ, tuy mới mẻ mà vẫn gần gũi thân quen,
làm cho người đọc như cảm thấy tiếng nói Nguyễn Du, thơ Nguyễn Du, sau
200 năm vẫn còn đồng vọng.
Câu thơ thứ 2 “Bâng khuâng nhớ Cụ, thương thân nàng Kiều” là cảm hứng

chủ đạo của bài thơ. “Nhớ Cụ” là nhớ tấm lòng nhân đạo, nhớ tài thơ của
Nguyễn Du, nhớ cuộc đời mười năm gió bụi”, nhớ cuộc sống gian truân
Câu thơ của Tố Hữu như nhắn gửi với bao buồn thương, man mác:
“Hỡi lòng tê tái thương yêu
Giữa dòng trong đục, cánh bèo lênh đênh”
Đặc biệt trong bài thơ này, nhiều câu thơ mang tính “lưỡng ngôn”, Tố Hữu
vừa nói với Nguyễn Du, vừa đối thoại với nhân vật Thúy Kiều. Đoạn thơ sau
đây như làm sống lại một quãng đời đầy bi kịch của Kiều trong đêm “trao
duyên”, trước ngày báo ân báo oán, khi bị ép lấy viền thổ quan, quá đau khổ,
Kiều phải nhảy xuống sông Tiền Đường tự tử:
“Ngổn ngang bên nghĩa bên tình
Trời đêm đâu biết gửi mình nơi nao?
Ngẩn ngơ trông ngọn cờ đào
Đành như phận gái sóng xao Tiền Đường”.

9 10
Câu thơ “Trời đêm đâu biết gửi mình nơi nao” nhắc lại cảnh hãi hùng Kiều
trốn khỏi nhà Hoạn Thư, để sau đó lại rơi vào tay Bạc Bà Bạc Hạnh. “Ngọn cờ
đào” là của Từ Hải: “Ba quân chỉ ngọn cờ đào - Đạo ra Vô Tịch, đạo vào Lâm
Tri”. “Ngẩn ngơ” là tâm trạng Kiều trong những tháng ngày lưu lạc, cũng là
tâm trạng của Nguyễn Du trước thời cuộc khi Tây Sơn ra Bắc Hà. Và “ngọn
cờ đào” ấy cũng có thể là của người anh hùng Nguyễn Huệ: “Mà nay áo vải cờ
đào – Giúp dân dựng nước biết bao công trình” .
Càng thương nàng Kiều, nhà thơ lại càng đồng cảm với Nguyễn Du: “Nỗi
niềm xưa, nghĩ mà thương” Thương cho tình duyên Kiều bị đứt đoạn, trâm
gãy bình tan “Dầu lìa ngó ý, còn vương tơ lòng”. Thương cho Kiều khi nàng
dặn dò với em trong đêm trao duyên. “Mai sau, dù có bao giờ”… Thương
nàng Kiều bao nhiêu lại cảm thông với “nỗi niềm” Nguyễn Du bấy nhiêu:
“Nhân tình nhắm mắt chưa xong
Biết ai hậu thế, khóc cùng Tố Như?

Mai sau dù có bao giờ…
Câu thơ thuở trước, đâu ngờ hôm nay!”
Nguyễn Du đã từng ký thác một nỗi niềm: Chẳng biết ba trăm năm lẻ nữa -
Người đời ai khóc Tố Như chăng? (Độc Tiểu Thanh ký). Nguyễn Du cũng
từng viết trong “Truyện Kiều”: “Thương thay cũng một kiếp người - Hại thay
mang lấy sắc tài làm chi…”
Vì thế, “Tố Hữu mới viết: “Biết ai hậu thế, khóc cùng Tố Như”; nghĩa là
con cháu hôm nay, người đời nay không chỉ “khấp Tố Như” mà còn “khóc
cùng Tố Như”, đau với nỗi đau nhân tình, đồng cảm với tiếng khóc, với tấm
lòng nhân đạo của thi hào dân tộc Nguyễn Du.
Cuộc đời Thuý Kiều là cuộc đời người thiếu nữ tài sắc bạc mệnh. Truyện
Kiều cũng là một khúc đàn bạc mệnh từng làm tê tái lòng người gần hơn hai
thế kỷ nay. Nó vẫn là “Khúc Nam âm tuyệt xướng” làm rung động lòng
người:
“Tiếng đàn xưa đứt ngang dây,
Hai trăm năm lại càng say lòng người”
Từ ngày Nguyễn Du mất đến nay, trên đất nước ta “Cuộc thương hải tang
điền mấy lớp…”, thế mà “tấm lòng thơ” của ông vẫn thiết tha, vẫn mang nặng
tình đời. Và hình ảnh Thúy Kiều, hình ảnh của những người đàn bà bạc mệnh
trong cuộc đời vẫn còn làm rơi lệ nhân gian:
“Đau đớn thay phận đàn bà,
Hỡi ôi, thân ấy biết là mấy thân!”
Tố Hữu đã dành những vần thơ hàm súc và xúc động nhất, nhắc lại một câu
Kiều hay nhất để ca ngợi và khẳng định giá trị nhân đạo của “Truyện Kiều”.
Trong “Đoạn trường tân thanh”, “bọn bạc ác tinh ma” như Tú bà, Mã Giám
Sinh, Bạc bà, Bạc Hạnh, ưng Khuyển, Sở Khanh”, đã bị trừng phạt một cách
đích đáng “máu rơi thịt nát tan tành”, nhưng trên đất nước ta, nhất là ở miền
Nam (1965) còn đầy rẫy loại bất lương “hại người”. Mượn xưa để nói nay
cũng là một nét đặc sắc trong bút pháp của Tố Hữu:
“Song còn bao nỗi chua cay,

Gớm quân Ưng Khuyển, ghê bầy Sở Khanh,
Cùng loài hổ báo, ruồi xanh,
Cùng phường gian ác, hôi tanh hại người!”
Các nhà nho trong thế kỷ 19 đã dành những lời đẹp nhất ca ngợi “Truyện
Kiều”. Mông Liên Đường viết: “Lời văn tả ra hình như máu chảy ở đầu ngọn
bút, nước mắt thấm trên tờ giấy…, nếu không có con mắt trông thấu cả sáu
cõi, “tấm lòng nghĩ suốt cả nghìn đời, thì tài nào có cái bút lực ấy”. Đào
Nguyên Phổ thì khẳng định: “Truyện Kiều” là “Khúc Nam âm tuyệt xướng”.
Cao Bá Quát tấm tắc khen “Truyện Kiều” là “Tiếng thơ đạt thấu tình đời”,
v.v… Tố Hữu đã đứng trên đỉnh cao thời đại viết nên những câu thơ có “tính
chất đúc kết ngợi ca cái hay, cái đẹp của “Truyện Kiểu”. Đó là “tiếng
thương… tiếng mẹ ru”, là tiếng vọng của non nước nghìn thu… Nguyễn Du
và thơ ông bất hủ với thời gian “nghìn năm sau…”:
“Tiếng thơ ai động đất trời
Nghe như non nước vọng lời ngàn thu.
Nghìn năm sau nhớ Nguyễn Du,
Tiếng thương như tiếng mẹ ru những ngày”
Hai câu cuối bài thơ như đưa người đọc từ thế giới Truyện Kiều, thơ chữ
Hán của Nguyễn Du trở về với thực tại. Tiếng trống thúc giục gọi quân như
tiếng hịch vang lên hùng tráng. Cả dân tộc đã và đang đứng lên đánh giặc để
bảo vệ đất nước, cũng là để bảo vệ những di sản văn hoá của dân tộc, để bảo
vệ “Truyện Kiều” đỉnh cao của nền thơ ca dân tộc. Nhà thơ Tố Hữu đã làm
sống lại không khí lịch sử oai hùng:
“Sông Lam nước chảy bên đồi,
Bỗng nghe trống giục ba hồi gọi quân”
Nguyễn Du và kiệt tác “Truyện Kiều” là niềm tự hào to lớn của mỗi con
người Việt Nam trong hai thế kỷ nay. “Nguyễn Du viết Kiều đất nước hóa
thành văn” (Chế Lan Viên). Bài thơ của Tố Hữu đã giúp mỗi chúng ta cảm
nhận vẻ đẹp nhân văn của Truyện Kiều, ngưỡng mộ và biết ơn thi hào dân tộc
Nguyễn Du đã để lại trong lòng ta “Tiếng thương như tiếng mẹ ru những

ngày”
§«i m¾t – Nam Cao
Tóm tắt truyện
Độ và Hoàng là đôi bạn văn chương ở Hà Nội trước Cách mạng. Kháng chiến
bùng nổ, Độ trở thành một cán bộ tuyên truyền nhãi nhép. Còn Hoàng đưa vợ
con đi tản cư về một làng cách xa Hà Nội hàng trăm cây số. Vợ chồng anh
được người quen cho ở nhờ 3 gian nhà gạch sạch sẽ. Vẫn nuôi chó béc giê. Độ
đi bộ hàng chục cây số đến thăm Hoàng. Vợ chồng Hoàng đón tiếp Độ thân
tình, cởi mở. Hai vợ chồng anh thi nhau kể xấu người nhà quê đủ thứ: ngu
độn, lỗ mãng, ích kỷ, tham lam, bần tiện cả hay hỏi giấy tờ. Viết chữ quốc ngữ
sai vần mà lại cứ hay nói chuyện chính trị rối rít cả lên. Hoàng kể cho Độ
nghe chuyện anh thanh niên vác bó tre làm công tác phá hoại cản cơ giới địch,

9 10
đọc thuộc lòng bài “ba giai đoạn” dài đến năm trang giấy. Chuyện một ơng
chủ tịch khu phố xuất thân bán cháo lòng, một ơng chủ tịch “làng này” cho
rằng phụ nữ thì phải “thị này thị nọ”.
Người ta mời Hồng dạy Bình dân học vụ hay làm tun truyền, nhưng anh
khơng thể nào cơng tác với họ được, thà bị họ gọi là phản động. Vợ chồng anh
đóng cổng suốt ngày, chỉ giao du với đám cặn bã của giới thượng lưu trí thức
cùng tản cư về. Hồng tâm sự với Độ là anh bí lắm nhưng chưa nản vì còn tin
vào ơng Cụ:
“Dù dân mình có tồi đi nữa, ơng Cụ xoay quanh rồi cũng cứ độc lập như
thường”.
Buổi tối hơm ấy, nằm trong màn tuyn trắng muốt, chủ và khách nghe chị
Hồng đọc Tam Quốc. Tiếng chị Hồng thanh thanh. Hồng hỏi Độ là Tào
Tháo có giỏi khơng? Mỗi lần đến đoạn hay, Hồng vỗ đùi kêu: “Tài thật! Tài
thật! Tài đến thế là cùng! Tiên sư anh Tào Tháo!”
®Ị 1: Hoàn cảnh sáng tác ĐÔI MẮT – Nam Cao
“Đôi Mắt” là tập truyện ngắn xuất sắc của văn học V N thời chống Pháp

.Truyện nêu bật chủ đề truyện
Đôi Mắt được sáng tác vào những ngày đầu xuân năm 1948, một thời
điểm mà vấn đề “nhận đường” đang đặt ra gay gắt đối với lớp văn nghệ só
đang tham gia kháng chiến chống Pháp. Phần đông, họ chưa có cái nhìn
đúng đắn về cách mạng và quần chúng cách mạng –“Đôi Mắt” phản ánh
rõ nét vấn đề đó
Lúc đầu, Nam Cao đặt tên truyện là “Tiên sư thằng Tào Tháo”, sau đó
nghó đến ý nghóa triết luận của tác phẩm, nhà văn đổi tên là “Đôi Mắt”.
Có thể xem tác phẩm là “Tuyên ngôn nghệ thuật của các nhà lớp nhà văn
thế hệ trước đi theo cách mạng” – Tô Hoài .
§Ị 2. Lóc ®Çu, Nam Cao ®Ỉt tªn cho thiªn trun ng¾n cđa m×nh lµ Tiªn s
anh Tµo Th¸o, sau ®ỉi lµ §«i M¾t. C¨n cø vµo t¸c phÈm, h·y gi¶i thÝch v× sao
Nam Cao l¹i ®ỉi tªn t¸c phÈm nh thÕ nµo? ý nghÜa cđa tªn trun §«i m¾t?
Lóc ®Çu, Nam Cao ®Ỉt tªn cho thiªn trun ng¾n cđa m×nh lµ Tiªn s anh Tµo
Th¸o, sau l¹i ®ỉi thµnh §«i m¾t.
T¸c phÈm ®ỵc kÕt thóc b»ng tiÕng chưi yªu, ®Çy th¸n phơc cđa nh©n vËt
Hoµng khi nghe vỵ ®äc Tam qc ë c¸i ®o¹n Tµo Th¸o ®¸nh Quan C«ng: “Tµi
thËt ! Tµi thËt ! Tµi ®Õn thÕ lµ cïng ! Tiªn s anh Tµo Th¸o !”. Lóc ®Çu, cã lÏ t¸c
gi¶ ®Ỉt tªn trun lµ Tiªn s anh Tµo Th¸o do «ng nhËn ra ®ỵc c¸i ®éc ®¸o cđa
c©u kÕt xt thÇn nµy. Nhng sau ®ã, khi ®· ngÉm nghÜ l¹i, nh chÝnh Nam Cao
viÕt trong nhËt ký, «ng “®Ỉt cho nã mét c¸i tªn gi¶n dÞ vµ ®øng ®¾n h¬n: “§«i
m¾t”. Nh vËy, c¸i tªn §«i m¾t ra ®êi sau sù nghiỊn ngÉm cđa nhµ v¨n, võa gi¶n
dÞ võa s©u s¾c, thĨ hiƯn ®ỵc chđ ®Ị cđa t¸c phÈm.
§«i m¾t lµ vÊn ®Ị c¸ch nh×n, vÊn ®Ị quan ®iĨm. Nam Cao gäi ®ã lµ c¸ch
“nh×n ®êi vµ nh×n ngêi”. C¸ch nh×n Êy ®ỵc thĨ hiƯn mét c¸ch cơ thĨ vµ sinh
®éng, ®Çy ¸m ¶nh nghƯ tht trong t¸c phÈm. §ã lµ c¸ch Hå ChÝ Minh nh×n
nh©n d©n lao ®éng, chđ u lµ ngêi n«ng d©n trong nh÷ng n¨m ®Çu cc kh¸ng
chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p cđa mét líp trÝ thøc v¨n nghƯ sÜ.
§Ị 3. NghƯ tht kĨ chun cđa Nam Cao trong trun ng¾n “§«i m¾t”.
§Ỉc s¾c vỊ ng«n ng÷ nghƯ tht cđa thiªn trun?

Trun ng¾n §«i m¾t thĨ hiƯn nghƯ tht kĨ chun bËc thÇy cđa Nam Cao.
C¸ch vµo trun cđa t¸c gi¶ rÊt tù nhiªn. C¸ch dÉn d¾t t×nh tiÕt còng phãng
tóng, linh ho¹t, tho¹t nh×n tëng lµ t tiƯn nhng vÉn rÊt tËp trung, nhÊt qu¸n
lµm bËt nỉi chđ ®Ị cđa t¸c phÈm. §äc §«i m¾t, ngêi ta cã c¶m gi¸c sù sèng tù
nã diƠn ra nh thÕ.
Nam Cao së trêng vỊ c¸ch trÇn tht theo quan ®iĨm nh©n vËt. Trong §«i
m¾t, qua dßng t©m sù cđa nh©n vËt §é, Nam Cao ®· dÉn d¾t c©u chun mét
c¸ch rÊt linh ho¹t vµ tù nhiªn.
Trun ng¾n §«i m¾t còng thĨ hiƯn tµi n¨ng sư dơng ng«n ng÷ bËc thÇy cđa
Nam Cao. Ng«n ng÷ cđa t¸c phÈm võa trong s¸ng, gi¶n dÞ võa s¾c s¶o, chÝnh
x¸c, rÊt giµu víi ng«n ng÷ ®êi sèng. §Ỉc biƯt, ng«n ng÷ ®èi tho¹i rÊt tù nhiªn,
gÇn gòi víi lêi ¨n tiÕng nãi hµng ngµy, cã kh¶ n¨ng thĨ hiƯn s©u s¾c b¶n chÊt,
tÝch c¸ch cđa nh©n vËt. Ng«n ng÷ cđa Hoµng ®ỵc c¸ thĨ ho¸ cao ®é, ®óng lµ
ng«n ng÷ cđa mét nhµ v¨n: võa giµu h×nh tỵng, võa hãm hØnh, ®Çy vỴ ch©m
biÕm, hµi híc.
®Ị 4: ý nghÜa nhan ®Ị trun ng¾n §«i m¾t cđa Nam Cao
- Ban ®Çu cã tªn lµ “Tiªn s anh Tµo Th¸o” Nhng sau Nam Cao ®· ®ỉi cho nã
mét c¸i tªn nghe gi¶n dÞ vµ nghiªm tóc s©u s¾c h¬n ®øng ®¾n h¬n ®ã lµ §«i
m¾t
- §«i m¾t chÝnh lµ quan ®iĨm c¸i nh×n ®óng ®¾n nghiªm tóc, th¸i ®é cđa ngêi
trÝ thøc nghƯ sÜ ®èi víi cc kh¸ng chiÕn, ®èi víi ngêi n«ng d©n vµ qn chóng
nh©n d©n lao ®éng.
®Ị 5: V¨n sÜ Hoµng- ®iĨn h×nh cho nhµ v¨n trÝ thøc cò trong ®êi sèng kh¸ng
chiÕn míi
- Lai lÞch:
+Hoµng lµ mét nhµ v¨n nỉi tiÕng tríc CM, lµ bËc ®µn anh trong v¨n giíi. Ng«n
ng÷ cđa Hoµng rÊt s¾c s¶o nµ cã th¸i ®é khinh ®êi ng¹o thÕ
+Hoµng ®ỵc biÕt ®Õn bëi tµi v¨n nhng còng ®ỵc biÕt ®Õn cßn lµ mét tay chỵ
®en tµi t×nh
+Gia ®×nh Hoµng sèng rÊt phong lu. Gi÷a lóc b¹n bÌ ch¹y ¨n tõng b÷a, ngêi

chØ cßn róm da bäc x¬ng th× gian ®×nh nhµ hoµng vÉn cã tiỊn mua mçi ngµy
vµi l¹ng thÞ bß cho con chã d÷ tỵn bÐcgiª. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ Hoµng
miªu t¶ con chã nhµ Hoµng ë tõng thêi ®iĨm
+ Anh ta hay ghen ghÐt ®è kÞ víi nh÷ng thµnh c«ng cđa ngêi kh¸c, anh ta hay
®¸ b¹n, hc viÕt bµi chưi b¹n bÌ cđa m×nh cã bµi trªn nh÷ng tê b¸o gi¶i phãng
+ Khi cc kh¸ng chiÕn bïng nỉ Hoµng cïng gia ®×nh ®i t¶n c
- §Ỉc ®iĨm ngo¹i h×nh hÐ më tÝnh c¸ch lèi sèng:
+D¸ng ngêi to bÐo qu¸, bíc khƯnh kh¹ng, võa bíc võa b¬i c¸nh tay kỊnh kƯch
ra hai bªn, nh÷ng khèi thÞt ë bªn díi n¸ch kỊnh ra tr«ng tđn mđn nh ng¾n qu¸ ,
bµn tay móp mÝp ch×a ra phÝa tríc. D¸ng h×nh ®ã dêng nh kh«ng hoµ nhËp ®ỵc
víi mäi ngêi v× hÇu hÕt lóc bÊy giê giíi v¨n nghƯ sÜ chØ cßn mét róm x¬ng th×
anh l¹i to bÐo qu¸
+ Giäng ®iƯu th× dËm do¹ con , víi b¹n th× l©m li rong cỉ häng
→Tõ nh÷ng chi tiÕt cư chØ nµy ta nhËn ra Hoµng cã mét cc sèng no ®đ, an
nhµn,con ngêi Êy cã tÝnh c¸ch ra trëng, kiĨu c¸ch. Mét ngêi nh thÕ khã lßng
chÞu ®ùng nỉi gian khỉ cđa cc C¸ch m¹ng mµ tham gia kh¸ng chiÕn
- B¶n chÊt cđa Hoµng qua nh÷ng lÇn trß trun:
+ Mét con ngêi cã ®«i m¾t nh×n ®êi nh×n ngêi chua ch¸t, ch¸n n¶n:
*Theo hoµng cc h¸ng chiÕn chØ lµ c¬ héi ®Ĩ nh÷ng kỴ ngu dèt, ngè vµ nhỈnh
xÞ ngoi lªn lµm chøc nµy chøc nä.
*Theo Hoµng mét anh b¸n ch¸o lßng th× st ®êi chØ biÕt b¸n tiÕt canh chø
biÕt g× lµm ủ ban
* C¸ch nh×n nhËn ngêi n«ng d©n: Vỵ chång Hoµng thi nhau kĨ téi ngêi nhµ
quª ®đ thø. Toµn lµ nh÷ng ngêi ngu dén, lç m·ng tham lam Ých kØ, bÇn tiƯn c¶.
Dêng nh tÊt c¶ nh÷ng tõ ng÷ nµo xÊu nhÊt vỵ chång Hoµng ®Ịu dµnh cho ngêi

