Đổi mới phương pháp dạy học sinh học(SKKN)

KẾ HOẠCH ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
SINH HỌC Ở CẤP THCS
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Để nâng cao chất lượng giảng dạy, phục vụ sự nghiệp phát triển của đất
nước, trong mấy
năm

qua,
ngành GD & ĐT đã kiên trì phát động cuộc vận
động đổi mới phương pháp nâng cao tính tích
cực,
sáng tạo của người học
trong quá trình dạy học, đó chính là phương pháp dạy học tích
cực.
Luật Giáo dục được Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam
khoá X thông qua ngày
02
tháng 12 năm 1998 đã quán triệt: “Phương pháp giáo
dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động,
tư
duy sáng tạo của người học;
bồi dưỡng năng lực tự học, lòng say mê học tập và ý chí vươn
lên ”.
Song để thực sự biến chủ trương trên thành hiện thực, cần đổi mới phương
pháp dạy học
truyền
thống theo kiểu đọc chép, thầy giảng trò nghe. Phát huy
có hiệu quả nhóm các phương pháp dạy học
tích

cực

Dạy và học Sinh học theo hướng tích cực ở trường THCS có những điểm
khác so với trường
phồ
thông, vì có sự khác biệt về mục tiêu đào tạo, về mức
độ kiến thức, đặc điểm tâm sinh lý
lứa
tuổi của học sinh. Để dạy và học theo
hướng tích cực cần: giảm tỷ lệ diễn giảng thông báo, tăng
cường

diễn
giảng nêu
vấn đề, nâng cao chất lượng thực hành trong phòng thí nghiệm tăng thời
gian tự học, nghiên cứu
SGK
kết hợp với sử dụng công nghệ thông tin trong
giảng dạy. Muốn vậy, mỗi giáo
viên
cần chú trọng dạy cho học sinh cách học và
tự
học.
Sau đây là một số kế hoạch của bản thân về đổi mới phương pháp dạy học
sinh học ở bậc THCS
II. KẾ HOẠCH ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
- Bước đầu tôi nghiên cứu chương trình, từ đó xác định
các
phương pháp
giảng dạy bộ môn theo hướng tích cực, nhằm tích cực
hoá
hoạt động học tập

của học sinh, tăng cường phương pháp tự học, tự nghiên cứu theo tinh thần của
Nghị
quyết Đại hội IX đã nêu: “ Tiếp tục nâng cao chất lượng giáo dục toàn
diện, đổi mới nội dung,
phương
pháp dạy và học Phát huy tinh thần độc lập
suy nghĩ và sáng tạo của học sinh, sinh viên, đề cao năng
lực
tự học, tự hoàn
thiện học vấn và tay
nghề ”
- Quá trình giảng dạy luôn thực hiện đổi mới phương pháp dạy và học ở
trên lớp, dạy học sinh cách học, tăng cường nghiên cứu và giải quyết vấn đề,
rèn luyện tính tự học ngay từ đầu. Học sinh biết vận dụng các kiến thức đã học
vào thực tiễn sau
này.
- Môi trường học tập đối với học sinh khác xa với môi trường thực tế
về
khối lượng kiến thức, vì vậy học sinh phải có phương pháp học thì mới có thể
đáp ứng được mục tiêu
đào

tạo.
Việc đổi mới phương pháp dạy và học là một trong những nhiệm vụ
trọng tâm của nhà
trường,

một
giờ dạy theo phương pháp đổi mới thì không chỉ
người thầy phải lập kế hoạch bài dạy công phu

mà
người học cần phải có
phương pháp học để lĩnh hội tri
thức.
III. BIỆN PHÁP THỰC HIỆN
Ngay từ đầu năm học, tôi đã bước đầu hình thành và hướng dẫn học sinh
cách học ở
nhà
và trên lớp để học sinh dễ tiếp thu bài dạy
.
a. Giờ tự học ở
nhà:
Theo tôi, thực hiện tốt một giờ dạy trên lớp theo hướng đổi mới giáo viên
phải hướng dẫn học
sinh
cách đọc SGK, tài liệu trước khi đến lớp. Sau các
tiết học, yêu cầu học sinh làm các bài tập trong SGK
Đọc trước SGK là công cụ quan trọng trong quá trình học tập, giáo viên cần
hướng dẫn học sinh cách
đọc.
Vấn đề là với nhiều học sinh khi yêu cầu đọc chỉ hiểu đơn giản là đưa mắt
đọc qua từng từ như
ta
đọc truyện và cho rằng cứ đọc qua một lượt như vậy
là đã hoàn thành nhiệm vụ giáo viên giao.
Vì

vậy,
tôi thường xuyên hướng
dẫn cách đọc như sau:

- Nhìn vào những đầu mục trước khi nghiên cứu nội
dung.
- Ghi ra giấy những câu hỏi mà em muốn có lời giải
đáp.
- Gạch chân hoặc tô màu những khái niệm quan trọng và những nội dung
chính.
- Tóm tắt các nội dung quan trọng ra
giấy.
- Lập dàn bài khi đọc: Lập dàn bài trước hết cần phải tách các ý chính
trong bài đọc và thiết
lập

mối
quan hệ giữa chúng trên cơ sở đó chia bài đọc
thành các phần tương ứng với tên đề mục cho phù
hợp.
- Với những nội dung kiến thức dài, khó, kiến thức có liên quan đến thực
tế tôi thường ra các
câu
hỏi, bài tập định hướng để học sinh khi đọc SGK, thu
thập thông tin từ các nguồn khác như tài liệu tham khảo, thực tế để tìm cách
trả lời. Câu hỏi đặt ra yêu cầu học sinh phải khái
quát
được nội dung cơ bản,
câu hỏi phải yêu cầu học sinh vận dụng tư duy để trả
lời.
- Thường xuyên kiểm tra việc đọc tài liệu và sự chuẩn bị của học sinh, yêu
cầu mỗi học sinh có
vở
bài tập ở nhà để soạn bài trước.

- Học bài cũ: tôi thường yêu cầu học sinh học bài cũ bằng cách về nhà
đọc lại bài ghi ngay,
hoàn
thành các bài tập về nhà, hướng dẫn học sinh học
theo hướng tổng hợp kiến thức theo
sơ
đồ, hệ thống hoá kiến thức, học qua hình
vẽ, sơ đồ, giải thích các hiện tượng thực tế có liên quan đến
kiến
thức vừa
học.
- Luôn chú ý hướng dẫn học sinh rèn luyện cách trình bày ý kiến của bản
thân về một vấn đề nào đó
được
đưa ra thảo luận
b. Giờ học trên
lớp:
Trong các giờ lên lớp sau mỗi tiết học, tôi đều hướng dẫn học sinh về
nghiên cứu bài mới có thể
theo
hệ thống câu hỏi cho sẵn hoặc tự nghiên cứu và
tìm ra những điểm cần giải quyết trong giờ lên lớp
sau.
Trong giờ học, tuỳ nội
dung của từng bài tôi sử dụng một số phiếu học tập dạy học theo phương pháp
hợp
tác nhóm nhỏ, học sinh thảo luận và trình bày kết quả của nhóm mình. Các
nhóm khác nhận xét, bổ
sung
và giáo viên chốt lại bằng hệ thống sơ đồ hoá kiến

thức. Hoặc sử dụng phương pháp nêu vấn
đề
xen kẽ những câu hỏi trên cơ sở đã
đọc SGK để chiếm lĩnh tri
thức.
Một số phần kiến thức đơn giản trong SGK đã viết rõ ràng, đầy đủ tôi
hướng dẫn học sinh tự nghiên cứu và rút ra kết luận.
Trên lớp tôi thường yêu cầu học sinh cần nghe và biết cách ghi bài, vì có
như vậy mới hiểu, tái
hiện
kiến thức dễ dàng và sâu
sắc.
Cách ghi bài cần thể
hiện:
- Các mục lớn nhỏ cần sắp xếp theo thứ tự
logic.
- Ghi tóm tắt các ý chính của lời giải và ghi theo cách hiểu của
mình.
- Thể hiện rõ các ý chính của bài
học
Sau mỗi chương, mỗi phần tôi ra một số bài tập cho học sinh về nhà nghiên
cứu. Khi cho bài tập giờ sau, có kiểm
tra
đánh giá mức độ hoàn thành công
việc được giao của học sinh, học sinh phản hồi một số nội dung
khó
giáo viên
hướng dẫn học sinh làm. Cách kiểm tra là: Vào đầu giờ, kiểm tra sự chuẩn bị
bài tập của học
sinh

