Đề cương ôn thi tốt nghiệp môn địa lí

NỘI DUNG ÔN TẬP G ỒM 5 PHẦN
Phần I : Địa lý tự nhiên (3 điểm)
Phần II : Địa lý dân cư
Phần III : Địa lý các ngành kinh tế (2 điểm)
Phần IV : Địa lý các vùng kinh tế (3điểm)
Phần V : Địa lý đảo, quần đảo và địa lý địa phương
PHẦN I : ĐỊA LÝ TỰ NHIÊN
I - Vị trí địa lý và phạm vi lãnh thổ :
1.Nội dung cần đạt được :
- Kiến thức : + Trình bày VTĐL, giới hạn phạm vi lãnh thổ (các điểm, vùng trời, vùng
biển,vùng đất và diện tích lãnh thổ).
+ Phân tích ảnh hưởng của VTĐL và phạm vi lãnh thổ đối với tự nhiên, kt
– xh và quốc phòng .
- Kĩ năng : Vẽ được lược đồ khung hình thể lãnh thổ VN.
2 . Nội dung ôn tập :
2.1.VTĐL :
- Nằm ở rìa Đông của bán đảo Đông Dương, gần trung tâm khu vực ĐNA, trên đất liền
giáp: Trung Quốc, Lào, Cam-Pu-Chia; Trên biển giáp 8 nước: Malayxia, Brunây,
Philippin, Trung Quốc, Cămpuchia, xingapo, Inđônêxia, Thái Lan.
- Hệ toạ độ địa lý: (nêu vị trí xã, huyện, tỉnh của từng điểm cực)
+ Vĩ độ: 23
0
23’B - 8
0
34’B
+ Kinh độ: 102
0
09’Đ - 109
0
24’Đ
Trên biển hệ tọa độ kéo dài tận 6

0
50’B, kinh độ 101
0
B đến 117
0
20’B
- Đại bộ phận lãnh thổ nằm trong khu vực múi giờ số 7.
2.2. Phạm vi lãnh thổ :
a. Vùng đất: Gồm bộ phận lục địa và các đảo:
- Diện tích đất liền và các hải đảo 331.212 km
2
.
- Đường biên giới có hơn 4600 km, tiếp giáp 3 nước Trung Quốc, Lào, Campuchia.
1
- Đường bờ biển dài 3260 km (Móng Cái đến Hà Tiên), có 28/63 tỉnh, thành giáp
biển.
- Nước ta có hơn 4000 đảo lớn nhỏ, có 2 quần đảo Trường Sa (Khánh Hoà), Hoàng
Sa (Đà Nẵng).
b. Vùng biển: Diện tích khoảng 1 triệu km
2
gồm nội thuỷ, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải,
vùng đặc quyền kinh tế và vùng thềm lục địa.
c. Vùng trời: Khoảng không gian không giới hạn độ cao bao trùm trên lãnh thổ nước ta.
2.3.Ý nghĩa của vị trí địa lý và phạm vi lãnh thổ:
a. Ý nghĩa về tự nhiên:
- Vị trí địa lý đã quy định đặc điểm cơ bản của thiên nhiên nước ta mang tính chất nhiệt đới
ẩm gió mùa, chịu ảnh hưởng sâu sắc của biển.
- VN nằm trên vành đai sinh khoáng của thế giới TBD-ĐTH, trên đường di lưu, di cư của
nhiều lọai động thực vật nên có sự đa dạng về động – thực vật và có nhiều tài nguyên
khoáng sản.

- VTĐL và hình thể lãnh thổ tạo nên sự phân hoá đa dạng về tự nhiên: phân hoá Bắc –
Nam, miền núi và đồng bằng…
- Khó khăn: Nằm trong vùng chịu nhiều thiên tai: bão, lũ lụt, hạn hán…
b. Ý nghĩa về KT, VH, XH và quốc phòng:
- Về kinh tế:
+ Nằm trên ngã tư đường hàng hải và hàng không quốc tế quan trọng có nhiều thuận lợi để
phát triển giao lưu với các nước trên thế giới.
+ Là cửa ngõ mở lối ra biển thuận lợi cho Lào, Đông Bắc Thái Lan, Tây Nam Trung
Quốc.
=> Tạo điều kiện thực hiện chính sách mở cửa, hội nhập với các nước trên thế giới, thu hút
vốn đầu tư nước ngoài.
+ Vùng biển rộng lớn giàu tiềm năng cho phép phát triển tổng hợp kinh tế biển.
+ VN nằm ở khu vực Châu Á – TBD khu vực kinh tế sôi động nhất thế giới cho phép
nước ta tận dụng được các nguồn lực bên ngoài, tăng cường buôn bán, hợp tác đầu tư để
hội nhập với các nước trong khu vực và trên thế giới.
2
- Về văn hóa- xã hội: thuận lợi cho nước ta chung sống hoà bình, hợp tác hữu nghị và
cùng phát triển với các nước láng giềng và các nước trong khu vực ĐNA.
- Về chính trị quốc phòng: vị trí quân sự đặc biệt quan trọng của vùng ĐNA, Biển Đông
có ý nghĩa quan trọng trong công cuộc xây dựng, phát triển kinh tế và bảo vệ đất nước.
Các câu hỏi về Atlat : chủ yếu ở trang 4-5 và 6-7.
Câu 1: Xác định các điểm cực trên phần đất liền của nước ta?Xác định trên bản đồ các
nước có chung đường biên giới trên đất liền. Kể tên các tỉnh có đường biên giới giáp với
các nước đó.
Câu 2: Xác định trên bản đồ các tỉnh giáp biển của nước ta lần lượt từ Bắc vào Nam? Kể
tên một số đảo quần đảo ở nước ta?
III - Đặc điểm tự nhiên Việt Nam : 4 đặc điểm chính
- Đất nước nhiều đồi núi.
- Thiên nhiên chịu ảnh hưởng sâu sắc của biển
- Thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa

- Thiên nhiên phân hoá đa dạng
1.Nội dung cần đạt :
- Kiến thức: + Phân tích các thành phần tự nhiên để thấy được các đặc điểm cơ bản của tự
nhiên Việt Nam.
+ Phân tích được các đặc điểm của cảnh quan 3 miền tự nhiên ở nước ta : MB
và ĐBBB, MTB và BTB, MNTB và NB.
- Kĩ năng : + Sử dụng bản đồ or Atlat VN để trình bày các đặc điểm nổi bật về : địa hình,
sông ngòi, khí hậu, đất đai, sinh vật và nhận xét mối quan hệ giữa chúng .
+ Vẽ và phân tích biểu đồ khí hậu, thuỷ chế sông ngòi.
+ Sử dụng bản đồ or atlat và kiến thức đã học trình bày đặc điểm 3 miền tự
nhiên.
2. Nội dung ôn tập :
2.1 Đất nước nhiều đồi núi :
2.1.1 Đặc điểm chung địa hình:
a. Địa hình đồi núi chiếm phần lớn diện tích nhưng chủ yếu là đồi núi thấp:
3
- Đồi núi chiếm 3/4 diện tích cả nước, ĐB chiếm 1/4 diện tích cả nước.
- Đồi núi thấp, nếu kể cả đồng bằng thì địa hình thấp dưới 1000m chiếm 85% diện
tích, núi cao trên 2000m chiếm khoảng 1% diện tích lãnh thổ cả nước.
b. Cấu trúc địa hình nước ta khá đa dạng:
- Địa hình được trẻ hóa trong vận động của Tân kiến tạo và có tính phân bật rõ rệt
theo độ cao.
- Địa hình thấp dần từ Tây Bắc xuống Đông Nam.
- Địa hình gồm 2 hướng chính:
+ Hướng Tây Bắc – Đông Nam : Dãy núi vùng Tây Bắc, Bắc Trường Sơn
(Từ hữu ngạn sông Hồng đến dãy Bạch Mã).
+ Hướng vòng cung: Các dãy núi vùng Đông Bắc, Nam Trường Sơn.
c. Địa hình của vùng nhiệt đới ẩm gió mùa: lớp vỏ phong hóa dày, hoạt động xâm thực -
bồi tụ diễn ra mạnh mẽ.
d. Địa hình chịu tác động mạnh mẽ của con người: dạng địa hình nhân tạo xuất hiện

