Nguyên lý làm việc của động cơ

sở giáo dục & đào tạo tỉnh Bắc Ninh
trờng THPT Gia bình số I
*********************

sáng kiến kinh nghiệm
ứng dụng Công nghệ thông
tin giảng dạy phần cấu tạo và
nguyên lý làm việc của động
cơ đốt trong
môn Công nghệ 11
Ngời làm đề tài: Nguyễn Trọng Quyến
Môn: Công nghệ
Tổ: Vật Lý Công nghệ Tin
học
Trờng: THPT Gia Bình số I
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11
Gia Bình, tháng 03 năm 2008
Phần I
Phần mở đầu
1/- Lý do chọn đề tài:
Nh chúng ta đã biết đối tợng nghiên cứu của Công nghệ là quá trình lao
động kỹ thuật của con ngời. Đó là quá trình tác động vào thế giới tự nhiên để tạo
ra sản phẩm phục vụ lợi ích của con ngời. Khi nghiên cứu về kỹ thuật - công nghệ
cần phải đặt nó trong mối quan hệ với con ngời, với xã hội, với tự nhiên và môi tr-
ờng theo quan điểm sinh thái học. Vì cuộc cách mạng khoa học - công nghệ đang
đa đến cho loài ngời những niềm hy vọng với cả những nỗi lo tai hoạ khôn lờng
cho nhân loại, tài nguyên bị cạn kiệt, môi trờng bị ô nhiễm
Trong quá trình giảng dạy bộ môn này, với phần tìm hiểu cấu tạo và
nguyên lý làm việc của động cơ đốt trong còn có nhiều khó khăn cả về vấn đề
giảng dạy của ngời thầy, sự tiếp thu của học trò. Xuất phát từ tình hình thực tế

hiện nay các trờng đều đợc trang bị các thiết bị hiện đại nh máy chiếu đa năng,
Máy tính phục vụ cho việc ứng dụng Công nghệ thông tin trong giảng dạy là rất
phù hợp. Chính vì vậy tôi lựa chọn đề tài là ứng dụng công nghệ thông tin
trong giảng dạy phần cấu tạo và nguyên lý làm việc của động cơ đốt trong .
Đây chính là lý do chọn đề tài này.
2/- Mục đích của đề tài:
Sau khi nghiên cứu, rút kinh nghiệm hy vọng đề tài này sẽ tìm ra những
giải pháp nhằm phát huy tốt việc ứng dụng Công nghệ thông tin trong giảng dạy
phần cấu tạo và nguyên lý hoạt động của động cơ đốt trong đợc tốt hơn. Với môn
Công nghệ 11 phần động cơ đốt trong gắn liền các khái niệm, cấu tạo và nguyên
lý hoạt động. Một bớc rất quan trọng để hình thành khái niệm và nguyên lý hoạt
động của động cơ đốt trong là dẫn dắt học sinh đi từ t duy trừu tợng đến trực quan
sinh động. ở đây việc áp dụng các phơng tiện dạy học hiện đại vào bài giảng là
2
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11
rất quan trọng, nó quyết định đến sự hình thành t duy kỹ thuật cho học sinh tạo
điều kiện cho việc lĩnh hội kiến thức và hình thành kỹ năng. Phát huy tính tích
cực chủ động của học sinh trong việc tiếp thu kiến thức mới.
đề tài này làm cơ sở để giảng dạy các bài tìm hiểu về cấu tạo và nguyên lý
hoạt động của động cơ đốt trong. Giúp cho học sinh hiểu và nắm bài nhanh nhất
đồng thời tạo hứng thú cho học sinh trong học tập bộ môn Công nghệ.
3/- Khách thể, đối tợng nghiên cứu và khảo sát:
Đối với bộ môn Công nghệ phổ thông. Đây là môn học phản ánh những
thành tựu khoa học tơng ứng, nhng nó chịu sự quy định của những điều kiện dạy
học. Nội dung dạy học trong trờng phổ thông phải cơ bản, thiết thực, hiện đại
đồng thời phải phù hợp với sự phát triển tâm sinh lý của học sinh và đáp ứng yêu
cầu tiến bộ khoa học - công nghệ. Do đó môn Công nghệ trong trờng THPT chỉ
tập trung nghiên cứu các đối tợng về:
+ Các dạng nguyên vật liệu, năng lợng, thông tin phổ biến đợc sử dụng trong lĩnh