; sau đó chia ra kiểm tra cụ thể nội dung chuẩn bị bằng
cách mỗi đợt thu vở bài tập của một tổ
để
đánh giá, có nhận xét cụ thể cho từng
vở bài tập của học sinh
.
Tôi thường khuyến khích học sinh biết đặt câu hỏi và tìm cách trả lời sau
khi đã nghiên cứu
SGK
, tài liệu tham khảo và quan sát thực tế môi trường xung
quanh ở nhà để khắc sâu và mở rộng kiến
thức.
Sau các tiết học, tôi thường ra các bài tập để học sinh hoàn thành nhằm
củng cố, mở rộng kiến
thức
IV. KẾT
QUẢ
So với những năm trước, dạy theo phương pháp truyền thống, cũng có kết
hợp sử dụng tranh ảnh,
mô
hình, nhưng chủ yếu là sử dụng phương pháp thuyết
trình kết hợp với phương pháp trực quan minh
hoạ.
Trong giờ dạy học, chủ yếu
giáo viên giảng, chỉ trên sơ đồ tranh ảnh. Học sinh nghe, quan sát và ghi
chép.
Học sinh không được thể hiện ý kiến của mình, hầu như không cần SGK vì
tất cả kiến thức đã
được
giáo viên đọc cho chép, khi học bài thì theo vở ghi.

Cuối giờ có củng cố nhưng chủ yếu là giáo viên tóm
tắt
lại những kiến thức vừa
trình bày. Với cách dạy - học như thế rất khó đánh giá được sự hiểu bài của học
sinh.
Việc kiểm tra, đánh giá chỉ thực hiện khi kiểm tra 15 phút, một tiết, bài làm
học sinh thường máy móc sao
chép
từ vở ghi không thể hiện tính sáng tạo trong
trả lời các câu
hỏi.
Thời gian gần đây, cùng với phong trào đổi mới phương pháp dạy học
chung, tôi đã
tăng
cường sử dụng những phương pháp dạy học tích cực: quan
sát tìm tòi, thảo luận nhóm,
nêu

vấn
đề kết hợp với các phương pháp khác,
đồng thời hướng dẫn học sinh cách học và tự học nghiên
cứu
SGK, trình bày
ý kiến của mình trong thảo luận nhóm để tìm ra kiến thức, qua đó rèn
cho
học
sinh kỹ năng nói, viết Trong giờ học học
sinh
đã chủ động, tích cực tự giác
tìm kiếm tri thức dưới sự hướng dẫn

của giáo
viên; vì vậy giờ học đã sôi nổi
hơn, SGK đã được sử dụng nhiều hơn trong học
tập.
Qua các giờ dạy, tôi thực hiện đổi mới phương pháp theo hướng dạy học
tích cực,
được

đồng
nghiệp và học sinh đánh giá giờ học đã hấp dẫn, lôi
cuốn học sinh hơn, học sinh thực sự tự
lực

tìm
kiếm tri thức, được hoạt động
nhiều hơn, tích cực hơn và tiếp thu bài tốt hơn. Giờ dạy được đánh giá
đạt
kết
quả
tốt.
Tuy nhiên cũng còn một số học sinh còn trầm, chưa biết cách tự học nên kết
quả
chưa
cao.
V. KẾT
LUẬN
Việc đổi mới phương pháp dạy và học theo hướng tích cực là cần thiết,
nhằm hướng tới việc
học
tập chủ động, chống lại thói quen học thụ động, cụ thể

là: phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng
tạo
của người học. Đáp ứng
được yêu cầu về con người về tri thức trong công cuộc công nghiệp hoá, hiện
đại
hoá đất nước, bắt kịp xu thế đổi mới phương pháp hiện đại; hình thành và
phát triển những giá trị nhân
cách
tích cực; năng lực giải quyết vấn đề; năng lực
hoạt động sáng
tạo.
Thiết nghĩ, muốn tạo được thói quen tự học cho học sinh thì tất cả các giáo
viên cần thực hiện
tốt
việc đổi mới phương pháp dạy - học ở tất cả các bộ môn
một cách thường
xuyên.
Trên đây là một số kinh nghiệm trong giảng dạy sinh học. Thực hiện dạy-
học theo hướng dạy học sinh học và tự học để thực hiện tốt
mục
tiêu giáo dục
phát huy tính tích cực của học sinh. Rất mong sự góp ý của các đồng
chí.