ngày càng nhiều: công trình kiến trúc đô thị, hầm mỏ, giao thông, đê, đập, kênh rạch…
2.1.2 Các khu vực địa hình:
a. Khu vực đồi núi:
Địa hình vùng núi được chia thành 4 vùng: Đông bắc, Tây Bắc, Trường Sơn Bắc, Trường
Sơn Nam.
* Vùng núi Đông Bắc:
- Nằm ở tả ngạn Sông Hồng.
- Có 4 cánh cung chụm đầu ở Tam Đảo, mở rộng ra về phía bắc và phía đông (Sông Gâm,
Ngân Sơn, Bắc Sơn, Đông Triều).
- Địa hình thấp chiếm phần lớn S.
- Địa hình theo hướng nghiêng chung tây bắc – đông nam. Những đỉnh núi cao trên 2000m
nằm trên vùng Thượng nguồn sông Chảy. Các khối núi đá vôi đồ sộ cao trên 1000m nằm ở
biên giới Việt – Trung. Trung tâm là đồi núi thấp 500 – 600m. Về phía biển, độ cao còn
100m.
* Vùng Tây Bắc:
4
- Nằm giữa sông Hồng và sông Cả, có địa hình cao nhất nước ta với 3 mạch núi lớn hướng
tây bắc – đông nam (Phía Đông là dãy Hoàng Liên Sơn, Phía tây là địa hình núi trung bình
với dãy sông Mã chạy dọc biên giới Việt – Lào, ở giữa thấp hơn là dãy núi xen các sơn
nguyên, cao nguyên đá vôi).
* Trường Sơn Bắc:
- Từ nam sông Cả tới đèo Hải Vân, gồm các dãy núi song song và so le theo hương tây bắc
– đông nam với địa thế cao ở 2 đầu và thấp ở giữa.
* Trường Sơn Nam:
- Gồm các khối núi và cao nguyên
- Khối núi Kon Tum và khối núi cực Nam Trung Bộ có địa hình mở rộng và nâng cao, dốc
về phía đông.
- Cao nguyên bazan Plây ku, Đăk Lăk, Mơ Nông, Di Linh ở phía tây có địa hình tương đối
bằng phẳng, làm thành các bề mặt cao 500 – 800 – 1000m.
* Địa hình bán bình nguyên và đồi núi trung du:

- Bán bình nguyên ở Đông Nam Bộ với bậc thềm phù sa cổ cao khoảng 100m về bề mặt
phủ bazan cao chừng 200m.
- Địa hình đồi trung du phần nhiều do tác động của dòng chảy chia cắt các thềm phù sa cổ.
Dải đồi trung du rộng nhất nằm ở rìa đồng bằng sông Hồng và thu hẹp ở rìa đồng bằng ven
biển miền Trung.
b. Khu vực đồng bằng: Đồng bằng châu thổ và đồng bằng ven biển, chiếm ¼ diện
tích lãnh thổ.
* Đồng bằng châu thổ: Được tạo thành và phát triển do phù sa sông bồi tụ dần trên vịnh
biển nông, thềm lục địa được mở rộng.
- Đồng bằng sông Hồng: Rộng khoảng 15.000km
2
, địa hình cao ở rìa phía tây, tây bắc,
thấp dần ra biển và bị chia cắt thành nhiều ô. Do có đê ven sông ngăn lũ nên vùng trong đê
không đuợc phù sa bồi tụ hàng năm, tạo thành các bậc ruộng cao bạc màu và các ô trũng
ngập nước, vùng ngoài đê thường xuyên được phù sa bồi tụ.
5
- Đồng bằng sông Cửu Long: Rộng 40.000km
2
, địa hình thấp phẳng. Trên bề mặt đồng
bằng có mạng lưới kênh rạch chằn chịt nên mùa lũ nước ngập sâu vùng trũng Đồng Tháp
Mười, còn về mùa cạn, nước triều lấn mạnh làm 2/3 S đồng bằng bị nhiễm mặn.
* Đồng bằng ven biển miền Trung:
- Có tổng S 15.000km
2
, phần lớn là hẹp ngang và bị chia cắt thành nhiều đồng bằng nhỏ.
- Ở nhiều đồng bằng thường có sự phân chia thành 3 dải:
+ Giáp biển là cồn cát
+ Giữa là thấp trũng
+ Trong cùng đã bồi tụ thành đồng bằng
- Trong sự hình thành đồng bằng biển đóng vai trò là chủ yếu, đất có đặc tính nghèo, ít

phù sa.
2.1.3 Thế mạnh và hạn chế về tự nhiên của các khu vực đồi núi và đồng bằng
đối với phát triển kinh tế - xã hôi:
a. Khu vực đồi núi:
* Thế mạnh:
- Khoáng sản: Có nhiều loại cả nguồn gốc nội sinh và ngoại sinh là nguyên, nhiên liệu cho
nhiều ngành công nghiệp.
- Rừng và đất trồng: Tạo cơ sở cho phát triển nền nông, lâm nghiệp nhiệt đới, đa dạng
hóa cây trồng.
+ Tài nguyên rừng giàu về thành phần loài động, thực vật và nhiều loài quý hiếm.
+ Các bề mặt cao nguyên và các thung lũng tạo thuận lợi cho việc hình thành các vùng
chuyên canh cây công nghiệp, cây ăn quả, phát triển chăn nuôi đại gia súc và trồng cây
lương thực.
+ Địa hình bán bình nguyên và đồi núi trung du thích hợp để trồng các cây công
nghiệp, cây ăn quả và hoa màu.
- Nguồn thủy năng: các sông miền núi có tiềm năng về thủy năng rất lớn.
- Tiềm năng về du lịch: Điều kiện địa hình, khí hậu, rừng, môi trường sinh thái thuận lợi
cho phát triển du lịch (tham quan, nghĩ dưỡng, du lịch sinh thái ).
* Hạn chế:
6
- Do địa hình bị chia cắt mạnh, nhiều sông suối, hẻm vực, sườn dốc gây trở ngại cho giao
thông, cho việc khai thác tài nguyên và giao lưu kinh tế giữa các vùng.
- Do mưa nhiều độ dốc lớn, miền núi còn là nơi xảy ra nhiều thiên tai (lũ nguồn, lũ quét,
xói mòn, trượt lở đất ).
- Tại các khu vực đứt gãy sâu có nguy cơ phát sinh động đất.
- Vùng núi đá vôi thiếu đất trồng trọt và khan hiếm nước.
- Trên các vùng núi cao, địa hình hiểm trở, cuộc sống của người dân gặp nhiều khó khăn.
b. Khu vực đồng bằng:
* Thế mạnh:
- Là cơ sở để phát triển nông nghiệp nhiệt đới, đa dạng các loại nông sản, đặc biệt là lúa