9 10
d©n quª. Trong m¾t Hoµng hä lµ nh÷ng kỴ dèt n¸t Ýt ch÷ mµ thÝch khoe ch÷
.Anh ta dÌ bØu n«ng d©n cø thÝch häp hµnh ph¸t biĨu vµ më miƯng ra lµ nãi
chun chÝnh trÞ rèi rÝt c¶ lªn. Hoµng mØa mai d©n qu©n tù vƯ ®¸nh vÇn xong

c¸i giÊy mÊt 15 phót mµ gỈp ai còng hái giÊy. Theo hoµng hä ®a nghi, tß mß,
hay ®Ĩ ý vỈt v·nh. anh ta c¶m thÊy thó vÞ khi kĨ vỊ c¸i tß mß cđa ngêi nhµ quª:
¨n con gµ, råi viƯc ®é ®Õn ch¬i c¶ lang sÏ biÕt ngay. Hoµng dÌ bØu c¸c «ng d©n
qu©n, c¸c bè tù vƯ ®a nghi tíi møc ®µn bµ chưa nghi lµ d¾t lùu ®¹n trong qn.
Råi c¶ chun anh d©n qu©n däc thc lßng bµi ba giai ®o¹n th× Hoµng chØ
nh×n thÊy c¸i ngè bỊ ngoµi chø kh«ng thÊy nguyªn cã ®Đp ®Ï bªn trong vµ bã
tre anh v¸ch trªn vai ®Ĩ c¶n c¬ giíi tèi tan cđa ®Þch → Hoµng cã c¸ch nh×n
lƯch l¹ch chØ thÊy ®ỵc c¸i ngè bỊ ngoµi cđa hä mµ khçng thÊy ®ỵc tinh thÇn
c¶nh gi¸c vµ sù tËn t©m cđa ngêi n«ng d©n víi cc kh¸ng chiªn. Anh cã c¸ch
nh×n l¹nh lïng tµn nhÉn, v« t©m . chÝnh v× nh×n nguqêi n«ng d©n nh vËy nªn
anh ®· mÊt niỊm tin vµo hä
* VỊ cc kh¸ng chiÕn: Hoµng chØ tin vµo «ng cơ. Cc kh¸ng chiÕn nµy chØ
¨n v× cã ngêi l·nh ®¹o cõ . Anh ta cßn nghÜ: Mét ngêi tµi nh Hå ChÝ Minh ph¸i
cøu mét níc nh thÕ nµo c¬ míi xøng”. thËm chÝ H nghÜ d©n ta cã tåi ®Õn thÕ
nµo ®i n÷a th× «ng cơ xoay quanh råi còng cø ®éc lËp nh thêng. →Hoµng ®·
phđ nhËn vai trß cđa qn cóng ®èi víi cc kh¸ng chiÕn. Khi miªu t¶ nhµ v¨n
t¶ c¸i khinh bØ
+ Mét con ngêi cã lèi sèng xa l¹, c¸ch biƯt víi nh©n d©n vµ kh¸ng chiÕn:
* Gia ®×nh Hoµng t¶n c vµ cã mét cc sèng yªn Êm trong mét ng«i nhµ ba
gian lỵp ngãi, cã vên rau t¬i rêi rỵi.G§ anh thêng ngµy ng trµ ¨n mÝa íp hoa
bëi, mµn tuyn tr¾ng to¸t, ch¨n b«ng thoang tho¶ng níc hoa, ®äc trun Tam
qc §ã lµ c¸ch sèng rÊt v¨n ho¸ vµ phong lu. Nhng trong hoµn c¶nh nµy th×
nã kh«ng phï hỵp víi qn chung nh©n d©n ®ang chn bÞ tÊt c¶ cho cc
kh¸ng chiÕn
* Khi §é hái anh ®· viÕt ®ỵc g× cha anh tr¶ lêi “ ngay mét c¸i bµn viÕt cho ra
hån còng kh«ng cã n÷a” nhng ®©y l¹i lµ vÊn ®Ị c¶m høng lµ niỊm tin. Hoµng
nghÜ thêi nµy còng nh thêi Sè ®á cđa Vò Träng Phơng ®Ĩ mµ chª bai phª ph¸n.
*Hoµng tõ chèi mäi ®Ị nghÞ tham gia Nha b×nh d©n häc vơ, kh«ng giao du víi
ngêi n«ng d©n mµ quan hƯ víi mét ®èng c¹n b· thỵng lu trÝ thøc
- Hoµng cã mét giäng ®iƯu ng«n ng÷ s¾c s¶o, ng«ng ®êi ng¹o thÕ

→Hoµng lµ nh©n vËt ®iĨn h×nh xt s¾c mµ Nam cao ®ãng gãp cho nỊn v¨n
xu«i kh¸ng chiÕn
®Ị 6 V¨n sÜ §é- ®iĨn h×nh cho nhµ v¨n trÝ thøc cò d· tõ bá c¸i cò ®Ĩ tham gia
kh¸ng chiÕn
- §é còng lµ nhµ v¨n trëng thµnh trøoc CM. Sau CM §é ®· tõ bá c¸i cò ®Ĩ
tham gia kh¸ng chiÕn t×nh ngun lµ anh tuyªn trun viªn nh·i nhÐp, tù
ngun ®øng vỊ phÝa kh¸ng chiÕn, tơ ngun sèng víi qn chóng nh©n d©n.
§é ®· nhËn ra nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Đp cđa hä, nhiƯt t×nh c¸ch c¸ch m¹ng cđa
hä. Anh cµng v÷ng tin h¬n søc m¹nh cđa lùc l¬ng kh¸ng chiÕn
- §é t×m ®Õn Hoµng víi ý ®å mêi anh tham gia , nhng tíc th¸i ®é cđa Hoµng
anh ®µnh ph¶i im lỈng
- Nh©n vËt §é hoµn toµn ®èi lËp víi Hoµng, Ph¶i ch¨mng th«ng qua §é NC
mn ®a ra vÊn ®Ị: Mn viÕt ®óng tríc hÕt ph¶i nh×n ®óng, tríc hÕt ph¶i nh×n
®óng, ph¶i cã ý thøc nhËn tr¸ch nhiƯm ®èi víi ®Êt níc mµ ph¶i ®em ngßi bót
cđa m×nh phơc vơ kh¸ng chiÕn
T©y TiÕn – Quang Dòng
1. Hoàn cảnh sáng tác bài TÂY TIẾN – Quang Dũng . “Tây Tiến” là bài
thơ hay nhất của Quang Dũng và cũng là bài thơ hay I của thơ ca thời
chống Pháp .
“Tây Tiến” là đơn vò bộ đội được thành lập đầu năm 1947 có nhiệm vụ
phối hợp với bộ đội Lào bảo vệ biên giới Việt – Lào ,tiêu hao lực lượng
đòch ở thượng Lào cũng như miền Tây Bắc bộ VN, đòa bàn hoạt động khá
rộng từ Châu Mai, Châu Mộc sang Sầm Nứa rồi vòng về Thanh Hóa. Lính
Tây Tiến phần đông là sinh viện, học sinh Hà Nội .
QuangDũng từng làm đại đội trưởng ở đó từ khi mới thành lập đến cuối
năm 1948 ,sau khi rời đơn vò , chuyển sang đơn vò khác. Nhớ đơn vò cũ, ông
viết bài thơ “NHỚ TÂY TIẾN” .Bài thơ in lần đầu năm 1949 – đến năm
1957 được in lại và đổi tên “TÂY TIẾN” .
2. Ph©n tÝch bµi th¬
§o¹n 1 (Tõ c©u 1 ®Õn c©u 14) Thiªn nhiªn T©y B¾c hïng vÜ - th¬ méng

Quang Dòng lµ mét nghƯ sÜ tµi hoa nhiỊu mỈt: viÕt v¨n xu«i, lµm th¬ vµ c¶
héi häa. Th¬ «ng viÕt Ýt nhng lu ®ỵc Ên tỵng s©u trong lßng ngêi ®äc v× vỴ ®Đp
l·ng m¹n, tµi hoa. ViÕt vỊ ®Ị tµi ngêi lÝnh Quang Dòng kh¸ thµnh c«ng ë bµi
th¬ “T©y TiÕn”
“T©y TiÕn” thĨ hiƯn lèi c¶m nghÜ riªng ®ã chÝnh lµ tÊm lßng Quang Dòng
®èi víi mét thêi lÞch sư ®· qua. C¶ bµi th¬ lµ mét nçi nhí dµi: Nhí nh÷ng miỊn
®Êt mµ t¸c gi¶ ®· tõng qua, nhí nh÷ng ®ång ®éi th©n yªu, nhí nh÷ng kû niƯm
Êm ¸p t×nh qu©n d©n kh¸ng chiÕn. TÊt c¶ nh÷ng ®iỊu Êy ®ỵc thĨ hiƯn b»ng c¸i
nh×n ®Çy l·ng m¹n cđa ngêi lÝnh. §o¹n th¬ ®Çu gåm 14 c©u nh nh÷ng thíc
phim quay chËm t¸i hiƯn ®Þa bµn chiÕn ®Êu cđa ngêi lÝnh T©y TiÕn. §ã lµ thiªn
nhiªn T©y TiÕn, lµ nh÷ng ngêi lÝnh T©y TiÕn cïng nh÷ng kû niƯm Êm t×nh qu©n
d©n.
Më ®Çu ®o¹n th¬ Quang Dòng nhí ngay ®Õn dßng s«ng M·. Dßng s«ng Êy
hiƯn lªn trong bµi th¬ nh mét nh©n vËt, chøng kiÕn mäi gian khỉ, nçi bn,
niỊm vui, mäi chiÕn c«ng vµ mäi hy sinh cđa ®oµn binh T©y TiÕn. S«ng M·
g¾n liỊn víi miỊn ®Êt ®· tõng qua, nh÷ng kû niƯm tõng tr¶i cđa ®oµn qu©n T©y
TiÕn. Nh¾c tíi s«ng M· còng lµ nh¾c tíi nói rõng thiªn nhiªn T©y B¾c. Nhµ th¬
nhí vỊ nh÷ng miỊn ®Êt trong nçi nhí “ch¬i v¬i”. “Ch¬i v¬i” lµ nçi nhí kh«ng
cã h×nh, kh«ng cã lỵng, kh«ng ai c©n ®ong ®o ®Õm ®ỵc nã lưng l¬ mµ ®Çy ¾p
¸m ¶nh t©m trÝ con ngêi, khiÕn con ngêi nh sèng trong câi méng. Ch÷ “ch¬i
v¬i” hiƯp vÇn víi ch÷ “¬i” ë c©u th¬ trªn khiÕn cho lêi th¬ thªm vang väng.
Trong nçi nhí “ch¬i v¬i” Êy hiƯn lªn c¶ mét kh«ng gian xa x«i hiĨm trë.
TÝnh chÊt “xa x«i” thĨ hiƯn râ ë mét sè ®Þa danh: Sµi Khao, Mêng L¸t, Pha
Lu«ng, Mêng HÞch, Mai Ch©u. Nghe tªn ®Êt ®· l¹ v× ®ã lµ nh÷ng vïng s©u,
vïng xa cđa c¸c d©n téc Ýt ngêi tõ S¬n La, Lai Ch©u, Hßa B×nh. Nh÷ng ®Þa
danh nµy ®i vµo nçi nhí cđa nhµ th¬ bëi vËy nhí vỊ T©y TiÕn th× còng chÝnh lµ
nhí vỊ nh÷ng vïng ®Êt heo hót, hiĨm trë ®Çu tiªn. §iỊu nµy còng dƠ hiĨu. Bëi
nh÷ng ngêi lÝnh T©y TiÕn võa míi ra ®i kh¸ng chiÕn tõ mét m¸i trêng, mét gãc
phè nµo ®ã cđa thđ ®« Hµ Néi th× Ên tỵng s©u ®Ëm nhÊt vỊ T©y TiÕn trong hä lÏ
®¬ng nhiªn lµ nh÷ng gian khỉ, nh÷ng ®Þa danh nªu trªn cµng trë nªn xa h¬n

khi nã g¾n liỊn víi h×nh ¶nh “s¬ng lÊp”, “®oµn qu©n mái” hiƯn vỊ “trong ®ªm
h¬i”.
C©u th¬ “Dèc lªn khóc khủu, dèc th¨m th¼m” víi ®iƯp tõ “dèc” gèi lªn
nhau céng víi tÝnh tõ “khóc khủu”, “th¨m th¼m” lµm sèng dËy con ®êng
hµnh qu©n hiĨm trë, gËp ghỊnh, dµi v« tËn. ¢m ®iƯu c©u th¬ nh còng khóc
khủu nh bÞ c¾t ®o¹n nh ®êng nói khóc khủu, cã ®o¹n lªn cao chãt vãt cã

9 10
đoạn xuống thăm thẳm. Con đờng mà ngời lính Tây Tiến phải trải qua cao tới
mức bóng ngời in trên những cồn mây, đến mức súng ngửi trời
Heo hút cồn mây súng ngửi trời.
Đây là cách nói thậm xng thể hiện sự độc đáo của Quang Dũng. Nếu chỉ
thấy súng chạm trời thì ta mới chỉ thấy đợc cái thế cao của dốc còn hình ảnh
Súng ngửi trời hàm chứa một ý nghĩa khác. Đó là vẻ tinh nghịch, chất lính
ngang tàng nh thách thức cùng gian khổ của ngời lính Tây Tiến. Điều này
khiến cho hình ảnh ngời lính Tây Tiến đợc nâng cao rõ nét trong một không
gian rộng lớn vời vợi, và đây cũng chính là chất lãng mạn bay bổng của tâm
hồn ngời lính Tây Tiến, của Quang Dũng. Câu thơ còn gợi cho ta cảm giác về
độ cao, độ sâu không cùng của dốc. Ta bắt gặp ý thơ này ở câu thơ: Ngàn thớc
lên cao, ngàn thớc xuống. Cả hai câu đều ngắt nhịp 4/4. Thực ra ý của câu sau
điệp lại ý của câu trớc nhng lối điệp vô cùng sáng tạo, khiến cho ngời đọc khó
phát hiện ra. ý thơ gấp khúc giữa hai chiều cao thăm thẳm, sâu vòi vọi, dốc
tiếp dốc, vực tiếp vực nhấn mạnh địa bàn hoạt động của những ngời lính vô
cùng khó khăn, hiểm trở, vợt qua những khó khăn, hiểm trở đó đã là một kỳ
tích của những ngời lính.
Tổng hợp những chi tiết đã phân tích ở trên ta có đợc một phần chính về bức
tranh của thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ, hoang dại, hiểm trở mà đầy sức hút.
Những câu thơ phần lớn là thanh trắc càng gợi cái trúc trắc, trục trặc, tạo cảm
giác cho độc giả về hơi thở nặng nhọc, mệt mỏi của ngời lính trên đờng hành
quân. Giữa những âm tiết toàn thanh trắc ấy chen vào câu thơ gần cuối đoạn

thơ dài man mác toàn thanh bằng: Nhà ai Pha Luông ma xa khơi. Đây chính
là hình ảnh thơ mộng mà hoang dã về thiên nhiên Tây Tiến. Thiết nghĩ nếu câu
thơ này vì lí do nào đó mà không có thì sức hấp dẫn của đoạn thơ sẽ giảm đi
rất nhiều bởi lẽ chính câu thơ tạo nên nét thứ hai cho bức tranh về thiên nhiên
Tây bắc. Thiên nhiên Tây bắc hùng vĩ, hoang sơ, hiểm trở nhng đầy thơ mộng.
Chất tài hoa của Quang Dũng đợc thể hiện khá trọn vẹn ở chỗ nhà thơ nhắc
đến ma rừng mà tạo cảm giác đứng trớc biển lại ngời lên vẻ đẹp của ngời lính
chân đứng trên dốc cao đầu gội trong ma lớn. Cứ một nét bút gân guốc lại xen
vào một nét bút mềm mại, trữ tình tạo cho bức tranh về thiên nhiên Tây Tiến
cân đối hài hòa.
Nhắc lại những thử thách khắc nghiệt cũng là để nói đến sức chịu đựng bền
bỉ của con ngời. Từ đây Quang Dũng vụt nhớ đến hình ảnh những đồng đội, dù
can trờng trong dãi dầu nhng có khi gian khổ đã vợt quá sức chịu đựng khiến
cho ngời lính đã gục ngã, nhng gục ngã trên t thế hành quân.
Anh bạn dãi dầu không bớc nữa
Gục trên súng mũ bỏ quên đời
Nói đến cái chết mà lời thơ cứ nhẹ nh không. Dờng nh ngời lính Tây Tiến
chỉ bỏ quên đời một lát rồi lại bừng tỉnh và bớc tiếp. Nói về cái chết mà lời thơ
không bi lụy. Đó cũng là một nét trong phong cách biểu hiện của nhà thơ
Quang Dũng. Những ngày chiến đấu bảo vệ biên giới, để giúp bạn giữa núi
rừng Tây Bắc thật lắm gian nan khó nhọc. Những gian nan khó nhọc còn hằn
sâu trong trí nhớ. Quang Dũng không khoa trơng tính cách anh hùng dũng
cảm, cũng không nói đến cảnh bách chiến bách thắng. Nhng sống và chiến đấu
trong một địa bàn hiểm trở dữ dội, hoang dã đã là anh hùng rồi.
Vùng đất xa xôi hiểm trở với những nét dữ dội hoang dã:
Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mờng Hịch cọp trêu ngời
Cảnh hiểm trở cheo leo nhng đâu có tĩnh lặng thanh bình Với những từ
oai linh, gầm thét thác nớc nh một sức mạnh thiêng liêng, đầy quyền uy,
đầy đe dọa, và những con hổ đi lang thang hoành hành ngang dọc coi mình là

chúa tể của núi rừng làm cho cảnh rừng núi thêm rùng rợn ghê sợ.
Đang nói đến cái rùng rợn bí hiểm của rừng già nhà thơ bỗng nhớ lại một kỷ
niệm ấm áp tình quân dân.
Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói
Mai Châu mùa em thơm nếp xôi.
Trong gian khổ thiếu thốn ngời ta càng nâng niu càng quí trọng nghĩa tình.
Hình ảnh những nồi cơm lên khói, những mùa màng thơm nếp xôi và đặc biệt
là em biểu tợng cho ngời dân Tây Bắc hiện về trong cảm xúc nhà thơ vừa tự
nhiên vừa tinh tế. Sự xuất hiện của những hình ảnh này khiến cho đoạn kết của
khổ thơ có sức bay bổng. Đoạn thơ ấm lại trong tình quân dân mặn nồng. Hai
câu cuối gieo vào tâm hồn độc giả một cảm xúc ấm nóng. Cái ấm nóng của
tình ngời. Đây chính là chất lãng mạn bay bổng của đoạn thơ và nó nh một nét
vẽ tơi sáng của bức tranh.
Đoạn thơ là sự phối kết hợp hài hòa giữa hai bút pháp hiện thực và lãng
mạn. Cả đoạn thơ nh một bức tranh thủy mặc cổ điển đợc phác thảo theo lối
tạo hình phơng đông. Quang Dũng là một hoạ sĩ. Ông có tài chấm phá trong
việc phác thảo cảnh vật. Quang Dũng đã xây một đài kỷ niệm trong thơ cho
thiên nhiên Tây Bắc và ngời lính Tây Tiến.
Đoạn 2. Con ng ời Tây Bắc duyên dáng và tài hoa
Cả đoạn thơ là bức tranh thiên nhiên diễm lệ có sức hòa hợp diệu kỳ giữa
thiên nhiên và con ngời. Cảnh trí miền Tây ở khổ thơ dờng nh đợc tạo hình
theo thi pháp truyền thống: Thi trung hữu hoạ, thi trung hữu nhạc. Một miền
Tây thơ mộng thi vị giàu sức cuốn hút. Đoạn thơ thứ 2 này đợc xem là đoạn
thơ tiêu biểu cho bút pháp nghệ thuật của Quang Dũng. Câu mở đầu đoạn tạo
cảm giác đột ngột bừng sáng:
Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa
Bừng lên vừa đột ngột, bất ngờ vừa thú vị. Cả cảnh vật và lòng ngời đều
bừng sáng lên. Chất hào hoa trong bút pháp thể hiện của Quang Dũng đã bộc
lộ ngay từ câu thơ đầu. Hai cụm từ bừng lên hội đuốc hoa thể hiện sự tinh
tế trong việc sử dụng từ ngữ của Quang Dũng. Hai cụm từ này vừa có tính tả

thực vừa đậm chất lãng mạn. Bừng lên vừa có nghĩa bừng sáng lung linh vừa
nh bừng tỉnh.
Hội đuốc hoa đây là cảnh thực. Đêm liên hoan văn nghệ diễn ra dới những
cánh rừng, ngời đến dự đều cầm trên tay ngọn đuốc, gió thổi làm những ngọn
đuốc lung linh phát ra những tia lửa. Cảnh tợng này trong đêm quả thật nhìn
nh hoa đuốc. Cảm nhận của Quang Dũng vừa tinh tế vừa lãng mạn, câu thơ gợi
sức liên tởng, tởng tợng cho ngời đọc. Trên cái nền không gian ấy em xuất
hiện.Em xuất hiện lập tức trở thành trung điểm của mọi điểm nhìn.
Kìa em xiêm áo tự bao giờ
Kìa em lời chào đón đầy ngạc nhiên sung sớng đến ngỡ ngàng. Lời chào
đón mang tính phát hiện. Em lạ mà quen, quen mà lạ. Quang Dũng phát hiện
ra vẻ đẹp rực rỡ của cô gái bằng cả niềm yêu, niềm say đến cảm phục. Yêu say
từ vóc dáng đến trang phục. Chính trang phục truyền thống đậm đà bản sắc
văn hóa của các thiếu nữ Tây Bắc càng tôn vinh lên vẻ đẹp của họ Quang
Dũng không khỏi không thán phục đến ngạc nhiên trớc vẻ đẹp ấy. Em trở
thành hạt nhân của bức tranh với vẻ đẹp xứ lạ phơng xa. Câu thơ thứ ba xuất
hiện lập tức khổ thơ nh tràn đầy âm nhạc.
Khèn lên man điệu nàng e ấp.
Những âm thanh phát ra từ nhạc cụ của đồng bào Tây Bắc đối với ngời lính
Tây Tiến vừa lạ vừa có vẻ hoang dại mang tính sơ khai mà đậm bản sắc văn
hóa dân tộc. Chính cái lạ ấy làm đắm say tâm hồn những chàng trai Tây Tiến
gốc Hà Nội hào hoa. Từ man điệu mà Quang Dũng sử dụng ở đây cũng rất
tài hoa. Ngời đọc nh đợc chứng kiến những vũ khúc hoang sơ của văn hóa Âu
Lạc. Vũ khúc ấy hòa với vũ điệu Em duyên dáng, e ấp, tình tứ. Ta chú ý tác giả
sử dụng từ : Ban đầu là em tiếp đến là nàng rồi sau lại là em. Từ cách sử
dụng ấy ta cảm nhận đợc em nh một nàng tiên kiều diễm và ta nh lạc vào cõi
thần tiên với không khí mê say đến ngây ngất. Chính trong không khí của âm
nhạc, vũ điệu ấy đã chắp cánh cho tâm hồn những ngời lính Tây Tiến thực sự
ngất ngây trớc ngời và cảnh.