vực sản xuất công nghiệp, nh vật liệu cơ khí, vật liệu kỹ thuật điện, năng lợng dầu
mỏ(xăng, dầu ), điện năng, cơ năng, bản vẽ kỹ thuật.
+ Các phơng tiện kỹ thuật phổ biến trong lĩnh vực công nghiệp và cách sử dụng
chúng, nh các dụng cụ cầm tay, các loại dụng cụ đo và kiểm tra, các loại máy
móc - thiết bị kỹ thuật
+ Các quá trình kỹ thuật - công nghệ điển hình trong sản xuất công nghiệp, nh
quá trình truyền và biến đổi các dạng chuyển động và năng lợng, quá trình sản
xuất, truyền tải, phân phối và sử dụng điện năng, các quá trình và phơng pháp gia
công vật liệu kỹ thuật, quá trình thu phát năng lợng điện từ
Nh vậy đối tợng nghiên cứu của môn Công nghệ rất phong phú, đa dạng,
thuộc nhiều lĩnh vực cụ thể khác nhau trong sản xuất công nghiệp (cơ khí, động
lực, điện kỹ thuật, điện tử )
Nội dung và mức độ phản ánh những đối tợng trên đợc thể hiện trong ch-
ơng trình và hệ thống tài liệu giáo khoa của môn học. Chúng đợc lựa chọn và sắp
xếp thành các phân môn cụ thể đó là.
+ Vẽ kỹ thuật - Gia công vật liệu - Động cơ đốt trong Chơng trình lớp 11.
+ Kỹ thuật điện - Điện tử. Chơng trình lớp 12.
3
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11
Vấn đề mà tôi nghiên cứu, đợc đa ra làm đề tài là kinh nghiệm ứng dụng
Công nghệ thông tin trong giảng dạy phần cấu tạo và nguyên lý làm việc của
động cơ đốt trong phạm vi bài 20 và bài 21 Môn Công nghệ lớp 11. Các bài này
thuộc Chơng 5 Đại c ơng về động cơ đốt trong . Trong quá trình giảng dạy tôi
thấy học sinh rất khó hình dung về cấu tạo và nguyên lý làm việc của động cơ đốt
trong vì nó rất trìu tợng không nhìn thấy đợc. Đây cũng là những kiến thức quan
trọng để học sinh nắm vững đợc cấu tạo và nguyên lý hoạt động của các cơ cấu,
hệ thống của Động cơ đốt trong. Khi giảng dạy bài này giáo viên cần dạy theo
phơng pháp dạy học nh thế nào để:
+ Học sinh nắm đợc cấu tạo chung của Động cơ, hiểu đợc các sơ đồ, từ đó tìm

hiểu đợc nguyên lý làm việc của động cơ.
+ Học sinh hiểu bài, vận dụng kiến thức của để khảo sát thực tế.
4/- Nhiệm vụ của đề tài:
Đề tài có nhiệm vụ nghiên cứu về việc ứng dụng công nghệ thông tin trong
việc tìm hiểu cấu tạo và nguyên lý hoạt động của động cơ đốt trong. Qua nhiều
năm làm công tác giảng dạy lớp 11

THPT, tôi cảm thấy có rất nhiều khó khăn cho
học sinh trong quá trình tìm hiểu cấu tạo và nguyên lý làm việc của Động cơ.
Hiện nay việc ứng dụng Công nghệ thông tin trong giảng dạy đang là một bớc đột
phá để tìm ra phơng pháp giảng dạy mới. Chính vì vậy việc nghiên cứu ứng dụng
Công nghệ thông tin trong giảng dạy sẽ giúp học sinh nắm đợc cấu tạo nguyên lý
làm việc của Động cơ đốt trong đợc dễ dàng hơn. Thời gian nghiên cứu từ năm
học 2005-2006 đến nay thông qua các quá trình sau:
- Qua mỗi bài soạn hàng năm của cá nhân, sau mỗi năm đều có sự chỉnh lý để
nâng cao chất lợng bài soạn.
- Qua quá trình dự giờ thăm lớp với đồng nghiệp.
- Qua quá trình kiểm tra đánh giá tín hiệu ngợc của học sinh. So sánh sự tiếp thu
bài của học sinh thông qua chất lợng bài kiểm tra.
5/- Tác dụng của đề tài:
Đề tài mong muốn đợc đóng góp một phần nhỏ vào việc đổi mới phơng
pháp dạy học trong trờng THPT theo hớng tích cực lấy học sinh làm trung tâm.
4
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11
Dạy học theo xu thế hiện đại bằng việc ứng dụng công nghệ thông tin trong bài
giảng. Đồng thời tạo sự hứng thú cho các em học tập bộ môn kỹ thuật này.
Phần II
nội dung của đề tài
Chơng I: Cơ sở khoa học và cơ sở thực tiễn

1/- Cơ sở khoa học của đề tài.
Quan niệm giáo dục hiện nay với mục tiêu của giáo dục là: Nâng cao
dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dỡng nhân tài , hớng tới công cuộc Công
nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nớc , các trờng THPT trong toàn quốc hiện nay đã
và đang quan tâm tới việc nâng cao chất lợng giảng dạy và đổi mới phơng pháp
dạy học, nhằm định hớng cho học sinh THPT về lựa chọn nghề nghiệp trong tơng
lai. Đặc biệt là các môn khoa học tự nhiên, trong đó có môn Công nghệ đã từng
bớc đa các đồ dùng dạy học hiện đại vào giảng dạy. Phát huy tính tích cực của
học sinh, lấy học sinh là trung tâm. Vì vậy việc thay đổi phơng pháp giảng dạy và
nghiên cứu phơng pháp giảng dạy để tiếp cận mang tính phù hợp với đối tợng học
sinh là một vấn đề quan trọng.
* Phơng pháp đặc trng của bộ môn:
- Công nghệ là môn học mang tính thực tiễn. Dạy Công nghệ để học sinh lĩnh hội
kiến thức khoa học, góp phần đẩy mạnh công cuộc Công nghiệp hoá - hiện đại
hoá đất nớc . Ngời giáo viên ngay ban đầu phải hình thành phơng pháp giảng
dạy phù hợp với đặc trng bộ môn. Muốn đạt đợc các yêu cầu đó mỗi ngời giáo
viên phải không ngừng học hỏi trao đổi dự giờ với đồng nghịêp. Đúc rút kinh
nghiệm giảng dạy, lựa chọn phơng pháp cho phù hợp với từng bài dạy trên lớp với
từng đối tợng học sinh khác nhau.
2/- Cơ sở thực tiễn của đề tài này.
a. Khảo sát thực tế đối tợng nghiên cứu:
Trớc đây căn cứ vào cách dạy trong sách giáo khoa là giáo viên giảng dạy
theo phơng pháp thuyết trình nêu vấn đề, việc sử dụng rất ít ví dụ và mô hình trực
5
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11
quan, trang thiết bị thí nghiệm thực hành trong nhà trờng còn nhiều hạn chế
làm cho học sinh khó hình dung ra cấu tạo và nguyên lý làm việc của động cơ đốt
trong .
Dùng phơng pháp thuyết trình, chỉ tập trung vào hình vẽ SGK sẽ không có