nước.
- Cung cấp các nguồn lợi thiên nhiên khác như khoáng sản, thủy sản và lâm sản.
- Thuận lợi cho nơi cư trú của dân cư, tập trung các thành phố, khu công nghiệp, trung tâm
thương mại.
* Hạn chế: Thường xuyên chịu nhiều thiên tai như bão, lũ lụt, hạn hán gây thiệt hại lớn
về người và của.
2.2 Thiên nhiên chịu ảnh hưởng sâu sắc của biển:
a. Khái quát về biển Đông:
- Biển Đông là một vùng biển rộng, có diện tích 3,477 triệu km
2
.
- Là biển tương đối kín.
- Đặc tính nóng ẩm và chịu ảnh hưởng của gió mùa.
- Biển Đông giàu khoáng sản và hải sản.
b. Ảnh hưởng của Biển Đông đến thiên nhiên Việt Nam:
- Khí hậu: Nhờ có biển Đông nên khí hậu nước ta mang tính hải dương điều hoà,
lượng mưa nhiều, độ ẩm cao trên 80%.
- Địa hình và các hệ sinh thái vùng ven biển.
+ Địa hình: Đa dạng gồm các vũng,vịnh cửa sông, bờ biển mài mòn, các tam giác
châu với bãi triều rộng lớn, các bãi cát phẳng, các đảo ven bờ và những rạn san hô.
7
+ Các hệ sinh thái vùng ven biển rất đa dạng và giàu có: hệ sinh thái rừng ngập
mặn, hệ sinh thái trên đất phèn, hệ sinh thái rừng trên các đảo…
- TNTN vùng biển:
+ Tài nguyên khoáng sản: dầu mỏ, khí đốt với trữ lượng lớn ở bể Nam Côn Sơn và
Cửu Long, cát trắng làm thủy tinh, ô xít titan và muối biển tập trung ở DH NTB.
+ Tài nguyên hải sản: các loại thuỷ hải sản nước mặn, nước lợ vô cùng đa dạng
(2.000 loài cá, hơn 100 loài tôm, khoảng vài chục loài mực, hàng nghìn sinh vật phù du và
sinh vật đáy…), các rạn san hô ở quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa.
- Thiên tai:

+ Bão lớn, sóng lừng, lũ lụt.
+ Sạt lở bờ biển
+ Hiện tượng cát bay, cát chảy lấn chiếm đồng ruộng, vườn, làng mạc và làm hoang
mạc hóa đất đai ở ven biển miền Trung…
 Cần có biện pháp sử dụng hợp lý, phòng chống ô nhiễm môi trường biển và phòng
chống thiên tai, có chiến lược khai thác tổng hợp kinh tế biển.
2.3 Thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa :
2.3.1 Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa:
a. Tính chất nhiệt đới:
- Nằm trong vùng nội chí tuyến nên tổng bức xạ lớn, cán cân bức xạ dương .
- Nhiệt độ trung bình năm trên 20
0
C
- Tổng số giờ nắng từ 1400 – 3000 giờ/năm.
b. Lượng mưa, độ ẩm lớn:
- Lượng mưa trung bình năm cao: 1500–2000 mm. Mưa phân bố không đều, sườn
đón gió 3500– 4000 mm.
- Độ ẩm không khí cao trên 80%, cân bằng ẩm luôn luôn dương.
c. Gió mùa:
*Gió mùa mùa đông: (gió mùa ĐB)
- Từ tháng XI đến tháng IV
- Nguồn gốc: cao áp lạnh Sibia
8
- Hướng gió Đông Bắc.
- Phạm vi: miền Bắc (d.Bạch Mã trở ra)
Đặc điểm:
+ Nửa đầu mùa đông: lạnh, khô
+ Nửa sau mùa đông: lạnh, ẩm, có mưa phùn (vùng ĐBSH,BTB).
Riêng từ Đà Nẵng trở vào, gió tín phong BBC thổi theo hướng ĐB gây mưa vùng ven biển
miền Trung, còn Nam Bộ và Tây Nguyên là mùa khô.

*Gió mùa mùa hạ: (gió mùa TN)
- Từ tháng V đến tháng X
- Hướng gió Tây Nam.
Đặc điểm:
+ Đầu mùa hạ (Tháng 5,6,7): khối khí nhiệt đới Bắc Ấn Độ Dương thổi vào gây mưa lớn
cho Nam Bộ và Tây Nguyên, riêng ven biển Trung Bộ và phần nam của Tây Bắc có hoạt
động của gió Lào khô, nóng.
+ Giữa và cuối mùa hạ (Tháng 6 đến tháng 11): gió tín phong từ Nam Bán Cầu di chuyển
và đổi hướng thành gió Tây Nam, gây mưa lớn cho Nam Bộ và Tây Nguyên. Cùng với dải
hội tụ nhiệt đới gây mưa cho cả 2 miền Nam, Bắc và mưa vào tháng IX cho Trung Bộ.
Do áp thấp Bắc Bộ, khối khí này di chuyển theo hướng Đông nam vào Bắc bộ, tạo nên gió
Đông Nam vào mùa hạ ở miền Bắc.
Sự luân phiên các khối khí hoạt động theo mùa khác nhau cả về hướng và về tính chất đã
tạo nên sự phân hóa theo mùa khí hậu:
+ Ở miền Bắc: có mùa đông lạnh khô, ít mưa và mùa hạ nóng ẩm mưa nhiều.
+ Ở miền Nam: Có hai mùa mưa, khô rõ rệt.
+ Ở đồng bằng ven biển miền Trung: có 2 mùa mưa, khô, nhưng mùa mưa lệch về thu
đông trái ngược với Tây Nguyên.
2.3.2 Biểu hiện của tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa qua các thành phần tự nhiên khác:
a) Địa hình: Xâm thực mạnh ở miền đồi núi, bồi tụ nhanh ở đồng bằng hạ lưu sông (Có
thể nêu một số dạng địa hình tiêu biểu).
b) Sông ngòi:
9
- Mạng lưới sông ngòi dày đặc:
+ Trên toàn lãnh thổ có khoảng 2.360 con sông có chiều dài trên 10km.
+ Dọc bờ biển cứ 20km gặp một cửa sông
+ Sông nhiều nhưng phần lớn là sông nhỏ.
- Sông ngòi nhiều nước giàu phù sa:
+ Tổng lượng nước 839 tỉ m
3