9 10
Sẽ rất thiếu sót nếu nh chúng ta dừng lại ở đây. Bởi lẽ bốn câu sau của đoạn
thơ mới thực sự thi vị. Cả bốn câu là cảnh sắc Tây Bắc gợi cảm giác mênh
mang, huyền ảo:
Ngời đi Châu Mộc chiều sơng ấy
Có thấy hồn lau nẻo bến bờ
Có nhớ dáng ngời trên độc mộc
Trôi dòng nớc lũ hoa đong đa.
Một không gian bảng lảng khói sơng nh trong cõi mộng cứ thế hiện ra. Cái
thực của khí trời Tây Bắc, cái mộng của không khí bảng lảng sơng khói hiện
lên nh một miền cổ tích. Ta nhớ rằng Quang Dũng là một họa sĩ bởi vậy đoạn
thơ đậm màu sắc hội họa. Nét bút phác thảo của Quang Dũng thật là tài hoa.
Chỉ một vài nét chấm phá vậy mà cái hồn của cảnh vật và con ngời hiện lên
thật sinh động đầy sức cuốn hút.
Không gian dòng sông buổi chiều giăng mắc một màu sơng, sông nớc bến
bờ hoang dại nh một bờ tiền sử. Hồn lau những cây lau không còn vô tri vô
giác mà có linh hồn. Phải là một hồn thơ nhạy cảm, tinh tế, tài hoa và lãng
mạn mới cảm nhận đợc hồn lau đang dăng mắc dọc nẻo bến bờ. Không gian
nên thơ ấy làm nền cho ngời thơ xuất hiện:
Có nhớ dáng ngời trên độc mộc
Câu thơ không tả mà gợi, gợi cái dáng mềm mại uyển chuyển của cô gái
trên chiếc thuyền độc mộc. Cảnh rất thơ và ngời cũng rất tình. Bởi vậy tác giả
nh ngây ngất đắm say trớc cảnh và ngời. ở đây cảnh nh làm duyên với ngời.
Trôi dòng nớc lũ hoa đong đa
Duyên dáng đến độ và tình tứ cũng hết lời: Bông hoa rừng cũng đong đa làm
duyên với ngời. Cảnh và ngời hòa quyện đồng điệu, tình tứ đến mê say trong
cái nhìn lãng mạn của Quang Dũng. Ta có cảm nhận đây là thế giới của cõi
mộng, cõi mơ, cõi thơ và cõi nhạc. Thơ và nhạc là hai yếu tố tạo nên bức tranh
Tây Bắc nên thơ, mĩ lệ. Ai nói rằng Tây Bắc là xứ rừng thiêng nớc độc xin hãy
một lần để cho tâm hồn mình lắng lại để chất thơ Tây Bắc ngấm vào hồn.

Đoạn thơ bộc lộ chất tài hoa, chất lãng mạn của Quang Dũng đến tuyệt vời.
Cảm ơn nhà thơ đã cho ta một chuyến hành trình về với Tây Bắc thơ mộng để
khám phá Tây Bắc và yêu Tây Bắc.
Đoạn 3: Ng ời lính Tây Tiến hào hùng và hào hoa
Quang Dũng đã dựng bức tợng đài về ngời lính vô danh trong khổ thơ thứ
ba của bài thơ Tây Tiến. Ta có thể xem khổ thơ thứ ba này là những nét
bút cuối cùng hoàn thiện bức tợng đài về chân dung ngời lính Tây Tiến hào
hùng, hào hoa. Chân dung ngời lính hiện lên ở khổ thơ thứ 3 có sự kết hợp
nhuần nhuyễn giữa vẻ đẹp tâm hồn, lý tởng chiến đấu và phẩm chất hy sinh
anh dũng. Có thể nói cả bài thơ là một tợng đài đầy màu sắc bi tráng về một
đoàn quân trên một nền cảnh khác thờng.
Chân dung đoàn binh Tây Tiến đợc chạm khắc bằng nét bút vừa hiện thực
vừa lãng mạn. Các chi tiết nh lấy từ đời sống hiện thực và khúc xạ qua tâm hồn
thơ Quang Dũng để rồi sau đó hiện lên trên trang thơ đầy sức hấp dẫn. Dọc
theo hành trình, vẻ đẹp hào hùng kiêu dũng cứ lấp lánh dần lên, đến khi ngời
lính Tây Tiến đối mặt với dịch bệnh, đối mặt với cái chết thì nó thật chói ngời,
nét nào cũng sắc sảo lạ lùng và đầy lãng mạn:
Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
Quân xanh màu lá dữ oai hùm.
Chữ dùng của Quang Dũng ở đây thật lạ. Nếu mở đầu đoạn thơ tác giả dùng
từ Đoàn quân thì ở đây tác giả dùng Đoàn binh. Cũng đoàn quân ấy thôi
nhng khi dùng Đoàn binh thì gợi hình ảnh đoàn chiến binh có vũ khí, có khí
thế xung trận át đi vẻ ốm yếu của bệnh tật. Ba chữ không mọc tóc là đảo thế
bị động thành chủ động. Không còn đoàn quân bị sốt rét rừng lâm tiều tuỵ đi
rụng hết cả tóc. Giọng điệu của câu thơ cứ y nh là họ cố tình không mọc tóc
vậy. Nghe ngang tàng kiêu bạc và thấy rõ sự bốc tếu rất lính tráng.
Các chi tiết không mọc tóc, quân xanh màu lá diễn tả cái gian khổ khác
thờng của cuộc đời ngời lính trên một địa bàn hoạt động đặc biệt. Di chứng
của những trận sốt rét rừng triền miên là tóc không mọc da xanh tái. Nhng
đối lập với ngoại hình tiều tụy ấy là sức mạnh phi thờng tự bên trong phát ra từ

t thế dữ oai hùm. Với nghệ thuật tơng phản chỉ 2 dòng thơ Quang Dũng làm
nổi bật vẻ khác thờng của đoàn quân Tây Tiến. Họ hiện lên nh hình ảnh tráng
sĩ trợng phu một thuở qua hai câu tiếp:
Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm
Mắt trừng biểu thị sự dồn nén căm uất đến cao độ nh có khả năng thiêu
đốt quân thù qua ánh sáng của đôi mắt. Hình ảnh thơ làm nổi bật ý chí của
đoàn binh Tây Tiến. ở đây ngời lính Tây Tiến đợc đề cập đến với tất cả thực
trạng mệt mỏi, vất vả qua các từ không mọc tóc, quân xanh màu lá. Chính
từ thực trạng này mà chân dung ngời lính sinh động chân thực. Thế nhng vợt
lên trên khó khăn thiếu thốn, tâm hồn ngời lính vẫn cất cánh Đêm mơ Hà Nội
dáng kiều thơm. Câu thơ ánh lên vẻ đẹp tâm hồn của ngời lính Tây Tiến. Ban
ngày Mắt trừng gửi mộng giấc mộng chinh phu hớng về phía trận mạc nhng
khi bom đạn yên rồi giấc mộng ấy lại hớng về phía sau cũng là hớng về phía
trớc, phía tơng lai hẹn ớc. Một ngày về trong chiến thắng để nối lại giấc mơ xa.
ý chí thì mãnh liệt, tình cảm thì say đắm. Hai nét đẹp hài hòa trong tính cách
của những chàng trai Tây Tiến.
Quang Dũng đã dùng hình ảnh đối lập: một bên là nấm mồ, một bên là ý chí
của những ngời chiến binh:
Rải rác biên cơng mồ viễn xứ
Chiến trờng đi chẳng tiếc đời xanh
áo bào thay chiếu anh về đất
Sông Mã gần lên khúc độc hành.
Mồ viễn xứ là những nấm mồ ở những nơi xa vắng hoang lạnh. Những
nấm mồ rải rác trên đờng hành quân, nhng không thể cản đợc ý chí quyết ra đi
của ngời lính. Câu thơ sau chính là câu trả lời dứt khoát của những con ngời
đứng cao hơn cái chết:
Chiến trờng đi chẳng tiếc đời xanh.
Chính tình yêu quê hơng đất nớc sâu nặng đã giúp ngời lính coi cái chết nhẹ
tựa lông hồng. Khi cần họ sẵn sàng hy sinh cho nghĩa lớn một cách thanh thản

bình yên nh giấc ngủ quên. Câu thơ vang lên nh một lời thề đúng là cái chết
của bậc trợng phu
áo bào thay chiếu anh về đất
Nếu nh ngời tráng sĩ phong kiến thuở trớc coi da ngựa bọc thây là lí tởng thì
anh bộ đội cụ Hồ ngày nay chiến đấu hi sinh vì Tổ quốc một cách tự nhiên
thầm lặng. Hình ảnh áo bào làm tăng không khí cổ kính trang trọng cho cái
chết của ngời lính. Hai chữ áo bào lấy từ văn học cổ tái tạo vẻ đẹp của một
tráng sĩ và nó làm mờ đi thực tại thiếu thốn gian khổ ở chiến trờng. Nó cũng
gợi đợc hào khí của chí trai thời loạn sẵn sàng chết giữa sa trờng lấy da ngựa
bọc thây. Chữ về nói đợc thái độ nhẹ nhõm, ngạo nghễ của ngời tráng sĩ đi
vào cái chết Anh về đất là hình ảnh đầy sức mạnh ngợi ca. Sau khi hoàn
thành nghĩa vụ thiêng liêng, ngời lính Tây Tiến trở về trong niềm chở che của
đất mẹ quê hơng, của đồng đội. Trở về với nơi đã sinh dỡng ra mình. Trớc
những cái chết cao cả ở địa bàn xa xôi hẻo lánh sông Mã là nhân vật chứng
kiến và tiễn đa.
Mở đầu bài thơ ta gặp ngay hình ảnh sông Mã, con sông ấy gắn liền với lịch
sử đoàn quân Tây Tiến. Sông Mã chứng kiến mọi gian khổ, mọi chiến công và
giờ đây lại chứng kiến sự hy sinh của ngời lính. Đoạn thơ kết thúc bằng khúc
ca bi tráng của sông Mã.
Sông Mã gầm lên khúc độc hành
Dòng sông Mã là chứng nhân của một thời kỳ hào hùng, chứng kiến cái chết
của ngời tráng sĩ, nó gầm lên khúc độc hành bi phẫn, làm rung động cả một

9 10
chèn hoang s¬. C©u th¬ cã c¸i kh«ng khÝ chiÕn trËn cđa b¶n anh hïng ca thêi
cỉ. C©u th¬ ®Ị cËp ®Õn mÊt m¸t ®au th¬ng mµ vÉn hïng tr¸ng.
Bèn c©u kÕt:
Bèn c©u th¬ kÕt thóc ®ỵc viÕt nh nh÷ng dßng ch÷ ghi vµo mé chÝ. Nh÷ng
dßng s«ng Êy còng chÝnh lµ lêi thỊ cđa c¸c chiÕn sÜ vƯ qc qu©n.
“Ai lªn T©y TiÕn mïa xu©n Êy”

“Mïa xu©n” cã thĨ ®ỵc dïng nhiỊu nghÜa: thêi ®iĨm thµnh lËp ®oµn qu©n
T©y TiÕn (mïa xu©n 1947), mïa xu©n cđa ®Êt níc, mïa xu©n (ti thanh
xu©n) cđa ®êi c¸c chiÕn sÜ.
H×nh ¶nh “Hån vỊ SÇm Nøa ch¼ng vỊ xu«i”, “ch¼ng vỊ xu«i” bá m×nh
trªn ®êng hµnh qu©n “Hån vỊ SÇm Nøa”: chÝ ngun cđa c¸c chiÕn sÜ lµ
sang níc b¹n hỵp ®ång t¸c chiÕn víi qu©n t×nh ngun Lµo chèng thùc d©n
Ph¸p, thùc hiƯn lý tëng ®Õn cïng. Bëi vËy dï ®· ng· xng trªn ®êng hµnh
qu©n hån (tinh thÇn cđa c¸c anh) vÉn ®i cïng víi ®ång ®éi, vÉn sèng trong
lßng ®ång ®éi: Vang väng ©m hư¬ng v¨n tÕ cđa Ngun §×nh ChiĨu: “Sèng
®¸nh giỈc, th¸c còng ®¸nh giỈc”.
§Ị 1. Cã ý kiÕn cho r»ng bµi th¬ T©y TiÕn cđa Quang Dòng cã tÝnh chÊt
bi lơy. Em cã ®ång t×nh víi ý kiÕn ®ã kh«ng ?
Bµi th¬ T©y TiÕn cđa Quang Dòng nãi nhiỊu tíi mÊt m¸t, hi sinh. MỈc dï
vËy, bµi th¬ tuy cã ph¶ng phÊt bn, cã bi th¬ng nhng vÉn kh«ng bi lơy.
Ngêi lÝnh T©y TiÕn tù ngun hiÕn d©ng ti trỴ cđa m×nh cho Tỉ qc.
Hä coi thêng gian khỉ, hiĨm nguy, coi c¸i chÕt nhĐ tùa nh l«ng hång. Ngêi
lÝnh T©y TiÕn tiỊu tơy trong h×nh hµi nhng vÉn chãi ngêi vỴ ®Đp lÝ tëng. VỴ
®Đp cđa ngêi lÝnh T©y TiÕn mang ®Ëm tÝnh chÊt bi tr¸ng.
§Ị 2. Ph©n tÝch bèn c©u th¬ sau ®©y trong bµi T©y TiÕn cđa Quang Dòng:
Dèc lªn khóc khủu dèc th¨m th¼m
Heo hót cån m©y sóng ngưi trêi
Ngµn thíc lªn cao, ngµn thíc xng
Nhµ ai Pha Lu«ng ma xa kh¬i
a) Hai c©u th¬ ®Çu: DiƠn t¶ ®ỵc sù hiĨm trë, trïng ®iƯp vµ ®é cao ngÊt trêi cđa
nói ®Ìo T©y B¾c (chó ý c¸c tõ ®Çy gi¸ trÞ t¹o h×nh: khóc khủu, th¨m th¼m,
cån m©y, sóng ngưi trêi). C©u thø nhÊt nghe nh cã h¬i thë nỈng nhäc cđa
ngêi lÝnh. C¸ch dïng tõ “ngưi trêi” cđa c©u th¬ thø hai t¸o b¹o, ®ång thêi cã
chÊt tinh nghÞch cđa ngêi lÝnh.
b) Hai c©u th¬ sau: C©u thø ba nh bỴ ®«i, diƠn t¶ dèc vót lªn, ®ỉ xng gÇn
nh th¼ng ®øng. §äc c©u thø t, cã thĨ h×nh dung ®oµn qu©n t¹m dõng ch©n

bªn mét dèc nói, phãng tÇm m¾t ra xa thÊy nhµ ai thÊp tho¸ng qua mét
kh«ng gian mÞt mïng s¬ng rõng ma nói.
Hai c©u 3 vµ 4 phèi hỵp víi nhau t¹o ra mét ©m hëng ®Ỉc biƯt (c©u thø 4
toµn thanh b»ng).
Cã thĨ liªn hƯ ®Õn ©m hëng cđa hai c©u th¬ cđa T¶n §µ trong bµi Th¨m
m¶ cò bªn ®êng: “Tµi cao phËn thÊp chÝ khÝ t - Giang hå mª ch¬i quªn
quª h¬ng” (T¶n §µ t¶ t×nh, cßn Quang Dòng t¶ c¶nh).
§Ị 3. Ph©n tÝch h×nh t ỵng ng êi lÝnh T©y TiÕn trong ®o¹n th¬ thø ba cđa
bµi T©y TiÕn
a) §©y lµ h×nh tỵng tËp thĨ cđa ngêi lÝnh T©y TiÕn. Quang Dòng ®· chän
läc nh÷ng nÐt tiªu biĨu cđa tõng ngêi lÝnh ®Ĩ t¹c nªn bøc tỵng ®µi tËp thĨ
mang tinh thÇn chung cđa c¶ ®oµn qu©n.
b) Bèn c©u th¬ ®Çu nãi vỊ vỴ ®Đp l·ng m¹n cđa ngêi lÝnh T©y TiÕn.
Quang Dòng, khi viÕt vỊ ngêi lÝnh T©y TiÕn kh«ng hỊ che giÊu nh÷ng khã
kh¨n gian khỉ, chØ cã ®iỊu, nh÷ng c¸i ®ã ®Ịu ®ỵc nh×n b»ng con m¾t l·ng
m¹n.
c) Bèn c©u th¬ sau nãi tíi vỴ ®Đp bi tr¸ng cđa ngêi lÝnh T©y TiÕn. C¸i bi
th¬ng ë ®©y bÞ mê ®i tríc lÝ tëng quªn m×nh cđa ngêi lÝnh (ChiÕn trêng ®i
ch¼ng tiÕc ®êi xanh). C¸i sù thËt bi th¶m nh÷ng ngêi lÝnh gơc ng· bªn ®êng
kh«ng cã ®Õn c¶ manh chiÕu ®Ĩ che th©n ®ỵc vỵi ®i nhê c¸ch nãi gi¶m (anh vỊ
®Êt) vµ råi bÞ ¸t h¼n ®i trong tiÕng gÇm thÐt d÷ déi cđa dßng s«ng M·. Thiªn
nhiªn ®· tÊu lªn khóc nh¹c hµo hïng ®Ĩ tiƠn ®a linh hån nh÷ng ngêi lÝnh T©y
TiÕn:
¸o bµo thay chiÕu anh vỊ ®Êt
S«ng M· gÇn lªn khóc ®éc hµnh.
Bªn kia s«ng §ng – Hoµng CÇm
1. Hoàn cảnh sáng tác BÊN KIA SÔNG ĐUỐNG –Hoàng Cầm.
“ BKSĐ” là một trong những bài thơ hay nhất về quê hương đất nước trong
VHVN từ sau CM 8/45.
Quê hương Hoàng Cầm ở bờ Nam sông Đuống. Một đêm giữa tháng 4/