hiệu quả cao trong việc lĩnh hội kiến thức, cách giảng dạy này học sinh khó hiểu
gần nh là áp đặt. Học sinh cha thấy rõ bản chất của vấn đề.
* Ưu điểm: Cách dạy cũ có u điểm là đơn giản, không đòi hỏi trang thiết bị dạy
học ở mức độ cao, dễ thực hiện.
* Hạn chế:
- Học sinh tiếp nhận kiến thức gần nh là áp đặt, cha thấy đợc bản chất cụ thể.
- Học sinh vẫn còn mơ hồ khi tìm hiểu nguyên lý hoạt động.
- Đối với giáo viên giảng phần này sẽ thấy rất khó dạy cho học sinh hiểu bài.
Qua thực tế rút ra bài học từ chính bài giảng của mình và kết quả vận
dụng kiến thức của học sinh theo từng năm học. Tôi thấy cần phải đổi mới phơng
pháp dạy học đó là ứng dụng công nghệ thông tin để dạy phần cấu tạo và nguyên
lý làm việc của động cơ đốt trong giúp cho học sinh tiếp cận cấu tạo và nguyên lý
một cách rõ ràng hơn.
Trong đề tài này, tôi mạnh dạn đa ra những kiến thức, phơng pháp của
mình về hớng tiếp cận cấu tạo và nghiên cứu nguyên lý làm việc của Động cơ đốt
trong dành cho học sinh lớp 11 THPT.
b/ Đề xuất hớng dạy mới.
- Dùng POWERPOINT để thiết kế giáo án điện tử và trình chiếu bài giảng
bằng máy chiếu đa năng.
- Học sinh quan sát hình ảnh để hình thành khái niệm về từng chi tiết cũng
nh cấu tạo chung của động cơ đốt trong.
- Cho học sinh quan sát phim hoạt hình, mô phỏng hoạt động của các loại
động cơ đốt trong để nắm đợc cấu tạo và nguyên lý hoạt động của từng loại động
cơ riêng biệt.
- Khai thác các t liệu phục vụ cho bài giảng phải chính xác, có tính thuyết
phục cao nhằm giúp cho học sinh hiểu bài một cách nhanh nhất.
6
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11
- Dùng phần mềm Total Video Converte 3.02, phần mềm Media Player

Classie và Macro Media Flash Player 7.0 r14, để đọc các Video Clip và chạy các
siêu liên kết trong bài giảng.
Chơng II
Những căn cứ để xây dựng nội dung đề tài
1/- Căn cứ vào chơng trình tài liệu:
Đối với phân phối chơng trình của môn Công nghệ 11 các bài 20 và bài 21
theo phơng án sách giáo khoa mới chơng trình phân ban đại trà nhìn chung là phù
hợp giữa thời lợng phân phối và yêu cầu kiến thức cần đạt đợc tuy nhiên ở bài 21
phần kiến thức còn nhiều thời gian còn ít. Khi trình bày nguyên lý hoạt động ở
trong phần này kiến thức đều là trìu tợng, vì không nhìn thấy đợc quá trình hoạt
động của Động cơ, do vậy khiến học sinh khó tiếp thu bài.
2/- Căn cứ vào phơng tiện dạy học của nhà trờng:
Đối với trờng phổ thông việc đầu t cho môn học này còn ít. Hiện nay trong
tình hình thực tế ở trờng THPT Mô hình, tranh vẽ của chơng trình phân ban Công
nghệ 11 không có vì vậy rất khó khăn cho quá trình giảng dạy.
Hiện nay với trờng THPT Gia Bình I Có 1 điều kiện thuận lợi là có một bộ
gồm máy chiếu đa năng, máy tính sách tay và 1 nhân viên phụ tá nên việc ứng
dụng công nghệ thông tin với bài giảng là thuận lợi. Nhng với 1 trờng THPT chỉ
có 1 bộ thiết bị nh vậy là ít cha đáp ứng đợc với yêu cầu của công tác giảng dạy.
3/ Căn cứ vào tình hình học sinh trong trờng phổ thông
Một vấn đề cần quan tâm là đối tợng học sinh tôi trực tiếp giảng dạy l
Học sinh Huyện Gia Bình ở vùng nông thôn nông nghiệp thuần tuý. Trình độ
nhận thức các em không đồng đều, các em đại đa số không thích học môn Công
nghệ. Mặt khác địa bàn khu vực còn cha có nền công nghiệp phát triển. Nh vậy
việc áp dụng phơng pháp dạy học mới để tiếp cận phù hợp với đối tợng học sinh
là rất khó khăn. Tuy nhiên, với việc hình thành phơng pháp học mới cho học sinh
sẽ có tác dụng cho học sinh cảm thấy hứng thú và yêu thích môn học.
4/ Căn cứ vào nội dung của từng bài dạy:
7
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I

Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11
Đối với từng nội dung của bài dạy việc truyền tải toàn bộ kiến thức trọng
tâm theo yêu cầu của bài cần phải đợc quan tâm chú ý. Vì nếu chúng ta không lựa
chọn phù hợp, thì việc tìm hiểu nguyên lý hoạt động thông qua sơ đồ, sẽ gặp rất
nhiều khó khăn và trìu tợng. Chính vì vậy việc ứng dụng Công nghệ thông tin vào
bài dạy sẽ giúp cho học sinh nắm bắt ngay đợc các yêu cầu trọng tâm đặt ra của
bài.
Chơng III
các Giải pháp cụ thể của nội dung đề tài
A. Cấu tạo của động cơ đốt trong
Giáo viên chụp hình ảnh cấu tạo chung của động cơ đốt trong ( Sơ đồ sách
giáo khoa hình 20.1 trang 96) trình chiếu trên POWERPOINT giới thiệu cho học
sinh quan sát và nắm đợc cấu tạo chung kết hợp với mô hình của động cơ điêzen
giới thiệu từng bộ phận cho học sinh quan sát. So sánh giữa 2 loại động cơ.
Sơ đồ cấu tạo của động cơ xăng 4 kỳ 1 xi lanh
1- Nắp máy 2. Bugi 3. Pít tông 4. Bơm nớc
5. Con đội 6. Bánh đà 7. Trục cam 8. Bơm dầu bôi trơn
9. Các te 10. Bánh răng phân phối 11. Trục khuỷu
12. Thanh truyền 13. Chốt pít tông 14. Xupáp nạp 15. Bộ chế hoà khí
8
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11
16. Xu páp thải 17. Cò mổ 18. Đũa đẩy
Sau khi giới thiệu cho học sinh tìm hiểu về cấu tạo của động cơ giáo viên
chỉ rõ nhiệm vụ và cấu tạo của từng chi tiết trên sơ đồ rồi yêu cầu các em lắp
ghép từng chi tiết vào hai cơ cấu và 4 hệ thống chính. (Chỉ cần chỉ ra các chi tiết
chung của từng cơ cấu hệ thống còn cấu tạo cụ thể của từng cơ cấu hệ thống sẽ đ-
ợc nghiên cứu trong các bài sau):
- Cơ cấu trục khuỷu thanh truyền.
- Cơ cấu phân phối khí.

- Hệ thống bôi trơn.
- Hệ thống làm mát.
- Hệ thống cung cấp nhiên liệu và không khí.
- Hệ thống khởi động.
- Riêng động cơ xăng còn có hệ thống đánh lửa.
B. Nguyên lý làm việc của Động cơ đốt trong
Trớc khi vào nguyên lý làm việc giáo viên cần phải giới thiệu cho học sinh
những khái niệm thuật ngữ cơ bản để giúp cho học sinh nắm và hiểu đợc
nguyên lý làm việc đơn giản hơn .
I/ Một số khái niệm cơ bản:
Giáo viên cho hoạ sinh quan sát video chuyển động làm việc của động cơ
xăng 4 kỳ.Kết hợp với hình sơ đồ sách giáo khoa để học sinh nắm sơ bộ về các
điểm chết và thể tích của xi lanh thay đổi khi pít tông chuyển động
9
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11
Vidieo. Chuyển động Sơ đồ các điểm chết của pít tông và thể tích xi lanh
Giáo viên chụp Sơ đồ sách giáo khoa hình 21.1 trang 97. Trình chiếu trên
POWERPOINT giới thiệu cho học sinh quan sát để nắm đợc các khái niệm cơ
bản của động cơ đốt trong
1/- Các điểm chết: ( ĐCT và ĐCD )
- Điểm chết dới: Khi pít tông gần tâm trục khuỷu nhất.
- Điểm chết trên: Khi pít tông xa tâm trục khuỷu nhất.
2/- Hành trình của pít tông: ( S )
- Khi pít tông đi đợc quãng đờng giữa 2 điểm chết.
- Công thức S = 2R ( R là bán kính của trục khuỷu ).
3/- Thể tích công tác: ( V
CT
)
- Thể tích của xi lanh giữa 2 điểm chết của pít tông.