/năm
+ Tổng lượng cát bùn hàng năm do sông ngòi nước ta vận chuyển ra Biển Đông là
200tr tấn
- Chế độ nước theo mùa.
c) Đất: đất Feralit là loại đất chính ở Việt Nam ( HS biết được quá trình Feralit là như thế
nào và tại sao lại diễn ra phổ biến ở nước ta?)
d) Sinh vật: Hệ sinh thái rừng nhiệt đới ẩm gió mùa với các thành phần loài nhiệt đới
chiếm ưu thế (Dẫn chứng một số loài).
2.3.3 Ảnh hưởng của thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió đến hoạt động sản xuất và đời sống:
a) Ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp:
- Thuận lợi: Tạo điều kiện phát triển nền nông nghiệp lúa nước, đa dạng hóa cây trồng, vật
nuôi.
- Khó khăn : Hạn hán, lũ lụt, tai biến khí hậu, diễn biến khí hậu thất thường (năm rét sớm,
rét muộn, năm úng ngập, năm hạn hán ), dịch bệnh
b) Ảnh hưởng đến các hoạt động sản xuất khác và đời sống:
- Các hoạt động giao thông vận tải, du lịch, công nghiệp khai thác chịu ảnh hưởng trực
tiếp của sự phân mùa khí hậu, mùa nước sông.
- Độ ẩm cao gây khó khăn cho việc bảo quản máy móc, thiết bị, nông sản.
- Các thiên tai như bão, lũ lụt, hạn hán hàng năm gây tổn thất rất lớn cho mọi ngành sản
xuất, gây thiệt hại về người và của.
- Các hiện tượng thời tiết thất thường như dông lốc, mưa đá, sương muối, rét hại, khô
nóng cũng gây ảnh hưởng lớn đến sản xuất và đời sống của người dân.
- Môi trường thiên nhiên dễ bị suy thoái, nếu không sử dụng hợp lý đất dễ bị xói mòn, rửa
trôi, lũ lụt, khô hạn gia tăng.
10
2.4 Thiên nhiên có sự phân hoá đa dạng :
2.4.1. Thiên nhiên phân hoá theo Bắc -Nam
a/Phần lãnh thổ phía Bắc: (từ dãy núi Bạch Mã trở ra)
-Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, có mùa đông lạnh.
-Nhiệt độ trung bình: 20

0
C-25
0
C. Số tháng lạnh dưới 18
0
C từ 2-3 tháng.
-Cảnh quan: Đới rừng nhiệt đới gió mùa. Các loài nhiệt đới chiếm ưu thế, ngoài ra còn
có các cây cận nhiệt đới, ôn đới, các loài thú có lông dày (dẫn chứng một số loài).
b/Phần lãnh thổ phía Nam: (từ dãy núi Bạch Mã trở vào)
-Khí hậu cận xích đạo, nóng quanh năm.
-Nhiệt độ trung bình:>25
0
C, biên độ nhiệt trung bình năm thấp (3
0
C-4
0
C). Không có
tháng nào dưới 20
0
C.
- Khí hậu phân hoá theo mùa: mùa mưa-mùa khô
-Cảnh quan: đới rừng cận xích đạo gió mùa. Các loài động, thực vật thuộc vùng xích
đạo và nhiệt đới chiếm ưu thế (dẫn chứng một số loài). .
2.4.2. Thiên nhiên phân hoá theo Đông – Tây:
a.Vùng biển và thềm lục địa:
- Vùng biển lớn gấp 3 lần S đất liền và trên biển có hơn 4000 hòn đảo lớn nhỏ.
- Thềm lục địa phía Bắc và phía Nam có đáy nông, mở rộng, nơi quần tụ nhiều đảo ven bờ
và mở rộng của các đồng bằng châu thổ. đường bờ biển Nam Trung Bộ khúc khuỷu với
thềm lục địa hẹp, tiếp giáp vùng biển nước sâu.
- Thiên nhiên vùng biển nước ta đa dạng và giàu có, tiêu biểu cho thiên nhiên vùng biển

nhiệt đới gió mùa, các dòng hải lưu thay đổi theo mùa.
b.Vùng đồng bằng ven biển:
Thiên nhiên thay đổi theo từng vùng:
- Đồng bằng Bắc Bộ và Nam Bộ mở rộng với các bãi triều thấp phẳng, thiên nhiên trù
phú.
- Dải đ/bằng ven biển Trung Bộ hẹp ngang, bị chia cắt, bờ biển khúc khuỷu, các cồn
cát, đầm phá phổ biến, thiên nhiên khắc nghiệt, đất đai kém màu mỡ, nhưng giàu tiềm năng
du lịch và kinh tế biển.
11
c.Vùng đồi núi:
Thiên nhiên rất phức tạp (do tác động của gió mùa và hướng của các dãy núi). Thể hiện
sự phân hoá thiên nhiên từ Đông Bắc - Tây Bắc Bắc Bộ và Đông -Tây Trường Sơn (Dẫn
chứng cụ thể về sự phân hóa) .
2.4.3.Thiên nhiên phân hoá theo độ cao: 3 đai chính
a/ Đai nhiệt đới gió mùa:
- Miền Bắc: Dưới 600-700m
- Miền Nam từ 900-1000m
- Đặc điểm khí hậu: nhiệt độ cao, mùa hạ nóng, độ ẩm thay đổi tuỳ nơi.
- Các lọai đất chính: nhóm đất phù sa (chiếm 24% diện tích cả nước). Nhóm đất Feralit
vùng đồi núi thấp > 60%).
- Sinh vật: rừng nhiệt đới ẩm lá rộng thường xanh; rừng nhiệt đới gió mùa.
b. Đai cận nhiệt đới gió mùa trên núi:
- Miền Bắc: 600-2600m.
- Miền Nam: Từ 900-2600m.
- Khí hậu mát mẻ, không có tháng nào trên 25
0
C, mưa nhiều hơn, độ ẩm tăng.
- Các lọai đất chính: đất feralit có mùn với đặc tính chua, tầng đất mỏng.
- Các hệ sinh thái: rừng cận nhiệt đới lá rộng và lá kim
c. Đai ôn đới gió mùa trên núi:

Từ 2600m trở lên (chỉ có ở Hoàng Liên Sơn)
- Đặc điểm khí hậu: quanh năm nhiệt độ dưới 15
0
C, mùa đông dưới 5
0
C
- Các lọai đất chính: chủ yếu là đất mùn thô.
- Các hệ sinh thái; các loài thực vật ôn đới: lãnh sam, đỗ quyên
2.5 Các miền địa lý tự nhiên :
a.Miền Bắc và Đông Bắc Bắc Bộ
- Phạm vi: Tả ngạn sông Hồng, gồm vùng núi Đông Bắc và Đồng bằng Bắc Bộ.
- Đặc điểm chung: Quan hệ với nền Hoa Nam về cấu trúc địa chất kiến tạo. Tân kiến tạo
nâng yếu. Gió mùa Đông Bắc hoạt động mạnh.
- Địa hình:
12
+ Hướng vòng cung ; hướng nghiêng chung là Tây Bắc – Đông Nam.
+ Đồi núi thấp chiếm ưu thế.
+ Đồng bằng mở rộng, bờ biển phẳng, nhiều vịnh, đảo, quần đảo.
- Khí hậu: Gió mùa Đông bắc hoạt động mạnh tạo nên một mùa đông lạnh, mùa hạ nóng
mưa nhiều, biên độ nhiệt lớn.
- Sông ngòi: mạng lưới sông ngòi dày đặc. Hướng Tây Bắc – Đông Nam và hướng vòng
cung.
- Thổ nhưỡng, sinh vật: Đai cận nhiệt đới chân núi hạ thấp, thành phần loài có cây cận
nhiệt (dẻ, re) và động vật Hoa Nam.
-Khoáng sản: than, sắt, thiếc, vonfram, vật liệu xd, chì-bạc-kẽm, bể dầu khí s.Hồng…
- Thuận lợi: Phát triển nông nghiệp nhiệt đới: Lúa nước ở đồng bằng, rau ôn đới, chè cây
ăn quả cận nhiệt đới, nuôi trồng thủy sản…
- Những trở ngại trong tự nhiên: Nhịp điệu mùa khí hậu, dòng chảy sông ngòi bất
thường; Thời tiết có tính bất ổn định.
b. Miền Tây Bắc và Bắc Trung Bộ:

- Phạm vi: Hữu ngạn sông Hồng đến dãy Bạch Mã.
- Đặc điểm chung: quan hệ với Vân Nam về cấu trúc địa hình. Giai đọan Tân kiến tạo địa
hình được nâng mạnh. Địa hình núi cao nhất nước ta có đầy đủ 3 đai cao. Gió mùa Đông
Bắc giảm sút về phía Tây và phía Nam.
- Địa hình: địa hình núi trung bình và cao chiếm ưu thế, độ dốc cao.
+ Hướng núi Tây Bắc – Đông Nam.
+ Nhiều sơn nguyên, cao nguyên, long chảo
+ Đồng bằng thu nhỏ, chuyển tiếp từ đồng bằng châu thổ sang đồng bằng ven biển.
+ Nhiều cồn cát, bãi biển, đầm phá.
- Khí hậu: Gió mùa Đông Bắc suy yếu và biến tính. Số tháng lạnh dưới 2 tháng (ở vùng
thấp). BTB có gió phơn Tây Nam, bão mạnh, mùa mưa lùi vào tháng VIII, XII, I. Lũ tiểu
mãn tháng VI, tính nhiệt đới tăng dần.
- Sông ngòi: sông ngòi hướng TB-ĐN; ở BTB hướng Tây-Đông. Sông có độ dốc lớn,
nhiều tiềm năng thuỷ điện
13
-Thổ nhưỡng, sinh vật: có đủ hệ thống đai cao: đai nhiệt đới gió mùa, đai cận nhiệt đới
gió mùa trên núi có đất mùn khô, đai ôn đới trên 2600m. Rừng còn nhiều ở tây Nghệ An,
Hà Tĩnh.
- Khoáng sản: có thiếc, sắt, apatit, crôm, titan, vật liệu xây dựng….
- Thuận lợi:
+ Chăn nuôi gia súc lớn, trồng cây công nghiệp, ăn quả, dược liệu, cây lương thực, phát
triển nông lâm…
+ CN khai khoáng, GTVT biển, du lịch…
- Thiên tai thường xuyên xảy ra: Địa hình hiểm trở, bão, lũ, trượt lở đất, hạn hán…
c. Miền Nam Trung Bộ và Nam Bộ:
- Phạm vi: từ dãy Bạch Mã trở vào Nam.
- Đặc điểm chung: các khối núi cổ, các bề mặt sơn nguyên bóc mòn, các cao nguyên
badan, đồng bằng châu thổ lớn ở Nam Bộ, đồng bằng nhỏ, hẹp ở NTB.
-Địa hình:
+ Khối núi cổ Kon Tum, các núi, sơn nguyên, cao nguyên ở cực NTB và TNg

+ Các dãy núi là hướng vòng cung Sườn Đông thì dốc, sườn Tây thoải.
+ Đồng bằng ven biển thu hẹp, đồng bằng Nam Bộ mở rộng.
+ Đường bờ biển Nam Trung Bộ nhiều vũng, vịnh.
-Khí hậu: cận xích đạo, hai mùa mưa, khô rõ. Mùa mưa ở Nam Bộ và Tây Nguyên từ
tháng V đến tháng X, XI; ở đồng bằng ven biển NTB từ tháng IX đến tháng XII, lũ có 2
cực đại vào tháng IX và tháng VI.
- Sông ngòi: 3 hệ thống sông: Các sông vùng duyên hải hướng Tây-Đông ngắn, dốc. Hệ
thống sông Mê Kông và hệ thống sông Đồng Nai.
-Thổ nhưỡng, sinh vật: thực vật nhiệt đới, xích đạo chiếm ưu thế. Rừng ngập mặn ven
biển rất phát triển, đất Feralit.
- Khoáng sản: dầu khí có trữ lượng lớn ở thềm lục địa. Tây Nguyên giàu bô- xít.
- Thuận lợi:
+ Trồng cây lương thực, cây công nghiệp nhiệt đới, lúa nước.
+ Phát triển thủy sản, lâm nghiệp.
14
+ CN khai khoáng, GTVT biển, du lịch
- Khó khăn trong sử dụng đất đai của miền:
+ Xói mòn, rửa trôi ở vùng đồi núi
+ Lũ lụt trên diện rộng
+ Thiếu nước nghiêm trọng vào mùa khô
Các câu hỏi về Atlat:
Câu 1: Xác định trên bản đồ :
- Các dãy núi: Hoàng Liên Sơn. Con Voi, Hoành Sơn, Bạch Mã, Trường Sơn Bắc.
Chỉ ra hướng của các dãy núi đó?
- Các cánh cung núi: Sông Gâm, Ngân Sơn, Bắc Sơn, Đông Triều.
- Các cao nguyên, sơn nguyên: Đồng Văn, Sín Chải, Mộc Châu, Plâyku, Đăk Lăk,
Mơ Nông, Di Linh.
- Các đỉnh núi: Mẫu Sơn, Phia Uắc, Phanxipăng, Pu Hoạt, Ngọc Lĩnh, Chư Yang
Sin…. Xác định độ cao.
Câu 2: Dựa vào lược đồ Atlat xác định:

- Hướng của gió mùa mùa hạ và gió mùa mùa đông.
- Xác định các hướng di chuyển của các cơn bảo đổ bộ vào nước ta khu vực nào
chịu ảnh hưởng của bão với tần suất lớn nhất?
- Trình bày và giải thích chế độ mưa ở Duyên hai miền Trung.
- Nhận xét và giải thích chế độ nhiệt, chế độ mưa của nước ta?
Câu 3: Xem lại bài tập số 2,3 trang 44, bài tập 1 trang 50, bài 1 trang 55
Câu 4: Dựa vào Atlat hãy:
- cho biết các loại nhóm đất và loại đất chính nơi phân bố tập trung.
IV - Sử dụng, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và môi trường:
1. Nội dung cần đạt :
- Kiến thức:+Trình bày được 1 số tác động tiêu cực do thiên nhiên gây ra đã phá hoại sản
xuất, gây thiệt hại về người và của
15
+Biết được sự suy thoái tài nguyên rừng, đa dạng sinh học, đất - > một số
nguyên nhân dẫn đến sự suy giãm, cạn kiệt tài nguyên và ô nhiễm môi trường.
+Biết được chiến lược, chính sách về tài nguyên và môi trương của Việt Nam
- Kĩ năng : + Phân tích bảng số liệu
+ Vận dụng biên pháp ở địa phương mình
2. Nội dung ôn tập :
2.1.Sự suy thoái tài nguyên rừng, đa dạng sinh vật, đất :
a. Tài nguyên rừng:
* Rừng của nước ta suy giảm nhưng đang được phục hồi:
+ Năm 1943: 14,3 triệu ha (70% diện tích là rừng giàu), độ che phủ 43%
+ 1983: 7,2 triệu ha, độ che phủ còn 22%
+ 2005: 12,7 triệu ha, độ che phủ tăng dạt 38%.
- Tổng diện tích rừng và tỷ lệ che phủ rừng năm 2005 vẫn thấp hơn năm 1943 (43%).
- Chất lượng rừng bị giảm sút : diện tích rừng giàu giảm, 70% diện tích rừng là rừng nghèo
và rừng mới phục hồi.
*Nguyên nhân: Do con người khai thác quá mức, do chiến tranh phá hoại.
* Các biện pháp bảo vệ:

- Trước mất trồng 5tr ha rừng đến 2010 nâng độ che phủ 43%, sau đó tiếp tục mnaang lên
45-50%, vùng núi dốc đạt 70-80%.
- Có quy định về bảo vệ, sử dụng và pkhats triển với từng loại rừng:
+ Đối với rừng phòng hộ có kế hoạch, biện pháp bảo vệ, nuôi dưỡng rừng hiện có, trồng
rừng trên đất trống, đồi núi trọc.
+ Đối với rừng đặc dụng: Bảo vệ cảnh quan, đa dạng sinh học của các vườn quốc gia và
khu bảo tồn thiên nhiên.
+ Đối với rừng sản xuất: Phát triển diện tích và chất lượng rừng, độ phì và chất lượng đất
rừng.
- Triển khai luật bảo vệ và phát triển rừng, tiến hành giao đất, giao rừng cho người dân.
* Ý nghĩa của việc bảo vệ rừng.
- Về kinh tế: Cung cấp gỗ, dược phẩm, phát triển du lịch sinh thái….
16
- Về môi trường: Chống xói mòn đất, hạn chế lũ lụt, điều hoà khí hậu…
b. Đa dạng sinh học:
*Suy giảm đa dạng sinh học:
- Giới sinh vật nước ta có tính đa dạng sinh vật cao ( thể hiện ở số lượng loài và thành
phần loài, các kiểu hệ sinh thái và nguồn gen quý hiếm).
- Số lượng loài thực vật và động vật đang bị suy giảm nghiêm trọng (thể hiện qua bảng số
liệu bảng 14.2 làm dẫn chứng).
*Nguyên nhân:
- Khai thác quá mức làm thu hẹp diện tích rừng tự nhiên và làm nghèo tính đa dạng của
sinh vật.
- Ô nhiễm môi trường đặc biệt là môi trường nước làm cho nguồn thuỷ sản bị giảm sút.
*Biện pháp bảo vệ đa dạng sinh học:
- Xây dựng hệ thống vườn quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên.
- Ban hành “sách đỏ Việt Nam”.
- Quy định khai thác về gỗ, động vật, thuỷ sản.
c. Sử dụng và bảo vệ tài nguyên đất:
*Hiện trạng sử dụng đất:

- Năm 2005, có 12,7 triệu ha đất có rừng và 9,4 triệu ha đất sử dụng trong nông nghiệp
(chiếm hơn 28% tổng diện tích đất tự nhiên), 5,3 triệu ha đất chưa sử dụng.
- Bình quân đất nông nghiệp tính theo đầu người là 0,1 ha. Khả năng mở rộng đất nông
nghiệp ở đồng bằng và miền núi là không nhiều.
*Suy thoái tài nguyên đất:
- Diện tích đất trống đồi trọc đã giảm mạnh nhưng diện tích đất đai bị suy thoái vẫn rất
lớn.
- Cả nước có khoảng 9,3 triệu ha đất bị đe doạ sa mạc hoá (chiếm khoảng 28%).
*Biện pháp bảo vệ tài nguyên đất:
- Đối với đất vùng đồi núi:
+ Áp dụng tổng thể các biện pháp thuỷ lợi, canh tác hợp lý: làm ruộng bậc thang,
trồng cây theo băng.
17
+ Cải tạo đất trống đồi trọc bằng các biện pháp nông-lâm kết hợp. Bảo vệ rừng, đất
rừng, ngăn chặn nạn du canh du cư.
- Đối với đất nông nghiệp:
+ Cần có biện pháp quản lý chặt chẽ và có kế hoạch mở rộng diện tích.
+ Thâm canh nâng cao hiệu quả sử dụng đất, chống bạc màu.
+ Bón phân cải tạo đất thích hợp, chống ô nhiễm đất, thoái hóa đất.
2.2. Bảo vệ môi trường:
- Tình trạng mất cân bằng sinh thái môi trường: Biểu hiện ở sự gia tăng bão, lũ lụt, hạn hán
và các hiện tượng bất thường về thời tiết, khí hậu
- Tình trạng ô nhiểm môi trường: Ô nhiểm môi trường nước, không khí và đất đã trở thành
vấn đề nghiêm trọng ở các thành phố lớn, các khu công nghiệp, các khu đông dân cư và
một số vùng cửa sông ven biển.
=> Bảo vệ tài nguyên, môi trường bao gồm việc sử dụng tài nguyên hợp lý, lâu bền và đảm
bảo chất lượng môi trường sống của con người.
2.3 Chiến lược, chính sách về tài nguyên và môi trường:
- Duy trì các hệ sinh thái, các quá trình sinh thái chủ yếu và các hệ thống sông có ý
nghĩa quyết định đến đời sống con người.

- Đảm bảo sự giàu có của đất nước về vốn gen, các loài nuôi trồng, các loài hoang
dại, có liên quan đến lợi ích lâu dài.
- Đảm bảo việc sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên, điều khiển việc sử
dụng trong giới hạn có thể phục hồi được.
- Đảm bảo chất lượng môi trường phù hợp với yêu cầu về đời sống con người.
- Phấn đấu đạt tới trạng thái ổn định dân số ở mức cân bằng với khả năng sử dụng
hợp lý các tài nguyên thiên nhiên.
- Ngăn ngừa ô nhiễm môi trường, kiểm soát và cải thiện môi trường.
2.4 Trình bày một số tác động tiêu cực do thiên nhiên gây ra đã phá hoại sản xuất,
gây thiệt hại về người và của:
2.4.1. Bão:
a.Hoạt động của bão ở Việt nam:
18
- Thời gian hoạt động từ tháng VI kết thúc tháng XI, tập trung tháng IX
- Mùa bão chậm dần từ Bắc vào Nam.
- Bão hoạt động mạnh nhất ở ven biển Trung Bộ, Nam Bộ ít chịu ảnh hưởng của
bão.
- Trung bình mỗi năm có 8-10 trận bão.
b.Hậu quả của bão
- Mưa lớn trên diện rộng, gây ngập úng đồng ruộng, đường giao thông, thuỷ triều
dâng cao làm ngập mặn vùng ven biển.
- Gió mạnh làm lật úp tàu thuyền, tàn phá nhà cửa…
- Ô nhiễm môi trường gây dịch bệnh.
c.Biện pháp phòng chống bão
- Dự báo chính xác về quá trình hình thành và hướng di chuyển cuả cơn bão.
- Thông báo cho tàu thuyền trở về đất liền.
- Củng cố hệ thống đê kè ven biển.
- Sơ tán dân khi có bão mạnh.
- Chống lũ lụt ở đồng bằng, chống xói mòn lũ quét ở miền núi.
2.4.2. Ngập lụt, lũ quét và hạn hán:

Các thiên
tai
Ngập lụt Lũ quét Hạn hán
Nơi hay xảy
ra
ĐBSH và ĐBSCL,
hạ lưu các sông ở
miền Trung.
Xảy ra đột ngột ở miền
núi
Nhiều địa phương
Thời gian
hoạt động
Mùa mưa (từ tháng
V đến thángX).
Riêng Duyên hải
miền Trung từ tháng
IX đến tháng XII.
Tháng VI-X ở miền
Bắc. ThángX-XII ở
miền Trung.
Mùa khô
(tháng XI-IV).
Hậu quả Phá huỷ mùa màng,
tắc nghẽn giao thông,
ô nhiễm môi
Thiệt hại về tính mạng
và tài sản của dân cư….
Mất mùa, cháy rừng,
thiếu nước cho sản

xuất và sinh hoạt.
19
trường…
Nguyên
nhân
- Địa hình thấp.
- Mưa nhiều, tập
trung theo mùa.
- Ảnh hưởng của
thuỷ triều.
- Địa hình dốc.
- Mưa nhiều, tập trung
theo mùa.
- Rừng bị chặt phá.
- Mưa ít.
- Cân bằng ẩm <0.
Biện pháp
phòng chống
- Xây dựng đê điều,
hệ thống thuỷ lợi.
- Trồng rừng, quản lý
và sử dụng đất đai hợp
lý.
- Canh tác hiệu quả trên
đất dốc.
- Trồng rừng.
- Xây dựng hệ thống
thuỷ lợi.
- Trồng cây chịu hạn.
2.4.3.Các thiên tai khác

- Động đất: Tây Bắc, Đông Bắc có hoạt động động đất mạnh nhất.
- Các loại thiên tai khác: Lốc, mưa đá, sương muối … gây thiệt hại lớn đến sản xuất và đời
sống nhân dân.

PHẦN II - ĐỊA LÝ DÂN CƯ
I - Đặc điểm dân số và phân bố dân cư VN:
1. Nội dung cần đạt :
- Kiến thức : + Phân tích được 1 số đặc điểm dsố và phân bố dân cư VN
+ Phân tích được nguyên nhân và hậu quả của đông dân, gia tăng dân số
nhanh, sự phân bố dân cư không hợp lý
+ Biết được 1 số chính sách dsố nước ta.
- Kĩ năng: + Phân tích bảng số liệu,biểu đồ dân số VN
+ Sử dụng bản đồ dân cư, dân tộc or Atlat VN để nhận biết và trinh bày đặc
điểm dân số ở nước ta.
2. Nội dung ôn tập :
20
2.1 Phân tích đặc điểm dân số và phân bố dân cư ở nước ta:
a. Việt Nam là nước đông dân, có nhiều thành phần dân tộc:
- Năm 2009 dân số nước ta là 85,7 triệu người, thứ 3 ĐNA, 13 trên thế giới.
Nước ta có nguồn lao động dồi dào, thị trường tiêu thụ rộng lớn.
Khó khăn: Sức ép giải quyết việc làm, nâng cao chất lượng cuộc sống, môi trường, các
vấn đề về xã hội
- VN có 54 dân tộc, đông nhất là người Kinh (86,2%)
Vấn đề đoàn kết các dân tộc để tạo nên sức mạnh, đa dạng văn hoá…, nhưng vẫn còn
chênh lệch về trình độ phát triển kinh tế, nhất là đối với các dân tộc ít người, mức sống còn
thấp.
b. Dân số tăng nhanh, cơ cấu dân số trẻ.
- Dân số nước ta tăng nhanh, tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên giảm, nửa cuối thế kỷ
XX: 1965-1975: 3%, 1979-1989: 2.1%. Thời kỳ 2000-2005:1,32% đã giảm nhưng vẫn còn
cao, mỗi năm tăng hơn 1 triệu người.

 Sức ép dân số đến phát triển kinh tế, bảo vệ TN, MT, nâng cao chất lượng
cuộc sống.
- Dân số trẻ: độ tuổi lao động khoảng 64,0% dân số, 0-14 tuổi: 27%, Trên 60 tuổi:
9,0% (2005).  LLLĐ dồi dào, lđ trẻ nên năng động, sáng tạo, bên cạnh đó khó khăn
trong giải quyết việc làm.
c. Sự phân bố dân cư không đều
- Mật độ dân số: 254 người/km
2
(2006)  phân bố không đều
* Phân bố không đều giữa đồng bằng – miền núi:
+ Đồng bằng: 1/4 diện tích – chiếm 3/4 dân số  ĐBSH cao nhất, 1.225 người/km
2
, gấp
4,8 lần cả nước.
+ Miền núi: 3/4 diện tích - chiếm 1/4 dân số  Tây Nguyên 89 người/km
2
, Tây Bắc 69
người/km
2

* Phân bố không đều giữa nông thôn và thành thị:
+ Nông thôn: 73,1%, có xu hướng giảm.
+ Thành thị: 26,9%, có xu hướng tăng.
21
- Nguyên nhân : tự nhiên, kinh tế xã hội, lịch sử khai thác lãnh thổ.
- Hậu quả: Sử dụng lãng phí, không hợp lý lao động, khó khăn trong khai thác tài
nguyên…
2.2. Chiến lược phát triển dân số hợp lý và sử dụng có hiệu quả nguồn lao động
nước ta:
- Tuyên truyền và thực hiện chính sách KHHDS có hiệu quả.

- Phân bố dân cư, lao động hợp lý giữa các vùng.
- Quy hoạch và có chính sách thích hợp nhằm đáp ứng xu thế chuyển dịch cơ cấu
dân số nông thôn và thành thị.
- Mở rộng thị trường xuất khẩu lao động, đẩy mạnh đào tạo lao động có tay nghề
cao, có tác phong công nghiệp.
- Phát triển công nghiệp ở miền núi và ở nông thôn nhằm sử dụng tối đa nguồn lao
động của đất nước.
Câu hỏi về Atlat
Câu 1: Dựa vào Atlat Địa lý VN và những kiến thức đã học, hãy:
- Chứng minh rằng dân cư nước ta phân bố không đều.
- Giải thích sự phân bố không đều của dân cư nước ta
- Làm rõ sự phân bố dân cư không đều đó có ảnh hưởng như thế nào đến sự phát
triển kinh tê – kinh tế của nước ta và nêu hướng giải quyết.
Câu 2: Dựa vào Atlat hãy:
- Chứng minh rằng VN là nước có nhiều dân tộc.
- Trình bày tình hình phân bố các dân tộc theo ngữ hệ và nhóm ngôn ngữ chính ở
nước ta.
- Giải thích tại sao Nhà nước lại rất chú ý đến sự phát triển kinh tế - xã hội ở các
vùng đồng bào dân tộc.
II – Lao động và việc làm:
1. Nội dung cần đạt được:
22
- Kiến thức : +Hiểu và trình bày được 1 số đặc điểm của nguồn lao động và việc sử dụng
lao động ở nước ta.
+ Hiểu vì sao việc làm đang là vấn đề gay gắt của nước ta và hướng giải quyết
- Kĩ năng : Phân tích số liệu thống kê, biểu đồ về nguồn lao đọng và việc làm.
2. Nội dung ôn tập :
2.1.Đặc điểm nguồn lao động và việc sử dụng việc làm ở nước ta:
2.1.1. Nguồn lao động:
- Nguồn lao động nước ta dồi dào, dân số hoạt động kinh tế ở nước ta chiếm 51,2% tổng số