1948 đang công tác ở VB , trực tiếp nghe tin giặc tàn phá quê hương
mình ,HC xúc động và ngay đêm ấy,ông viết liền một mạch bài thơ
“BKSĐ” với tất cả tình thương, nhớ, tiếc, xót xa và cả hy vọng.
Bài thơ được in lần đầu trên báo Cứu Quốc tháng 6/ 1948 ,sau đó được phổ
biến nhanh chóng từ VB tới khu III , khu IV, vào miền Nam và ra tận Côn
Đảo .
Ph©n tÝch
1. 10 dßng ®Çu bøc tranh toµn c¶nh miỊn quª bªn kia s«ng §ng Em“
¬i bn lµm chi Anh ® a em vỊ s«ng §ng”
C©u më ®Çu bµi th¬ cÊu t¹o nh mét c©u hái. §ã lµ nghƯ tht ph©n th©n cđa
chđ thĨ tr÷ t×nh cđa cc ®èi tho¹i gi¶ ®Þnh mµ thùc chÊt lµ ®éc tho¹i néi t©m
®Ĩ thĨ hiƯn ®Ønh ®iĨm xóc c¶m thi nh©n. BiƯn ph¸p nghƯ tht nµy ®· t¹o nªn
nh÷ng bµi th¬ ®Đp nhÊt cđa th¬ ca ViƯt Nam hiƯn ®¹i nh “§©y th«n VÜ D¹”,
“TiÕng h¸t con tµu”.
“Em” ph¶i ch¨ng lµ h×nh ¶nh ngêi con g¸i Kinh B¾c th©n th¬ng lµ h×nh ¶nh
quª h¬ng trong t©m tëng Hoµng CÇm. Râ rµng Hoµng CÇm ®· lÊy t×nh yªu løa
®«i ®Ĩ thĨ hiƯn t×nh yªu quª h¬ng do ®ã t×nh yªu Êy gi¶n dÞ, ch©n thùc, gÇn
gòi. Võa míi nãi “®a em vỊ” mµ dßng s«ng ®· ïa vỊ trong kh«ng gian t©m t-
ëng “C¸t tr¾ng ph¼ng l×” trong chiỊu dµi thêi gian tõ “ngµy xa….” tíi h«m nay,
n»m nghiªng nghiªng trong kh¸ng chiÕn trêng kú”. Dßng s«ng ®· trë thµnh
dßng ch¶y thêi gian, dßng ch¶y lÞch sư, con s«ng ®· lÊp l¸nh t©m hån con ng-
êi, mang t©m tr¹ng t×nh c¶m con ngêi. So s¸nh víi c©u th¬ cđa TÕ Hanh trong
bµi “Nhí con s«ng quª h¬ng”:
T©m hån t«i lµ mét bi tra hÌ
To¶ n¾ng xng dßng s«ng lÊp lo¸
Trong c©u th¬ TÕ Hanh, con ngêi vµ con s«ng dêng nh vÉn cßn kho¶ng
c¸ch . Cßn ë ®©y gi÷a Hoµng CÇm vµ con s«ng ®· thÊu tá, hoµ ®ång, con s«ng
lÊp l¸nh ¸nh s¸ng t©m hån con ngêi, lÊp l¸nh mét g¬ng mỈt quª h¬ng.
Nh÷ng c©u th¬ ªm ¶ ng©n nga bëi cã rÊt nhiỊu thanh b»ng. §Ỉc biƯt ë c©u 4
c©u 5 dêng nh Hoµng CÇm ®· ng¾t ®«i c©u th¬ khiÕn nã gi·n në trong chiỊu

dµi cđa c¶m xóc t¹o nªn c¸i ªm ¶ miªn man bÊt tËn cđa dßng s«ng §ng
hiỊn hoµ tr«i ch¶y bÊt chÊp thêi gian:
S«ng §ng tr«i ®i
Mét dßng lÊp l¸nh
§ã lµ m¹ch sèng bÊt diƯt cđa xø së nµy. Kh«ng cã g× cã thĨ thay ®ỉi ®ỵc
®iƯu ch¶y bÊt tËn cđa dßng s«ng. Trong kh¸ng chiÕn nã vÉn: “N»m nghiªng
nghiªng trong kh¸ng chiÕn trêng k×” ®©y lµ c©u th¬ dµi nhÊt cđa ®o¹n th¬ cïng
víi tõ l¸y “nghiªng nghiªng” (tõ l¸y dµi vµo bËc nhÊt cđa tiÕng ViƯt) céng h-
ëng víi hai tõ trÇm b×nh thanh: “trêng kú” ë ci c©u t¹o c¶m nhËn c©u th¬ nh

9 10
vơn dài ra bắc một cây cầu lối quá khứ với hiện tại. Dòng sông nh một sinh thể
có tâm hồn đang trở mình thấp thỏm lo âu trong những ngày giặc tới. Từ hiện
tại kháng chiến trờng kì câu thơ chuyển thẳng về quá khứ với hình ảnh bãi
mía, bờ dâu.
Xanh xanh bãi mía bờ dâu / ngô khoai biêng biếc
Thời gian quá khứ và thời gian hiện tại đồng hiện nhuộm sắc mầu huyền ảo
cho câu thơ. Cái mầu xanh xanh biêng biếc không phải sắc mầu trên bảng mầu
hội hoạ. Đó là sắc mầu lọc qua nỗi nhớ niềm thơng, sắc mầu quê hơng, sắc
mầu xứ sở luôn phát sáng trong tâm tởng những ngời xa quê. Câu thơ gợi về
một miền quê trù phú giàu có với sắc xanh mơn mởn đầy sức sống sức trẻ của
những bãi mía bờ dâu đã bao đời ôm ấp những xóm làng. Từ nỗi nhớ niềm th-
ơng đó ý thơ chuyển thẳng về thời hiện tại:
Đứng bên này sông sao nhớ tiếc
Sao xót xa nh rụng bàn tay
5 phụ âm s đi liền kề với nhau trong câu thơ đã đặc tả nỗi đau xé lòng
bỏng rát của thi nhân. Động từ rụng đã diễn tả rất đúng sự bàng hoàng,
choáng váng trớc nỗi đau quá lớn, hết sức bất ngờ, đột ngột. Câu thơ đã vật lý
hoá nỗi đau tâm lý cực tả nỗi đau bỏng rát buốt nhói trong tâm hồn nhà thơ.
2. Đoạn 2. Nỗi đớn đau tiếc nuối tr ớc vẻ đẹp quê h ơng bị tàn phá

Câu thơ Bên kia sông Đuống nhắc lại suốt chiều dài bài thơ tạo ra khoảng
cách giữa bên này và bên kia sông, trong ám ảnh chia lìa. Con sông nào mà
chẳng chảy giữa đôi bờ, vậy mà đôi bờ sông Đuống hôm nay là đôi bờ cắt
chia, chỉ một khoảng cách thôi đứng bên này nhìn về bên kia sông mà sao xa
vời nh hai cõi vậy. Đoạn thơ dựng lên sự đối đầu khốc liệt giữa sinh tồn và huỷ
diệt giữa sự sống và cái chết, giữa nét đẹp xa và vẻ đổ nát nay.
Miền quê văn hóa: Quê hơng ta lúa nếp thơm nồng
Tranh Đông Hồ gà lợn nét tơi trong
Màu dân tộc sáng bừng trên giấy điệp
Nỗi nhớ về quê hơng bắt đầu bằng một mùi hơng, nỗi nhớ ấy quả là tinh tế,
đó là hơng vị quê hơng Lúa nếp thơm nồng. Chúng ta biết đến quê hơng qua
dòng sông quê hơng tôi có con sông xanh biếc, qua sắc màu xứ sở, qua cánh
cò bay lả rập rờn, nay Hoàng Cầm đã bổ sung một hơng vị quê hơng. Mùi h-
ơng lúa nếp là đặc trng của miền quê Kinh Bắc đồng thời là đặc trng của nền
văn minh lúa nớc. Hơng lúa nếp gợi cho ta nhớ tới giỗ tết, lễ hội, sự sum họp
quây quần đầm ấm. Chỉ mùi hơng thôi mà gợi lên cuộc sống của ngời dân đất
Việt nghìn năm qua, cho ta cảm nhận về miền quê Kinh Bắc giàu có trù phú.
Nhớ quê hơng không chỉ nhớ về sản vật, vật chất mà Hoàng Cầm còn nhớ về
đặc trng đời sống tinh thần của miền quê Kinh Bắc, tranh Đông Hồ nổi tiếng
vùng quê Kinh Bắc, hàng nghìn năm qua nhân dân ta đã gửi gắm ớc mơ về
cuộc sống ấm no hạnh phúc vào trong tranh, chất liệu tranh Đông Hồ giản dị,
dân dã.
Tranh đông hồ gà lợn nét tơi trong
Màu dân tộc sáng bừng trên giấy điệp
Câu thơ ánh lên nét tơi trong của tâm hồn con ngời, màu dân tộc là sắc màu
không hề có trong bảng mầu hội hoạ nhng đợc cảm nhận qua tình yêu quê h-
ơng và phát sáng tâm hồn con ngời.
Đi hết tình yêu lại tới nỗi đau, mạch thơ đột ngột chuyển sang hiện tại Quê
hơng ta từ ngày khủng khiếp câu thơ vang lên nhức nhối, đớn đau, buốt nhói
tâm hồn, bởi Hoàng Cầm có cách đếm tính rất riêng biệt ngày khủng khiếp

cùng với từ khủng khiếp là hình ảnh thơ ngùn ngụt lửa hung tàn cho ta
thấy sự tàn phá của chiến tranh. Nhà thơ tố cáo kẻ thù huỷ diệt nguồn sống, sự
sống, ruộng ta, nhà ta, chúng không chỉ huỷ diệt vật chất mà còn khủng bố
tinh thần. Tác giả đã dùng hình ảnh
Chó ngộ một đàn/ Lỡi dài lê sắc máu
Để nói lên sự ác độc, tính thú, của kẻ thù, vô nhân đạo.
Chúng còn là kẻ thù huỷ hoại môi sinh, môi trờng:
Kiệt cùng ngõ thẳm, bờ hoang, ngõ thẳm, bờ hoang vậy mà chúng cũng
không tha. Câu thơ làm ta nhớ đến ý thơ tơng tự của Vũ Cao. Ngõ chùa cháy
đỏ những thân cau
Ngõ chùa là chốn thanh bình an lạc, cau là loại cây khó cháy vậy mà cũng
phải cháy đỏ, đủ thấy sự huỷ diệt khủng khiếp của chiến tranh. Hoàng Cầm
còn đi xa hơn thế, ông kết án kẻ thù không chỉ nh tội phạm chiến tranh, tội
phạm môi trờng môi sinh mà chúng còn là tội phạm văn hoá chúng đã huỷ diệt
dòng tranh Đông Hồ, dòng tranh chứa đựng ớc mơ ngàn đời của con ngời.
Hoàng Cầm không còn chỉ nhân danh quê hơng Kinh Bắc, nhân dân Việt Nam
mà còn nhân danh nhân dân tiến bộ trên toàn thế giới tố cáo tội ác của kẻ thù.
Đoạn thơ kết thúc bằng câu thơ Bây giờ tan tác về đâu diễn tả nỗi uất hận
đau đớn không chỉ của riêng Hoàng Cầm mà của tất cả những ngời đã sống và
đã chết.
3. Đoạn 3: Vẻ đẹp con ng ời Kinh Bắc
Ai về bên kia sông Đuống
Có nhớ từng khuôn mặt búp sen
Ai về có nhớ câu thơ thoang thoảng hơng những câu ca dao lặng lẽ tỏa h-
ơng dân ca trong tâm hồn ngời Việt hàng ngàn đời.
Hoàng Cầm không nói nhớ nhiều nhớ lắm mà nói nhớ từng là nhớ cả, nhớ
tất những màu sắc cá thể (tình yêu không chấp nhận số nhiều). Gơng mặt búp
sen, chứ không phải hoa sen bởi gơng mặt búp sen gợi nhớ về gơng mặt phớt
hồng, có hơng thơm thanh quý của ngời con gái Kinh Bắc đợc viền quanh bởi
chiếc khăn mỏ quạ nền nã dịu dàng, duyên dáng, e ấp mà tình tứ. Búp sen là

thời kỳ chúm chím hàm tiếu, những cánh hoa còn phong kín, vẹn sắc, nguyên
hơng, hứa hẹn vẻ đẹp cha toả lộ. Trong thơ Hoàng Cầm, hình ảnh cô gái hàng
xén Kinh Bắc tạo nên những vần thơ đẹp nhất trong đời thơ ông.
Những cô hàng xén răng đen
Cời nh mùa thu toả nắng
Nét đẹp của cô hàng xén răng đen từ thuở xa xa đợc bảo lu trong những vần
thơ Hoàng Cầm với nụ cời rạng rỡ, trong trẻo, ấm áp, nụ cời nh mùa thu tỏa
nắng là cách rất so sánh rất Hoàng Cầm - một thi sĩ đa tình, đa cảm.
III. Kết luận: Bài thơ bắt đầu từ mạch nguồn dân ca, của xứ sở giàu truyền
thống văn hoá của vùng quê đất Kinh Bắc.
Thể hiện rõ hồn thơ Hoàng Cầm - hồn thơ hồn hậu gắn bó máu thịt với miền
quê Kinh Bắc.
Bài thơ đã động tới hồn dân tộc sâu lắng trong tâm hồn mỗi ngời dân nớc
Việt Bên đã góp vào bản hoà ca tình yêu quê hơng đất nớc một nốt nhạc
đắm say độc đáo về một thời đau thơng và hào hùng không thể nào quên của
dân tộc.
Đề 1: SGK văn lớp 12 viết: BKSĐ là thế giới KB đ ợc khơi dậy trong tâm hồn
nhà thơ với những gì đẹp nhất, đáng yêu nhất, tiêu biểu nhất .
Hãy chứng minh nhận định trên?
1. Giới thiệu hoàn cảnh ra đời và nội dung của bài thơ.
2. Trong hoài niệm của nhà thơ thế giới KB hiện về với tất cả những gì đẹp
nhất, đáng yêu nhất, tiêu biểu nhất.
Vẻ đẹp mỡ màng trù phú (cát trắng lúa nếp thơm nồng) -> sắc mầu mùi hơng
đầy gợi cảm của cs no ấm thanh bình.
Vẻ đẹp đời sống tinh thần phong phú, niềm tự hào của xứ KB bao đời nay: Tranh
dg làng Hồ với mầu sắc đậm đà tơi tắn , nội dung vui tơi dí dỏm (mẹ con ) -> ớc
mơ bình dị về đời sống yên lành, hạnh phúc nảy nở sinh sôi.
Đất KB là nơi có những di tích thắng cảnh, đền chùa cổ kính, hội hè đình đám đã
từng có suốt mấy trăm năm trên mảnh đất này.
KB còn sống dậy trong tâm hồn nhà thơ với những cảnh sh lao động, buôn bán tấp

nập
Tập trung nhất là hình ảnh ngời phụ nữ: ngời mẹ già tảo tần buôn bán, những cô
gái KB giang tơ đệt sợi

9 10
3. KL: Thông qua ngòi bút đầy xúc cảm yêu thơng của HC quê hơng KB
truyền thống hiện lên với những hình ảnh, những con ngời nổi bật nhất, đáng
yêu nhất và đầy sức ám ảnh.
Đề 2: La chn v phõn tớch ngn mt vi cõu th cú giỏ tr biu cm
trong Bờn Kia Sụng ung ca Hong Cm
Mt s cõu: - Nm nghiờng nghiờng trong khỏng chin trng kỡ.
Nh hỡnh nh ny m con sụng ung khụng cũn l vt vụ tri vụ giỏc, m tr
nờn sng ng nh cú tõm trng, cú linh hn.
Sao xút xa nh rng bn tay
Cng l mt cõu th sỏng to, dựng t tht l. Quờ hng b k thự
chim úng, ni au v tinh thn, bin thnh ni au v th xỏc, cú th cm
nhn c mt cỏch c th: Nh rng bn tay. Cỏch so sỏnh õy ó em
li hiu qu ỏng k: ni au c tụ m, c khc ho c th, do ú, gõy
c n tng cho ngi c.
My trm nm thp thoỏng mng bỡnh yờn
Gi c b dy lch s quờ hng. Nhng ngy thỏi bỡnh yờn ó
trụi i vo d vóng. Nay gic n, quờ ta ngựn ngt la hung tn. Nh th
nui tic, hoi vng cho mt thi ti p.
Nhng thi ti p ú ó qua mt ri, cú chng ch cũn thp thoỏng
trong kớ c ca nh th.
Cú nh tng khuụn mt bỳp sen
Phỏc ho sinh ng khuụn mt ngi con gỏi va bu bnh y n li va
ti tn thanh nhó. Cõu th gi cho ngi c liờn tng n nhng ngi
con gỏi quờ hng mc mc, bỡnh d nhng thanh cao trong ú.
3: Phan tớch mi cõu u trong bi Bờn kia sụng ung ca

Hong Cm Em i, bun lm chi. () Sao xút xa nh rng bn tay
*Bi lm
Mi cõu u l cỏi nhỡn ton cnh Bờn kia sụng ung
- Sỏu cõu u cú vn i chi phi. Nhng cõu th nghe nh mt ting
an i, thm thỡ ca nhõn vt tr tỡnh vi em. Ng nh cú mt ngi con gỏi
nh y au kh, ng cht lng bờn ny sụng m khụng c qua sụng. Tỏc
gi lờn ting v v em nhng cng l v v chớnh mỡnh.
- Em l mt i t khụng xỏc nh. Em l mt cụ gỏi ó gn bú vi
Bờn kia sụng ung em l ngi ng quờ. Em l mt cụ gỏi Kinh Bc ca
ngy xa, ó tng quen nhau, ó tng gn bú, nhng cha cú iu kin cau
tru. Cho nờn tng lai ht búng gic: Anh li tỡm em. Nh th cn cú mt
i tng c giói by tõm tỡnh do dt ca mỡnh. Em cú th l nhõn vt
ca kớ c, cng cú th l nhõn vt tr tỡnh t phõn thõn y thụi.
- Ton cnh khụng ch cú khụng gian m c thi gian na. Ta thy
dũng thi gian tha thit trụi theo dũng sụng ung.
Sụng ung trụi i /Mt dũng lp lỏnh /Nm nghiờng nghiờng trong
khỏng chin trng kỡ
Tht khú gii thớch cho ra l cỏi nm nghiờng nghiờng ca con sụng
ung. Ch bit rng cỏi dỏng y mi to cho sụng ung thnh mt sinh th
cú hn v y tõm trng.
Cỏi nộp mỡnh e l bờn bói mớa b dõu to nờn duyờn sc cho mt
dũng sụng? Hay l s lo õu, vng lng khi gic v?
- Cõu th kt thỳc on mt l mt hỡnh nh rt c th nh cm giỏc
c ni lũng au xút ca nhõn vt tr tỡnh:
Sao xút xa nh rng bn tay
3: Phõn tớch on th Bờn kia sụng ung /Quờ hng ta lỳa
np thm nng /() Bõy gi tan tỏc v õu
* Bi lm
Quờ hng nu ai khụng nh
S khụng ln ni thnh ngi

(Quờ hng Trung Quõn)
Cú l ỳng nh th! Nu Hong Cm khụng yờu quờ hng, nh quờ
hng, tha thit vi quờ hng v au ni au ca quờ hng thỡ cú l anh s
khụng lm c bi th Bờn kia sụng ung hay nh vy. Tỏc phm ó
din t sinh ng hỡnh nh quờ hng thi bỡnh v thi chin m tiờu biu l
on:
Bờn kia sụng ung
Bõy gi tan tỏc v õu?
ó hn mt ln ta bt gp mựi hng lỳa np u mựa trong cỏc tỏc
phm vn hc Vit Nam. Nguyn ỡnh Thi ó ngi mựi thm hng cm mi
vo mt sỏng mựa thu. õy ta li nghe thoang thong mựi thm lỳa np trờn
quờ hng Kinh Bc. Quờ hng hin v vi bao cnh p. Nhng b dõu bói
cỏt, nng mớa nng ngụ trự phỳ xanh ti v ng li vi thanh khit ca
hng lỳa np. Phi! ú l cỏi mựi dng nh l c sn ch cú dõn tc
Vit Nam. Ngi dõn i õu cng nh v hng lỳa, hng thm ca nhng
cỏnh ng tru ht nng bụng l k nim ca riờng mỡnh:
Cỏi mc mc lờn hng ca lỳa
õu d chia cho tt c mi ngi
( Hi m rm Nguyn Duy)
Bờn cnh hng lỳa np y, quờ hng Kinh Bc c nhc n vi
nhng tranh lng H m mu dõn tc. Nhng chỳ ln vi cỏc xoỏy õm dng
xoay trũn tng trng cho s hũa hp ca t tri v ú cng l nguyn vng
lm n phỏt t ca ngi dõn. Ri cỏc chỳ bộ u chm vi nhng bc
tranh hng da tht c sc v ỏm ci chut hin lờn tht vui nhn ó phn
ỏnh nhng nột sinh hot v phong tc c truyn ca lng quờ Vit Nam. i
sng vn húa tinh thn ngi dõn tht chõn cht bỡnh d nhng chan hũa
khụng khớ vui ti, on kt. Tht c ỏo khi Hong Cm phỏt hin gam mu
trong bc tranh y l mu dõn tc phi, ú l mu ca dõn tc Vit ch
khụng phi mu du nhp t phng tri no khỏc. Mu y ó c nhng
ngh nhõn tỡm tũi khai thỏc t loi c cõy, t hoa ng c ni pha ch sc

mu. Mu dõn tc phi c thi lờn loi giy cng rt dõn tc; giy ip.