- Công thức
4
2
SD
V
CT

=
( D là đờng kính của xi lanh ).
4/- Thể tích buồng cháy: ( V
BC
)
- Là thể tích còn lại của xi lanh giữa đỉnh píttông và nắp máy khi pít tông ở
điểm chết trên.
5/- Thể tích toàn phần: ( V
TP
)
- Là tổng thể tích của thể tích buồng cháy và thể tích công tác.
- Công thức V
TP
= V
CT
+ V
BC
6/- Tỉ số nén (

): ( Giáo viên giới thiệu)
- Là tỉ số giữa thể tích toàn phần và thể tích buồng cháy
- Công thức
BC

TP
V
V
=

( Động cơ Điêzen
2115
=

Động cơ xăng
106
=

)
7/- Chu trình làm việc của động cơ: (Giáo viên giới thiệu)
Khi động cơ làm việc trong xi lanh diễn ra 4 quá trình nạp, nén, nổ, thải.
tổng hợp 4 quá trình là 1 chu trình làm việc của động cơ.
8/- Kỳ: ( Giáo viên giới thiệu)
Kì là 1 phần của chu trình diễn ra trong một hành trình pít tông.
10
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11
Sau khi giới thiệu đầy đủ các thuật ngữ khái niệm cơ bản giáo viên cho
quan sát chuyển động của video 1 lần nữa để học sinh nắm chắc đợc các thuật
ngữ trên.
II/ Nguyên lý làm việc của động cơ 4 kỳ:
1/- Nguyên lý làm việc của động cơ điêzen 4 kỳ:
a/ Kì 1: Nạp ( Hình 21.2a SGK )
Giáo viên sử dụng siêu liên kết đến video hoạt hình chuyển động của quá
trình nạp nhiên liệu. Khi quan sát học sinh sẽ thấy đợc khi pít tông chuyển

động từ điểm chết trên xuống điểm chết dới các xu páp ở vị trí nh thế nào?
không khí đi vào xi lanh nh thế nào?. Học sinh sẽ hiểu đợc quá trình nạp
không khí của động cơ điêzen. ( Kết hợp với hình 21.2a )
Quá trình quan sát cho chuyển động ở tốc độ chậm để học sinh nắm đợc
nguyên lý hoạt động của động cơ.
b/ Kỳ 2: Nén (Hình 21.2b SGK )
Giáo viên cho học sinh quan sát phần tiếp theo của hoạt hình ở kỳ nén dùng
siêu liên kết đến video hoạt hình trên với chuyển động chậm kết hợp với sơ đồ
sách giáo khoa chụp trên màn hình để học sinh tìm hiểu nguyên lý hoạt động.
Khi pít tông chuyển động đi lên 2 xu páp ở chế độ nào? không khí trong xi
lanh áp suất và nhiệt độ nh thế nào? Khi pít tông nén đến gần điểm chết trên
Hình 21.2a Video. Hoạt hình nguyên lý làm việc của động cơ 4 kỳ
11
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11
xảy ra điều gì trong buồng cháy của động cơ? Học sinh tìm hiểu theo hớng
dẫn của Giáo viên.

Quá trình quan sát cho chuyển động ở tốc độ chậm để học sinh nắm đợc
nguyên lý hoạt động của động cơ điêzen 4 kỳ.
c/ Kỳ 3: Cháy Dãn nở ( Hình 21.2c SGK)
Giáo viên dùng siêu liên kết đến video hoạt hình trên với chuyển động
chậm kết hợp với sơ đồ sách giáo khoa chụp trên màn hình để học sinh cho
học sinh quan sát tìm hiểu nguyên lý hoạt động. Giáo viên nêu vấn đề khi
cháy dãn nở xảy ra Hai xu páp nh thế nào, điều gì làm cho pít tông chuyển
động xuống dới?. Học sinh quan sát kết hợp với sơ đồ theo hớng dẫn của Giáo
viên để tìm ra nguyên lý hoạt động. Giáo viên nhấn mạnh kỳ này là kỳ sinh
công.
12
Hình 21.2b

Video. Hoạt hình nguyên lý làm việc của
động cơ 4 kỳ
Hình 21.2a
Hình 21.2b
Video. Hoạt hình nguyên lý
làm việc của động cơ 4 kỳ
Hình 21.2a
Hình 21.2c
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11
d/ Kỳ 4: Thải ( Hình 21.2d SGK)
Giáo viên cho học sinh quan sát video hoạt hình chuyển động của động cơ
4 kỳ kết hợp với sơ đồ SGK để học sinh tìm hiểu nguyên lý hoạt động.
Trục khuỷu chuyển động đẩy pít tông từ điểm chết dới lên điểm chết trên
lúc này 2 xu páp nh thế nào? Khí thải trong xi lanh chuyển động qua đâu ra
ngoài? Cuối kỳ này điều gì xảy ra đối với 2 xu páp?.
Giáo viên nhấn mạnh việc xu páp hút mở khi pít tông đến gần điểm chết
trên và khi pít tông đi qua điểm chết trên xu páp thải mới đóng lại điều này
giúp cho động cơ hút đợc đầy và thải đợc sạch hơn.
2/- Nguyên lý làm việc của động cơ xăng 4 kỳ.
Giáo viên cho học sinh quan sát hoạt hình chuyển động của động cơ xăng 4
kỳ yêu cầu học sinh lu ý 4 kỳ hoạt động của động cơ.
13
Video. Hoạt hình nguyên lý
làm việc của động cơ 4 kỳ
Hình 21.2a Hình 21.2d
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11
Giáo viên hớng dẫn học sinh quan sát video hoạt hình chuyển động, nhấn
mạnh nguyên lý làm việc tơng tự nh động cơ điêzen 4 kỳ. Nhng có 2 điểm