dân (42,53 triệu người), mỗi năm tăng hơn 1 triệu lao động.
Là lực lượng quyết định sự phát triển kinh tế đất nước.
- Người lao động cần cù, sáng tạo, có kinh nghiệm sx (nn, thủ công nghiệp).
- Chất lượng lao động ngày được nâng cao, nguồn lao động đã qua đào tạo chiếm 25,0%.
Vẫn chưa đáp ứng yêu cầu hiện nay, nhất là lao động có trình độ cao, đặc biệt đội ngũ
cán bộ quản lí, công nhân lành nghề còn thiếu nhiều .
- Chất lượng lao động các vùng không đồng đều.
- Có sự chênh lệch khá lớn về chất lượng lao động giữa thành thị và nông thôn.
2.1.2. Cơ cấu lao động (sử dụng lao động):
a/ Cơ cấu lao động theo các ngành kinh tế:
Lao động có xu hướng giảm ở k/v 1 (57,3%), tăng ở k/v 2 (18,2%) và 3 (24,5%). Tuy
nhiên lao động trong k/v 1 vẫn còn cao sự thay đổi trên nhờ vào cuộc CMKHKT và quá
trình Đổi mới.
b/ Cơ cấu lao động theo thành phần kinh tế:
Giai đoạn 2000-2005, lao động ngoài Nhà nước chiếm 88,9%, Nhà nước chiếm 9,5% và có
vốn đầu tư nước ngoài có xu hướng tăng, chiếm 1,6%.
c/ Cơ cấu lao động theo thành thị và nông thôn: Lao động thành thị ngày càng tăng
chiếm 25,0%, ở nông thôn giảm chiếm 75,0% (2005).
Nhìn chung năng suất lđ còn thấp, quỹ thời gian lao động vẫn chưa sử dụng triệt để.
2.2. Vấn đề việc làm và hướng giải quyết
23
- Mặc dù mỗi năm nước ta đã tạo ra khoảng 1 triệu chỗ làm mới nhưng tình trạng
việc làm vẫn còn gay gắt.
- Năm 2005, tỷ lệ thất nghiệp của cả nước là 2,1%, còn thiếu việc làm là 8,1%. Thất
nghiệp ở thành thị cao: 5,3%, thiếu việc làm ở thành thị là 4,5%. Ở nông thôn, thất nghiệp
là 1,1%, thiếu việc làm là 9,3%.
- Nguyên nhân: Nước ta có dân số đông, nguồn lao động dồi dào, lao động bổ sung
lớn, trình độ phát triển kinh tế nước ta còn thấp…
* Hướng giải quyết:
- Phân bố lại dân cư và nguồn lao động .

- Thực hiện tốt chính sách dân số, sức khoẻ sinh sản.
- Đa dạng hóa các hoạt động sản xuất.
- Tăng cường hợp tác thu hút vốn đầu tư nước ngoài, mở rộng sản xuất hàng XK.
- Đa dạng các loại hình đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn lao động.
- Đẩy mạnh xuất khẩu lao động.
III – Đô thị hoá :
1. Nội dung cần đạt được :
- Kiến thức : + Hiểu được 1 số đặc điểm ĐTH ở VN nguyên nhân và hậu quả.
+ Biết được sự phân bố mạng lưới đô thị ở nước ta.
- Kĩ năng : + Sử dụng bản đồ, Atlat VN để nhận xét mạng lưới đô thị
+ Vẽ và phân tích biểu đồ, số liệu thống kê đô thị VN
2. Nội dung ôn tập :
2.1. Đặc điểm đô thị hoá:
a/ Quá trình Đô thị hoá nước ta có nhiều chuyển biến :
- Thành Cổ Loa, kinh đô của Nhà nước Âu Lạc, được coi là đô thị đầu tiên của nước ta.
- Thế kỷ XI, xuất hiện thành Thăng Long.
- Thời Pháp thuộc, xuất hiện một số đô thị lớn: Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định…
- Đô thị hoá nước ta diễn ra chậm chạp, trình độ ĐTH nước ta còn thấp.
Nguyên nhân: ĐTH diễn ra chậm, trình độ ĐTH còn thấp là do bị chiến tranh tàn phá
nặng nề, tăng trưởng kinh tế còn chậm, trình độ còn thấp
24
b/ Tỷ lệ dân thành thị ngày càng tăng: năm 2005 chiếm 26,9%, nhưng vẫn còn thấp so
với các nước trong khu vực.
Nguyên nhân: Do quá trình CNH-HĐH đất nước, di cư vào các TP, nhiều đô thị được mở
rộng, Dân số ở nước ta vẫn còn tăng nhanh.
c/ Đô thị nước ta có quy mô không lớn, phân bố không đều giữa các vùng.
2.2. Mạng lưới đô thị : Dựa vào số dân, chức năng, MĐDS, tỷ lệ phi nông nghiệp…
Đến 8/2004 nước ta chia làm 6 loại đô thị: 4 đô thị loại I, 13 đô thị loại II, 26 đô thị loại III,
639 đô thị loại IV và V.
- Loại ĐB: Hà Nội và TP HCM, và loại 1, 2, 3, 4, 5.

- Có 5 đô thị trực thuộc Trung Ương: Hà Nội, Tp.Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng,
Cần Thơ
2.3. Ảnh hưởng của đô thị hoá đến phát triển kinh tế – xã hội:
- Đô thị hoá ảnh hưởng mạnh mẽ đến quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế đất nước
và địa phương.
- Đô thị có ảnh hưởng rất lớn đến phát triển kinh tế – xã hội.
Năm 2005, khu vực đô thị đóng góp 70,4% GDP cả nước, 84% GDP công nghiệp,
87% GDP dịch vụ, 80% ngân sách Nhà nước.
- Đô thị là thị trường có sức mua lớn, nơi tập trung đông lao động có trình độ chuyên
môn, có cơ sở vật chất kỹ thuật hiện đại.
- Thu hút vốn đầu tư lớn, tạo động lực phát triển kinh tế.
- Tạo nhiều việc làm và thu nhập cho người lao động.
- Tác động tiêu cực: ô nhiễm môi trường, trật tự xã hội, việc làm, nhà
Câu hỏi về Atlat
Câu 1: Dựa vào Atlat:
- Trình bày tình hình phát triển dân số nước ta trong thời kỳ 1960-2007.
- Nêu hậu quả của tăng dân số nhanh và hướng giải quyết.
Câu 2: Hãy xác định:
-Các đô thị loại đặc biệt, đô thị trực thuộc trung ương
25