9 10
ú l loi giy c trỏng lờn bng cht liu v sũ, v c cú sc mu trng
tinh khit Ni nh quờ hng vi nhng bc tranh lng H ni ting ó gi
li bao k nim ngt ngo trong kớ c nh th. Ni nh ờm m nh khỳc hỏt
ru trờn nhp nụi a nh nhng v hỡnh nh Hong Cm cng mun ụm trn
ly nú. iu c bit l trong ờm khi nh v quỏ kh thỡ nhng mựi hng cú
sc khi gi ỏnh thc con ngi mónh lit. Chỳt yờn hng ca quờ nh y
chớnh l im gi u tiờn Hong Cm sang bờn kia sụng ung bng suy
tng Nh v mựi hng nú rt c ỏo nhng cng rt t nhiờn bi vỡ
nhng hng thm, ging hũ l búng ch khụng phi l hỡnh ca
hin thc. Nú rt khú nm bt nhng cng d khi gi mt vựng tri k nim
thõn yờu:
Sao cú th ụm trũn ni nh
Trong ờm giy vũ gy ting d gia bao la
Sao cú th p hng thm ni c
Vi mựi lỳa lờn ũng lm kem mỏt cho da?
(Chỳt yờn hng quỏ kh Thỏi Quang Vinh)
Th nhng cỏi c mun y khụng bao gi nh th thc hin c. Vỡ
sao th? Chin tranh, n gin hai ch y nhng ó cha trong ú bao s tn
phỏ cht chúc tht khng khip, Quang Dng tng xút xa Nhng xỏc gi nua
ngp cỏnh ng v cm gin Bao ln ri xỏc tr trụi sụng?
Hong Cm cng ng tõm trng ú, quờ hng tiờu iu x xỏc thờ
lng:
Quờ hng ta t ngy khng khip /Gic kộo lờn ngựn ngt la hung
tn /Rung ta khụ /Nh ta chỏy /Chú ng mt n /Li di lờ sc mỏu /Kit
cựng ngừ thm b hoang
Nhp th ang kộo di bng tc nghn li, dn li vi ba ting trong
mt dũng: Rung ta khụ /Nh ta chỏy

Nhp gt ct ra i vi nhp bỡnh thng. Dng nh bao cm gin,
dn nộn c gúi trn vo hai dũng th ny. Hong Cm ó hiu tinh t tõm lớ
ngi nụng dõn. Rung v nh l ti sn quý nht ca h, l gia sn m h k
tha t i ny sang i khỏc nhng gi õy khụng cũn gỡ c, ó khụ ó chỏy
ht ri. Cõu th mang tớnh cht lit kờ nhng vn cú sc khỏi quỏt cao vỡ ó
biu hin mt cỏch sinh ng ni lũng ngi dõn.
Dũng th Kit cựng ngừ thm b hoang buụng chựng nh ting th
di b tc. Cõu th nh kờu cu, van ni bờn b vc thm nhng dng nh
khụng ai cu c nờn nú ri vo tuyt vng. Cỏi c ỏo ca nh th Hong
Cm l ch anh khụng núi n con ngi m ch hng n bc tranh. Lỳc
u thỡ Tranh ụng H g ln nột ti trong, mu dõn tc sỏng bng trờn
giy ip. Hai cõu th ó cụ ng v th hin khỏ y nhng nột c sc
ca tranh lng H: Cỏi hn dõn gian v dõn tc ca nú t ti (g, ln) n
ng nột v mu sc ti sỏng (sỏng bng, nột ti trong) cht liu c ỏo
(giy ip). Cũn v sau thỡ ụng dựng hai bc tranh tng phn núi cnh
chia lỡa.
Trờn l hũa bỡnh, l quỏ kh, di l chin tranh, l hin ti; trờn l
sum hp di l chia lỡa, xa l cuc sng, nay l cỏi cht, xa l thiờn ng
hnh phỳc nay l a ngc trn gian.
Hỡnh tng bc tranh nh sng ng trc mt ta:
M con n ln õm dng
Chia lỡa ụi ngó
ỏm ci chut ang tng bng rn ró
Bõy gi tan tỏc v õu?
Tranh dõn gian dng nh tr thnh tranh ca tõm hn chớnh m th
nú l cuc sng, l nhp th ca vựng Kinh Bc. Nú chen vo ni nh ca anh
v thnh mt yu t quan trng trong ni nh quờ hng. Cõu th nh trn ln
thc v o vỡ n chú ng, m con n ln õm dng, ỏm ci chut
ang quay cung trong cn lc chin tranh o vỡ nh li hỡnh nh ờm m quỏ
kh, thc vỡ nú sng ng trong tõm trớ nh th nh nhng cnh tht ngoi

i, nh con ngi tht quờ hng. Tht ỳng nh th vỡ nhng bc tranh
lng H chớnh l cỏi nhỡn v nim ao c ca con ngi v cuc sng m no
yờn vui hnh phỳc thanh bỡnh m nay ch l nim hoi vng v anh cng
khụng bit rừ bõy gi tan tỏc v õu?. ú cng l s xút xa au n, cm
hn. Nú tr thnh ip khỳc lp i lp li nhng on sau cui cựng
chỳng ta khụng bit nguụi hn.
Bờn kia sụng ung ca Hong Cm hay chớnh l ni lũng nh th
khi hay tin gic chim quờ mỡnh. Cú l vỡ vy, nờn khi tip xỳc ln u vi bi
th Nguyờn Hng ó tuụn tro nc mt on th khộp li nhng m ra
trc mt ta nhng hỡnh nh ti p v ngy t nc hũa bỡnh thng nht
quờ hng Kinh Bc bờn kia sụng ung khụng cũn tan tỏc v õu m s
ging dũng sụng ỏy.
Sụng ỏy chm ngun quanh Ph Quc
Sỏo diu khuya khot thi ờm trng
(ụi mt ngi Sn Tõy - Quang Dng)
t nc - Nguyn ỡnh Thi
Nội dung cơ bản:
1. Vẻ đẹp của đất n ớc qua mùa thu x a, mùa thu nay.
a) Mùa thu Hà Nội xa Sáng chớm lạnh .
Khơi nguồn cảm hứng cho những xúc cảm và suy ngẫm về đất nớc là những
cảm giác trực tiếp trong một buổi sáng mùa thu gợi nên nỗi nhớ về Hà Nội.
Sáng mát trong nh sáng năm xa/Gió thổi mùa thu hơng cốm mới
Tôi nhớ những ngày thu đã xa/Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may.
Những dấu hiệu mùa thu trời trong, hơng cốm, gió mát đã đánh thức kỷ
niệm trong quá khứ. Hơng cốm thoảng trong gió mát một mùi hơng rất đỗi
quen thuộc của mùa thu Hà Nội đã dẫn lối cho nhà thơ về những kỷ niệm xa x-
a, 5 câu thơ với vài nét chấm phá mà gợi cả không gian, thời gian mà gọi dậy
cả sắc màu và hơng vị. Buổi sáng mùa thu trong lành mát mẻ gió nhẹ thổi
phảng phất hơng cốm mới đã đánh thức kỉ niệm trong quá khứ sáng chớm

lạnh.hơi may. Những ấn tợng đầu tiên của hai câu thơ là thần thái của mùa
thu Hà Nội năm xa đẹp một cách hiu hắt, phảng phất buồn. Những cảm giác

9 10
rất tinh tế về thiên nhiên, về khoảng khắc đầu tiên khi mùa thu vừa đặt chân
trên phố phờng Hà Nội đợc đặc tả nhờ nghệ thuật đảo ngữ xao xác hơi may
xao xác là tiếng thu về trên phố phờng Hà Nội khác với tiếng thu nơi núi rừng
của Lu Trọng L lá vàng rơi xào xạc. Mới chớm thu, thời tiết vừa se lạnh nhà
thơ dùng từ chớm lạnh và hơi may để miêu tả sự cảm nhận tinh tế của
mình khi mùa thu tới. Phải là ngời gắn bó sâu sắc và yêu thành phố hết lòng
Nguyễn Đình Thi mới cảm giác đợc thật cụ thể cái xao xác hơi may chớm
lạnh trong lòng trên những phố dài - một nét đặc trng của phố phờng Hà Nội.
Trên cái nền của thời gian và không gian ấy nhà thơ đã ghi lại thật sống động
hình ảnh và tâm trạng những chàng trai Hà Nội năm xa phải rời thành phố rất
đỗi thân thơng ra đi, dứt khoát mà trong lòng đầy lu luyến.
Ngời ra đi đầu không ngoảnh lại
Sau lng thềm nắng lá rơi đầy
Hình bóng những con ngời hiện lên trong bức tranh tâm cảnh vừa có hình
khối vừa có màu sắc tạo ấn tợng sâu đậm chất chứa nỗi niềm tâm trạng. Đầu
không ngoảnh lại mà vẫn cảm nhận rõ rệt từng chiếc lá vàng chao nghiêng
bên thềm nắng. Cái âm thanh rất đỗi bình dị của tiếng lá rơi trong ký ức nhà
thơ tới hôm nay vẫn còn xao xuyến tâm hồn độc giả. Tạo nên vẻ đẹp cho câu
thơ còn do giai điệu của hoài niệm trầm lắng bâng khuâng và da diết. Đây là
hai câu thơ có nhiều cách hiểu. Có ngời cho rằng đó là hình ảnh những ngời ra
đi những năm tiền khởi nghĩa, có ngời cho là hình ảnh ngời ra đi trong những
ngày toàn quốc kháng chiến. Căn cứ vào cấu tứ và hình ảnh thơ ta thấy đây
không phải là câu thơ miêu tả hình ảnh ngời ra đi trong cuộc kháng chiến
chống thực dân Pháp, bởi trớc đó tác giả viết tôi nhớ những ngày thu đã xa.
Hơn nữa ngày toàn quốc kháng chiến là 19.12.1946 đâu phải là mùa thu. Bản
thân Nguyễn Đình Thi viết về hình ảnh đoàn quân ra đi kháng chiến trong ca

từ Ngời Hà Nội: Hà Nội cháy khói lửa ngập trời và trong bài thơ Tiếng
sóng:
Nhớ năm xa trong đêm sóng vỗ
Ngời đi Hà Nội cháy sau lng
Hình ảnh ngời ra đi kháng chiến thật hào hùng hoành tráng. Ta cũng bắt gặp
hình ảnh tơng tự trong bài thơ Ngày về của Chính Hữu:
Nhớ đêm ra đi đất trời bốc lửa
Cả đô thành nghi ngút cháy sau lng
Những hình ảnh đó khác hẳn với những hình ảnh ngời ra đi trong bài thơ
Đất nớc. Rõ ràng ngời ra đi đầu không ngoảnh lại thực chất là câu thơ ghi
lại hình ảnh những con ngời ra đi vì chí lớn, ra đi để tìm đờng chứ cha phải lên
đờng mà ta bắt gặp hơn một lần trong Tống Biệt Hành của Thâm Tâm và
những bài thơ khác trớc cách mạng. Đoạn thơ viết về mùa thu Hà Nội đã bộc
lộ sự tài hoa lịch lãm của ngòi bút Nguyễn Đình Thi, một nghệ sĩ đa tài, một
nhà thơ, một nhạc sĩ, một hoạ sĩ. Nếu ngời xa nói trong thơ có nhạc, trong thơ
có hoạ thì chính là ở đây, những câu thơ viết về mùa thu Hà Nội trong hoài
niệm của nhà thơ là một trong những câu thơ hay nhất, đẹp nhất về mùa thu
đất Việt.
b) Vẻ đẹp của Đất Nớc trong kháng chiến Mùa thu nay khác
Đất nớc là bài thơ ngắn viết trong thời gian dài nên không gian, thời gian
nghệ thuật luôn thay đổi gắn liền với sự thay đổi cảnh sắc mùa thu là cái tôi trữ
tình nhà thơ.
ở bức tranh thu thứ nhất tâm trạng của nhà thơ thiết tha sâu lắng đầy lu
luyến và phảng phất buồn đến bức tranh thu thứ hai cái tôi trữ tình đã dần
chuyển hoá thành cái ta chung. Từ Tôi đứng vui nghe tới trời xanh đây là
của chúng ta. Từ những hoài niệm riêng t tới cảm hứng chung về thời đại và
lịch sử, từ không gian mùa thu của phố phờng chật hẹp chuyển sang không
gian mùa thu nơi núi rừng Việt Bắc, phóng khoáng rộng lớn. Nhà thơ nhân
danh cộng đồng con ngời Việt Nam trong kháng chiến để nói lên niềm vui,
niềm tự hào chân chính đợc làm chủ giang sơn và đất nớc tơi đẹp. Mạch thơ

chuyển đổi đột ngột từ niềm hoài niệm về mùa thu năm xa của Hà Nội về
thẳng mùa thu hiện tại của chiến khu Việt Bắc.
Mùa thu nay khác rồi
Tôi đứng vui nghe giữa núi đồi
Gió thổi rừng tre phấp phới
Trời thu thay áo mới
Trong biếc nói cời thiết tha
Những câu thơ nh tiếng reo vui. Mà đã reo thì không thể dài lời giọng điệu
thơ biến đổi khỏe khoắn ngắn gọn chuộng lối gieo vần trắc: phấp phới, áo
mới. Những từ khứ thanh ở cuối câu thơ khiến những câu thơ nh bay bổng
niềm vui. Niềm vui ấy không phải do bên ngoài đa lại mà do tự lòng ngời toả
ra bởi nhà thơ dùng chữ vui nghe chứ không phải nghe vui. Nghe vui có
nghĩa là nghe trớc vui sau còn vui nghe thì niềm vui có sẵn ở trong lòng
không cần vay mợn cái bên ngoài làm cớ. ở đây ta không hề thấy những hình
ảnh ớc lệ của mùa thu trong thơ ca cổ điển với sen tàn, cúc nở, cũng không còn
hình ảnh kiêu sa của mùa thu trong thơ mới. Với áo mơ phai dệt lá vàng. Mà
là mùa thu bình dị dân dã trong trẻo, khoẻ khoắn tơi sáng hoà hợp với tâm
trạng vui tơi hồ hởi của con ngời. Nghệ thuật nhân hoá trời thu thay áo mới/
trong biếc nói cời thiết tha, khiến ta cảm nhận mùa thu hòa cảm cùng con ng-
ời, trong biếc nói cời thiết tha của mùa thu hay của lòng ngời, sự hòa nhập
giữa con ngời và đất nớc trong hình ảnh thơ đã mang tới một nét mới cho mùa
thu đất nớc. Từ cảm xúc mới mẻ về mùa thu mạch thơ vận động khá tự nhiên
dẫn đến niềm tự hào và lòng yêu thơng sâu nặng với đất nớc.
Trời xanh đây là của chúng ta
Núi rừng đây là của chúng ta
Những cánh đồng thơm mát
Những dòng sông đỏ nặng phù sa
Điệp ngữ của chúng ta cùng với những từ chỉ định đây vang lên trong
những câu thơ một cách đờng hoàng dõng dạc thể hiện niềm tự hào về quyền
làm chủ đất nớc chính đáng của con ngời, hình ảnh cánh đồng thơm mát,

ngả đờng bát ngát dòng sông đỏ nặng phù sa tạo ấn tợng về một đất nớc
trong thời kỳ thanh tân tuổi trẻ, tràn đầy sức sống liên tục vận động và không
ngừng lớn mạnh. Cánh đồng thơm mát là cánh đồng đang thì con gái đầy sức
trẻ. Đất Nớc ấy không ngừng phát triển bởi hình ảnh ngả đờng bát ngát và
phù sa đỏ nặng. Cùng với niềm tự hào chân chính ấy giọng thơ bỗng trở nên
sâu lắng đằm thắm khi nói tới truyền thống lịch sử bất khuất của cha ông.
Nớc chúng ta
Nớc những ngời cha bao giờ khuất
Những buổi ngày xa vọng nói về
Ba chữ Nớc chúng ta tách riêng ra thành câu thơ ngắn nhất vang lên đờng
bệ đĩnh đạc tạo ra sự thiêng liêng đầy kiêu hãnh và tự hào. Cảm nhận về Đất n-
ớc của Nguyễn Đình Thi đã kết hợp hài hoà giữa cảm hứng thời đại và cảm
hứng lịch sử dựng tả không khí trang trọng, thiêng liêng khi nhà thơ nghiêm
trang định nghĩa về đất nớc: Nớc những ngời cha bao giờ khuất. Câu thơ cấu
tạo nh một định lý khẳng định một cách hào hùng truyền thống bất khuất quật
cờng của dân tộc. Truyền thống đã từng chảy trong huyết quản ngời Việt từ xa
xa tới hôm nay và tận mai sau đó chính là cái đã làm nên đất nớc. Cái huyết
thống từng chói ngời trong những trang cổ văn Hịch tớng sĩ Cáo bình ngô
cho tới văn học Việt Nam hiện đại. Sau này Nguyễn Khoa Điềm cũng có ý thơ
tơng tự.
Đất nớc bốn nghìn năm ngựa đá cũng xuống đờng
Đến rồng đá cũng bay lên để đuổi giặc
Những bà mẹ, tra chân vào thần tích
Để hoài thai triệu triệu những anh hùng

9 10
Cảm nhận về đất nớc theo chiều dài thời gian lịch sử là cảm hứng quen
thuộc của thi nhân nhng trong những câu thơ sau của Nguyễn Đình Thi ta còn
phát hiện đợc sự tinh tế của nhà thơ tài hoa và nhạy cảm
Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất

Những buổi ngày xa vọng nói về
Hai câu thơ làm ta liên tởng tới cuộc chạy tiếp sức trờng kỳ giữa các thế hệ
ngời Việt. Thế hệ đi trớc trao lại bó đuốc truyền thống cho thế hệ đi sau. Sức
mạnh chiến đấu và chiến thắng của dân tộc Việt Nam hôm nay là nguồn sức
mạnh tổng hợp giữa quá khứ hiên ngang và hiện tại hào hùng. Đó là nguồn sức
mạnh đợc khơi từ truyền thống của một đất nớc bốn nghìn năm dựng nớc cũng
là bốn nghìn năm giữ nớc. Từ láy đêm đêm đi liền kề với từ tợng thanh rì
rầm cho ta cảm nhận về một âm thanh bền bỉ mãnh liệt không bao giờ dứt,
không bao giờ đứt. Đó là thứ âm thanh cảm nhận bằng linh giác bởi tiếng đất
chính là lời của sông núi, của cha ông muôn đời gửi cho con cháu muôn thuở.
ở đây cảm hứng lịch sử, cảm hứng thời đại kết hợp hài hoà tạo nên không
khí thiêng liêng trang trọng phù hợp với ý tởng xây dựng một bức tợng đài về
Đất Nớc hoành tráng mang màu sắc sử thi của nhà thơ Nguyễn Đình Thi.
2. Đoạn thơ thứ hai miêu tả vẻ đẹp đất n ớc trong đau th ơng máu lửa đã
quật c ờng anh dũng đứng lên. Ôi những
Nguyễn Đình Thi đã viết thật xúc động, đầy ấn tợng về hình ảnh đất nớc bị
giặc giày xéo trong cuộc kháng chiến chống Pháp:
Ôi những cánh đồng quê chảy máu
Dây thép gai đâm nát trời chiều
Câu thơ tạo đợc một ấn tợng sâu sắc bằng những hình ảnh đập mạnh vào
giác quan ngời đọc. Trong ánh chiều tà, những hàng dây thép gai của giặc tua
tủa nh đâm nát cả bầu trời, bóng chiều hắt xuống làm cho cánh đồng vùng
vành đai trắng đỏ rực nh đang chảy máu. Đối với mỗi ngời dân Việt, thì hình
ảnh cánh đồng quê rất đỗi thiêng liêng bởi cánh đồng quê ấy đã sinh ra hạt gạo
nuôi sống nhân dân bởi vậy hình ảnh cánh đồng quê chảy máu có khả năng
khía sâu vào lòng độc giả một vết thơng không bao giờ lành miệng. Câu thơ
tạo ra hình ảnh thơ thật xúc động, ta thấy đất nớc nh máu thịt của mình. Hai
câu thơ xuất thần này đợc khơi nguồn trực tiếp từ một chiều hành quân qua
vùng Bắc Giang trong ánh chiều tà đỏ bầm nh máu những xới cày dang dở trên
những cánh đồng vùng vành đai trắng đỏ rực lên nh đang chảy máu. Nhìn về

phía đồn giặc hàng rào dây thép gai cắt lên nền trời những vết cắt đen sì nham
nhở. Từ những hình ảnh thực Nguyễn Đình Thi đã nâng lên thành hình ảnh có
ý nghĩa biểu tợng khái quát sự đau thơng của đất nớc trong chiến tranh.
Từ hai câu thơ đó tác giả rẽ ngoặt sang một trờng liên tởng bất ngờ, hợp lý:
Những đêm dàimắt ngời yêu
Bài thơ đợc khép lại bằng hình ảnh khái quát tợng trng cho đất nớc từ trong
máu lửa của chiến tranh, từ trong đau thơng căm phẫn đứng dậy hào hùng:
Súng nổ rung trời giận dữ
Ngời lên nh nớc vỡ bờ
Nớc Việt Nam từ máu lửa
Rũ bùn đứng dậy sáng lòa.
Đây là khổ thơ duy nhất trong toàn bài mà tác giả dùng khổ thơ sáu chữ.
Cách ngắt nhịp dồn dập, đều đặn tạo nên một âm hởng hùng tráng. Nguyễn
Đình Thi đã dựng lại hình ảnh hào hùng của đất nớc với một bối cảnh rộng lớn
bằng thủ pháp điện ảnh - một nghệ thuật có tính chất tổng hợp. Những hình
ảnh này tác giả lấy chất liệu trực tiếp từ chiến trờng Điện Biên. Trong tiếng
Đại Bác, rền vang rung trời chuyển đất, các chiến sĩ ta từ các chiến hào ào ạt
xông lên nh nớc vỡ bờ. Tôi trông thấy các anh - Nguyễn Đình Thi kể - mình
mẩy đầy bùn, nhng khi nhảy lên trên mặt đất, các anh hiện ra chói lòa trong
ánh nắng. Nhà thơ đã tạo nên bức tợng đài của đất nớc sừng sững hiện lên
chói ngời trên các nền của máu, lửa, bùn lầy, trong một không gian dồn dập
ầm vang tiếng súng nổ rung trời.
Kết luận:
Đất nớc là chủ đề chung của thơ ca kháng chiến chống Pháp. Mỗi nhà thơ
đều có cách cảm nhận và thể hiện riêng về hình tợng đất nớc nhng Đất nớc của
Nguyễn Đình Thi vẫn rất đặc sắc bởi hình tợng Đất nớc trong thơ ông giàu sức
khái quát, đậm tính sử thi kết hợp với cảm hứng lịch sử và thời đại. Thành
công ấy là do tài năng nhng hơn thế là còn bởi tình cảm của thi nhân đối với
đất nớc của mình bởi thơ ca chân chính bao giờ cũng là tiếng nói của trái tim
giọng hát của tâm hồn.