khác biệt đó là:
- Trong kỳ nạp: Khí nạp vào xi lanh của động cơ Điêzen là không khí, còn
động cơ xăng là hỗn hợp xăng và không khí. Hỗn hợp này đợc bộ chế hoà
khí (hoặc vòi phun xăng) chuẩn bị trên đờng ống nạp.
- Cuối kỳ nén, ở động cơ Điêzen diễn ra quá trình phun nhiên liệu vào trong
xi lanh, nhiên liệu tự bốc cháy, còn động cơ xăng thì bugi bật tia lửa điện
châm cháy hỗn hợp xăng và không khí trong xi lanh.
Sau khi học sinh nghiên cứu xong phần nguyên lý làm việc cho học sinh
quan sát chuyển động của hai Video của hãng xe For ( Nguồn Đại học s phạm
Hà Nội). Dùng phần mềm Total Video Converte 3.02 hoặc Macro Media Flash
Player 7.0 r14 để đọc 2 video này.
Ford 01.swf
và
Ford 02.swf
Video. Hoạt động của động cơ 4 kỳ
Video. Hoạt hình chuyển động của động cơ xăng 4 kỳ
Thứ tự các kỳ
của động cơ
14
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11
III/ Nguyên lý làm việc của động cơ 2 kỳ:
1/- Đặc điểm cấu tạo của động cơ 2 kỳ.
Giáo viên chụp hình ảnh 21.3 SGK tranh 101 sau đó đa vào giáo án điện tử
trình chiếu trên Power Point cho học sinh quan sát sơ đồ cấu tạo của động
cơ xăng 2 kỳ loại có 3 cửa khí ( nạp, quét, thải)
Giáo viên hớng dẫn học sinh tìm hiểu về cấu tạo của động cơ xăng 2 kỳ lu
ý nhiệm vụ của 3 cửa khí nạp, quét, thải và Cácte. Đặc điểm cấu tạo động cơ
này là không có Xu páp Pít tông đóng vai trò là van trợt để đóng mở các cửa
khí.

2/- Nguyên lý làm việc của động cơ xăng 2 kỳ
Giáo viên dùng siêu liên kết trong bài giảng trên Power Point đến video
chuyển động của động cơ xăng 2 kỳ. Dùng phơng án dừng hình trong từng tr-
ờng hợp cho học sinh nắm đợc nguyên lý làm việc của động cơ. ( Nguồn Đại
học s phạm Hà Nội). Dùng Macro Media Flash Player 7.0 r14 để đọc Video
này
15
1- Bugi
2- Pít tông
3- Cửa thải
4- Cửa nạp
5- Thanh truyền
6- Trục khuỷu
7- Cácte
8- Đờng thông Cácte với
Cửa quét
9- Cửa quét
10- Xi lanh
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11
Bai21(Dongcohaikyphang).swf
Video. Hoạt động của động cơ 2 kỳ có 3 cửa khí
Sau khi quan sát song giáo viên hớng dẫn học sinh đi vào tìm hiểu nguyên
lý làm việc. Giáo viên vẽ sơ đồ nguyên lý trên Power Point, theo các sơ
đồ SGK 21.4 ( Yêu cầu học sinh về nhà vẽ sơ đồ), kết hợp với chuyển động
của video để học sinh tìm ra nguyên lý hoạt động của 2 kỳ động cơ). Cho học
sinh ghi cụ thể tên gọi của từng bộ phận trên sơ đồ trong sách giáo khoa.
a/ Kỳ 1: Cháy Dãn nở, thải tự do và quét - thải khí . (Hình a, b, c, d )
Pít tông đi từ ĐCT xuống ĐCD nhờ khí cháy sinh công. Giáo viên vẽ sơ đồ
nguyên lý trên Power Point chiếu cho học sinh quan sát.

16
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11
Lu ý tên gọi từng bộ phận chi tiết theo sơ đồ hình 21.4 sách giáo khoa
trang 102)
- Đầu kỳ 1 Píttông ở điểm chết trên ( Hình a) Khí có áp suất cao cháy giãn
nở đẩy píttông 2 đi xuống làm quay trục khuỷu sinh công. Quá trình này
kết thúc khi píttông đi xuống mở cửa 3. ( Hình b )
- Khi cửa 3 mở khí thải trong xi lanh bị đẩy ra ngoài, giai đoạn thải tự do.
Lúc này cửa 4 đã đóng hoà khí trong Cácte bị nén lại. (Hình c)
- Pít tông đi xuống mở cửa quét. Hoà khí có áp suất cao do bị nén đợc đẩy từ
Cácte qua đờng thông 8 tới cửa quét 9 đi vào xi lanh ( Hình d) đẩy khí thải
đi ra ngoài Giai đoạn này là quét khí thải.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
17
Hình a. Sơ đồ nguyên lý khi Píttông
đi xuống
Hình b. Sơ đồ nguyên lý khi Píttông
bắt đầu mở cửa thải
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11

b/ Kỳ 2: Quét - thải khí, lọt khí, nén, nạp, cháy ( Hình d, e, g, a )
Pít tông chuyển động từ điểm chết dới lên điểm chết trên nhờ trục khuỷu.
- Lúc đầu cửa quét thải vẫn mở ( Hình d ) Hoà khí tiếp tục đi vào xi lanh đẩy
khí thải ra ngoài đây vẫn thuộc vè giai đoạn quét thải khí đến khi pít
tông đóng cửa quét( hình e ).
- Khi píttông đóng cửa quét và cửa thải ( Hình g ) một phần hoà khí lọt ra
ngoài theo khí thải. Giai đoạn này là giai đoạn lọt khí.
- Từ khi pít tông đóng cửa thải, khi pít tông gần đến điểm chết trên (Hình a)
lúc này là quá trình nén. Đồng thời khi pít tông đi lên không gian Cácte áp
suất giảm đến khi mở cửa nạp thì hoà khí sẽ đi vào trong không gian Cácte.
Cuối kỳ 2 bugi bật tia lửa điện châm cháy hỗn hợp nén trong xi lanh.
18
Hình c. Sơ đồ nguyên lý khi Píttông
bắt đầu mở cửa quét
Hình d. Sơ đồ nguyên lý khi Píttông
đi đến điểm chết dới
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11
Giáo viên nhấn mạnh đặc điểm cơ bản của pít tông có cấu tạo lồi để hớng
cho dòng hoà khí chuyển động lên trên tránh lọt khí.
3/- Nguyên lý làm việc của động cơ điêzen 2 kỳ.
Nguyên lý làm viẹc của động cơ Điêzen 2 kỳ tơng tự nh động cơ xăng 2 kỳ
chỉ có 2 điểm khác sau:
- Khí nạp vào cácte động cơ xăng là hoà khí ( Hỗn hợp xăng và không khí),
còn ở động cơ điêzen chỉ là không khí.
- Cuối kỳ nén ở động cơ xăng bugi bật tia lửa điện châm cháy hoà khí còn
động cơ Điêzen thì vòi phun phun nhiên liệu vào buồng cháy để nhiên liệu
gặp không khí nén có áp suất và nhiệt độ cao tự bốc cháy.
Sau khi nghiên cứu song phần nguyên lý hoạt động của động cơ 2 kỳ giáo
viên cho học sinh quan sát video hoạt động của động cơ 2 kỳ để học sinh nắm

19
Hình g. Sơ đồ nguyên lý khi Píttông
đi đến điểm chết dới
Hình e. Sơ đồ nguyên lý khi Píttông
đi đến điểm chết dới
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11
chắc thêm phần nguyên lý hoạt động của hệ thống. (Dùng Phần mềm Media
Player Classic và Macro Media Flash Player 7.0 r14 để đọc 2 video này)
Dong co 2 ky.flv

Bai21(Dongcohaikyphang).swf
Video. Hoạt động của động cơ 2 kỳ.
( Nguồn video Đại học S phạm Hà nội và Đại học s phạm Thái Nguyên )
Chơng IV
Kết quả khảo nghiệm và những kiến nghị đề xuất.
1/- Kết quả khảo nghiệm
So sánh với kết quả các năm trớc sau khi sử dụng công nghệ thông tin trong
giảng dạy vào bài giảng, tôi thấy có sự chuyển biến rõ rệt trong tiếp thu kiến thức.
Các em đã hiểu sâu sắc vấn đề, biết vận dụng kiến thức trong thực tế, không cảm
thấy trìu tợng khi tìm hiểu cấu tạo và đặc biệt là nguyên lý hoạt động của động cơ
đốt trong.
Trong giờ học các em sôi nổi tham gia trao đổi kiến thức, không nặng nề,
phụ thuộc vào những kiến thức giáo viên thuyết trình. Cơ bản các em hiểu và nắm
đợc bài theo yêu cầu.
2/- Những kiến nghị đề xuất.
a/ Đối với ngời dạy và ngời học.
- Để đạt đợc yêu cầu trên, sự cố gắng phải từ hai phía cả thầy và trò.
Đối với học sinh :
- Phải chuẩn bị bài cũ và đọc trớc phần kiến thức mới thật kỹ theo yêu cầu

của giáo viên ( Đọc trớc nội dung theo Hệ thống các câu hỏi trọng tâm của bài mà
Giáo viên đa ra).
- Phải đầu t thời gian nhất định để trau rồi kiến thức qua các t liệu tham
khảo (Giáo viên giới thiệu).
20
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11
- Chủ động trong giờ học, phát huy tính tích cực , sáng tạo trong t duy của
mình dới sự hớng dẫn của thầy.
- Phải tạo ra đợc sự hứng thú với môn Công nghệ không đợc coi đây là
môn phụ.
Đối với giáo viên:
- Phải đầu t soạn Giáo án điện tử cẩn thận, chu đáo từ nguồn t liệu và kiến
thức cũng nh kỹ năng của mình.
- Phải có hớng khai thác hợp lý các t liệu, đảm bảo tính khoa học thấu đáo,
phát huy trí lực của học sinh. Thờng xuyên dự giờ trao đổi học hỏi đồng nghiệp.
Giao lu với các đồng nghiệp khác trao đổi các t liệu và bài giảng trên Internet ví
dụ ở trang Web: WWW.tvtl.bachkim.com.vn.
- Phải tích cực trau dồi kiến thức tin học, thành thạo trong trình chiếu Giáo
án điện tử, biết tạo đợc các hiệu ứng theo yêu cầu của bài và ứng dụng các phần
mềm có hiệu quả trong soạn giáo án. Tạo đợc không khí cởi mở giúp cho học
sinh có sự hứng thú trong bài học trên lớp.
b/ ý kiến với các cấp lãnh đạo chỉ đạo bộ môn.
- Dạy học Công nghệ là một việc rất khó khăn để giúp học sinh thấy đợc
bản chất của vấn đề. Môn học này lại rất khô khan bởi vì bản chất nó đều là kỹ
thuật lại trìu tợng. Để thực hiện đợc điều này phụ thuộc vào nhiều nhân tố. Trong
đó có yếu tố quan trọng là sự quan tâm chỉ đạo kịp thời, sát sao của chuyên môn
thuộc ngành giáo dục. Chúng tôi những giáo viên trực tiếp giảng dạy bộ môn
Công nghệ ở trờng THPT, từ những thực tế đã nêu ở trên xin kiến nghị với bộ
phận phụ trách chuyên môn một số vấn đề nh sau:

a. Ngành giúp đỡ các nhà trờng tăng cờng thực hành thí nghiệm, mô hình,
tranh vẽ bộ môn Công nghệ.
b. Ngành giúp đỡ các nhà trờng bổ sung các loại sách tài liệu tham khảo,
để giúp giáo viên thuận tiện trong việc phục vụ giảng dạy.
c. Ngoài đợt bồi dỡng chuyên môn trong hè, nên có những đợt bồi dỡng
thêm về chuyên môn cho giáo viên.
21
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11
d. Cho giáo viên đi thực tế, học tập kinh nghiệm ở các trờng điểm trong
tỉnh và các trờng bạn ngoài tỉnh.
e. Đầu t các phơng tiện, thiết bị dạy học mới nh máy chiếu đa năng, máy
tính để giảng dạy Giáo án điện tử, các phần mềm ứng dụng công nghệ thông tin
trong soạn bài giảng.
Phần III
Kết Luận Chung
Qua nhiều năm công tác giảng dạy bộ môn Công nghệ tại trờng THPT Gia
Bình số I với niềm say mê nghề nghiệp, tinh thần trách nhiệm với công việc đợc
giao, nỗi trăn trở về nhận thức non yếu của học sinh và phơng pháp dạy học cũ tôi
nhận thấy cần phải cải tiến phơng pháp giảng dạy, tìm ra hớng tiếp cận kiến thức
cho học sinh.Có thể thấy đây là phần kiến thức hết sức phức tạp trìu tợng khó
hiểu. Vì vậy Giáo viên cần phải có hình thức dẫn dắt học sinh tìm hiểu kiến thức
phần cấu tạo và nguyên lý hoạt động của phân môn Chế tạo cơ khí - Động cơ đốt
trong. Đặc biệt là giảng dạy phần nội dung cấu tạo và nguyên lý làm việc của
động cơ đốt trong.
Sau một thời gian tìm tòi học hỏi và nghiên cứu tài liệu, tham khảo các t
liệu trên mạng internet, tôi đã tích luỹ xây dựng và thiết kế đợc một số t liệu kỹ
thuật, phục vụ cho công tác giảng dạy bộ môn Công nghệ với hình thức áp dụng
công nghệ thông tin vào giảng dạy.
Trên đây chỉ là những ý kiến của cá nhân tôi qua kinh nghiệm của bản thân

trên thực tế còn ít ỏi. Mong muốn có thể giúp học sinh tiếp cận đợc với các hệ
thống một cách chủ động với phơng pháp nghiên cứu mới. Đặc biệt trong đề tài
này giúp các em say mê, hứng thú học môn khoa học tự nhiên này.
Rất mong sự đóng góp trao đổi ý kiến của đồng nghiệp!
22
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11
Phần IV
Những tài liệu tham khảo phục vụ đề tài
- Phơng pháp dạy học KTCN tập I, tập II tác giả Nguyễn Văn Bính, Trần Sinh
Thành, Nguyễn Văn Khôi NXB giáo dục
- Phơng tiện dạy học KTCN tác giả Lê Huy Hoàng NXB ĐHSP Hà Nội -
2005
- SGK, SGV Công nghệ 11 PGS. TS Nguyễn Văn Khôi chủ biên. Nhà xuất bản
Giáo dục.
- Các t liệu, Hình động và Video Clip của ĐHSP Thái Nguyên, ĐHSP Hà Nội.
- T liệu trên mạng Internet từ Trung tâm nghiên cứu và sản xuất Học liệu ĐHSP
Hà nội do PGS.TS Nguyễn văn Khôi chủ biên.
- T liệu từ trang Web: (WWW.tvtl.bachkim.vn ).
23
Nguyễn Trọng Quyến THPT Gia Bình I
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm về phơng pháp dạy học Công nghệ 11
Phụ lục
Trang
Phần I
phần mở đầu
2
Phần II
Nội dung đề tài
Chơng I: cơ sở khoa học và cơ sở thực tiễn

5
Chơng II: những căn cứ để xây dựng nội dung đề tài
7
Chơng III: giải pháp cụ thể của nội dung đề tài
A/- Cấu tạo của động cơ đốt trong
8
B/- Nguyên lý làm việc của động cơ đốt trong
I. Một số khái niệm cơ bản 9
II. Nguyên lý làm việc của động cơ 4 kỳ 11
III. Nguyên lý làm việc của động cơ 2 kỳ 14
Chơng IV: Kết quả khảo nghiệm và kiến nghị đề xuất
19
Phần III
Kết luận chung
21
Phần IV
Những tài liệu tham khảo phục vụ đề tài
22
24