Ngất và cách dùng thuốc doc

Ngất và cách dùng thuốc

Ngất là tình trạng mất ý thức thoáng qua và có thể tự hết. Ngất thường khởi phát
nhanh, tiếp theo là phục hồi hoàn toàn và hay lặp lại. Đây là một triệu chứng rất
hay gặp và nguyên nhân của nó rất đa dạng. Việc hiểu biết về nguyên nhân, cơ chế
và cách xử trí là hết sức quan trọng và cần thiết đối với tất cả mọi người vì nếu
không được xử trí đúng, thì từ triệu chứng mất ý thức thoáng qua, rất có thể sẽ dẫn
đến đe doạ tính mạng.
Cơ chế chính của ngất là thiếu máu não tạm thời do rất nhiều nguyên nhân khác
nhau. Sau khi não hết thiếu máu, các triệu chứng sẽ mất hẳn, người bệnh sẽ hồi
phục hoàn toàn. Người khoẻ mạnh thường có cung lượng máu não từ 50 -
60ml/100g tổ chức/phút, tương đương với 12% - 15% cung lượng tim khi nghỉ.
Cung lượng này đủ đảm bảo cho lượng O2 tối thiểu để duy trì ý thức là khoảng 3,0
- 3,5ml O2/100g tổ chức/phút. Tuy nhiên, ở người lớn tuổi hoặc ở những bệnh
nhân bị một số bệnh lý, khả năng đảm bảo O2 cho não bị hạn chế nhiều. Cung
lượng máu não ngừng đột ngột từ 6 - 8 giây là đủ để gây ra tình trạng mất ý thức
hoàn toàn. Người ta cũng thấy chỉ cần giảm 20% lượng O2 cung cấp cho não cũng
đủ gây ra mất ý thức.

Bệnh nhân bị hội chứng nút xoang có thể hay bị ngất.
Điều trị ngất trước hết phụ thuộc vào việc tìm nguyên nhân và điều trị chủ yếu là
điều trị bệnh lý là nguyên nhân dẫn đến ngất. Mục đích chính của việc điều trị ngất
là dự phòng sự tái phát của ngất và làm giảm nguy cơ tử vong. Dưới đây, xin đưa
ra phương pháp điều trị một số nguyên nhân gây ngất.
Ngất do thần kinh phế vị: Bên cạnh các biện pháp phòng tránh các yếu tố kích
thích gây ngất, có thể áp dụng các biện pháp luyện tập cho bệnh nhân như luyện
tập thể lực gắng sức để kích thích thần kinh giao cảm Khi các biện pháp trên
không có hiệu quả thì có thể điều trị thuốc cho bệnh nhân. Người ta đã sử dụng
một số thuốc như các chất ức chế thụ thể bêta (như betaloc, atenolol, bisoprolol ),
theophyllin, ephedrin Ngoài ra, những bệnh nhân bị ngất nặng do căn nguyên
thần kinh phế vị mà không dự phòng được bằng thuốc cũng có chỉ định đặt máy

tạo nhịp tim vĩnh viễn nhằm dự phòng các cơn nhịp chậm do cường phó giao cảm.
Ngất trong hội chứng nút xoang bệnh lý: Các biểu hiện lâm sàng của hội chứng
nút xoang bệnh lý thường thấy là nhịp chậm xoang, ngừng xoang, nghẽn xoang -
nhĩ và hội chứng nhịp nhanh - nhịp chậm Cấy máy tạo nhịp vĩnh viễn là chỉ
định điều trị chính cho những bệnh nhân yếu nút xoang có ngất. Khi chưa cấy
được máy tạo nhịp, có thể sử dụng một số thuốc làm tăng nhịp tim như isuprel,
atropin, theophyllin Những bệnh nhân bị hội chứng nút xoang bệnh lý có kèm
theo loạn nhịp như ngoại tâm thu, cơn nhịp nhanh hoặc có kèm theo một số bệnh
tim thực thể cần phải dùng các thuốc làm nhịp tim chậm hơn như các glycoside trợ
tim, các thuốc ức chế beta, các thuốc ức chế calci, và các thuốc chống loạn nhịp
như sotalol, amiodarone thì việc cấy máy tạo nhịp lại càng cần thiết.
Ngất trong nghẽn dẫn truyền nhĩ - thất: Ngất thường xảy ra khi có nghẽn nhĩ - thất
mức độ cao như nghẽn nhĩ - thất độ 2, nghẽn nhĩ - thất hoàn toàn (độ 3). Một số
loại thuốc như atropine, isoprenaline có thể sử dụng được trong trường hợp có
nghẽn nhĩ thất thoáng qua hoặc trong trường hợp nghẽn nhĩ thất khi có NMCT cấp
thành sau dưới. Trong đại đa số các trường hợp, chỉ định cấy máy tạo nhịp là cần
thiết để đảm bảo ngăn ngừa cơn ngất và tử vong cho bệnh nhân. Chỉ định cấy máy
tạo nhịp còn áp dụng cho những bệnh nhân ngất có nghẽn nhiều nhánh của bó His
hoặc nghẽn nhĩ thất từng cơn.
Ngất do cơn nhịp nhanh trên thất hoặc cơn nhịp nhanh thất: Các cơn nhịp nhanh
trên thất thường ít gây ngất, ngược lại nhịp nhanh thất thường có kết hợp với bệnh
lý thực thể nặng của tim và thường gây ngất.
Đối với cơn nhịp nhanh trên thất, các thuốc chống loạn nhịp như sotalol,
amiodarone, ức chế bêta có tác dụng điều trị cắt cơn và điều trị duy trì dự phòng
tái phát.
Ngày nay, với những tiến bộ kỹ thuật, cắt đốt bằng năng lượng sóng radio (RF)
các đường dẫn truyền bệnh lý, các đường dẫn truyền phụ, các vòng vào lại là
phương pháp điều trị có hiệu quả và là sự lựa chọn hàng đầu.
Trong trường hợp ngất do nhịp nhanh thất, điều trị bằng thuốc tỏ ra có hiệu quả và
dung nạp tốt ở những bệnh nhân không có tổn hương thực thể ở tim hoặc có bệnh

tim nhưng chức năng tim mới giảm nhẹ. Các thuốc thường được sử dụng có hiệu
quả là cordarone và thuốc ức chế bêta. Đối với những bệnh nhân mà điều trị bằng
thuốc không có tác dụng hoặc có nguy cơ rung thất cao như chức năng thất trái
giảm nặng thì cấy máy phá rung là chỉ định hàng đầu. Cấy máy phá rung cũng là
chỉ định bắt buộc đối với những bệnh nhân có cơn rung thất trên lâm sàng hoặc
khi làm các thăm dò chẩn đoán nguyên nhân ngất. Tuy nhiên, hiện nay giá thành
của máy phá rung tự động vẫn còn rất đắt so với mức sống của người Việt Nam.
Đối với một số thể nhịp nhanh thất, người ta có thể áp dụng biện pháp cắt đốt
vòng vào lại gây loạn nhịp bằng năng lượng sóng radio là phương pháp điều trị
đem lại hiệu quả tương đối tốt.

TS. Nguyễn Hải Hà