Đề 1. Phân tích sự vận động của cảnh sắc mùa thu và cái tôi trữ tình của
nhà thơ trong bài Đất N ớc của Nguyễn Đình Thi.
Nh chúng ta đã biết, Đất nớc là một bài thơ ngắn đợc sáng tác trong một
thời gian khá dài (từ 1948 đến 1955). Không gian và thời gian nghệ thuật của
bài thơ cũng luôn vận động và thay đổi. Gắn liền với sự thay đổi về không gian
và thời gian đó chính là sự thay đổi về cảnh sắc mùa thu và cái tôi trữ tình của
nhà thơ.
Cảnh sắc mùa thu đầu tiên cần phải lu ý chính là cảnh sắc màu thu năm xa:
Sáng chớm lạnh trong lòng Hà NộiSau lng thềm nắng lá rơi đầy . Cái hồn
của cảnh sắc, vắng lặng, phảng phất buồn.
Bức tranh mùa thu thứ hai cần lu ý là mùa thu ở chiến khu Việt Bắc trong
những năm tháng kháng chiến đợc miêu tả từ câu: Mùa thu nay khác rồi đến
câu: Những buổi ngày xa vọng nói về . Cảnh sắc mùa thu ở đây trong sáng,
cao rộng, bát ngát, vui hồ hởi, rộn ràng, nhộn nhịp những hoạt động.
Cùng với sự vận động của cảnh sắc mùa thu, cái tôi trữ tình của nhà thơ cũng
có sự vận động và phát triển. ở bức tranh mùa thu thứ nhất, tâm trạng của nhà
thơ thiết tha, sâu lắng, đầy lu luyến và cũng phảng phất buồn. Đến bức tranh
mùa thu thứ hai, cái tôi trữ tình đã chuyển thành cái ta chung. Nhà thơ nhân
danh cộng đồng con ngời Việt Nam trong kháng chiến để nói lên niềm vui,
niềm tự hào chân chính đợc làm chủ giang sơn đất nớc tơi đẹp.
Đề 2: Phân tích bốn câu thơ sau trong bài thơ Đất n ớc của Nguyễn Đình Thi.
Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may
Ngời ra đi đầu không ngoảnh lại
Sau lng thềm nắng lá rơi đầy.
Mùa thu Hà Nội năm xa (những năm trớc cách mạng) hiện ra trong hoài
niệm của nhà thơ với những cảm giác tinh tế về thiên nhiên, không gian và thời
tiết mùa thu (chớm lạnh, xao xác hơi may) và đọng lại trong một bức tranh có
hình khối, các mảng màu sắc, ánh sáng gây đợc ấn tợng sâu đậm, chứa đầy
tâm trạng. Hình ảnh những ngời ra đi càng tỏ ra dứt khoát lại càng bộc lộ sự lu

luyến. Nhà thơ đã gợi lên đợc cái thần thái của mùa thu Hà Nội năm xa: đẹp
một cách hiu hắt, phảng phất buồn. Đây là 4 câu thơ hay nhất, đẹp nhất của bài
thơ này.
Góp phần tạo nên vẻ đẹp của những câu thơ này còn là do nhạc điệu riêng
của nó, một nhạc điệu trầm lắng, bâng khuâng của tâm trạng hoài niệm.
Bốn câu thơ này đợc viết bằng một bút pháp có màu sắc ấn tợng, thể hiện sự
tài hoa, lịch lãm của ngòi bút Nguyễn Đình Thi. Chỉ qua 4 câu thơ mà Nguyễn
Đình Thi đã tự bộc lộ mình nh một nghệ sĩ đa tài: một nhà thơ, một hoạ sĩ và
một nhạc sĩ.
Vợ chồng A Phủ Tô Hoài
Đề 1: Phân tích nhân vật Mị trong truyện ngắn Vợ chồng A Phủ của Tô
Hoài để thấy đ ợc giá trị nhân đạo sâu sắc của tác phẩm.
1. Phân tích nhân vật:
-Mị trớc khi làm dâu nhà thống lý: Cô gái ngời Mèo xinh đẹp, yêu đời, có tài
thổi sáo, khao khát yêu và đã đợc yêu.

9 10
- MÞ, con d©u g¹t nỵ nhµ thèng lý: Ngêi ®µn bµ sèng nhÉn nhơc trong t¨m tèi
=>Danh nghÜa lµ con d©u song k× thùc lµ n« lƯ, MÞ lµ n¹n nh©n cđa sù ®Çu ®éc,
¸p chÕ vỊ tinh thÇn
- Søc sèng m·nh liƯt cđa MÞ:
+ LÇn 1: Míi bÞ b¾t vỊ lµm d©u=> ®Þnh t×m ®Õn c¸i chÕt v× kh«ng chÊp
nhËn sèng n« lƯ
+ LÇn 2: Trong ®ªm t×nh mïa xu©n=> MÞ mn ®i ch¬i
+ LÇn 3: Chøng kiÕn c¶nh A Phđ bÞ trãi, MÞ ®· c¾t d©y cëi trãi vµ ch¹y theo
A Phđ=> hµnh ®éng bÊt ngê, bét ph¸t thĨ hiƯn tinh thÇn ph¶n kh¸ng vµ kh¸t
väng h¹nh phóc ®· chiÕn th¾ng.
- MÞ ®Õn víi c¸ch m¹ng nh lµ mét tÊt u cđa quy lt cã ¸p bøc cã ®Êu tranh,
tõ ®Êu tranh tù ph¸t sang ®Êu tranh tù gi¸c
2. Gi¸ trÞ nh©n ®¹o cđa t¸c phÈm ®ỵc thĨ hiƯn qua nh©n vËt MÞ:

- Nh©n ®¹o lµ th¬ng ngêi v× con ngêi mµ lªn tiÕng
- C©u chun ®au bn cđa MÞ kh«ng ph¶i lµ chun riªng cđa MÞ mµ tiªu
biĨu cho ngêi phơ n÷ miỊn nói trong chÕ ®é phong kiÕn- thùc d©n
- Nh©n vËt MÞ lµ mét h×nh tỵng nghƯ tht ®Đp tiªu biĨu cho kh¸t väng sèng
kh¸t väng h¹nh phóc cđa ngêi d©n miỊn nói vµ hµnh tr×nh tÊt u t×m ®Õn c¸ch
m¹ng cđa hä
=> Trun mang gi¸ trÞ nh©n ®¹o s©u s¾c: xãt xa víi nh÷ng sè phËn bÊt h¹nh,
ngỵi ca nh÷ng t©m hån ti trỴ yªu ®êi trong s¸ng, bÊt b×nh víi nh÷ng téi ¸c
man rỵ cđa bän quan l¹i miỊn nói vµ ®ång t×nh víi kh¸t väng gi¶i phãng cđa
ngêi d©n miỊn nói víi chÕ ®é thùc d©n phong kiÕn xa
§Ị 2: Ph©n tÝch Nhân vật MỴ :
a/ Là cô gái trẻ , đẹp , tài hoa :
Thổi sáo giỏi, thổi kèn cũng hay như thổi sáo .
Có bao nhiêu người mê, ngày đêm đi theo Mỵ “đứng nhẵn vách buồng nhà
Mỵ”
 Mỵ có đủ phẩm chất được sống hạnh phúc . Tâm hồn Mỵ đầy ắp hạnh
phúc , ước mơ.
b/ Là cô gái có số phận bất hạnh :
Vì bố mẹ không trả nổi tiền thống lí Pá Tra – Mỵ phải trở thành con
dâu gạt nợ chòu tủi nhục , cực khổ .
Bò đối xử chẳng khác nào nô lệ , bò đánh đập , trói đứng cả đêm , suốt
ngày quần quật làm việc  Mỵ tưởng mình là con trâu , con ngựa .
Mất hết cảm giác, thậm chí mất hết ý thức sống, sống mà như đã
chết“lúc nào mặt cũng buồn rười rượi”.
Không mong đợi điều gì , cũng chẵng còn ý niệm về thời gian , không
gian . “suốt ngày lùi lũi như con rùa xó cửa”  thân phận nghèo khổ bò áp
bức . Cái buồng Mỵ ở kín mít ,cửa sổ “lỗ vuông bằng bàn tay, lúc nào trông
ra cũng thấy trăng trắng ,không biết là sương hay nắng”  căn buồng Mỵ
gợi không khí nhà giam .
c/ Sức sống tiềm tàng , khát vọng hạnh phúc của MỴ :

- Lần 1 : lúc mới làm con dâu gạt nợ .
* Mỵ đònh ăn lá ngón tự tử ( ý thức về đời sống tủi nhục của mình) 
không chấp nhân cuộc sống đó .
* Tìm đến cái chết như một phương tiện giải thoát , là khẳng đònh lòng
ham sống ,khát vọng tự do của mình
- Lần 2 : trong đêm tình mùa xuân .
Lòng ham sống ,niềm khao khát hạnh phúc lứa đôi được đánh thức .
Tiếng sáo gọi bạn làm Mỵ nhớ lại những ngày tháng tươi đẹp trong quá
khứ .Mỵ lấy rượu ra uống “ ừng ực từng bát một” –như uống những khao
khát , ước mơ ,căm hận vào lòng . Mỵ cảm thấy “phơi phới đến góc nhà lấy
ống mỡ , xắn một miếng bỏ thêm vào đóa đèn cho sáng” thắp sáng niềm
tin ,giã từ bóng tối . Mỵ lấy váy áo đònh đi chơi nhưng ngay lập tức bò A Sử
ûtrói vào cột nhà, nhưng vẫn thả hồn theo cuộc vui .
- Lần 3 : cởi trói cho A Phủ .
Chứng kiến cảnh A Phủ bò trói, bò hành hạ có nguy cơ chết , lúc đầu Mỵ
không quan tâm “dù A Phủ có là cái xác chết đứng đấy cũng vậy thôi”.
Nhưng thấy “một dòng nước mắt lấp lánh bò xuống hai hõm má đã đen xám
lại” của A Phủ. Mỵ xúc động , thương mình, thương người .  Mỵ quyết
đònh cởi trói A Phủû.
Đứng lặn trong bóng tối , rồi chạy theo A Phủ cùng trốn khỏi Hồng Ngài
 hành động mang tính tự phát .  Quá trình phát triển tính cách phong
phú , phức tạp . Cởi trói cho A Phủ cũng chính là cởi trói cho cuộc đời mình
. Chấp nhận cuộc sống trâu ngựa và khao khát được sống cuộc sống con
người , nhẩn nhục và phản kháng là hai mặt mâu thuẫn trong con người Mỵ
, Cuối cùng tinh thần phản kháng , khát vọng hạnh phúc đã chiến thắng .
Giá trò tư tưởng , nhân đạo của tác phẩm :
- Phản ánh cuộc sống cơ cực , bò đè nén bởi áp bức nặng nề của
người dân miền núi Tây Bắc dưới ách thống trò của bọn phong kiến câu kết
thực dân Pháp .
- Mở ra lối thoát cho nhân vật vùng lên làm CM, xóa bỏ chế độ

PK – gắn cuộc đấu tranh tự giải phóng cá nhân với cuộc đấu tranh giải
phóng giai cấp , giải phóng dân tộc.
+ Nghệ thuật :
Đậm đà màu sắc dân tộc .
- Khắc họa bức tranh thiên nhiên Tây Bắc hùng vó thơ mộng
với phong tục độc đáo, hình ảnh người dân TB hồn nhiên chân thật .
- Thành công trong việc xây dựng nhân vật , diễn biến tâm lý
phức tạp .
III / * Qua việc khắc họa nhân vật Mỵ , Tô Hoài tố cáo chế đ6ï PK
miền núi ,ca ngợi phẩm chất cao đẹp của người vùng cao nói chung ,của
thanh niên Mèo nói riêng .Họ biết yêu cái đẹp , cái lẽ phải để rồi vượt lên
tìm lại chính mình .

9 10
* Sức sống của nhân vật Mỵ được Tô Hoài khắc họa hết sức tài
tình , độc đáo . Từ một con người dường như bò mất hết quyền làm người ,
tâm hồn Mỵ dường như không còn tồn tại . Thế nhưng , với một nghò lực
phi thường , một lòng ham sống mãnh liệt ,Mỵ đã tìm thấy` hạnh phúc cho
bản thân , dám đấu tranh với những thử thách để rồi vượt qua. Nguyễn
Khải đã từng triết lý “hạnh phúc bắt nguồn từ những hi sinh gian khổ . Ở
đời không co ùcon đường cùng mà chỉ có những ranh giới . Điều quan trọng
là phải có sức mạnh để vượt qua thử thách đó”.
§Ị 4: Hoàn cảnh sáng tác V CHỒNG A PHỦ – Tô Hoài . Năm 1952,Tô
Hoài đi cùng bộ đội vào giải phóng Tây Bắc. Với chuyến đi dài 8 tháng ấy,
Tô Hoài đã sống cùng đồng bào các dân tộc : Mèo, Thái, Dao, Mường ở
nhiều vùng ở đây. Chuyến đi ấy đã giúp ông hiểu rõ về cuộc sống và con
người miền Núi đã để lại cho ông những kỉ niệm khó quên và tình cảm
thắm thiết đối với đất nước và con người Tây Bắc.
Truyện “Tây Bắc” là kết quả của chuyến đi đó, là tác phẩm văn xuôi xuất
sắc của văn học Việt Nam thời kháng chiến chống Pháp .

Tác phẩm này được tặng giải I của hội văn nghệ Việt Nam 1954 – 1955.
“Vợ Chồng A Phủ” là truyện ngắn xuất sắc được rút ra từ tập truyện “Tây
Bắc”.
Vỵ nhỈt – Kim L©n
I. Hoàn cảnh sáng tác V NHẶT – Kim Lân . Đầu năm 1940, phát xít
Nhật nhảy vào Đông Dương, nhân dân ta lâm vào tình thế một cổ hai tròng.
Ở miền Bắc nước ta. Nhật bắt nhổ lúa trồng đay, trong khi đó, Pháp tăng
thuế ra sức vơ vét, bóc lột nhân dân ta.
Đến năm 1945 hơn triệu người Việt Nam chết đói. Điều này đã làm xúc
động giới văn nghệ só, Kim Lân đã đóng góp thành công một truyện ngắn,
đó là “Vợ Nhặt”.
Lúc đầu,truyện có tên là”Xóm Ngụ Cư”,hòa bình lập lại 1954, K. Lân sửa
lại in chính thức“Vợ Nhặt”.
II. Phân tích và chứng minh :
a/ Hoàn cảnh túng đói , khốn khổ của người dân Ngụ Cư :
Bức tranh thảm đạm về nạn đói năm 1945. Cái đói đã làm xóm
Ngụ Cư vốn nghèo khổ giờ đây càng xơ xác ,thê lương .
Cái đói làm cho bọn trẻ “ngồi ủ rũ dưới những xó tường không buồn nhúc
nhích”.Cái đói hành hạ cả xóm khiến nhiều người “xanh xám như những
bóng ma và nằm ngổn ngang khắp các lều chợ” .Cảnh tang tóc bao trùm lên
xóm Ngụ Cư “Người chết như ngả rạ. Không buổi sáng nào người trong
làng đi chợ , đi làm đồngkhông gặp ba bốn cái thây nằm còng queobên
đường. Không khí vẩn lên mùi ẩm thối của rác rưởi và mùi gây của xác
người”ï.Tràng kéo xe thóc tạm sống qua ngày , nghèo không thể có vợ
.Người vợ nhặt lượm từng hạt thóc rơi để có miếng ăn mỗi ngày
Tâm trạng lo âu, sợ hãi cái đói, cái chết của người dân . Hình ảnh thê
lương của người dân Ngụ Cư là bằng chứng tố cáo tội ác tày trời của Pháp
– Nhật. Chúng đã dẩy nhân dân ta vào vòng cùng khổ, chết chóc “Đằng
thì nó bắt giồng đay, đằng thì nó bắt đóng thuế”.
b/ Người dân Ngụ Cư vẫn khao khát vươn lên trên cái chết mà vui ,hi vọng :

Khao khát vươn lên trên cái chết , hướng đến sự sống .
Người vợ nhặt : Người phụ nữ đói rách được một bửa no quyết đònh theo
Tràng về làm vợ “cái đói làm con người biến đổi nhanh” . Tội nghiệp hơn
chò theo Tràng về làm vợ không một nghi thức nào .
Tràng : một con người có ngoại hình xoàng xónh , cách nói năng thô kệch,
cộc cằn . Nhưng anh có tấm lòng nhân hậu ,cưu mang người vợ nhặt , giúp
người phụ nữ sống chủ yếu là “trong lòng hắn chỉ còn tình nghóa giữa hắn
với người đàn bà đi bên. Một cái gì mới mẻ, lạ lắm, chưa từng thấy ở người
đàn ông nghèo khổ ấy”. .
Bà cụ Tứ : vượt lên nỗi xót xa , tủi phận để chấp nhận nàng dâu .
Hướng đến sự sống mà vui mà hi vọng .
Tràng cảm thấy vui , thấy mới lạ , bối rối khi có vợ thấy có trách nhiệm,
tình cảm gắn bó với gia đình “Bổng nhiên hắn thấy thương yêu, gắn bó với
c nhà của hắn lạ lùng”.
Người vợ nhặt đảm đang , vén khéo việc nhà, lo cho gia đình .
Bà cụ Tứ vui rạng rỡ, quét dọn nhà cửa, hi vọng làm ăn khá, chuẩn bò bữa
ăn sáng chu đáo , phát họa chuyện tương lai “nhẹ nhõm, tươi tỉnh khác ngày
thường, cái mặt bủng beo u ám của bà rạng rỡ hẳn lên”.
Hình ảnh cách mạng xa mà gần, trừu tượng mà cụ thể. Hình ảnh đó làm
cho họ suy nghó, gây cho họ xúc động, tạo cho họ niềm tin . Hiện thực khắc
nghiệt vẫn còn đó, tiếng trống thúc thuế vẫn dồn dập, nhưng trong ý nghó
của Tràng “Vụt hiện ra cảnhnhững người nghèo đói ầm ầm kéo nhau đi
trên đê Sộp. Đằng trước có lá cờ đỏ to lắm”.
III KL: - Vợ Nhặt là tác phẩm ca ngợi tình yêu cuộc sống ngay
giữa mùa chết chóc .
Khẳng đònh vai trò của cách mạng tháng 8 đối với cuộc đời của bao kiếp
lầm than
Mét sè ®Ị tham kh¶o:
1. Ph©n tÝch T©m tr¹ng bµ cơ Tø : Có tấm lòng nhân hậu thật đáng
quý.

9 10
- Lúc đầu bà ngạc nhiên vì trong nhà xuất hiện người đàn bà lạ
lại chào mình bằng “U”.Bà hờn tủi vì chưa làm tròn trách nhiệm “
Chao ôi, người dựng vợ gả chồng cho con là lúc trong nhà ăn nên làm nổi,
những mong sinh con đẻ cái mở mặt sau này. Còn mình thì…”.
Bà lo lắng “Chúng nó có nuôi nổi nhausống qua cơn đói khát này không”.
Bà khổ tâm không lo được cho con “Kể có ra, làm được dăm ba mâm yhì
phải đấy, nhưng nhà mình nghèo, cũng chả ai người ta chấp nhặt chi cái lúc
này”.Bà lạc quan hy vọng “Ai giàu ba họ ,ai khó ba đời”. Bà vẻ ra diễn
cảnh tương lai cho con “khi nào có tiền ta mua lấy đôi gà. Tao tính rằng
cái chỗ đầu bếp kia làm cái chuồng gà thì tiện quá. Này nghoảnh đi
nghoảnh lại chả mấy mà có ngay đàn gà cho mà xem…”. Điều chủ yếu là bà
mừng cho hai người và khuyên họ những điều đôn hậu, chí tình. Tất cả
những chi tiết ấy đã thể hiện tấm lòng thương con, thương dâu của bà mẹ
nghèo . Trong bức tranh xã hội xám ngắt ấy, Tràng và bà mẹ là điểm sáng
tươi đẹp. Bà cụ Tứ tiêu biểu cho bà mẹ Việt Nam nhân hậu, bao dung.
2. Ph©n tÝch: Nghệ thuật đặc sắc của “Vợ Nhặt” :
+ Cách dựng truyện : tự nhiên, đơn giản nhưng chặt chẽ . Kim Lân
khéo làm nổi bật sự đối lập giữa hoàn cảnh và tính cách.
+ Giọng Văn ; mộc mạc, giản dò . Ngôn ngữ gần với khẩu ngữ,
nhưng có sự chắt lọc kó lưỡng , có sức gợi đáng kể : bước “ngật ngưỡng”,
đường “khẳng khiu, nhấp nhỉnh”, vẻ mặt “ phớn phở”, dãy phố “úp súp, dật
dờ “… Cách viết như thế tạo nên một phong vò và sức lôi cuốn riêng.
+ Nhân vật : Kim Lân khắc họa được hình tượng sinh động . Bà cụ
Tứ, Tràng tiêu biểu cho những người lao động cơ cực, nhưng vẫn nguyên
vẹn tấm lòng nhân hậu, trong sáng . Hạnh phúc của cả cái gia đình khốn
khổ ấy làm cho người đọc xúc động .
3. Nêu ngắn gọn hồn cảnh ra đời của tác phẩm “ Vợ nhặt”. Vì sao có thể nói
rằng “ Vợ nhặt” đã được xây dựng trên cơ sở của một tình huống lạ?

Đây là một tình huống lạ. Là vì một người như Tràng mà cũng lấy
được vợ: nghèo (lấy vợ phải có tiền cheo cưới) ngụ cư, xấu trai… Lạ vì q dễ
dàng đúng là “nhặt”được về. Lạ nên mới đầu khơng ai tin. Cả xóm ngụ cư đều
ngạc nhiên, coi như một điều vơ lý. Bà cụ Tứ là mẹ Tràng cũng khơng tin…
Ngay đến bản thân Tràng cũng khơng tin(nhìn thị ngồi ngay giữa nhà, đến bây
giờ hắn vẫn còn ngờ ngợ, như khơng phải thế. Ra hắn đã có vợ rồi đấy ư?)
4. Phân tích giá trị nhân đạo sâu sắc trong “ Vợ nhặt” của Kim Lân.
1/ Nhà văn Kim Lân (sinh năm 1920), tên khai sinh là Nguyễn Văn
Tài, người làng Phù Lưu, xã Tân Hồng, huyện Tiên Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Kim
Lân viết khơng nhiều, nhưng được coi là thuộc hàng những cây bút truyện
ngắn tài năng của văn học Việt Nam hiện đại. Ơng rất sành về cảnh q, người
q và thế giới của hương đồng gió nội này cộng với một tấm lòng thiết tha
hiếm có đã tạo nên những trang viết sâu sắc, cảm động nhất của ơng. Con
người có một đời văn hóa khá dài ấy (trên năm mươi năm) khơng hiểu kĩ tính
thế nào mới trình làng vẻn vẹn có hai tập truyện ngắn: Nên vợ nên chồng
(1955) và Con chó xấu xí (1962). Nhưng nghệ thuật khơng quen đo đếm ở số
lượng. Chỉ một truyện như Vợ nhặt (rút từ tập Con chó xấu xí) – vốn được coi
là truyện ngắn xuất sắc nhất của Kim Lân – cũng có thể là niềm mơ ước của
nhiều người cầm bút. Thiên truyện có một q trình sáng tác khá dài. Nó vốn
được rút ra từ tiểu thuyết Xóm ngụ cư (cuốn tiểu thuyết viết dang dở ở thời kì
trước Cách mạng). Hồ bình lập lại, do đơn đặt hàng của báo Văn nghệ, Kim
Lân mới viết lại. Riêng điều đó thơi đã thấy Vợ nhặt mang dấu ấn của cả một
q trình nghiền ngẫm lâu dài về nội dung và chiêm nghiệm kĩ lưỡng về nghệ
thuật.
2/ Trong truyện ngắn Vợ nhặt, Kim lân muốn bộc lộ một quan điểm
nhân đạo sâu sắc của mình. Ấy là khi nhà văn phát hiện ra vẻ đẹp kì diệu của
người lao động trong sự túng đói quay quắt, trong bất kì hồn cảnh khốn khổ
nào, con người vẫn vượt lên cái chết, hướng về cuộc sống gia đình, vẫn u
thương nhau và hi vọng vào ngày mai.
Khơng phải ngẫu nhiên. Vợ nhặt trước hết là thiên truyện về cái đói.

Chỉ mấy chữ “Cái đói đã tràn đến…” đủ gợi lên hồi niệm kinh hồng
cho người xứ Việt về một hiểm hoạ lớn của dân tộc đã qt đi xấp xỉ gần một
phần mười dân số trên đất nước này. Đúng như chữ nghĩa Kim Lân, hiểm hoạ
ấy “tràn đến”, tức là mạnh như thác dữ.
Cách tả của nhà văn càng gây một ám ảnh thê lương qua hai loại hình
ảnh: con người năm đói và khơng gian năm đói. Ơng đặc tả chân dung người
năm đói “khn mặt hốc hác u tối”, nhưng đáng sợ nhất là có tới hai lần ơng
so sánh người với ma: “Những gia đình từ những vùng Nam Định, Thái Bình,
đội chiếu lũ lượt bồng bế, dắt díu nhau lên xanh xám như những bóng ma”, và
“bóng những người đói dật dờ đi lại lặng lẽ như những bóng ma”. Kiểu so
sánh ấy thể hiện một cảm quan đặc biệt của Kim Lân về cái thời ghê rợn: đó là
cái thời mà ranh giới giữa người và ma, cái sống và cái chết chỉ mong manh
như sợi tóc, cõi âm nhồ vào cõi dương, trần gian mấp mé miệng vực của âm
phủ. Trong khơng gian của thế giới ngổn ngang người sống kẻ chết ấy, cái
tiếng quạ “gào lên từng hồi thê thiết” cùng với “mùi gây của xác người” càng
tơ đậm cảm giác tang tóc thê lương. Quả là cái đói đã lộ hết sức mạnh huỷ diệt
cuộc sống tới mức khủng khiếp. Trong một bối cảnh như thế Kim Lân đặt vào
đó một mối tình thật là táo bạo. Chao ơi, tồn những chuyện cười ra nước mắt:
bốn bát bánh đúc ngày đói mà làm nên một mối tình, nồi cám ngày đói đủ làm
cỗ tân hơn… Ngòi bút khắc khổ của Kim Lân khơng né tránh mà săn đuổi
hiện thực đến đáy, tạo cho thiên truyện một cái “phơng” đặc biệt, nhàu nát, ảm
đạm, tăm tối và phải nói là có phần nghiệt ngã.
Nhưng quan tâm chính của nhà văn khơng phải là dựng lên một bản
cáo trạng trong Vợ nhặt , mà dồn về phía khác, quan trọng hơn. Từ trong bóng

9 10
tối của hoàn cảnh Kim Lân muốn tỏa sáng một chất thơ đặc biệt của hồn
người. Mảng tối của bức tranh hiện thực buồn đau là một phép đòn bẩy cho
mảng sáng của tình người tỏa ra ánh hào quang đặc biệt của một chủ nghĩa
nhân văn tha thiết, cảm động.

Trong văn chương người ta thường nhấn mạnh chữ tâm hơn chữ tài.
Song nếu cái tài không đạt đến một mức nào đó thì cái tâm kia làm sao bộc lộ
ra được. Ở Vợ nhặt cũng thế: tấm lòng thiết tha của Kim Lân sở dĩ lay động
người đọc trước hết là nhờ tài dựng truyện và sau đó là tài dẫn truyện.
Tài dựng truyện ở đây là tài tạo nên một tình huống độc đáo. Ngay cái
nhan đề Vợ nhặt đã bao chứa một tình huống như thế. Trong một bài trả lời
phỏng vấn, Kim Lân hào hứng giải thích:”nhặt tức là nhặt nhạnh, nhặt vu vơ.
Trong cảnh đói năm 1945, người dân lao động dường như khó ai thoát khỏi
cái chết. Bóng tối của nó phủ xuống xóm làng. Trong hoàn cảnh ấy, giá trị
một con người thật vô cùng rẻ rúng, người ta có thể có vợ theo, chỉ nhờ có
mấy bát bánh đúc ngoài chợ – đúng là “nhặt” được vợ như tôi nói trong
truyện”. Như vậy thì cái thiêng liêng (vợ) đã trở thành rẻ rúng (nhặt). Nhưng
tình huống truyện còn có một mạch khác: chủ thể của cái hành động “nhặt”
kia là Tràng, một gã trai nghèo, xấu xí, dân ngụ cư, đang thời đói khát mà đột
nhiên lấy được vợ, thậm chí được vợ theo thì quả là điều lạ. Lạ tới mức nó tạo
nên hàng loạt những kinh ngạc cho hàng xóm, bà cụ Tứ – mẹ Tràng và chính
bản thân Tràng nữa: “đến bây giờ hắn vẫn còn ngờ ngợ như không phải thế.
Ra hắn đã có vợ rồi đấy ư?”. Tình huống trên gợi ra một trạng thái tinh tế của
lòng người: trạng thái chông chênh khó nói – cái gì cũng chập chờn, như có,
như không. Đây là niềm vui hay buồn? Nụ cười hay nước mắt? Cái thế đặc
biệt của tâm trạng này đã khiến ngòi bút truyện ngắn của Kim Lân mang dáng
dấp của thơ ca.
Dựng truyện hay chưa đủ. Tài dựng truyện giống như tài của anh
châm ngòi pháo. Có lửa tốt, châm đúng ngòi nhưng dây pháo có nhiều quả
điếc thì vẫn cứ xịt như thường. Cho nên tài dựng truyện, phải gắn với tài dẫn
truyện nữa mới tạo sự sâu sắc, hấp dẫn. Tài dẫn truyện của Kim Lân thể hiện
qua lối sử dụng ngôn ngữ nông dân đặc biệt thành công, qua lời văn áp sát vào
tận cái lõi của đời thực khiến mỗi câu chữ như được “bứng” ra từ chính cái
chất liệu ngồn ngộn của cuộc sống. Song quan trọng nhất vẫn là ở bút pháp
hiện thực tâm lí. Phải nói, tình huống truyện trên kia thật đắc địa cho Kim Lân

trong việc khơi ra mạch chảy tâm lí cực kì tinh tế ở mỗi nhân vật. Rất đáng
chú ý là hai trường hợp: bà cụ Tứ và Tràng. Đây là hai kiểu phản ứng tâm lí
trước một tình thế như nhau, song không ai giống ai.
Anh cu Tràng cục mịch, khù khờ, có ai ngờ lại là một chàng trai thực
sự hạnh phúc. Nhưng hạnh phúc lớn quá, đột ngột quá, khiến Tràng rất đỗi
ngỡ ngàng. Cơn say hạnh phúc thăng hoa trong tâm linh, khiến Tràng mất
trọng lượng, lơ lửng trong cõi ảo, cõi mơ. Ngòi bút thực của Kim Lân từng
tỉnh thế, bây giờ ngòi bút trữ tình của ông cũng sao mà say thế. Nói đúng hơn,
nhà văn phải đứng giữa cái say / tỉnh ấy mới “cảm thụ” tới tận đáy cuộc đời,
mới tạo ra được những áng “thần bút” như văn Kim Lân trong “Vợ nhặt”. Rồi
cái ngỡ ngàng trước hạnh phúc kia cũng nhanh chóng đẩy thành niềm vui hữu
hình cụ thể. Đó là niềm vui về hạnh phúc gia đình – một niềm vui giản dị
nhưng lớn lao không gì sánh nổi. Chẳng thế mà một người nổi tiếng như
Secnưsepxki từng mơ ước: “Tôi sẵn sàng đánh đổi cả sự nghiệp nếu biết rằng
trong một căn phòng nhỏ ấm áp nào đó, có một người đàn bà đang ngóng đợi
tôi về bữa ăn tối”. Chàng thanh niên nghèo khó của Kim Lân đã thực sự đạt
được một niềm vui như thế: “Bỗng nhiên hắn thấy hắn thương yêu gắn bó với
cái nhà của hắn lạ lùng. Hắn đã có một gia đình. Hắn sẽ cùng vợ sinh con đẻ
cái ở đấy. Cái nhà như cái tổ ấm che mưa che nắng. Một nguồn vui sướng,
phấn chấn đột ngột tràn ngập trong lòng”. Một niềm vui thật cảm động, lẫn
lộn cả hiện thực lẫn giấc mơ. Điều này thì anh Tràng của Kim Lân may mắn
hơn Chí Phèo của Nam Cao: hạnh phúc đã nằm gọn trong tay Tràng.Còn Thị
Nở mới chấp chới tầm tay Chí Phèo thì đã bị cái xã hội đen tối cướp mất. Có
một chi tiết rất đắc của Kim Lân: “Hắn xăm xăm chạy ra giữa sân, hắn cũng
muốn làm một việc gì để dự phần tu sửa lại căn nhà”. So với cái dáng “ngật
ngưỡng” mở đầu tác phẩm, hành động “xăm xăm” này của Tràng là một đột
biến quan trọng, một bước ngoặt đổi thay cả số phận lẫn tính cách của Tràng:
từ khổ đau sang hạnh phúc, từ chán đời sang yêu đời, từ ngây dại sang ý thức.
Chẳng thế mà Kim Lân đã thấy đủ điều kiện đặt vào dòng suy nghĩ của Tràng
một ý thức bổn phận sâu sắc: “Bây giờ hắn mới thấy hắn nên người, hắn thấy

hắn có bổn phận lo lắng cho vợ con sau này”. Tràng thật sự “phục sinh tâm
hồn” đó là giá trị lớn lao của hạnh phúc.
Bình luận truyện Vợ nhặt, không hiểu sao có một câu rất quan trọng
của Kim Lân mà nhiều người hay bỏ qua. Đó là câu kết truyện “Trong óc
Tràng vẫn thấy đám người đói và lá cờ đỏ bay phấp phới…”. Một câu kết như
thế, chứa đựng bao sức nặng về nghệ thuật và nội dung cho thiên truyện. Hình
ảnh lá cờ đỏ sao vàng là tín hiệu thật mới mẻ về một sự đổi thay xã hội rất lớn
lao, có ý nghĩa quyết định với sự đổi thay của mỗi số phận con người. Đây là
điều mà các tác phẩm văn học hiện thực giai đoạn 1930 – 1945 không nhìn
thấy được. Số phận con người trong văn học hiện thực đồng nghĩa với bế tắc.
Nền văn học mới sau Cách mạng tháng tám đã đặt vấn đề và giải quyết vấn đề
số phận con người theo một cách khác, lạc quan hơn, nhiều hi vọng hơn.
Quá trình tâm lí ở cụ Tứ có phần phức tạp hơn nhân vật Tràng. Nếu ở
đứa con trai, niềm vui làm chủ, tâm lí phát triển theo chiều thẳng đứng phù
hợp với một chàng rễ trẻ tuổi đang tràn trề hạnh phúc thì ở bà mẹ, tâm lí vận
động theo kiểu gấp khúc hợp với những nỗi niềm trắc ẩn trong chiều sâu riêng
của người già từng trải và nhân hậu.
Cũng như con trai, khởi đầu tâm lí ở bà cụ Tứ là ngỡ ngàng. Anh con
trai ngỡ ngàng trước một cái đã biết, còn bà mẹ ngỡ ngàng trước một cái
dường như không hiểu được. Cô gái xuất hiện trong nhà bà phút đầu là một
hiện tượng lạ. Trạng thái ngỡ ngàng của bà cụ Tứ được khơi sâu bởi hàng loạt
những câu hỏi nghi vấn: “Quái sao lại có người đàn bà nào ở trong nhà ấy
nhỉ ? Người đàn bà nào lại đứng ngay đầu giường thằng con mình thế kia? Sao
lại chào mình bằng u? Không phải con cái Đục mà. Ai thế nhỉ?” Rồi lại:”Ô

9 10
hay, th l th no nh?. Trỏi tim ngi m cú con trai vn rt nhy cm v
iu ny, vy ti sao Kim Lõn li cho nhõn vt ngi m ng ngỏc lõu n
th? Mt chỳt quỏ , mt chỳt kch trong ngũi bỳt Kim Lõn chng? Khụng,
nh vn ca ng ni vn khụng quen to dỏng. õy l ni au ca ngi vit:

chớnh l s cựng qun ca hon cnh ỏnh mt ngi m s nhy cm ú.
Nu Trng, s ng ngng i thng ti nim vui thỡ b c T, s vn
ng tõm lý phc tp hn. Sau khi hiu ra mi chuyn, b lóocỳi u nớn
lng. S nớn lng y ni tõm. ú l ni nim xút xa, lo, thng ln ln. Tỡnh
thng ca b m nhõn hu mi bao dung lm sao: chỳng nú cú nuụi ni
nhau sng qua c cn úi khỏt ny khụng?. Trong ch chỳng nú ngi
m ó i t lũng thng con trai sang con dõu. Trong ch cỳi u, b m tip
nhn hnh phỳc ca con bng kinh nghim sng, bng s tr giỏ ca mt
chui i nng nhc, bng ý thc sõu sc trc hon cnh, khỏc hn con trai
tip nhn hnh phỳc bng mt nhu cu, bng mt c m tinh thn phi phi.
Ri tỡnh thng li chỡm vo ni lo, to thnh mt trng thỏi tõm lớ
trin miờn day dt. Tỏc gi xoỏy vo dũng ý ngh ca b m: ngh n bn
phn lm m cha trũn, ngh n ụng lóo, n con gỏi ỳt, ngh n ni kh i
ca mỡnh, ngh n tng lai ca con, cui cựng dn t bao lo lng, yờu
thng trong mt cõu núi gin d:chỳng my ly nhau lỳc ny, u thng
quỏ Trờn ngn ngang nhng ni bun lo, nim vui ca m vn c ỏnh lờn.
Cm ng thay, Kim Lõn li cỏi ỏnh sỏng k diu ú ta ra t ni chỏo
cỏm. Hóy nghe ngi m núi: chố õy B lóo mỳc ra mt bỏt chố khoỏn
õy, ngon ỏo c. Ch ngonny cn phi cm th mt cỏch c bit. ú
khụng phi l xỳc cm v vt cht, (xỳc cm v chỏo cỏm) m l xỳc cm v
tinh thn: ngi m, nim tin v hnh phỳc ca con bin ng chỏt thnh
ngt ngo. Chn hỡnh nh ni chỏo cỏm, Kim Lõn mun chớnh mỡnh cho cỏi
cht ngi: trong bt k hon cnh no, tỡnh ngha v hi vng khụng th b
tiờu dit, con ngi mun sng cho ra sng, v cỏi cht ngi th hin cỏch
sng tỡnh ngha v hi vng. Nhng Kim Lõn khụng phi l nh vn lóng mn.
Nim vui ca c T vn c l nim vui ti nghip, bi thc ti vn nghit ngó
vi ming chỏo cỏm ng chỏt v nghn b.
Thnh cụng ca nh vn l thu hiu v phõn tớch c nhng trng
thỏi tõm lớ khỏ tinh t ca con ngi trong mt hon cnh c bit. Bit vt
lờn hon cnh vn l mt v p tinh thn ca nhng ngi nghốo kh. Cỏi th

vt hon cnh y to nờn ni dung nhõn o c ỏo v cm ng ca tỏc
phm.
3/ Thụng ip ca Kim Lõn l mt thụng ip mang ý ngha nhõn vn.
Trong tiu thuyt ni ting Thộp ó tụi th y, nh vn Nga Nhicụlai
Oxtrụpxki ó cho nhõn vt Paven Coocsaghin ngm ngh: Hóy bit sng
c nhng khi cuc i tr nờn khụng th chu c na. V nht l bi ca v
tỡnh ngi nhng ngi nghốo kh ó bit sng nh con ngi ngay gia
thi tỳng úi quay qut.
Thụng ip ny ó c Kim Lõn chuyn húa thnh mt thiờn truyn
ngn xut sc vi cỏch dng tỡnh hung truyn v dn truyn c ỏo, nht l
ngũi bỳt miờu t tõm lớ tinh t, khin tỏc phm mang cht th cm ng v hp
dn.
5. Phõn tớch tõm trng ca b c T trong V nht ca Kim Lõn.
B c T vn l mt nụng dõn tng tri, trung hu. C hiu rừ hon
cnh ca gia ỡnh mỡnh; Con trai mỡnh trong nhng ngy thỏng b cỏi úi hnh
h ghờ ghm.
Khi trụng thy ngi n b trong nh vi con mỡnh, b c T vụ
cựng ngc nhiờn Quỏi, sao li cú ngi n b no trong nh nh? ()
Sao li cho mỡnh bng u () Ai th nh? () ễ hay, th l th no nh?.
n lỳc bit c ngi n b kia chớnh l v ca con trai mỡnh, tõm trng
ca b c din bin khỏ phc tp, phong phỳ.
Trc ht, ngh n cnh tỳng thiu, úi khỏt ca gia ỡnh mỡnh c T
thy ti thõn, ti phn. C ý thc rt rừ ly v cho con trai l ra phi th ny,
th n; nhng cỏi khú bú cỏi khụn nờn ch cũn cỏch ngh ngi ti thõn, ti
phn. Ri c thng con , thng n c con dõu. C bit duyờn c vỡ õu
ngi ta phi theo con mỡnh (B lóo nhỡn ngi n b lũng y thng
xút, v c núi vi v chng Trng Chỳng my ly nhau lỳc ny, u thng
quỏ.
Vic Trng nht c v va l ni bun ru lo lng, va l nim
vui mng ca b lóo ti nghip ny. Mng vỡ ngi con thụ lu, quờ kch ó

cú v. Lo vỡ ỳng lỳc úi khỏt, cht chúc ny, liu ly gỡ m nuụi nhau. Tuy
vy, du sao nim vui vn nhiu hn. B lóo ti tnh khỏc hn ngy thng,
cỏi mt bng beo u ỏm ca b rng r hn lờn. B lóo xn xn thu dn quột
tc nh ca. n ba n, b c T núi ton chuyn vui, chuyn sung sng
v sau ny. C c giu cỏi lo, ng viờn cỏc con nh ta thỡ cũn nghốo con .
V chng chỳng my liu m bo nhau lm n. Ri ra may m ụng tri cho
khỏ Bit th no h con, ai giu ba h, ai khú ba i? Cú ra thỡ con cỏi
chỳng my v sau.
Nhng ngh ngi mói, b c nghn li khụng núi c na, nc
mt chy xung rũng rũng. Bi b c ngh n ụng lóo, ngh n a con gỏi
ỳt, ngh n cuc i kh cc ca mỡnh, ngh n tng lai ca con trai v con
dõu v chng th thoỏt ra khi khụng khớ cht chúc ang ba võy xung
quanh.
Qua din bin tõm trng ca b c T. Chỳng ta cú th nhn thy bit
ti phỏt hin v miờu t tõm lớ mt cỏch chõn tht v sc so ca Kim Lõn.
iu ny cú tỏc dng to ln, khc ho rừ nột ch ca tỏc phm: cho dự phi
sng trong mt tỡnh th ht sc bi ỏt, b c T núi riờng v nhng ngi lao
ng núi chung vn hng ti tng lai, vn khao khỏt mt mỏi m gia ỡnh.
Tiếng hát con tàu Chế Lan Viên
Nội dung cơ bản:
Hoàn cảnh sáng tác: Những năm 1958 -1960 nhà nớc tổ chức vận động nhân
dân đi xây dựng vùng kinh tế mới Tây Bắc. Bài thơ đợc gợi cảm hứng từ sự
kiện kinh tế xh đó. Nhng cơ bản bài thơ là khúc hát về lòng biết ơn, về ty gắn

9 10
bã víi nd, víi ®Êt níc cđa mét t©m hån th¬ ®É t×m thÊy ngän ngn nu«i dìng
vµ ch©n trêi nghƯ tht míi cđa m×nh.
Nhan ®Ị “TiÕng h¸t con tµu” mang ý nghÜa biĨu tỵng. Con tµu biĨu tỵng cho
kh¸t väng ®i xa, ®Õn víi nh÷ng vïng ®Êt xa x«i, ®Õn víi nd víi ®Êt níc. Con
tµu còng lµ t©m hån cđa nhµ th¬ víi íc väng t×m vỊ ngän ngn s¸ng t¹o nt

®Ých thùc cđa m×nh. TB cßn lµ tỉ qc, lµ nd, lµ ngän ngn s¸ng t¹o nt.
Kh¸t väng ra ®i ®Ĩ t×m ngn c¶m høng s¸ng t¹o. Sù tr¨n trë giơc gi· lªn ®êng.
H×nh ¶nh th¬ mang ý nghÜa biĨu tỵng (con tµu, vµnh tr¨ng, hai khỉ th¬ ®Çu)
C¶m xóc vỊ TB, m¶nh ®Êt anh hïng. §©y lµ ®o¹n th¬ thµnh c«ng nhÊt thĨ hiƯn
mét c¸ch ®Çy xóc ®éng t×nh c¶m g¾n bã cđa nv tr÷ t×nh víi con ngêi vµ m¶nh
®Êt thiªng TB. §ång thêi thĨ hiƯn kh¸t väng ®ỵc trë vỊ víi nd, bëi ®ã lµ ngän
ngn bÊt tËn cđa mäi s¸ng t¹o. ( Con gỈp c¸nh tay ®a)
Tg ®a ra triÕt lÝ mang tÝnh quy lt cđa t×nh c¶m “T×nh yªu lµm ®Êt l¹ ho¸ quª
h¬ng
Bµi th¬ thĨ hiƯn nh÷ng nÐt tiªu biĨu trong phong c¸ch th¬ CLV: giµu chÊt suy
tëng vµ triÕt lÝ, h×nh ¶nh th¬ ®Đp gỵi c¶m, mang nhiỊu ý nghÜa biĨu tỵng.
1. Hoàn cảnh sáng tác “TIẾNG HÁT CON TÀU” – Chế Lan Viên . “Tiếng
hát con tàu” được gọi cảm hứng từ sự kiện kinh tế – xã hội là sự vận động
miền xuôi lên TB xây dựng kinh tế miền núi vào những năm 1958-1960 ở
miền Bắc .Bài thơ rút ra từ tập “nh sáng và phù sa” 1960. Tập thơ đánh
dấu bước trưởng thành vững chắc của C. L V trên con đường thơ cách mạng
và cũng là thành công xuất sắc của thơ , đóng góp vào nền thơ hiện đại
VN.
2. Nêu ý nghóa biểu tượng của hình ảnh “Con tàu”và đòa danh “Tây Bắc “
“Con tàu”:Là biểu tượng của khát vọng đi xa , thóat khỏi cuộc sống cá
nhân chật hẹp , đến với cuộc sống rộng lớn của nhân dân , của ước mơ cao
đẹp và đến ngọn nguồn của sáng tạo nghệ thuật . “Con tàu” còn thể hiện
tấm lòng của nhà thơ “ khi lòng ta đã hóa những con tàu “…
_ . “Tây Bắc” :Gợi nhớ một miền đất xa xôi của tổ quốc , nơi gian lao vất
vả, những ân tình sâu nặng , với những kỉ niệm không thể nào quên .
Mảnh đất này là chính nơi con tàu đến , lên “TB” là trở lại với chính lòng
mình trong sự hòa hợp gắn bó mật thiết với nhân dân đất nước .Tây Bắc
chính là tổ quốc : “Khi tổ quốc bốn bề lên tiếng hát
Tâm hồn ta là Tây Bắc,chứ còn đâu” .
Tây Bắc là cội nguồn của hồn thơ :“Tây Bắc ơi người là mẹ của

hồn thơ” .
3. Nêu giá trò đặc sắc về nd và nt của”THCT”
Nội dung : Tình cảm chân thành của tác giả với Tây Bắc , miền đất giàu
đẹp anh hùng , con người đầy tình nghóa thủy chung .Cổ vũ mọi người lên
đường xây dựng Tây Bắc.
Nghệ thuật : Kết hợp cảm xúc suy tưởng , giọng thơ chân thành tha thiết
lối nói thông minh , sắc sảo tài hoa , xây dựng hình ảnh , so sánh sáng tạo ,
liên tưởng phong phú bất ngờ .
4. Ph©n tÝch:
“Nhí b¶n s¬ng gi¨ng nhí ®Ìo m©y phđ
N¬i nµo qua, lßng l¹i ch¼ng yªu th¬ng ?
Khi ta ë, chØ lµ n¬i ®Êt ë
Khi ta ®i, ®Êt ®· hãa t©m hån !”
- Giíi thiƯu t¸c gi¶, t¸c phÈm, ®o¹n trÝch.
- X¸c ®Þnh vÞ trÝ ®o¹n trÝch (phÇn håi tëng kØ niƯm kh¸ng chiÕn) vµ ®Ỉc s¾c
®o¹n th¬: võa thĨ hiƯn cao trµo ®Ønh ®iĨm cđa c¶m xóc võa trÜu nỈng suy t nªn
rÊt tiªu biĨu phong c¸ch triÕt ln t©m t×nh cđa ChÕ Lan Viªn.
Sau khi gỵi l¹i nh÷ng h×nh ¶nh th©n th¬ng cđa nh©n d©n, dßng hoµi niƯm cđa
nhµ th¬ vỊ nh÷ng n¨m th¸ng kh¸ng chiÕn kh¸i qu¸t l¹i nh÷ng tr¶i nghiƯm vµ
soi thÊu vµo trong lßng m×nh ®Ĩ t×m thÊy quy lt cđa t©m hån.
C©u ®Çu ng¾t lµm 2 vÕ, ch÷ Nhí ®Ỉt ®Çu mçi vÕ th¬ t¹o ra ©m hëng ®iƯp khóc
cđa nh÷ng ®ỵt sãng hoµi niƯm: KØ niƯm nµy cha qua, kØ niƯm kh¸c ®· ïa ®Õn.
Hai c©u th¬ ®Çu gỵi nçi nhí vỊ nh÷ng miỊn ®Êt xa x«i ®· tõng g¾n bã th©n
thc víi ngêi c¸n bé kh¸ng chiÕn. Nçi nhí rÊt thùc nhng l¹i trë lªn bång bỊnh
trong nh÷ng lµn s¬ng gi¨ng, m©y phđ.
§Ønh ®iĨm cđa xóc c¶m ®ỵc chun hãa thµnh suy t: lßng l¹i ch¼ng yªu th-
¬ng c©u th¬ v¬n tíi tÇm kh¸i qu¸t nhng ph¶i ®Õn hai c©u th¬ tiÕp theo nã míi
thùc sù lµ triÕt lÝ, xóc c¶m ®· kÕt tinh thµnh ch©m ng«n:
Khi ta ë chØ lµ n¬i ®Êt ë
Khi ta ®i ®Êt ®· hãa t©m hån.

C¸ch ®iƯp tõ, ®iƯp cÊu tróc t¹o giai ®iƯu dån dËp, kh¼ng ®Þnh m¹nh mÏ, c¸c
®iƯu ®ỵc vì lÏ qua tr¶i nghiƯm cđa chÝnh m×nh.
Lèi ®èi xøng cđa hai c©u th¬ còng gãp phÇn kh¼ng ®Þnh mét qui lt nh©n
sinh, mét sù k× diƯu cđa t©m hån: §Êt hãa t©m hån.
§©y lµ ph¸t hiƯn vỊ sù k× diƯu cđa t×nh c¶m: Tõ “®Êt” d¹ng th« s¬ nhÊt cđa vËt
chÊt ®· chun hãa thµnh “t©m hån” d¹ng tinh t nhÊt cđa tinh thÇn.
Hai c©u ci bËt lªn mét kh¸i qu¸t triÕt lý vỊ quy lt cđa ®êi sèng t©m hån
con ngêi: Khi sèng g¾n bã hÕt m×nh víi ®êi sèng ë ngoµi m×nh th× tíi mét lóc
nµo ®ã sù sèng ë bªn ngoµi ®· in dÊu, ®· chun ho¸ thµnh sù sèng bªn trong.
Kh¸ch thĨ ®· hoµ nhËp vµo chđ thĨ, ®Êt ®· ho¸ t©m hån .“ ” T©m hån con ngêi
®ỵc trë nªn phong phó, giµu cã l¹i chÝnh lµ nhê g¾n bã, tiÕp nhËn, chun ho¸
c¸i sù sèng bao la mu«n vỴ vµ v« tËn cđa ®êi sèng, mµ tríc hÕt lµ ®êi sèng cđa
nh©n d©n, ®Êt níc. C¸i quy lt nµy cđa ®êi sèng t©m hån còng chÝnh lµ mét
quy lt cđa s¸ng t¹o nghƯ tht.
Khỉ th¬ ®· kh¸i qu¸t mét ch©n lÝ cã tÝnh phỉ biÕn toµn nh©n lo¹i, lµm rung
®éng t©m linh cđa tÊt c¶ chóng ta. Nh÷ng c©u th¬ c« ®óc nh nh÷ng ch©m ng«n
triÕt lÝ nhng kh«ng kh« khan gi¸o hn v× nã nãi vỊ qui lt t×nh c¶m vµ ®ỵc
c¶m nhËn b»ng chÝnh tr¸i tim.
Khỉ th¬ lµ mét trong nh÷ng ®o¹n hay nhÊt cđa bµi th¬ trong ®ã cã nh÷ng
c©u ®ỵc xem lµ hay nhÊt cđa ®êi th¬ ChÕ Lan Viªn.
ë ®©y nh÷ng xóc c¶m s©u l¾ng l¹i ®ỵc mét suy t s¾c s¶o n©ng ®ì nªn võa cã
vỴ ®Đp cđa ng«n tõ, võa trÜu nỈng d vÞ triÕt lÝ.
§o¹n th¬ tiªu biĨu cho phong c¸ch ChÕ Lan viªn: TriÕt häc - T©m t×nh.
5: Ph©n tÝch h×nh ¶nh nh©n d©n trong nh÷ng hoµi niƯm vỊ kh¸ng chiÕn cđa
bµi th¬:
Nh©n d©n trong t©m c¶m cđa nhµ th¬ kh«ng ph¶i lµ mét ý niƯm trõu tỵng mµ
lµ nh÷ng con ngêi cơ thĨ víi nh÷ng cc ®êi, nh÷ng hµnh ®éng vµ t×nh c¶m cơ
thĨ. §ã lµ ngêi anh du kÝch hi sinh ®ªm c«ng ®ån cßn nhêng l¹i chiÕc ¸o n©u,
lµ th»ng em liªn l¹c “mêi n¨m trßn, kh«ng mÊt mét phong th”, lµ c« g¸i nu«i
qu©n, lµ bµ mĐ tãc b¹c, nu«i c¸n bé, bé ®éi. Nh÷ng cc ®êi Êy thËt b×nh dÞ

nhng tÊm lßng thËt réng lín, vÞ tha ®Õn quªn m×nh, hÕt lßng v× c¸ch m¹ng vµ
kh¸ng chiÕn, nh©n d©n, ®ã lµ nh÷ng hi sinh thÇm lỈng mµ cao c¶ (ngêi du kÝch
lóc hi sinh cßn cëi l¹i chiÕc ¸o n©u, ngêi mĐ thøc st mét mïa dµi nu«i dìng
ngêi c¸n bé bÞ ®au èm ph¶i n»m l¹i nhµ d©n). Khi nãi vỊ nh©n d©n, giäng th¬
ChÕ Lan Viªn thËt ch©n t×nh, xóc ®éng vµ dung dÞ, t¸c gi¶ dïng nh÷ng tõ xng

9 10
hô tạo ra quan hệ thân tình nh ruột thịt với những con ngời đại diện cho nhân
dân (Con nhớ anh con, con nhớ em con, con nhớ mế). Những câu thơ này
không chỉ gợi nên hình ảnh cụ thể, chân thực của nhân dân với những phẩm
chất cao quí mà còn biểu lộ lòng biết ơn sâu nặng, sự gắn bó chân thành của
nhà thơ với nhân dân qua những trải nghiệm trong cuộc kháng chiến dài lâu.
Các vị La Hán chùa Tây Phơng Huy Cận
Nội dung cơ bản:
Miêu tả cụ thể ba bức tợng đặc biệt nhất:
+ Sự gầy guộc khô héo của thân hình và sự bất động trong t thế, biểu hiện sức
mạnh nung nấu của nội tâm đến nỗi thiêu đốt cả hình hài.
+ Hàng loạt các động từ và hình ảnh diễn tả trạng thái dồn nén căng thẳng của
cơ thể đặc biệt là trên khuôn mặt, thể hiện những suy nghĩ nung nấu, những
trăn trở dữ dội của t tởng nh muốn đứt tung vọt trào ra khỏi thân xác con ngời,
diễn tả sự bế tắc.
+ T thế cách biệt với thế giới bên ngoài nhng thực tế đôi tai rộng dài ngang
gối không lúc nào nguôi đón những tiếng dội từ nỗi đau khổ của chúng sinh.
Miêu tả chung quần thể tợng: đây là nơi hội tụ của những quằn quại, trăn trở,
khổ đau ở lúc cao điểm nhất. Đó là sự bế tắc bất lực tột độ vì khát khao giải
thoát mà không sao thoát đợc ( một sự liên hệ sắc sảo giữa tu hành và cuộc đời
thực)
Mợn hình thức đối thoại với nghệ nhân tạc tợng, tg đã liên tởng và khẳng định
các pho tợng LH chùa TP thực ra chính là cuộc đời đầy giông bão của một thời
đại bế tắc, thời của cha ông cuối tk 18 đầu tk 19.

Bày tỏ niềm cảm thông với quá khứ, tg khẳng định cuộc sống hôm nay là lời
đáp, là câu trả lời lạc quan cho khát vọng của con ngời.
Bài thơ kết hợp khá sắc sảo giữa cảm xúc với suy tởng và triết lí.
Mt s tham kho:
Đề 1: Trong bài Các vị La Hán chùa Tây Ph ơng , Huy Cận mở đầu bằng khổ
thơ:
Các vị La Hán chùa Tây Phơng
Tôi đến thăm về lòng vấn vơng
Há chẳng phải đây là xứ Phật
Mà sao ai nấy mặt đau thơng ?
Đến giữa bài nhà thơ viết:
Mặt cúi, mặt nghiêng, mặt ngoảnh sau
Quay theo tám hớng, hỏi trời sâu
Một câu hỏi lớn. Không lời đáp.
Cho đến bây giờ mặt vẫn chau
Hãy phân tích hai khổ thơ trên:
Mở bài
Vào thuở hoa niên, Huy Cận đã từng đến thăm chùa Tây Phơng. Nhng chàng
Huy Cận khi xa hay sầu lắm không thể cắt nghĩa đợc nguyên do của nỗi buồn
hằn in trên chân dung các pho tợng. Phải đến hai mơi năm sau, khi đợc sống
giữa bài thơ cuộc đời mới, nhà thơ mới trả lời đợc nỗi băn khoăn theo ông
suốt mấy chục năm ròng.
Bài thơ không phải là tác phẩm luận bàn về đề tài Phật giáo mà thông qua đề
tài này thể hiện những cảm nhận về quá khứ của dân tộc, cảm thông với những
giọt nớc mắt của ngời xa. Hai khổ thơ thứ nhất và thứ bảy của bài thơ đã thể
hiện đợc cảm hứng chủ đạo này.
Thân bài
Nhà thơ nêu lên ấn tợng chung của mình khi đến thăm chùa Tây Phơng, ngắm
nhìn các pho tợng La Hán:
Các vị La Hán chùa Tây Phơng

Tôi đến thăm về lòng vấn vơng
Chùa Tây Phơng đã đợc nhà thơ hình dung là xứ Phật, thế giới gợi lên sự th
thái, yên bình. Đến với chùa Tây Phơng, ngời ta có thể bị chinh phục bởi sự
tinh xảo của công trình nghệ thuật này, hoặc ngời ta sẽ đợc thanh thản bởi
không khí trong lành của xứ Phật mà quên đi những âu lo, nhọc nhằn của đời
sống mu sinh. Nhng với Huy Cận, cảm giác của ông lại đợc thể hiện trong hai
chữ vấn vơng.
Vấn vơng có nghĩa là băn khoăn trăn trở, không yên.
Lí do khiến nhà thơ vấn vơng nằm ở hai câu sau:
Há chẳng phải đây là xứ Phật
Mà sao ai nấy mặt đau thơng ?
Hai câu thơ tồn tại dới hình thức một câu hỏi, điều đó chứng tỏ nỗi vấn vơng
và băn khoăn cần giải đáp. ở đây, ta bắt gặp sự tơng phản: xứ Phật và đau
thơng. Xứ Phật là nơi con ngời đã vợt thoát ra khỏi hệ lụy của đời sống thông
thờng, không còn băn khoăn về sinh, lão, bệnh, tử mà yên vui trong cõi Niết
Bàn. Vậy mà, trái lại, nơi đây vẫn còn nỗi khổ đau. Không phải một cá nhân
mà là ai nấy, tất cả đều khổ. Há chẳng phải đây, vì thế, là một hoài nghi.
Tứ thơ có sự vận động, thì ra xứ Phật cũng là một hình ảnh của kiếp đời.
Những nét khổ đau kia hằn in trên pho tợng La Hán chính là nỗi đau của đời
đấy thôi.
Để khắc hoạ nỗi đau thơng, Huy Cận đã miêu tả quần thể tợng. Cho dù dáng
điệu, t thế, gơng mặt của họ có khác nhau thì họ vẫn chung nhau ở một điểm
đau thơng:
Mặt cúi, mặt nghiêng, mặt ngoảnh sau
Quay theo tám hớng hỏi trời sâu
Một câu hỏi lớn. Không lời đáp
Cho đến bây giờ mặt vẫn chau.
Mặt cúi, mặt nghiêng, mặt ngoảnh sau là các t thế, các phơng thức nỗ lực
tìm đờng giải thoát. Tám hớng là các hớng của đất trời. Nh vậy, dù mỗi pho
tợng, bằng cách riêng của mình, có những nỗ lực riêng, song chung quy lại, họ

vẫn: hỏi trời sâu. Đã ở xứ Phật mà vẫn phải hỏi trời sâu thì quả là lạ. Nhng
ta sẽ không thấy lạ nếu hiểu rằng: Nhà nghệ sĩ xa đã vô tình hay hữu ý mợn
đề tài chuyện Phật mà miêu tả xã hội đơng thời, một xã hội quằn quại đau khổ
trong những biến động và bế tắc không tìm đợc lối ra. (Huy Cận - Lời dẫn)
Sự bế tắc và bất lực thể hiện trong hai câu thơ:
Một câu hỏi lớn. Không lời đáp
Cho đến bây giờ mặt vẫn chau
Câu thơ trên đợc ngắt thành hai vế, tạo thành một tơng quan đối lập: Có hỏi
mà không có đáp. Đó cũng là tơng quan giữa khát vọng và bất lực.
Sự bất lực và bế tắc ấy, một lần nữa, đọng lại thành đau thơng, một nỗi đau trải
dài hàng thế kỉ: Cho đến bây giờ mặt vẫn chau. Nh vậy, giữa đau thơng và
bất lực bế tắc có mối quan hệ: đau thơng và bất lực, bất lực nên càng đau th-
ơng.
Chuyện của các La Hán chính là chuyện của Đời, của Ngời. Viết về các vị La
Hán, Huy Cận muốn thể hiện nỗi xót xa, thông cảm, sẻ chia với bao đau khổ
mà cha ông ta đã từng gặp trong quá khứ. Cũng nh các vị La Hán, cha ông ta
Đau đời có cứu đợc đời đâu. Những suy t, cảm nhận của Huy Cận thật gần
gũi với Chế Lan Viên:
Cha ông ta từng đấm nát tay trớc cửa cuộc đời
Cửa vẫn đóng và Đời im ỉm khóa
Những pho tợng chùa Tây Phơng không biết cách trả lời !
Cả dân tộc đói nghèo trong rơm rạ
Văn Chiêu hồn từng thấm giọt ma rơi.
(Tổ quốc bao giờ đẹp thế này chăng ?)
Kết bài: